READ ARTICLES (9)
News
Yr Eisteddfod Genedlaethol YN LLANELLI. [GAN ErN GOHEBYDO ARBENIGT]. Dygwyd Eisteddfod Genedlaethol Llanelli i derfyniad nos Wener diweddaf; ac nid oes gysgod o ammheuaeth nad yw hi i'w rhestru yn mysg uchel wyiiau mwyaf liwyddianous Cymrn. Prin y noddwyd un eisteddfod yn neb sy'a fyw gan gynnifer o Gymry &'u bryd ar noddi 116a a cbiln a phau wneir y cyfrif i fyny credwn y bydd gan y pwyllgor swm lied sylweddol mewn Haw i'w ranu rhwng Cymdeithas yr Eisteddfod, ac amcanion eraill. Yn yr ertbygl hon fe sylwir ar rai nodweddion a berthynai i'r$yl. Yn y lie cyntaf, y mae'u rhaid talu teyrnged i'r eisteddfod, Ycbydig o gefnogaeth rood i'r ,vyl hon gan y Gogleddwyr hyny yw, a barnu with y nifer oedd yn bresennol. Gwir fod Llanelli yn lie anghysbell i Ogleddwr, ae yn gostus i gyrhaedd hyd ato, onid e credwn y buasai nifer y Gogleddwyr yn llawer lliosocach. Ar y llaw arall, nid yw pellder lie, nac anhwylusdod teithio, yn dychrynu nemawr ddim ar y Daheuwr. Y mae efe yn eisteddfodwr dan gamp a pha le byoag y bo'r *yl, yno hefyd y bydd yntau. Cerddoriaeth yr eisteddfod, yn fwyn a dim arall, sy'n denu y Deheuwr. Rhifi pentrefydd a threfydd y Deheu en. cautorion a'u cerddorion wrth y dwsiniau. Mecca y rhai hyn yw yr Eisteddfod Genedlaethol, a'r canlyniad yw fod byddin gref &'u hwyneb tuag yno o bron bob cwm a gwastadedd trwy yr oil o Went a Mor- ganwg. Felly y profodd yn yr eisteddfod hon. Mynychwyd ei cbyfarfodvdd trwy gydol yr wythnos gan dorfeydd anarferol o liosog; a phrin, ni gredwn,y gwelwyd erioad gymmainto bobl o fewn muriau pabell eisteddfodol ag oedd yn Llanelli dydd Mercher diweddaf. Nid oedd y dorf hono mawr llai ei rhif na phum mil ar hugain, tra y myn rhai sydd yn gwybod am eangder y babell, fod y nifer yn ddeng mil ar hugain o leiaf. Gan nad beth am hyn, yr oedd y gynnulleidfa yn llenwi'r babell eangfawr hyd i'w chonglau eithaf-yr oil o'r bron yn Hwntwa oedd &'u bryd ar wrandaw canu, ac Did yn gymmaint o barch i farddas, a chelf. Y mae hyn yn ein harwain i'r casgliad anorfod fod y werin sydd yn mynychu'r eisteddfod yn rhoi llawer mwy o bwys ar ei bagwedd gerddorol nag ar yr sgweddau sydd yn fwyaf priod iddi fel hen sefydliad cenedlaethol Cymreig. Nid ydym yn beio'r bobl am hyn, ond y mae perygl rhoddi gormod o bwys ar gerddoriaeth a rhy fychan ar yr agweddau eraill. Y mae tyfiant yr eisteddfod ei bun yn cyfrif i raddau pell am y swyn sydd yn y cystadleuaeth- au cerddorol i fwyafrif y rhai sydd yn arfer ei mynyehu. Mae poblogrwydd yr wyl yn y gorphenol wedi gosod augenrhaid ar y pwyllgor lleol i ddarparu pabell digon ei maintioli i gynnal miloedd lawer o wrandawyr; ac fel rheol, y mae cangder y pabelli yn ei gwneyd yn ammhossibl i banner y gynnulleidfa glywed dim fyddo'n myned yn mlaen ar y llwyfan ond canu yn unig. Dyma, fe gredwn, yw yr esboniad ar anesmwythyd y gynnulleidfa pan fo rnhii siarad' a man gystadleuaethau yn myned yn mlaen. Nis gellir disgwyl i gannoedd o bob! eistedd yn llonydd pan na bon't mewn sefyllfa i allu clywed un ran o ddeg o'r hyn draethir ar yr esgynlawr. Gair yn fyr etto ar lwyddiant arianol yr wyl. Pan yr ydym yn ysgrifenu nid oes hysbysrwydd pendant yngbylch y derbyniadau. Y mae digon yn wybyddus, fodd bynag, i'n galluogi i ddyweyd y bydd swm sylweddol yn weddill wedi talu yr holl draul- Yr oedd y treuliau yn 4,500p, ac yr oedd y swm bwn agos wedi ei dalu i'r bange yn gynnar dydd Gwener. Chwaneger at hyn dderbyniadau y cyngherdd nos Wener, ac arian sydd yn ddyledus am docynau, ac fe welir y bydd y swm gweddill yn un tra boddhaol. Yr oedd gan b wyllgor yr eisteddfod hon gryn fantais ar bwyllgorau lleoedd erailllle y cynnelir yr eisteddfod ynddynt. Y mae yn Llanelli adeilad eang parhaol sydd yn ddigon o faintioli i gynnal pum mil ar hugain o bobl, fel nad oedd angeorhaid ar y pwyllgor godipabell yn arbenig ar gyfer yr eisteddfod. Perthyti yr adeilad hwn i'r awdurdodau trefol; ond er mw>ivei cangu, a gosod i fyny Iwyfan, a chyfleusderan, %-jaill, fe gyttunodd pwyllgor yr eisteddfod i aifld mil o bunnau am wasanaeth yr adeilad am yr wyth- nos. Dyna'r boll go it yr aethant iddo mewn darparu I cattref i'r eisteddfod—swm sydd gryn lawer yn llai nag a delir gan bwyllgorau eistedd- fodau eraill. Y mae hyn ynddo ei hun yn rheswm cryf dros ddarparu ar gyfer yr eistedd- fod adeilad symmudol, yn hytrach na bod y pwyllgorau lieol yn cael eu parlysu, megys, cyn dechreu yr v/yl gan y goat o godi pabell iddi. Ar wahan i'r agwedd arianol nid oes dwy farn am lwyddiant eisteddfod Llanelli mewn cyfeir- iadau eraill. Mewn ystyr gerddorol yr oedd yn llwyddiant perffaith. Yr oedd safon y cystadl- euaethau corawl yn dra uchel ac oddi gerth un gellir dyweyd yr un peth am y cystadleuaethau eraill, megys unawdau, deuawdau, &c. Teimlid mwy o ddyddordeb nag arfer yn y brif gystadl- euaeth gorawl, a chystadleuaeth y corau meibion, a chafwyd ynddynt ganu nad oedd gan y beirniaid ddim i'w ddyweyd am dano amgen na chanmoliaeth. Yn ei araeth for oddi ar lwyfan yr eisteddfod dydd lau, lloogyfarchodd Mr. Lloyd George genedl y Cymry ar ei gwaith yu dwyn yn ol y llawryf dros Glawdd Offa. Cyf- eirio yr oodd Mr. George yn y sylw hwn at fuddugoliaeth cor Dowlais dydd Marcher ond attolwg, y mae y sylw ychydig yn gamarweiniol. Gwir fod y wobr wedi ei chipio gan gor Dowlais, UJ.J.Ur. mo gomi u nawijri. 5(:U.1 w U.UJLI yn ol i Gymru oddi ar y Saeson, o blegid nid oedd un c6r Saesnig yn cystadlu. Fe ymgeis- iodd un c6r o Liverpool, ond gwneid hwnw i fyny gan mwyaf o Gymry y ddinas hono, fel nas gellir mewn unrhyw fodd ei alw yn g6r Saesnig. Corau o'r Dê oedd y gweddill, a rhyngdd- ,t hwy yr oedd y dorch yn sefyll. Siomw, I llawer gan absennoldeb cor enwog Talke o swydd Stafford, yr hwn fu'n fuddugol mewn dwy neu dair o eisteddfodau blaenorol yn y brif gystadleuaeth gorawl. Pe cymmerasai y c6r hwn ran yn y gystadleuaeth buasai buddugol- iaeth c6r Dowlais yn gwirio sylw Mr. Lloyd George. Yn absennoldeb y cyfryw, fodd bynag, nid yw y fuddugoliaeth, er mor haeddiannol, yn peri cymmaint boddhad. Gresyn ddarfod i'r Gogledd roddi can lleied o gefaogaeth i'r eis- teddfod hon mewn ystyr gerddorol. Nid ymddangosodd un c6r o'r Gogledd yn y brif gystadleuaeth gorawl, ac oni bae am ymddang- osiad corau Bangor a Nantlle yn nghystadleu- aeth y corau meruhed dydd lau, ni chynnrych- ioliasid y rhan hono o'r Dywysogaeth mewn un gystadleuaeth o bwys trwy gydol yr wythnos. Yr oedd pethau ychydig yn wahanol mewn ystyr tenyddol a barddonol. Aeth lliaws o'r prif wobrau llenyddol i'r Gogledd. A barnn oddi wrth sylwedd y beirniadaethau yr oedd bron yr oil o'r cyfansoddiadau llenyddol yu meddu ar deiiyngdod lied uchel, ac ychydig o wobrau a attaliwyd, Ychydig, mewn cymmhariaeth, o gyfarfodydd adranol a gynnaliwyd ynglýn a'r eisteddfod hon. Cyfarfyddodd Cyrudeithas y Cymmrodorion i drafod y cwestiwn o Gywreiufa Gymreig. Cafwyd ymdrafodaeth fuddiol ar y mater: a chredwn y bydd i'r hyn a gymmerodd le fod yn foddion i ddwyn y pleidiau i well dealltwriaeth o berth- ynas iddo. Ceir adroddiad o'r cyfarfod mewn colofn arall. Mewn cyfarfod o Gymdeithas yr Orsedd a'r Eisteddfod penderfynwyd cynnal eisteddfod 1905 yn Mountain Ash-lie sydd yn nghanolbarth dyffryn a rifa ei drigolion wrth y miloedd. Yu y cyfryw le dylai yr eisteddfod fod yn llwydd- iant perffaith.
News
DYFAKNIADAU CELF. A ganlyn sydd reatr o'r dyfarnladau yn arddang osfa calf :— ARLUNIO, &O. Darlan mewn olew-l. H. W. Shellard, 4, High street, Caerdydd; 2, Lily Jones Hughes, St. Asaph street, Rhyl. Darlun mewn olew, triolwg (landscape)-Rhan- wyd y wobr gyntaf rhwng Hubert Coop, Morfa, Coawy, n. Parker Hagarfcy, Suffolk 2, S. H. W. Shellard, Caardydd. ao R. E J. Bush, Bristol. Darlun, water colour-Rhanwyd y wobr gyntaf rhwng Hubert Coop, Conwy, a Miss A. Lloyd Harris, Llangadog rhanwyd yr ail wobr rhwng W. Stephenson, Conwy, a W. H. Evans, Cwm. earn. Darlun o anifail, clew-H. W. Shellard, Caer dydd. Darlun mewn pensil neu crayon-Rhanwyd y wobr gyntaf rhwng Miss L. E. Griffiths, Maesteg, ao E. Harold, Caertyrddin rhanwyd yr ail wobr rhwng Thirkell Pearc.% Oaerfyrddin, ac R. E. J. Bash, Bristol. Drawing pin ao inge-F. D. Grey, Maeateg E. Reginald Colea. Llanelli. ) Sa?»pl o etching, mezzotint, &c.; R. E. J. Bush, Bristol. Arlun ar porcelain, terra cotta.Mir s C. A. Jones. Caernarfon Darlun, mewn light a shade—1 (arben'g) A. C. Hooper, Caerdydd 1, rhanwyd rhwng T. D. Jones, Cilfvnydd, Pontypridd, a I Deudraeth;' 2 (arbenig), VVsnifred Robson, Abertawe. Freehand—' Canute Ysgol Ganolraddol Cas newydd. CERFWAITH, Carfio penddelw-I, Collen,' sef penddelw o Hwfa Môn; 2, William Taylor, Llantwit street, Caerdydd. Panel wedi ei gerfio mewn high relief, ar gareg neu fsrmor, cyfaddas i ffrynt pnlpad; 1, Cerf- fwr o Faelor.' CYNLLUSWAITH. Cynllan o Dystysgrif Teilyngdod, darluniadol o'r eisteddfod 1, Herodig.' A KCHADEILAD ABTH. Oynllnn o dy gweithiwr, heb goatio dros 225p.; I, A. J. T. Abel, Coniger Road, Parson's Green, Fulbam, Llundain. Etto, heb gostio dros 150p.; 1, L. D. Walters, 184, Henry street. Tonypandy. Semi Detached Yilia, heb gostio dros 750p.-I, Percy Thomas, 32, Hamilton street, Canton, Caer- dydd 2, H. Morgan Edwards, 154, Newport road, Roath, Caerdydd. Cynllun o unrhyw fanylion archadeiladol cddi wrth fesuraa cySawn i unrhyw raddfa rhanwyd y wobr rhwng Thomas Edgar Richard, Ty newydd, Barrv. a I St, Giles Church Tower,' Gwrecsam. U3fJ.J.I' Q '-IIILJ,VU "JIL" GWAWL ARLUNIAETH. Set o ohwech, golygfa o'r ovmylau-l, H. A Chapman. High street, Abertawe 2, S. Timothy, Pentre, Rhondda. Sci o chweob, golygfeydd yn Nghymru—1, P. W, Lewis, Bmithfield Road, Gwreosam, a Miss C Walker, Corwen. Set o chwech, personau—laf ao 2il, F. A. Chap- man, Abertawe. Set o chwech, golygfeydd ar yr heol; H. A. Ch»pman, Abertawe. Set o ddeuddeg o Lantern Slides--I, H. A. Chapman 2, Miss C. Walker, Corwen. GWEU A GWAITH NODWVDD. Hosanau knicker i foneddwr Ma.gg'o.' Brat i blentyn, mewn llhn nen holland Morog Mao Lean.' AMRYWIAKTH. Model o agerbeiriant Thomas Williams, Amos street, Llanelli. A RCHADEILADAETH. Rhoddai y beirniaid ganmoliaeth uchel i'r holl waith a anfonaaid i mewn yn yr artran hon, yn llawer gwell na dim fu dan on sylw yn flaenorol. Cynllun o Villa—\ Viking.' Cynliun o dy (semi-detached)—' Celt' Cynllun tk i weithiwr—' Brown.' GWAITH METAL. Llidiart gardd, mwn haiarn dillin 1, E. Cart. wrigbt, Nannerch. Panel, mewn copr neu brêg; 1, W. R. Rott, 17, Orange street. Abertawe. Unrhyw wrthddrych, mewn pres neu haiarn; 1, E. Cartwright, Nannerch. GWAITH COED. Panel wedi ei gerfio—Rhanwyd y wobr laf a'r 2il rhwng Miss N. C. Baker, 8, Vivian Road, Oaerdydd, ae E. Reginald Coles, Llwynhendy, Llanelli. Mantell simdde, mewn unrhyw goed (wedi ei adael yn naturiol heb baent neu varnish); 1, T. li. Johns, 27, Promenade, Abertawe. ADRAN Y DIWYDIANNAU CYMREIG, Heiyrn tâo, haiarn dtUtn.—Ua yn ymgeiliio; ddim yn deiiwng. Panel derw; 2, y Parch. J. P. Owen, Stroud, Ffynnonau Buallt. Darn o frethya ysgafn at wisg i feroh—Rhan- wyd y wobr gyntaf rhwng W. Williams, Llan- stephan Road, Caerfyrddin, a Hughes a'i Feibion, 15, Vale street, Dinbych. Darn o tweed ar gyfer siwt saethn i foneddigion 1, Edwards a'i Fab, Llanbedr-pont Stephan. « Cwilt' wedi ei wneyd llaw 1, Ellen Harris, Dafen, Llanelli. Cadair dderw Gymreig 1, D. Cue, St. Peter Street, Caerfyrddin. Ffram gerfiedig mewn derw neu walnut; I chip. per Deuddeg bagged, unrhyw ffurf: 1, F. W. Gifford, 31, Topaz street, Roath. Caerdydd; 2, W. Owen, Sefydliad y Deillion, Abertawe. Blue serge; 1, J. Jones, Market Square, Nar- berth. Serge, unrhyw liw; Mri. J. Hughes a'i Feibion, Vale street, Dinbych. Chwech o gadachan pocedi (wedi eu cyirod. eddu); rhanwyd y wobr rhwng Mrs. A. G. Mathias, Millbrook, Caerfyrddin; a Mrs. D. Hudson Jones, Rhuthyn. Menyg wedi eu gwau a llaw i foneddtges 1, Mary A, Gibson, The Laurels, Aberhonddu. Darn o lace, wedi ei wneyd a llaw 1, Miss M, A. Brader, Abertawe 2, Miss Dora Evans, Caer- fyrddin. Dresser dderw gegin; I, Mr. David Cue, St. I Peter street, Caerfyrddin. I Socks wsdi eu gwau; 1, H, Griiffths, High street, Abertawe. Crys gwlanen boneddwr 1, Maggie Griffiths, IVverau Gleision, Cwrnyglo. Tweed Cymrsig. gwya; W. Williams, Llan- stephan Road, Caerfyrddin. Crýs Li-to gwyn boneddwr, wedi ei wneyd 4 11 iw Miss Elizabeth Themis, 16, Princess street, Llanelli. Shawl wadi ei wau, heb fod yn llai na q. llathen ysgw&r I, Mrs A. Sheppard, 23, Clifford Cres- cent Casnewydd. Frock plcntyn, &o. rhanwyd y wobr laf a'r 211 rhwng M, J. Cartwright, ger Wvddgrug, a Mrg. A. G. hiath,as, Milibrook, Caerfyrddin. Par o d'oyteys (crotchet work) i enethod o dan 17 mlwydd oed laf, I E. D. T. fl. I Detholion o turnovers, gwl&n Cymreig; I, H. Griffiths, High street, Abertawe. Pâr o blancedi gwlan y mynyddj; 1, Hughes a'i Feibion, Dinbych. Yegiia wedi ei fframio, y cynllun ar satin; 1, Miss L. Roberts. Hoylake. Fender brês; 1, Thomas Hughes, Llanelli. Cnti o wlàn gwyn, wedi ei dyfa ar unrhyw ddafad yn Nghymru 1, John Griffiths, Llangain, Caerfyrddin. Chwe chengl o adeu wlân, mewn amryw liwiau, gwljla Cymreig; 1, W. Moses Evans, Melinau y Pandy, Afonwen. Y fasged oreu 1, George Gould, Sefydlfal y Deiliion, Abertawe. Llwyau pren; 1, David Thomas, Tanyrallt, Brechfa. Set o harnais, wedi eu gwneyd o ledr Cymreig, oak tanned; 1, R. Eyans, Stepney street, Llanelli.
News
PABELL YR EISTEDDFOD. GYNNALIWYD gweithrediadau'r eisteddfod eleni yn marchnadfa'r dref—adeilad hynod o helaetb, I digon helaeth, ya wir, i ddal o leiaf ddeuddeg nen bymtheng mil o bobl yn hwylus. Gosodwyd to ar y muriau moelion wyth mlycedd yn ol, ar gyfer yr eisteddfod ddiweddaf a gynnaliwyd yn yr un dref. Y mae y nenfwd wedi ei wneyd o wydr a corrugated iron, ac yn gwbl ddiddos. Nid oedd raid i neb, gan hyny, bryderu ynghylch cael 'croen gwlyb' pan o fewn y baball. 0 herwydd ei heangder, nid oedd yn hawdd gweled y llwyfau, na chlywed llawer o'r hyn a ddywedid oddi arno gan y gynnulleidfa, yn enw- edig y rhai hyny oedd yn y seddau pell if, ai yn yr ochran. Addurnwyd y babell yn helaeth ar gyfer yr wyl. Chwyfiai llumanau o'r nenfwd, ac ar y mur- iau yr oadd yr arwyddeiriau arfeiol, Tra mor tra Brython;' 'Môr o gan yw Cymrn i gyd,' &o. Uwch ben y llwyfan ymddangosal enwan eiatedd fodwyrymadawedig, megys Cealanydd, Dr. Joseph Parry, yr Archddeon Griffish, Llew Llwyfo, Clwydfardd, Llawdden, Lleurwg, Glanystwyth, Silvan Evans, Viriamu, ac eraill o gewrl eistedd- fodau y dyddiau gynt.
News
DYDD LLUN. DECHREUWYD y gweithrediadau heddyw am hanner awr wedi un. Llywyddid gan Esgob Tt Ddewi. Yr Esgob, yn el anerchiad agoriadol, a ddad ganodd y boddhad a roddai iddo i gydsynio a'r gwahoddiad a roddwyd iddo i lywyddu yn nghyfHfod evntaf Eisteddfod 1903. Yr oedd yr eisteddfod yn teilyngu cefnogaeth yr holl genedl, o blegid ei hynafiaeth, ei defnyddioldeb, ae uwch law pob peth, am ei bod yn noddi gwir wladgarweh (cym.). Mor bell ag yr oedd ete yn gwybod, nid oedd yna ond un sefydliad yn y wlad yn hynach na'r eisteddfod; ac er eu bod hwy yn Nghymru yn arfer dyweyd mai I Gwyn yw pob peth newydd,' nn o atdyniadau yr eisteddfod oedd ei hynafiaeth. Dadganodd ei obaith y byddai i Eisteddfod Llanelli droi yn gymmaint o lwyddiant a'r un a gafwyd yno wyth rolynedd yn ol. Yr oedd pobl Llanelli yn rhai Dodedig am eu hysbryd Cymreig a'u gwladgarwch; ac yr oedd efe yn llawenychu gyda'r trigolion, wrth weled ennillydd gwobr y brenin, y Rhingyll Davies, yn bresennol ar yr esgynlawr, yr hwn, trwy ei fedrusrwydd, ei wroJdeb, a'i ddiwydrwydd, oedd wedi ennill enwogrwydd iddo ei hun a'i wlad. Dau dem tasiwn mawr yr oes ydoedd, caru arian, a charu pleser, ac yr oedd yr eisteddfod yn cynnorth- wyo i greu yn y bobl chwaeth at rywbeth uwch a gwell. Yr oedd efe yn mentro gwneyd appel oddi ar y banllawr hwnw am ddiwylliad o wladgarwch Cymreig dyfnach a mwy gwir- loneddol (cym.). Yn ystod yl prydnawn cyflwynwyd y Rhin gyll Davies, enniliydd gwobr y brenin yn Bisley, i'r gynnulleidfa, a rhoddwyd iddo dder- byniad brwdtrydig. Yr oedd wedi dyfod o Wersyll Salisbury, a chafwyd anerchiad fèr gaeddo, yn yr hon y dadganai ei lawenydd mai ete oedd yr unig ddyn yn fyw oedd wedi ennill gwobrwyon y ddiweddar Frenhines a'r Brenin presennol; a dadganodd ei obaith nad oedd y dydd yn mhell pan y byddai i Gymro arall wneyd yr un fatb, neu ragori ar hyny.
News
GYSTADLEUAETH Y SEINDYRF PRES. TreuJiwyd yr oil o'r prydnawn gyda chystadleuaeth y seindyrf pies. O'r pedwar ar ddeg o seindyrf oedd wedi amlygu eu bwriad i gystadlu ni ddaeth ond chwech yn mlaen, a'r oil o Ddeheudir Cymru. Yr oedd yna bedair o wobrwyon20p., 15p, lOp, a 5p. Prawf ddernyn oedd I Mercadagite' (Round). Dyfarnwyd y gwobrwyon fel y canlyn :—1, Aberaman 2, Abertileri; 3, Ferndale; 4, Glofa Tileri.
News
DYDD MAWRTH, YR ORSEDD. Agorwyd gweithrediadau y dydd heddyw trwy gynnal gorsedd yn Ngheufaes y Bobl (People's Park), yr hwn sydd o fewn ychydig bellder i babell yr eisteddfod. Am hanner awr wedi wyth cyfarfyddodd y beirdd, ao eraill o aelodau y oyloh cyfrin, yn Neuadd y Dref, ao oddi yno ymdeithiasant mewn gorymdaith, yn cael eu blaenori gan seindorf fliwrol y dref, a'u dilyn gan amryw gannoedd o bobl. Yr oedd cylch yr orsedd wedi ei hamgyloh- ynu gan dorf anarferol o fawr, liawn lliosocach ei rhif nag a welwyd o gylch gorsedd Merthyr Tydfil ddwy flynedd yn ol. Nid oedd y tywydd yn hollol ffafriol. Chwyth- ai'r gwynt yn lied gryf, tra yr oedd ei tiiid yn darogan gwlaw, os nad ystorm. Gwlawiai yn dyner tra bu gweithrediadau yr orsedd yn myned yn mlaen ao er na pharodd lawer o anhwylusdod, etto i gyd eunynodd beth pryder yn myowes aelodau'r pwyllgor. Trefnwyd cylch taciua ddigon ar gyfer yr orsedd, ond prin yr oedd y 4 Maen Llôg' yn deilwng o anrhydedd y fangre. Math o gareg hanner cron oedd hon a chyda'r anhawsder mwyaf yr esgynai yr archdderwydd, ao eraill, i'w ben, ac anhawdd ach fyth oedd aros yno wedi esgyn. Mewn lie amlwg yn y cylch yr oedd baner yr oreedd, a'r Corn Hirlas. Dechreuwyd y gweith rediadau fel arfer gyda EWQ y Corn Gwlad, yr hwn oedd yn cgofal Perseinydd (Mr, G. F. Blake). Yna eegynodd yr archdderwydd i gcpa'r maen He y eynnaliwyd of gan Dyfed ar y naill ochr, a Chadfan ar y Hall. Yr oedd yr olwg ar y ddau ddiweddaf heb ddim ond corpws' yr Hwfa rhyngddynt yn dwyn i g6f lliaws a'i gwel- ent helynt fawr yr arwrgerdd. Nid hir y bu'r Hwfa heb siorhau fod haddwah yn teyrnaga, fodd bynag; aa felly asth pob perygl o ystorm droFocid. Cafwyd ychydig sylwaclau ar hynafiaeth yr oraedd gan yr arohdderwydd, yn ystcd yr hon yr annogai ei wrandawyr i gaatv at drefn ynglyn 6. hi. Uofidi&i fod yn mysg rhai awydd i ddiddymn trefn y mesur rhycld, a'i wneyd yn rhyddach— rhyw ergyd lawchwith, mae'n debyg, at y pen derfyniad a basiwyd yn Mangor y llynedd i roddi y gad sir a'r Goron i'r awdi a'r bryddest bob yn ail ddwy flynedd. Ourymwyd gwsddi yr orsedd gan Dawi Medi, a cbyfl'.vynwyd yr aberthgSd i'r arohdderwydd gan Mis. Maohno Hurrpbreys. Dilyawyd hyn gan y beirdd canlynol gydag an- erchiadau barddonol :—Cyn on, Cadifor, ifano, Trosydd, Gwynonwy, Tudwal, Tawe, Morleisfab, Gwíli, Cadfan, a Dyfed. Wedi i Miss Morgan, tnerch y diweddar anfarwol Lleurwg, gyfiwvno i'r arehdderwydd ddogn o feld' yn y Corn Hirlas, esgynodd Watcyn Wyn y Maen Llog. Yr oedd y gymmeradwyaeth a roddwyd iddo yn ar- wydd o boblogrwydd oyffredinol y bardd hwn yn mysg pob dosbarth o eisteddfodwyr. Dechrsuodd Watcyn ei sylwadau trwy ddyweyd mai cylch crwn' oedd yr oreedd i use y Cymry fel cenedl. 4 Y mae y mynyddoedd a'r dyffrycoedd wedi eln gwasgar,' ebai yr areithiwr, 'ond wele gylch lie gallwn d deal I ein gilydd, a Ho gall pob dyn o gycwyr siarad.' Y na adroddodd nifer oenglynion neu bennillion ar yr hyn a dybiai ef ddylai aeiean yr orsedd fod, set ymhd oenfigen ymaith o fynwes y genedl, ac adfer heddwch yn mhob cyfeiriad. Wedi hyn cafwyd amryw bennillion gyda'r delyn gan Eos L'S.r—Mies Evans (Telynores El li) yn chwareu y gaingo iddo. Fel arfer, yr oedd yn mhennillicn Eos D&r amryw gyfeiriadau amserol at yr eisteddfod a'i phethau. Wele na neu ddwy o enghreiBfti&u :— Y mae Llanelli heddyw'n fwy J Yn wir na sir Gaertyrddin.' Etto Mae Joseph Parry yn y llwch, Dymunwn heddwch lddo.' Gwnaeth gyfeiriad hyfryd hefyd at goffadwr- iaeth Llawdden. Yoa traddodwyd anerchiad byr, ond cynnwys- fawr ac i bwrpas, gan Dyfed ar fywyd a chymmer- iad V diweddar 'Llawdden' (y Deon Howell), coffadwriaeth yr hwn, ebai, a barbiiai yn anfarwol wyrdd. Yr oedd enw Llawdden yn anwyl gan bawb, ac yr oedd y gair 'diweddar' yngiyn a'r enw yn bwrw cwmwl prudd dros bob caloii Gym- reig. Un o'r gwyr mwyaf hawddgar ar wyneb y rldaear oedd Llawdden. Yr oedd ei wyneb siriol bob amser yn adlewyrchiad o galon bur, gonest, oedd yn liosgi o gariad at Dduw a dyn. Meddai ddynoliaeth emg, ddofn, a thymmherau naturiol hawdd eu trin gaUuoedd msddwl cryfion, talent- au ysbrydol ddisglaer, a'r cwbl yn iraidd gan rfis, Dyna Llawdden—yr oedd yn ddyn, yn foneddwr, ac yn Sant. Yr oedd roarwolaeth y cyfryw un yn drychineb i gymdeithas, ac yn golled i ddynol- iaeth. Carai ei wlad a'i genedl yn angerddol, a gosodai holl bryd ei galon, nid KDwaith yn y tlwyddyn, ond bob amser, ar godi yr hen wlad yn ei h61. Wyddai Llawdden ddim am geufigen-y gwahanglwyf yr oedd cenedl y Cymry wedi dioddef cymmaint oddi wrtho yn y blynyddoedd aeth heibio, ao hefyd yn y dyddiau hyn. Yr oedd ysbryd Llawdden, fodd bynag, yn thy fawr a phur i anwesu cenfigen at neb. With derfynu, eifyniai Dyfed am i arsgylion Daw daenu eu hesgyll yn daw el dros ei wely. Cafwyd yn nesaf sylwadau coCFadwriaetbol am y diweddar Dr. Joseph Parry, gan Alaw Ddu, yr hwn a'i disgrifiodd fel prif gerddor Cymru. Efe,' ebai yr areithydd. ydoedd y cerddor mwyaf hyd ei amser ef a gododd yn Nghymru ac yr oedd mor fawr fel y methodd pwyllgor Llanelli gael un Cymro arall i lanw ei le fel beirniad yr eisteddfod. Dygodd hyn yr areithiau i derfyniad. Un person yn unig a urddwyd y borea hwn, sef, Mr. Morgan, L'anelli, mab y diweddar Dr. Mor gan (Lleurwg), a'r hwn a gymmerodd yr enw barddol Ap Lleurwg.' Ymwasgarodd y dorf, a chychwynodd yr or ymdaith tua phabell yr eisteddfod.
News
CYFARFOD CYNTAF YR EISTEDDFOD, Dechreuwyd ar weithrediadau rheolaidd yr eis- teddfod ychydig wedi deg o'r gloch. Fel arfer, tenau rhyfeddol oedd y cycnulliaa yr adeg hon, ond fe gynnyddodd yn ddirfawr fel yr elai y dydd yn mlacn. Cymmerwyd y gadair yn ystod rhan gyntaf y cyfarfod gan mr. J. W. Glynne Hughes, yr hwn a wnaeth yn ddoeth trwy ymfoddloni ar ddymuno Uwyddiaot yr eisteddfod mewn hanner dwsin o eiriau. Ni flinodd efe y bob! kg araeth. Cymmerwyd yr arweirsyddiaeth gan Dr. Gurnoa Jones. Wedi cael detholiad gan ssindorf y dref cafwyd can yr eisteddfod, 1 Aiafa Dbn' (R. B. Hughes), gan Mr. Tom Thomas).
News
Y CYSTADLEUAETHAU. Fel arfer cresvyd gryn frwdfrydedd gan y gystadleuaeth nesaf, canu penniliion gyda'r tannau, yn ol dull y Deheu, er nad ydyw y dull hwn lawn mor boblogaidd a dull y Gogledd. Ymgeisiodd pedwar, a thafolwyd hwy gan Eos Dâr, prif feistr y gwaitb hwn yn y Dê, Dyfarnwyd y wobr o 20s. i John Devooald, Merthyr Tydfil. Yn nghystadleuaeth yr Bir a Thoddaid ar y testyn 1 Cweg '—gwobr, dwy gini. Ymgeisiodd un ar bymtheg-ar-hugain. Beirniaid, Dyfed, Berw, a Watcyn Wyn. Dywedodd Dyfed fod hanner dwsin yn rhagori ar y gweddill. Y gorou ydoedd un yn dvvyn y ffug enw Hwyro Llwyd,' sef Gwilym ab Lleision, Yetradgynlais, enw priodol yr hwn a dderbyniwyd gyda chymmerad. wyaeth. Daeth amryw ymgeiswyr yn mlaen i gystadlu ar chwareu y berdoneg, cyfyngedig i rai pymthsng mlwydd oed ac uchod. Y darn dewisedig oedd • Scherzo No. 2, Opus 31' (Chopin)—gwobr, dwy gfni. Wrth draddodi y feirniadaeth dywedodd Mr. Sh&kespear ei fod ef a'i gydfeirniaidfwedi eu boddloni yn fawr yn y perfformiad. Yr oedd y darn dewisedig yn un o'r fath fwyaf anhawdd, ond chwareuwyd ef yn rhagorol gan yr oil o'r cyatadl- euwyr. Y fuddugol ydoedd Miss George, Tredeg- ar, yr hon, ebai Gurnos, Bydd yn hanu o deulu cerddorol. Pan yn llefain gartref yr oadd y plant yn y teulu hwn yn llefain wrth notes (chwerthin). Yrngeisiodd pump ar gyfaasoddt.' Llawlyfr ar Hanes al Daearyddiaeth sir Gaertyrddin, cyfaddas i ddosbarthiadau uchaf Ysgolion Eifenol.' Yr oedd y wobr yn y gystadleuaeth hon yn un sylweddol-deuddeg gini. Y beirn. iaid oeddynt Mr. J. B. Williams a Mr, Daniel James, arolygwyr Ysgolion ei Fawrhydi. Yn ei sylwadau cyffredinol ar y cyfansoddiadau, dywedodd Mr. Daniel James fod yr oil o'r llyfrau wedi en hysgrifenu yn Saesneg. Yr oedd y rhan fwyaf o'r cyfansoddiadau yn dwyn tystiolaeth o ddarlleniadaeth ofalus, ac o ymgynghoriad helaeth a'r prif awduron ar y pwngc. Prif ddiffyg yr awdwyr oedd diffyg trefn wyddonol, a gwahaniaethu yn ddigonol rhwng agwedd hanesyddol a daearyddol y pwngc. Y chydig o ymdrech a wneid ynddynt r i ddangos y cyssylltiad rhwcg agwedd gyffred- inol ddaearyddol y wlad, a hanes ei gwleidydd- c aelh; ac ni roddir pwys digonol chwaith ar y r erthvuas rhwng adnoddau naturiol y wlad, a adblygiad ei diwyddiannau. Y goreu oedd c iddo 'Coel Cadhebog.' Daeth yr olaf yn mlaen yn mherson Mr. Abraham Morris, C-i-newydd ar-Wysg. Cafwyd y dyhrniadan canlynol yn adum y cyfieithiadau (a) Ir Saesneg Rhagoifraint y gweithiwr (o Ganiadau Elfed), a 'Crwydryn' (B. Dsviee). Gwobr 5 gini. Wyth o ymgdSYiyr-neb yn deiiwng. (b) I'r Saesneg 'Bycaweliad yr fAradlawn' (Daoiel Ddu), alian o 4 Qwinllan y Bardd' neu y 5 Morthwyl" a 'Nis gall y ffiam eu difa hwy (Islwyn). Gwobr 3 gini. Ymgeisiodd deuddeg, B cbyhoeddwyd y Parch. Wynne Jones, fbsr, Caerns-rfon, yn oreu. Ni wnaed unrhvw sylwadau beitniad ar y cyfansoddiadau, Daethpwyd yn awr at gystadleuaeth yr unawd baritone, Dewiswyd dac. ddarn i'w meistroli gan y cystadleuwvr, 4 Prologue to Paglic,ei' (Lioncovallo), a 'Even bravest hearti may swell' (allan o 'Faust' gan Gounod). Gwobr, dwy gini; beirniaid, Mr. W. Shake- speare, Dr. Mc'Naugbt, a Mr. R. C. Jenkins. Daeth pedwar yn mlaen i ganu ar y llwyfan y darn olaf yn unig. Canmolwyd y gystadleu- aebh yn ddirfawr gan Dr. Me' Naught, ar ran ei hun a'i gydfeirniaid. Dywedodd fod gsn y pedwar leieiau da, a'u bod wedi rhoddi datgan- iad rhagorol o ddarn hynod o anhawdd, ond un tra cbymriihwys i brofi Ilais a gailu yr yrngeis- wyr. Y goreu ydoedd Mr. Lewis James, Pontycymmer, Cynnygiwyd gwobr o 5p. gan Mr. David Davies, Llandlnam, am gynllnn o Horizontal Compound Condensing Engine, with Expansion Valve. Un cynllun a dderbyniwyd, ond nid yn deilwng o'r wobr.
News
BEIRNIADAETH AR BRYDDESRAUP. GORON. Y SEKEMONI 0 GOKONI. Ar waMa i'r cystadleuaethau corawl prif ttdyniad y cyfarfod oedd darlleniad y feirniad- teth ar y pryddestau a anfonwyd i law am y loron. Fel testyn syrthiodd pwyllgor yr eisteddfod ar y Ficer Pritchard.' Cvfyngid y cyfansoddiadau i fil olinellau, a chynnygiwyd gwobr o 20p., ynghyd & choron. Beirniaid Cadfan, Gwili, a Mafonwy-tri o feirdd coronog Cymru. Derbyniwyd deg o bryddestau; a phan esgynodd y beirniaid a'r beirdd i'r llwyfan, ffynai cryn lawer o brwdfrydedd trwy'r babell, o blegid ystyrir anrhydedd y goron yn ogyf- uwch yn mhob ystyr a'r anrhydedd a enmllir gan y bardd cadeiriol, Yn gyntaf oil, darllen- odd y cofiadur (Eifionydd), reetr o enwau beirdd yr orsedd. Ymgasglodd amryw o'r rhai hyn ar y llwyfan yn eu hurdd-wisgoedd, gan gymmeryd eu safleoedd yo ol cyfarwyddyd Eifionydd, yr hwn wnai bob path, wrth gwrs, yn unol a cbydsyniad a thrwy awdurdod yr Archdderwydd. Darllenwyd y- feirniadaeth gan Cadfan, ac wele ra\ o'i sylwadau ar bob pryddest — Howel Harris.-Cynllun ar ei ben ei hun. Yr oedd yn y bryddest ambell ddarn mor wael nes y teimlai ef (Cadfan) gywiiydd wyneb, a gofid calon o herwydd gorfod ei darllen. Yr oedd yn sobr a difrifol yn canu ffarwel i'r cyfansodd- iad megys ag y can odd yr awdwr ffarwel i'r ficer anwyl. Cam Ingli.-Canai hwn ei gerdd yn ;bryd- ferth, ond nid oedd ganddo ond ychydig nerth. A'i Kar a'i KAnt.S&iaS. hwn yn llawer uwch yn y gystadleuaeth. Canai weitbiau yn hynod o gryf, ond diffyg mawr y bryddest oedd diffyg myned rhagddi, nen mewn geiriau eraill diffyg cynnydd. Heb law hyn, yr oedd ei gynllun ar y dcchreu yn ad daw mwy nag a gafd yn y gerdd. Nid oedd liawer i'w ddyweyd yn erbyn nac yn mhlaid yr awdwr na llawer un arall yn y gystadleuaeth. Yr oedd yn y bryddest beth wmbredd o ddiffygion a phetk wmbredd o beth- au rhagorol. Ben Abad.-Agorai hwn ei gerdd yn ddigon priodol. O'r braiud nad oedd yn ail adrodd; Ceid yn ei waith rai llinellau beius iawn. Mab y LI in.—Meddai hwn gynllun manwl a chlir, a iled lawn yn y gweithiad allan, ond fe ystyrid y saernïaeth yn well pe y llinellau yn fwy gorphenedig ynddynt eu hunaiD. Ap Cynan.—Nid oedd ei gynllun ef mor ddoeth ag amryw o'i gyd-ymgeiswyr, ond yr oedd yn cynnwys bron yr oil oedd yn angen- rheidiol. Canai yn lanach na llawer o'r ym geiswyr eraill hefyd. Ceid yn y gerdd rai rhanau gwir dda, ond yr oedd y rhan fwyaf o honi yn oer a daearol. Mab y Wawr. — Canai hwn yn dda ragorol yn rhanau goreu ei gerdd, a gellid dyfynu degau o linellau oeddynt yn benigamp, Er hyny, yr oedd yn y cyfansoddiad beth wmbredd o feiau oedd yn ei hanurddo, ac yn ei thafla alian o'r gystadleuaeth. Aristedes. — Meddai hwn gynixun eang a. gorphenedig, er fod rhywbeth yn y gân yn tueddu at nodwedd traethawd bywgraphyddol. Etto meddai ar symledd clir oedd yn dra nod. weddiadol or cynllun. A'i chymmeryd oil yn oU, yr oedd hon yn gerdd lân, gref, a. gorphen- edig, ac yr oedd ynddi amryw ddarnau na flinai un eu dyfynu. Rhaid, er hyny, gondemnio lliaws o linellau, ac yn enwedig felly y darnau rhyddiaethol oedd ynddi. JEudaf.~Yv oedd cynllun a gweithiad allan yr awdwr hwn yn dda iawn. Nid oedd yn canu yn gymmysglyd trwy gyfuno darnau megys i wneyd un cyfanwaith mawr. Yn hytrach, yr oedd ei gerdd yn tyfu yn;un gwaith trwyddi, ac yn cynnwys y syniadau oedd yn weddus i'r testyn. Yr oedd y gerdd hefyd yn wastad. Nid oedd ynddi ddarnau meithion di- yni rhwng y darnau da. Ar yr un pryd, teimlid fod yr awdwr yn dyfynu gormod. Canai amryw o'r ymgeiswyr am y Ficer Pritchard fel pe buasai byw mewn oes ddiweddar, ac yr oedd y darlun o hono gan hyny yn gwisgo gwedd rhy ddiweddar. Prif ragoroideb cordd 'Eud'if' yd- oedd ei bod yn myned yn ol i'r cyfned yr oedd y Ficer Pritchard yn by w yndclo. Bu ef a'i gydfeirniaid yn hir yn siarad y mater drosodd; ac wedi cymmeryd a rhoi tejmL- ent nni Enda/oedd y goreu, ac mai iddo ef y perthynai y goron a'r arian oedd ynglyn a hi. Mewn attebiad i'r Archdderwydd cododi y Parch. J. E. Davies, gweintdog eglwys Jeviin, Llundain, a brodor o sir Gaerfyrddin, ar ei draed yn nghanol y gynnuileulfa, a rhoddwyu iddo fanllef o gymmeradwyaeth trwy'r babell. Gosgorddwyd ef i'r llwyfan gan Tudw;*l a Gwylfa, a chorouwyd ef yu ol y ddefod arferol gan yr Archdderwydd. Yna cafwyd anerchiadau barddonol. Wele rai o houynt :-— Merch nef wen yw awen rydd--lwyr afiaeth, I lawryfog fydrydd A'i gyfran o dan wên dydd Yw can coron concwerydd. CADFAN. I Eudaf1 doist drwy anffodion—y prawf erch Fel prif wr yr awrhoa I'w fwynhad ef y funyd hon Ar wych gawr rhowch y goron. GWYLFA. Yn llafar ei glod lIefwn-ac iddo Cyhoeddns gydblygwn; Am ei Iwydd ya rhwydd rhoddwn Goron hardd ar goryn hwn. MACHNO.