Baner ac Amserau Cymru

CYFARFOD Y BORE 17. Aeth yn hwyr cyn y gallwyd dachreu ar waith rheolaidd yr eisteddfod heddyw. Gwas- traffwyd llawer o amser ya yr orsedd gyda phethaa dibwys, fel yr oedd yn rhaid, ya yr eisteddfod ei bun, gw^togi lawer ynglýn Ii beirn- iadaethau, &c., y buasai yn dda i eisteddfodwyr eu clywed. Dechreuwyd yn y babell gyda'r detholiid arferol gan y seindorf. Cafwyd cin yr eistedd- fod, 'I tyny bo'r nM,' gan Mr. David Hagbes. Daeth pedwar yn mlien i ganu pennillion gyda'r delyn yn ol dull y Gogledd. Wedi cystadleuaetb a ystyriai Eos Dar yn un wir dda, rhanwyd y wobr rhwng Miss Sarah Lewis, Pwll, Llanelli, a Mr. David Roberts, Llanofer, Dinas Mawddwy, yr hwn sydd yu ddall. BRASLUNIAU BEIRNIADOL. Derbyniwyd pedwar o gyfaosoddiadau ar y testyn, I B raeltiniau beirniadol o wyth oarwein- wyr meddwl Cymru yn y gaurif ddiweddaf' (yn Gymraeg) Gwobr, deg gini. Beirniaid, Dr. Morris, Aberystwyth, ac Elfed. Traddud- wyd y felrniadaeth gan y blaenaf. Dywedodd fod pob un wedi gwneyd gwaith teilwng o dil, ac yr oedd y gwaith o fetrnij-da yn lied an- hawdd. Ysgrifenedd y pedwar ar y personau canlynol-Biraethog, a Dr. L. Edwards, Bala, dau ar J. Viriamu Jones, Daniel Owen, leuan Gwyllt, Oomer, a'r Prifathraw T. Charles Edwards, tra yr oedd un o honynt wedi ysgrifenu ar y rhai a ganlyn-Henry Richard, S. fl., Thomas Stephens, Islwyn, Dr. Roland Williams (Llanbedr), Thomas E. Ellis, Dr. Hugh Jones (Llangollen), Dr. Joseph Parry, Syr Hugh Owen, Christmas Evans, Thomas Gee, Gwallter Mechain, Ieaaa Gwynedd, John Evans (Eglwys Bach). Synai ef a'i gydfeirn- iaid na baasai y pedwar awdwr wedi gwelsd yn ddoeth gymmeryd i mewn yr eawog Canon Sylvan Evans (clywch). Y goreu oedd eiddo I Gomer' yr oedd C)i liafar mawr ar ei gyfan- soddiad. Dangosai ei tod yn lienor ac yn fardd. Yr oedd hefyd yn athronydd a dawin- ydd uwch law arumheuaeth Yna cyhoeddwyd mai Mr. T. R. Jones, Towyn, Meirionydd, ydoedd 'Gomer.' Y FYFYRDRAETH. Ymgeisiai eaith ar y fyfyrdraeth, 4paul yn Athen,' heb fodldros 300 Ilioell-gwobt, 5p. Wrth draddodi y feirnladaeth dywedodd Gwili ar ei ran ei han, Cadfan, a Mafonwy, nad oedd hon yn gystadleaaeth rhy dda. Silfai y dorch rblwng ldwal' ac I Aratus.1 Yr olaf, fodd byuag, a ystyrid yn oreu. 'Aratas' ydoedd y Parch. T. Davies (Bethel), Caerdydd, yr hwn hetyd oedd Apolloa,' i'r hwn y dy farnwyd hanner y wobr ar y cywydd y diwr- hod blaenorol. Y DELYN DEIR RHES. Am chwareu unrhyw unawd ar y delyn deir-I rhes-hen offeryn cerdd cenedlaethol y Cymry I —djfarnwyd y wobr o gini 1 David Roberts, 1 I Llanofer. Raoddwyd y wobr gan Undeb y Ddraig Goch-cymdeitbas sydd â'i hamean i lfdaeaa gwybodaeth o'r iaith Gymraeg ya mysg tenluoedd Cymra. Hysbyswyd mai brodor o sir Feirionydd yw Roberta, a'i fod yn Cf.eI ei aawddogi gaa Mrs. Herbert, o Lanofer. Bachgen dall yw efe, ac yr un mor fedrus am ganu gyda'r dalya a'i ch vareu. Y gystadleaaeth nesaf oedd y ddeaawd i denor a bassIdeal of that Enchantert' allan o Barberis' (Rossini), gwobr, 2p. 0 fysg again o gyplau a aafoaasaat eu henwaa i mewn, gahryd tri i garni ar y IIwyfan. Dywedodd Mr. U. Francis Lloyd fod y gystadieaaeth yn nn ragorol, ag ystyried anhawsder y darn. Dj firawyd y wobr i'r Md. Dan Thomas, Pontlotbyn, a Lewis James, Pootycymmer. Y mgeisiai wyth ar y cywydd i Hyawdledd,' am wobr o 5p Rhanwyd y wobr rhwng Mr. Tudwal Davies, o sir Gaeraaifon, a'r Parch. T. Davses^(Bethel), Caerdydd. Y goreu ar y denddeg englyn i'r Hybarcb. Arcbd iacon Griffiths ydoedd y Parch. Rhys tyd Davies, Brynaman. Cafwyd y fairniad- aeth hon dydd Mawrtb, ond nid attebodd Mr. Davies i'w enw y pryd hwaw. Y DIWEODAR BRIFATHRAW YIRIAMU JOKES, Am y traethawd gorea ar 'Fywyd a gw.ith y diweddar Brifathraw J. Viriamu Jones, gaa olrhaia htfyd hanes addys* yn Nghymru yn ystod y cyfaod,' cjnnygid gwobr o 21p.- testyn ddylai fod ynddo ei hun yn boblogaidd, ar wahan i'r wobr sylweJdol uchod. Yn anfFodas, fodd bynag, ni daerbyniwyd ond un cyfaasoddiad. Y beirniaid oeddyat y Prif- athraw Roberts, Aberystwyth; Prifathraw Reichel, Bangor; a Dr. Isambard Owea— triadod aas gellid cwella arnynt ar bwngc o fath hwn. Yn anffodas, nid ystyrid y traeth- awd ya deilwng o'r wobr, ac felly attaliwyd hi. Pump o draethodau Cymraeg a dderbyniwyd ar Berthynas Daearyddiaeth Palestine a hanes y wlad '—gwobr, 7p.; beirniaid, y Proffeswyr Anwyl a Dr. Witton Davies. Cafodd y wobr ei rhanu rhwng y Parch. William Davies (B.), Pontardnlais, a Mr. J. Vernon Jones, Coleg Coffadwrlaethol Aberhondda. cCYSTADLEUAETH Y CORAU PLANT. Deuwyd yn awr at gystadleuaeth y coraa plant. Nid oedd y corau i fod dros 60 na thaa 50 mewn rhif, nac un aelod yra-ddynt i fod dros 15eg oed ddiwrnad yr ymdrechfa. Dewiswvd y dainau eanlynol i'w can a (a) « Sleep my dar- ling (O. W. Lewis), a (b) Casabianca' (Tom Price). Yn y cyntaf nid oedd ond y pennill cyntaf a'r old ya nau; i'w canu. Beirniaid, Mr. W. Shakespeare, Dr. M'Naaght, a Mr. C. Francis Lloyd. I'r côr a ganai yn oreu cyn. nygid gwobr o 10p., a 5p. i'r ail orea. Anfon. odd pymtheg o gorau eu heawau i mewn, a chymmerodd y rhai eanlynol ran yn y gys. tadleaaeth ya y drefn a nodir-Llangennech (arweinydd, Mr. J. VV, illiams), Lakefield Fairies, Llanelli (Miss Davies), Towy (Miss Alice Buckley), Troedyrhiw (Miss Kate Jones), Abercanaid (Mrs. Webber Lewie). Llamlly United (Master T. R. Bowen), St. Joha's Llanelli (Mr. Thomas Thomas), Brynaman (Mr. Griffith Williams), Waaaatlwydd (Mr. D. T. Jones), Pontyberem (Mr. John Griffiths), Dyffryn Moantain Ash (Master T. Morgan) Llanelly Higher Grade (Mr. W. M. Bailey), a'r Young Choristers, Mountain Ash (Mr. Ban. Morris). Parhaodd y gystadleuaeth am ddwy awr, ond nid achosodd nemawr frwdfrydedd yn mysg y gynrulfeii'fa. Y beitniaid oeddynt Mr. W. Shakespeare, Dr. M' Naught, a Mr. C. Francis Lloyd. Yn ei sylwadau cyffredinol wrth dtaddodi'r leirniadaeth dywedodd Dr. Ale- Naught fod y gystadleuaeth hon yn un hynod o ddyddorol. Gobeithiai fod pawb yn y babell yn cyttuno ag ef fod yn ddyledswydd arnynt galonogi plani i ddyegu canu yn briodol (clywch). Yn en dull o dori r geiriau yr oedd y corau hyn wedi rt oddi gwers ardderchog i rai hynach na hwynt Gallai ef glywed bron bobgft.iraynganid. Daiawngandd J hefyd glywed rbai o r coraa yn c-ibit yn yr ialth Gymraeg [clywcb] -gan ddangos allan y llafariaid pryd ferth oedd yn perthyn i'r iaith hono. l'elmlai y beirniaid y dylasai yr oil o'r corau ganu yn Gymraeg. Yna gwnaeth Dr. M'Naught sylw adau :iti!tnwl a beirniadol ar ddatganiad pob cor. Dy farnwyd y wobr flaenaf i g6r Llangenech, b'r ail i gôr Pontyberem. Derbyniwyd y dy farniad gyda llawer o frwdfrydedd. Wele r marciaa a roddwyd i bob un o'r corau aLan o 130 fel maximum :-Llangenecb, 56 am y darn cyntaf, a 56 am yr ail-cyfanswm, 112; Lake- field, 40 a 40-80; Towy, 51 a 51)-101 f Troed- yrhiw, 49 a 47 96 Abercanaid, 52 a 50 -102; Llanelly United, 45 a 47-92; St. John, 46 a 46 —92; Brynaman, 44 a 43-87; Waunarlwyd, 51 a'53-104: Pontyberem, 53 a 55-108; Dy. ffryn, 48 a 46-94; Higher Grade, 47 a 49—96 Young Choristers, 50 a 50-100.

AWDL Y G ADAIR. Am hanner awr wedi dau o'r gloch yn y pry,inawn eegynodd Watiyn Wyn a Dyfed i'r esgynlawr, i'r amcan o draddodi'r feirniadaeth ar awdlau y gadair. Nid oedd Berw, y beirn- iad arail, yn OreeeaDol. Y foment y canfydd- wyd hwy aeth ya fe!w drwy y gyaauileidfa anferth. Cymmerwyd maddiant o'r banlawr gan y beirdd, yr on wedi ymdrwuo yn ea harddwis^oedd. Prydfertbid yr olygf i gan Faner yr Eisteddfod, a'r Corn Hirlas Euraidd, yr hwn a ddodwyd yn ffrynt y cynnulliad barddol. Testyn yr awdlau e:eui oedi 'Y Celt;'acyr oedd y wobr yn 20p, ynghyd a chadair dderw gerfiedig. Ymgeisiodd saith- llai o bump nag yn eisteddfod y Deheu ddwy flynedd yn ol, pan y cipiodd Dyfel y llawryf Darllenv/yd y feirniadaeth gan Dyfed, yn cael ei ragflaena gan Watcyn Wya, yr hwn a wnaeth ychydig o sylwadau cyffredinol. Dy- wedodd Watcyn Wyn fod 26 yn cynnyg am y gadair pan oedd efe yn barnu yn eisteddfod Llanelli yn 1895. Yr oedd y tesryn elem yn hen iawn, a theilyngai pob un o'r awdlaa y wobr. Fodd bynag, yr oedd ef aigyd-feirniaid yn cydolygu yn hollol ar y cyntaf, yr ail, a'r trydydd. Yna daeth Dyfed yn mlaen, a thraddododd sylwadaa byr, oad manwl, ar bob awdl. Sylw- odd nad oedd aa awdl ddi-amcaa yn mys» y saith a dderbyniwyd. Ar destyn mor hen perygl y bardd oedd troi yn hanesyddol droed- noeth—croniclo hanes yn lie canu. Wele yr awaIau Wil o'r Mynydd-Awdl o droad allan ardderchog, Jân ei gwiag; ac anhawdd oedd taraw ar gyfansoddiad mor olygas o ran ei hallanolion. Ond nid oedd y w'sg yn adlew- yrchiad o'i hysbryd. 1'r gwrthwyaeb, yr oedd anghydnawssdd ar bob dalen o honi. Uthr Ben Dragon.—Awdl hanesyddol, sych- lyd, heb swyn; gwallau iaith a chynghaaeid, ac ya dangos cryn lawer o ddiofalwch. Yr oedd cryn lawer o linellau rhwng byw a marw, megys. Yr oedd y bardd hwn yn hoff o ansodd- einau. Yr oedd y meddwl yn glir, a'r arddull yn ddi rodres, oad ychydig o awen oedd yn y cyfaasoddiad. Arthur.-Awdl gyfyngsdig oedd hon, ac yn feraeh nag un arall yn y gystadleuaeth. Dis- grifiai yr hyn oedd yn ymyl, gan adael yr hyn oedd i'w gael mewn meusydd pell. Ni ddy- i wedai chwaneg am yr awdl hon. Iberiad. — Awdl gref, gyda chynnwysiad maith —rhy faith o lawer. Meddai ar ddaii chwydd- edig ya ei dechreu, a gadawai argraph anffafr- iol ar y darlienydd cyn dechreu darliea y gwaith. Yr oedd yr un cbwydd i'w deimlo drwy eorph yr awdi. Plumlvmon -A wdl dyner, brydfcrth, ac o nodwedd delynegil. Canai y bardd hwn yn hollol ddi drafferth, heb arwydd chwysu na blinder ysbryd. Oad yr oedd ynddi lawsr iawn o hen gynghaneddion oedd ar g6f a liafar gwlad. <:> Chretien de Ttoyes.—Awdl ragoro1, a'i bywyd awenyddol yn cario drwyddi heb laesu. Yr oedd yaddi gyfaaiad o dyaerweh a. nertb, ond yr oedd ei chryfder ya ei raeddwl. Y Pibroch Oull.-Awdl o nodwedd hollol Gymraeg oedd hau-cynnwystawr a gwir aweo- yddol. Yr oedd ei harddall yn hen, a galletid meddwi foi yr awdwr yn byw yn nghyfnod Dafydd ap Gwilym Cerddai y Pibroch yr un tir a'i frodyr, a dilynai ei arwr dros bant a brya hyd nes cyrhaedd ei nefoedd ya ydiwedd. Y r oedd yn y gyatadieuaeth bedair o awdlau rhagorol, ac un felly ydoedd eiddi yr ymgeis. ydd hwn; ond yr oedd ei eiddo ef ya fw'y Celt aidd, yn gryfach, a mwy barddonol nag un arall. Dyfarnai ef a'i gyd feirciaid y wobr gydag unfrydedd i'r Pibroch Goll Pan alwyd yr ymgeisydd cododd y Parch. J. T. Job, Bethesda, ar ei dsaed yn ngha,nol y gynnulleidfa, ac aeth yn fanl!ef o gymmerad- wyeth drwy y babeil ar unwaith. Yn nghmol brwdfrydedd aaarferol arweln iwyd 'Job' i'r llwyfan gan Rhaddwawr (y Bardd Coronog) a Bethel, a dodwyd ef i eiatedd yn y gadair a ennillodd mor anrhydeddus. Arwisgwyd ef gaa Mrs. Marehant Wiiiiams, a chanodd Mr. Ben Davles gin y cadeirio. Didweiniwyd y cledd fel arfer, a gweiniwyd ef pan sicrhawyd fod beddweh ya teyraasa. Cafwyd anerchiadau barddonol gan amryw feirdd, yn ell mysg Machno, Dewi Fychan, Cadifor, BetLe!, Mafonwy, Morleiyfab, Gwili, a Chadfan.

MR. LLOYD GEORGE, A. S. GOLYGFA FRWDFKYDIG, Tra yr oedd y beirdd yn hwylio at y ddefod o gadeirio'r bardd, cyrhaeddodd Mr. Lloyd George i'r llwyfan; a'r foment; y gwnaeth ei ymddangosiad, ac-tli yn gyffrawd trwy bob cwr o'r baball. Yr oedd o leiaf naw cea ddeng mil o bersonau yn breseanol yr adeg hon, a rhodd- wyd i'r aelod andlydeddui1 y derbyniad mwyaf cynne- Cododd y gyanalieidfa fel un gwr, a bu'a hwra am amryw fanydaa. Cmvedl Mabon :— I Pwy fel efe ar bob job, O'i ypgwydd uwch pob esgob.' Wedi i'r seremoai o gadeirio fyoed diosodd, cyflwynwyd Mr. Hoyd George i sylw y gyn- nalleidfa gan Llaw Tegid, yr hwn, with geisio s-icrhaa gosteg, a sylwodd I fod yr hyn a gewch chwi yn welt na'r hyn a. welwch chvii,' gan gyf- eirio, yn ddiau, at yr hyn fwriadai Mr. George ddyweyd, ac at fyrdra ei gorpholaeth. Wedi cael tawelwch dywedodd Mr. George- Anwyl gydwladwyr, mae fy nghyfaiil Llew Tegid yu dyweyd y bydd y peth glyweh chwi n well ra'r hFn welwch chwi. Mi ddywedaf finnau un peti i chwi-mai ychydig fydd o'r ddaa [cym. a eh werthin]. Bydd y n^ill gan fyred a'r llall. Yr wyf yn gwybod eich bod wedi dyfod yma i glywed cann, ac i weled yr hen ddefod c gadeirio. Da gpnvf ei gweled yn dal ya ei phoblogrwydd. G fyaai rhai o'm cyfeillion Sassa'g i mi pa ham yr oeddwn ya myaed i Laaelli i siarad am dri manyd. Dy- wedais wrthyot f.d pob Cymro g»?ladgaroI yn cjfeirio ei gamrau i Laaalli fel yr Iuddewon i Jerusalem ar wyl y Pase (chwertbin achym.]. Dyma I!e ceir y Cymro gwlad^arol. Yr wyf yn eich llongyfarch am eich bod wedi dyfod a'r llawryf cerddorol yn ol i Gymra (cym.). Yn y Gogledd, y llynedd, aeth y cyfryw dros Glawdd Offa; diolch i chwi am ei chip'o ya ol. Eithaf peth, wyddoch, yw galla saetbu yn union, a da fod Cymro ya gailu gwneyd hyny hefyd, welthi »u febwerthin, a clywch, clywch) Dysd. na ffordd i fyned i galon'Sais, yar,e ? lehwerth- in). Ond tra y mae y Cymro yn ennill parch a goruchafiaeth ar y Sa.is trwy saetha ya union, y mae arnaf eisiea i chwi gaellloruchafiaeth yn mhethaa y meddwl a'r deall. Yr ydych wedi y ciel llawer o awgrymiadaa godidog yn yr eis- teddfod hon, yn enwedig yn araeth Syr John Williams (clywch). Un awgrymi^d yn unig eydd geayf fi, a dyma fo—ad^yfoder y Dd:ama Gymreig (cym.). Y maent ya myaed i gyanyg rhywbeth o'r fath yn eisteddfod Rhyl y flwydd- yn nesaf. Pob Ilwyddiant iddynt. Ddywedat fi ddim chwaneg ar hyn yna. Ddoe yr oeddwo yn chy yr yniryson, heddyw ya rahabell .heidweh (cym. a chwertbin) ddoe gwialen y L'efarydd oedd yn teyrnasu, heddyw cleddyf Hwfa ddoe yn ymrafaelio ynghylch siwgr, a3 yn tynu melusder o hono, heddyw yn cana yn nghylch brwydran (uehel gym.). Eithaf peth yw cyfarfod eia giiydd un waith yn y flwyddyn fel Cymry i ysgw-yd Haw, oud y mae uawaith ya y flwyddyn yn ddigoo. Y mae gan genedl ei brwydrau (clywch), ac y maa canu goreu cenedlcedd ynghylch ei brwydrau ac nid wyf fi o'r un farn a'r rhai hyny eydd ddim eisiea brwydrau (achel gym.) Yn nesaf cymmerodd cystadleaaebh yr anawd alto i f6nywoi. Y darnau dewisedig oeddynt — (a) I The Enchantress (Hutton), a (b), Y ddwy Delyn, (Pughe Evans). Miss Margaret Sambrooke, Casnewydd, oedd y faddug jl. Cipiwyd y wobr o 2p. am yr unawd gorea ar y ddolbib (clariond) gan Vir, Oxen Griffiths, Aberafon.

CYSTADLEUAETH MINTAI GERDDORFAOL. Cynnygiwyd gwobr o 30,o i iiataigetddorfaol yn rhifo rhwng 30 a 40 o offerynwyr a cbwar- eaai yn oreu ov-rtitre to Leonora' (Beethoven). Dwy gerddorfa a anfonodd en henwaa i law, sef, Canolbarth Khondda (arweinydd, Mr. Ar thur E. Leek), a Llanelli (Mr. David Thomas). Wedi cystadleuabth ragoral dyfarnwyd y wobr i Gerddorfi Llaneld Cafwyd canu rhagorol yn nghystadleaaeth yr unawd bass (a) I Within these sacred bowers' (Mozart), a (b) Recit, Thus saith the Lord,' air, But who may abide' (Handel), gwobr dwy gini. Anfonodd 46 ea henwau i mm, ac aeth lllaws mawr o honynt drwy y prawf rhagar- weiniol. Galwyd tri i'r llwyfan. Y earn cyntaf yn unig a ganwyd, a dyfarnwyd y wobr i Howell Vaughan Davies, Caernarfon. Fel arfer prof odd y gystadleuaeth ar yr englyn yn un hynod at dyniadol i'r beirdd. Ar y testyn Faa.m derbyniwyd chwech a thrigain o englynion. Dyfarnwyd y wobr o lp. i Gwydderig, Brynaman. Am chwarea I Two Sketches (Mendelssohn) ar y berdoneg, eyfyngedig i ymgeiswyr dan 15eg mlwydd oed, y gorea ydoedd "Persy Hughes, Aberaman, a rhoddwyd gwobr anrhyd- eddus i Marian Jones, Waenwen, Abartawe.

CYSTADLEUAETH Y CORAU i OYNNULLEIDFAOL. I Cyfyngid y gystadleuaeth hon i gorau heb fod dros 80 o leisian, a chynnygtd gwobr o 30jo. i'r goreu. Send out thy light' (Gounod), ac 'O'r dyfnder y llefais anat I (Aiaw Ddu), oedd y ddau ddara a geaid. Anfonodd y padwar cor eanlynol en heawan i law yrysgrif- pnydd :-Côr Eglwys Pad?- Sant, Llanelli (Mr. J. W. Godsell); Horeb, Tref irri=i (Mr. D. J. Lloyd); Bethania, Cwmafon (Vt». Hopkin Hill), a Bethel, Llanelli (Mr. John Tnomas); ond ni wnaeth yr olaf ei ymddasgosiad. 0 berwydd prinder amser y darn cyntaf ya unig a ganwyd. Yr oedd agos ya hanner awr wedi chwech cyn i'r cor cyntaf esgvn y ihvyfan —adeg dechreu y cyngberdd o'r bron, tra yr oedd ovstadleuaebh y COrita merehel yn aros ar y rhaglen. Y goreu ydoedd cor St. Poir, Llaaelli, a derbyniwyd y dyfainiad gydag uohel gymaisr- adwyaeth.

CYSTADLEUAETH Y CORAU MERUHED. Pedwar o goraa a acfonasant eu henwau i mewn ar gyfer y gystadleaaeth hon; sef, Naatlle, sir Gaeraarfon (Mr. J. Jones Owen), Morganwg (Mis;; Morfydd Williams), Caer- fyrddln (Mr. H, E. Elingford), a Bangor (Mr. Thomas Thomas). Yr oedd y gystadleaaeth hoa ya agored i'r byd, a'r wobr ya 15p., a btthodya aur i'r arvve nydd buddugol. Nid aedd y corau i fod dros 30 mewn nifer. Wele'r daruau a gaawyd (a) • Goi in Nature' (Schu- bert), a [b], Jesus Lover oj my. Soul' [Dau Protberoe]. Paa gyrhaeddwyd at y gystadleaaeth bon yr oedd o fewn deag manyd i saith, ac o herwydd hyay, y darn olaf ya nni* a I innvyd. Erbyn hyn yr osdd y gyaauileidfa yn hynod o d;neu, oad yr oedd cynnalleidfa arall oddi alJan ya disgwy] am gael gollyngdod imewnar gyfer y cyngberdd. Wedi cyDtadieaaeth egsiol dyfarnwyd y wobr i gor Caerfyrddin.

TYSTEB WATCYN WYN. Nos Ian, ynglyn a'r tisteddfol, cynnaliwyd Y cyfarfod ya ngfaapel Ebenezer, o hyrvvyddwyr y djEteb genedlaethol a fwriedir ei gyflsvyoo cyn hir i Watcyn Wyn. Daeth cynnuliiad gweddolddt ynghyd. Cymmerwyd y gadair gas Mr. David Bowen, Aberaman. Pasiwyd penderfyniad i'r perwyl fod yr adeg wedi dytod i Gymra gyfiwyno tysteb i Watayn Wyn fel cydnabyddiaeth o'i wasanaeth i Gym- ru. Cafodd pwyllgor ei bennodi, gyda'r Barawr Gwilym Williams fel cAöirydJ, a Mr. Mar- chant Wiiiiams yn ia-gadeirydd, i hyrwyddo y mudiad. Etholwyd y Parch. Towyn Jones, Penar Griffiths, ac Abfoa, ya gyd-ys^riieayddion, a maer C-aerdydd (Cochfarj) ja dryaorydd.

Y CYNGHERDD (NOS IAU). 'DEWI SANT.' Yn yr hwyr daeth cynnuliiad rhagorol ynghyd i wrandaw perfformiad o Dewi Sant, oratorio o walth Mr. David Jenkins. Yr oedd cor yr elsteddfol, o dan ar. weiniad Mr Joha Thomas, yn breseanol, a chadwasant i fyny y cymmemd achel y masat wedi ei eanill yn ystod yr wyl hon. Yr unawdwyr oeddyct-Madam Sobrino, Madam Juanita Jones, Mr. Bea Davies, Mr. Richard Thomas, a Mr. David Hughes, Liywyddid gan Mr. Alfred Davids, A.S. Paa yr oedd Mr. Davies ar fedr aaerch y gynnulleidfa, cymmerodd digwyddiad digrif le. Ma3'n dda genyf fel Cymro fod yn breseanol, ebii yr aelod aarhydeddus yn Sassaeg. Siar. adwch Gymraeg yate,' ebai ilais o'r dorf. Dig- wyd Mr. Davies gan y chwerthin barodd hyri, a iiefadd, Os na wraadewoh arnaf yn awr,' meddai, • darlienwcb fy araeth yn y papyraa borea yfory'(chwerthin). rGwSl y parkdd yn tudalen 11).

PR ION, AR yr 21aia o'r mis diwaddaf, ya myawent eglwys St I vgo, Pnon, ger Dinbycb, eladdwyd Annie Haghes, Rhiwlas !&& yr hon a gyrbaeddodd vr oadran add fed o hedwar again mlynedd a deg. Ba firw yo dra sydyn, ar ol ychydig ddyddiau o gystudd. Er ei bo1 wedi myned yn dra cedraaas, yr oedd ya meddü. oi gallaoedd meddyliol yn bsrfiFaith, a'i chlyw a'i golwg yn rhagorol hyd y diwedd. Hyd nes y goddiweddwyd hi gan ei by: gystudd diweddaf yr ydoedd yo gallu myned a dyfod ya hoyw a dedwydd, gan ofala yn ddiwyd i wneyd ei goren i chwanegu at gysur a dedwydd- weh ei theulu. Yr oedd ei theimlad caredlg tuag at ei theula, &'i gofal droatynt, yn ei gwneyd yn anwyl iawn iddynt, Ac yr oedd ei hymadawiad oddi wrtbynt ar fyr rybudd yn brofediga^.H chwerw, ac ya achos o alar dwys iddynt oil. Yr oedd ei charedigrwydd a'i chymmwynasgarwcn, a'i hyrnddygi^d croesawus a Christionogoi taag at ei chyanmydogion, yn gwneyd iddynt deimlo yn hynod garedigol tuag ati. Dlammbea yr edrychai liawer ami fel un o'r to a aethaat i ffordd yr holl ddaear, oad wedi ei gadael ar ol am ysbaid i orphan ei gyrfa hirfaith. Ar ddydd ei cbladdedig- aeth ymgasglodd tyrfa liosog ynghyd i waeuthur iddi y gymmwynas olaf. A c yr oedd arwyddioa o deimlad o golled ar ei hoi. Gweinyddwyd ar yr achlysur gan y Parch. L. Williams, periglor yr eglwys. Rhoddwyd addurniadaa o flodau gan gyfeillion i'w rhoddi ar ei bedd, yn mhlith pa rai yr ydoedd torch a chroes o flodaa prydferth wedi on rhoddi gin Mr. a. Mrs. Haghes—sef meistr yr ysgol ddyddiol, a'i briod. Canwyd emyn yn yr eglwys cyn myned aiian; as ar laa y bedd cajawyd yr hen emyn adaa.byddus, Bydd myrdd o ryfaddodaa ac arweiniwyd y canu gyda. chwaeLh briodol gan Mr. Sinauel Jones, Prion Uohaf. Felly y rhodd- wyd rhan ddaearol yr hen chwaer anwyl hon i orphwys yn nh^ ei hir gartref, nes gwawria y dydd y deff, ö;r ni oil o'n marwcl gwsg I gyda bloedd lief yr archangel.' Dangosodd llawer eu cydym- deimlad ttwy roddi eu presecsoideb yn y gwaRan- aeth yn yr eghvys y Sabbath eanlynol.—Goheb- ydd,

NID YN FEDDV* UN o arwyddion mwyaf cyffredia a thost yr anhwylder twyllodrus a chyffredin o ddiffyg trealiadydyw penysgafnder. Ymaeynymosod ar bawb fel eu gilydd-y genethod sydd yn welvv o ddiffyg digon o waed iachus, yn gystal a phersonau cryfac iach, y rhai sydd yn bwyta mwy nag sydd arnynt ei eisiea mewn gwirioa- edd, ac ydynt yn rhy lawn o waed. Y mae y dioddefydd yn hercian fel dyn meddw, ac yn aietha rheoli ei syairaudiadau. Yr unig fedd- ygiaiaeth ydyw, cael y cylla a'r afu i drefn etto; a gellir sierhaa hyn trwy ddefnyddio Mother Seigel's Syrup, tonig naturiol, wedi ei wneyd o ffrwythau, gwreiddiau, a llysiau, a'r hwn sydd wedi gwella mwy o bobl oedd yn dioddef oddi wrth ddiffyg treuhad nag unrhyw feddyginiaeth ddarganfyddwyd etto. Ofer ydyw ymborth os na bydd yn treulio. Gwna Mother Seigel's Syrup i ymborth droi yn faeth i chwi. Y mae felly yn cyfoethogi y gwaed, yn cryfhaa y corph, ac ya rhoi yni yn y meddwl.

Bydd i Arglwvdd Roberts gael ei anrhydeddu & dinasfraint Belfast ar y 27ain o'r mis hwn.

Y TU CHANGE RDDI. Anfonwyd chwech o duchangerddi i law ar Y Rbigymwr,' gwobr, tair gini. Tafolwyd hwy gan Cadfan, Gwili, a Mafonwy, a chy- hoeddwyd Mr. J. Brynaeh Davies, o Laafyr- nach, ya oreu.

Gaerfyrddin, ac ardal Llanelli yn enwedsg. 11 Dywedodd mai yn y gymmydogaefch y torwyd pen GweoJlian.gwraig Gruff ydd ab Rhys—gwaed yr boo oo id yn Ilefain am iddynt fel Cymry I gad w yn fyw eu nodweddion eenedlaethol (cym.), Os oedd eisieu gwybJd yn mha Ie yr oedd Tirobuetoo, fe geid hyay yn ysgolsoa y wia.d, osd t.i wyddai aeb o'r broa yu yr ysgoi. ion hyny pa le yr osdd Maes Gsvealiian (cyoi a chwerthin). Gorphenodd Moriea ei araeth trwy wneyd nodiadau byr ar Sylvan Evans a Chreidiol, niegys y gwnaefch Cadfan. Ar ol hyn cyllwynwyd y Parch. Thomas Shankland {Tivm ab Cynin), a'r Parch. J, M. Edwards—y ddau 0 R,hyl—i'r Arahdderwydd. Esgynodd Shaakland y Maea L16g, a chyhoeud- odd yn ffmfhl y cynnelid yr eistaddfod aesaf yn RhyI. Nododd halyd fod 1,153/). i gael eu cynnyg mewn gwobr wy on. YUA. anarehwyd y gwyddfodolion gan Ab Gweinydd Ffraid'—yr Aarhydeddus William Gibson. Wedi dyweyd giir nsa ddau ya Gym- rieg (yr hon iaitb y mae efe yn ei dysga), aaerchodd y gynnulleidfa yn y Wyddelaeg. Wi th gwis, a ddeallwyd gair a ddywedwyd ganddo. Aetbpwyd yn nesaf yn mlaen i gyflwyno nrddau i'r rhai a aeth yn lhvyddiamms drwy'r arholiadfta. Wele eu henwau hwy a'r arhol- wyr — AEHOLIADAU GOESEDD Y BEIBDD. Envrau'r Ymgeiswyr Llwyddiannw. Urdd Bardd. — Charles Edwards (Myfyr Mai), Pelican Street, Y stradgynjais; William Thomas (Isynys), Smith Terrace, Ystradgyn- lais; Hhys Powell (Yorath), Powell Street, Cwmgiedd; William Edward Williams (Gwilym Rhug), Aifryn, Segontinm Road South, Caer- satTon; Isaaa Lloyd (Glan Rhyddallt), Pen y- bont, Llanrng. Urdd Of ydd.—David Pryse Williams (Bryth. cnydd), Y Wenalit, Brongeet. Castell New- ydd Emlyn; Thomas Griffith (Brydan), 7, Regent Street, Dowlais. U rddan Cerddorol—Urdd Pencerdd-David "Davies (Pencerdd Menrig), 9, College View, Rootle, Liverpool; John Edward Jones (Pen- cerdd Tegfan), 228, Rimrose Roa 1, Boocle, Liverpool; Morgan Evans (Pencerdd Mellte), Ystradfellte, Aberdar. Urdd Cerddor. — Evan Griffith Williams (Ieuan Arfon), Hyfrydle, Bethel, ger Caernar- fon; William R. Williams, Plas y Rhiw, Cwm yglo; Morgaa Evans (Pencerdd Me'lbe), Ystradfellte, Aberd&r; L. J. Owen (Cerddor ap Dyfrig), Brya Mair, Cwmtwreh. Urdd Cerdd dydd. Torn Richard, Gwyn Villi, Saron, Llandebie; Rees Richards, Gelli Wreiddon Fach, Penybangc, Ammanford D. n. Griffith (Alaw Dalyn), y Llythyrdý-, Nebo, Penygioas, Llanllytni; Owen J. Griffith (Eilyd Alltwen). Dinorwig Cottages, Dinorwig, C* royglo; William Griffith P/itchard (Alaw- ydd Eryri), Corlan y Boat, Cwmyglo; Hywel Ellis (Hywel Alaw), Hafod Elea, Bethel, ger Caernaifoa; Robert Lloyd Roberts (Firwd Alaw), Glandwr Terrace, Clwlybont, Cwmyglc. Arholwyr.—Urdd Bardd—Dyfed, Berw, a Thudwal Urdd Ofydd— Dewi Mon, Gwynedd, a Moras Claslyn. Urddau Cerddorol- Pencerdd Gwynedd, a Watcya W yn. Urddir yr ymgeiswyr liwyddiaaaaa yn Ngorsedd Eietaddfod Llauelli, asa na w o'r gloch boreu ddydd Ian, Awsi 6ed, 1903. Khoddwyd urddau aarhydeddas hefyd i'r personau a ganiyD -Mrs D Brynmor Jones (Collen Wen), Mr. Bryumor Jones (Brynmor), Parch. J. If,, Davie', y bardd coronog (Rhadd- wawrj, Mr. Alfred W. Stradey (Prif Allan- ydd), Madam Aliaa Bolder Johnstoa, America, (Alma'r Gorl'ewia), Parch William Graffydd, Yetr&dgyn!ais(Gwi!ymab Lleision), Parch. D. B. Richards, Abertawe (Bibliander), Mr. J. H. Johnston, Efrog Newydd (loan Sluqaebannah). MiEB EJuned Morgan, Patagonia (Eiured), Mr. Alfred Lloyd, Llangollen (Pencerdd Dyfr- dwy), Mr. Thomis Jones, Llanelli (Brynmair), Mr. Tom Haghes, Llanelli (Eos y De), Mr. E. Morgan, Llanelli (Iorwerth Afaa), Mrs. Marcbant Williams (Rhosyn Maesyfed), Parch. E. T. Jones, Llane 11 (Talfryn), Mr. Walter Bradie, Llanelli (Dadleaydd), Mr. W. U. Protheroe, yegrifenydd yr eisteddfod (Eos E3!i), Mr D J. Eymm, Llanelli (Ab Eynon). Mr. William Da, vies (Penybont-arOgwy (Gwiljm GJanogwr), Mr. James Montgomery (Arlanydd Elii). Soniwyd gair gan Cadfan am y dysteb genedlaethol y bwriedir ei chyflwyao i Watcyn W yn, ac annogodd Gymru benbaladr i gefnogi ycjfryw. Dygwyd gwaith yr orsedd i derfyniad trwy gaau,' Hec: wlad fy Nhadau,' Eos DSr yn arwaia gyda'r unawd. Dyiid hysfcysu fod yn bresennol, yn mysg enHl, Misa Williams—yr hon a aclriabyddir wrth yr enw Mailt Wiliiams-aelod o Urdd y Ddn:dg Goab, a'r hon sydd yn byw yn ughym- m yd.ogacth A berclydach, sir Frycheiniog. Gyda hi yr oedd dau aelod aiali o'r urdd. Y maa Miss Williams a'i chyfeillion ya haedda clod am en bytudrech i ddylaawada a'r dealaoedd urddasol Cymra i ddyega yr iaitb Gymraeg i'w plant. Wele rai o'r pennillion mwyn a ganwyd gan Eos Dfir ya yr o rsedd: U' ele gylch Re wele gan Ac antan a haal gwenog, Allele haf ac wele hwyl Hyrwyddo'r wyl fawreddog, Wele feib yr awen wir Yn rhandir Myrddin enm o, -1 03 yw'r Saesrej; wedi liyngca Rbai o siroedd gwani f Cymra, Peidied undyn gwan a dychryn Cymraeg i yth fydd sir Gaerfj rddia, Hauwyd awen yn y ddaear Gaa yr hen brydyddion cynnar Drwy derfynau'r hen sir lydan Mie hadau beirdd fel hadau g,, apan. Mae Haw er Doctor wedi 'mroi I geisio troi yn Saesor:, Er mwyn ein gwneuthui, meddent hwy, Yn ddeiliaid mwy heddychlon Ond canu cerddi Gwalia fu Wnawn ni yu Gymry gloywon. Gwlad fechan gyfoethog yw hen wlad y gân Gwlad lawen, gwlad loew, gwlad laaiaidd, gwlad lan, GlvIad dolydd a bryniau, 'rwy'n diolch I Dduw, Am gartref yn N ghymru fynyddig i fyw. Yn lion mae Cwm Rhondda, ya hon maa Cae.dydd, A chyfoeth y brynian yn rhedeg yn rhydd, Maea digoa o 16, ac mae digon o dla 1 bawb deimlo'n gynues afc hen wlad y gan. Ni addysgwyd bardd i ddisgya Llwybraa angblod lie bo'r englyn; Ac ni ddy!al (ano. ddilya Llwybraa dwli He bo'r delyn. BR7NFAB. Y Ficer hen a Pbantycelya Welwyd yma'n hwylo'r delyn, Y ddau seraph er ea claddu Mae'r hen Kir o hyd yn caaa. WATCITNWVN. Yn mhob rhyw ran o'r ddaear faita Yr un yw iaith y galon; A chadw cerdd rhag myned ar goll Yw gwaith ein holl ganeuon Yr un yw gwaed yr Awei wir Yn Nghyrara a thir Iwerddon. Er coesi'r m3r ya ol a rnlaea Nil aeth y gaa i golli; Mae'r tnor a'n ceidw ar wahin Yn methu'n Ian a'i boddi; Yr un erioed-a byth—yw cerdd Yr Ynys Werdd a Chymra. Yr un yw cerdd, a'r un yw'r cdr Bob ta i'r mor sy'n tyfu O'r Ynys Werdd o flaea y gwynt Doi'r delyn gynt i Gymru Mae'r awel heddyw yn ei cbôl- Ya cludo 'nol y canu. WATCYN WYN. Oa y Gwyddel yma daw, Deheulaw iddo roddwn; Naiur wyllt y poetha'i ddawn Yn ddifyr iawn a ddcfwn Ac fa gaiff i fyned yn ol Epistol yn lie pastwn. DYFED. Ein hen Eisteddfod yn ei brl A bery mpwn pybyrwchj A phara hefyd byddom ni Ya gewri mewn brawdgarweh; Ac yn iuhrif gampau rhin a moes Yn swyddvyr-' A oes hedd wch ?' MYFYR WYN. Mae'r Devyn Pur yn NyHryQ CIwyd Ar aelwy4 deg March Megau A Chlychaii AbardyS glyd Ar hyd y nos' sy'n tingcian; A thros hea gampau hoff I Llwyn Onn Daw son am I Forfa Rhuddlan.' Drwy'r gwlith sydd ar y Gwealth Gwyn Will ttopcyn ddaw yn liawen, A'r 'Ferch o'r 8cêr' yn nyfnder nos A red droa Gwynfan Pryden A I Merch Meliaydd' ddedwydd ddaw I wraadaw'r falch Fwyalchea.' TEGANWY. I Caned, caned, eir Gaatfyrddin, Dalied, dalied awn y delyn Ysbryd meibion y prophwydi Gadwo'r gân yn nhref Llanelli.' WATCYN WYN.