Y Cymro

APEL AT EIN DARLLENWYR. Rhoddwch filch henw fel derbyniwr rheol- aidd o'r CYMRO. Arbeda hynny gost a thra- fferth ar adeg pan y mae y Llywodraeth yn pwyso am gynhildeb gyda phapur. Os bydd anhawster i gael copi o'r CYMRO, anfoner i'r Swyddfa ar unwaith.

CYM,DEITHAS HANES Y METH- ODISTIAI'D GALFINAIDD DYMA syniad diguro. Ni wyddom pwy a aw- grymodd y syniad, i ddechreu, ond pwy bynnag a wnaeth mae'n hawdd credu ei fod 0 clan rhyw fath o ysbrydoliaeth. wrth wneud. Godwyd y rniater i'r gwynt ddwy flynedd yn ol yng Nghymanfa Bootle, a phetai'r Gymanfa honno heb wneud dim arall byddai hyn yn dddgon o anfarwoldeb iddi yng nghalon pob hanesydd Metihodlstaidd. Ofnai llawer mad marw yn yr esgoreddtfa a wnai'r syniad, a chwanegarr ofn fel yr elai' r misoedd heiblo heb na son na swn o un cyfeiriad. Nild oedd y plentyn yn ystwyr- ian ddgon i brofi fod bywyd ynddo, ac yr oedd deohreu byw o ddifrif, heb ddechreu llefam yn uchel yn groes i natuir. Hawdd oedd dweyd, "Bu farw'r eneth." Fodd bynnag", yn ddi- rybudd ar dd'ydd cyntaf o Ebrill y flwyddyn hon dyma Gylchgrawn coch i law yn tystio fod y Gymdeithas yn fyw, yn iadh, ac yn deohreu air ei gwaith. Ni byddwn yn barod Lawn i gredu popetih ar ddydd cyntaf o Ebrill, yohwaitlh, ac ofnem fod yr ystori yn rhy dda i fod yn wir. Ond erbyn hyn yr ydym yn dedhreu sylweddoli mai geiriaugwirlionedd a so'brwydd ydynt, a bod y Gymdeithas o'r di- wedd' yn ffaith brofadwy. Yn ddiddadl y mae lie i'r Gymdeiithas hon, a gellir yn rihesymol ddis;gwyl lliawer iawn oddiwrthl. Y mae hanes y Cyfundieb, yn unionigyrchol neu'n anunion- gyrchol, yn txedddio at wraidd pob agwedd ar fywyd Cymru aim yn agos i ddau gan' imlynedd fbellacih, ac y mae ganddo rywbeth i'w ddweyd wrth fywyd rhannau o wledydd eraill hefyd. Bydd olrhain cerddediad distaw y dyl- anwad hwn yn waitih dyddorol, a chyn y gellir ei wneud yn deilwng bydd yn rhaid wrth ofal a medr, dysg a phrofiad, yn eiglystal a llafur ac aiberth mawr mewn amser ac arian. C'redwn yn sior fod gan y Gymdeithas—y seiat Fetlhod- ,istaidd newydd h-on-dd,i.,go,n 0 adnoddau i gyf- airfod pob galiv, a hyderwn na, chyfyng-ir ar y chwilota mewn. un modd, ond y fforir pob ys- tardy lie y oeir trysor a rhyw gymaint 01 werth hanesyddol ynddo boed y ty hwnnw yn eiddo'r Corff Metfaodistaidd neu ryw Gorff anall. Gwelir y cyfeiriad hwn yn y side-light a rodd1- ir ar hanes Daniel Rowland yn y Cyloh- girawn newydd. Pwy a feddyliaii fod cymaint o ddylanwad y Diwygiwr o Langeitho ar wyr eglwysig1 yng Ngogledd Cymru a fu o gymamt gwasanaeth yn neffroad llenyddol ac addysgol y gianrif ddiweddaf ? A plhwy a allai ddilyn y ffrwd1 heb ffeitbiau o ddyddiadw Thomas Richards? Mewn pethau fel hyn yr agorir chwarelau newyddion i haneswyr lleol, a thyn- nir oihonynt betihau newydd a hen. Dyna wir werth llyfrau fel "Bywyd a Llythyrau Lewis Edwards." Nid yw y gyfro-l honno yn agos igymaint o 'gofiant,' yn ystyr gyffredin y gair, ag yw o dd'efnydd cofiannau lawer. Dyna hefyd "Fywyd Charles o'r Bala," yn dair cyf- rol sy'n gronfa amihrisiadwy i'r hanesydd. Y mae haen y fetel yn y croniclau a'r nodiadau, ac nid yn y casgliadau a dynai yr awdwr oddii- wrthynt. Gwaith telbyg a ddisgwylir oddiwrth y Gymdeithas hon, a boed bendith y neifoedd ar ei llafur. Y mae ei "Journal" cyntaf yn addaw daioni a diigonedd. Argreffir ef gan y "Welsh Out- look Press" yng Nghaerdydd, ac y mae enw'r swtyddtfa'n ddigon o warant am y gwaith hv/nnw. Y mae i'r llyfr dri o olygyddion, set y Parch. M. H. Jones, M.A., Mir. J. H. Dav- ies, M,A., a Mr. Richard Bennett. Buasai un o'r tri yn ddigon, ac yn well, oblegid y mae gormod o awdurdodlau gyda gvvaath fel hwn mewn perigl o'i lesteirio. Defnyddir dwy iaith, a hwyracih, y bydd peth sydd wedi proifi bob amser yn felldiith i gymdeithas greifyddol, yn troi'n fendith i gymdeithas hanes. Os gellir dweyd llawer yn erbyn cymysigu'r ieithoedd credwn y gellir dweyd mwy o blaid hynny mewn aQhos fel hwn. Llyfr bychan 01 47 tu- dalen ydyw, a blaenorir ef gan ddairlun hen- aifol o Howell Harries. Bwriedir dwyn allan ddau lyfr tebyg bob blwyddyn i aelodau'r Gymdeitihas yn unig, a disgwylir i rif yr aelod- au fod o leiaf yn 250. Dyma .gynnwys y Journal- Rhagymadrodd y Cadeirydd (y Parch. J. Morgan Jones). A Bibliography1 of Welsh C.M. (Editors). Teithiau H. Harries i Ogledd Cymru (Mr. R. Bennett). A Side-Light on the history of Daniel Rowlands (J. H. Davies, M.A.). Dcchreuad Methodistiaeth Caerfyrddin (y Parch. M H. Jones:, M'.A.). Editorial Notesi. Ystyrir y cyhoeddiad yn "Gylchgrawn safonol ? a swyddogol y Cyfundeb" (P. 36), o ganlyniad dyllai popeth a gyhoeddir ynddo fod uwcihlaw aimiheuaeth mewn cywirdeb, a tihegwch hanes- yddol. Y mae gennym yn barod ddigonedd o gyfryngau i .gyhoeddi pethau amheus ac amrwd. Yn niwedd yr erthyigl ar deitbiiau Howell, Harries ceir y frawddeg hon "Diau y gallesid 1 gwneuid yr uchod yn gyflawnach, os nad yn gywirach, pe cawsid cyfle i'w gyinharu a Dydd- ,9 lyfrau Harries cyn ei anion i'r wasg." Bydd y darllenydd mewn syndod yn gofyn paiham na a Avnaed hynniy. Onid cymha.ru a clhywiro yw 1 prif ddiiben y cyhoeddiad. Ondbae ein bod yn 1 gwybod yn dda am oifial eitlhri,adol yr awdwr fel hanesydd .gonest, buasem yn dweyd fod yr holl erthygl yn cael ei gwneud yn ddiwerth I yn ei pharagraff olaf. Ond er gwaethraf tystiol- laetth y paragraff ystyriwn yr ys,grif yn un o'r pethau cliriaf a gwertlhfawrocaf yn y rhifyn. Fodd bynnag, prin y credwn fod y sail yn ddigono.1 i ddrweyd maiyn y Lodge, LLandinam, y bu Harries gyntaf yn y Gogledd, ac i hynny ddiigwydd yng Ngwanwyn y flwyddyn 1738, ac Z, ndd yn ystod y daitih a gofnodir yn Awst y flwyddyn honno1. Mae'n hysibyis fod mwy nag un traddodiad am y lie cyntaf y bu Harries yn- ddo yn y Gogledd. YrcxMenigys fod dyddlyfr- au Harries am Mawrth, Ebrill, a Mia,i y flwydd- yn honno ar goll, ac ymhen talir blynedd, megis ar ddamwiain, yr enwir y Lodge gan y Diwyg- iwr. Mae'n amlwg mai dywediad penrydd oedd, ac na fwriedid ei gymry-d i olygu d'ydd- dad penodol na tlhrefn neilltuol-math 0 atgof prudd-felus aim ddigwyddiadau'r blynyddoedd '—"Ghwe blynedd i'r pryd hwn ,puim mlyn- edd i'r pryd hwn pedadr blynedd i'r pryd hwn tair blynedd i'r pryd hwn." Y "pryd hwn" oedd Chwef. 3, 1741; ond yn sicr nid oedd yn golygu dyddiad ond cyfnod, a igallai'r cyfnod olygu blwyddyn gron, mwy neu lai. Hyd nes y ceir y dyddiaduir coll dyl- ,ai'r Lodge gymryd lie ailraddb1 mewn trefn yn riheithiau Harries, o leiaf dyliai y cwestiwn o flaenoriaeth fod yn gwestiwn agored o ddiffyg profion digonol hyd yn hyn. Mewn llyfr fel hwn onid yw'n bosdbl i bob dyfyniad fod! yn yr iaith yr ysigrifenwyd ef? Ceir hynny mewn rhai o'r erttoyglau, a c'hredwn yn sicr y dylid ei gael yn yr oil, lythyren am lytihyren. Mae'n hawdd camarwain wrth aralleirio, ac y mae'n hawdd camliwio wrth Igyfieiittou, er gwneud ymdreoh i osgoi peth felly. Deallwn fod: Harries wedi ysgrifennu yn Lladin, Saesneg, a Chymraeg"; ac ni all y cyhoeddiad fod yn safonol heb roddi perffaith c'hwarae teg i'r hyn a ddyfynnir fel sdliau. Hwyrach fod mwy nag un meddwl i frawddeg, a mwy ng un ystyr hyd yn oed i air, oherwydd paham gadawer i bob dyfyniad lefaxu drosto ei ihun yn yr iaith y ganed ef ynddi. Hwyracih na ddylid sylwi ar iaitih ac orgraff

AT EIN GOHEBWYR. Adolygiad ax Gylchgr.awn Hanes y M.C'. gan. Mr. Daniel Davies, Ton Ystrad.—Yn y rhifyn nesaf. Mewn Llaw.—Llythyr oddiwrth Miss: Hughes (Llanelwy) o Singapore; Gweddi a Rhyfel: atebiad i'r Parch. Evan Williams, M.A. Y Tribunlysoedd; Siwr a Phlaen o Sir Fflint; Gardd a Chroes; O'r De; Tremadog; Caerdydd; C.M'. Dwyrain Mor- gannwg (i law yn rhy hwyr ddydd Llun yn rhy ddiweddar i'r rhifyn hwn); Hen. Dwyr. Morgannwg (Mawrth 22) i Law Ebrill iofed ac amryw adrodd- iadau lleol; Er Cof am Mr. Thomas Owen, Bed- linog.