Y Cymro

"TU DRAW I SWN Y STORM." (Sef profiad byw dyddiau yn ysbytai Lloegr). GAN Y SAPPER C. G. JONES, R.E. Mae'r storm ofnadwy drosodd, am amser beth bvnnag, a ninnau'n ol yn hafan, dawel ddymunol, un o ysbytpi'r hen wlad. Mae'r gwirionedd hwnnw, dderbynir gan un ac oil o feibion maes y gwaed, bod unman ar ddaear annwvl Prydain, pa mor ddinod bynnag y lie, yn gartre' wedi'r uffern honno, yn fwy gwirioneddol nag erioed o'r blaen. B'le bynnag y trowch, swn canu giywir, a dy-fnder diolchgarwch ymhob nodyn, diolch am waredigaeth o safn y tan ac o boethter y frwydr. Draw acw ar ei orwedd mae Gwyddel yn canu un o hen emynau ei fam; Gwyddel a'i ddwy goes ymaith wedi inferno rhuthr Loos; Gwyddel, na chroesodd dim ond llwon a rhegfeydd ei wefusau erioed o'r blaen Gwyddel ddygwyd yn agos odiaeth at ei Dduw trwy gyfrwng ofnadwyaeth a melltith rhyfel mawr y cenhedloedd. !Mae'r haul yn tywynu trwy ffenestri'r ysbyty ac yn boddi'r clwvfedigion mewn gogoniant yst.lenydd, ac allan acw mae bryn a ddl a llwyn yn ymagor yn eu goreu ac yn llawenhau, gan atgofio'r gwroniaid hyn bod hedd a gorffwys ac hapusrwydd i lywodr- aethu wedi'r ystorm. Ax obennydd y gwely nesaf atom mae gwyneb gwelw yn d.isgleirio, ac wrth wrandaw ystori'r bachgen nis gallwn lai na rhyfeddu at allu dyn i ddioddef a gallu Duw i waredu. Ugain oed yii tini, oedd y bachgen hwnnw. Teimlodd bod ar ei wtad a'i frenin ei angen yn gynnar, ac yr oedd ymhlith yr ychydig adawsant bobpeth i wyneb'u trais v gelyn ym miseedd cyntefig yr argj'fwng dj'chryiillyd hwn. Ni welodd angylion ym Mons ond teimlodd rhyw bwerau rhyfedd yn cymryd effaith ar gyfaill a gelyn. 'Doedd dim gweledigaeth ogoneddus yn eiddo iddo 3Tn. bersonol ond syhveddolodd am y tro cyntaf agos- rwydd gallu uwch gwyddai fod Duw! Nid peth bychan yw cael gwaredigaeth yn nannedd tin, ac y mae digwyddiad felly yn deffro dyn ac yn ei wneud yn 'super-man.' Clwyfwyd y bachgen yn yr ymgyrch clv/yfwyd ef yn ysgafn ryfeddol er hynny. Yr oedd gan ei DdEW waredigaeth i'r bachgen rhag uffern y Marne ac Ypres a Neuve Chapelle wedi hynny. Erbyn Awst o'r flwyddyn ddilynol yr oedd wedi llwyr wella ac yn barod i wynebu'r gelyn drachefn. 'Roedd ysbryd gan hwn, ac os yw'r rhyfel wedi ar- ddangos rhywbeth inni, dangosodd yn eglur mai ys- bryd ac nid yn gymaint nerth corfforol sydd yn mynd i ennill brwydrau; "Morale," ebe'r Sais; dyna'r cwestiwn sy'n mynd i benderfynu ffawd byd a dyn- oliaeth gyfan. Tybed atgofia'r darllenydd suddiad un o glud- longau mwyaf Prydain ym"mor y Canoldir y llyn- edd? Gwn hyn yr atgofir y digwyddiad yn eglur iawn gan bob enaid ohonom fu'n ddigon ffodus i ddychwelyd o Gehenna'r Dardanelles. "Paham," ebai rywun paham. yn wir? Ar fwrdd y "Royal Edward" 'roedd tunelli o angenrheidiau bVlyd mil- oedd ohonom ar yr orynys anfad; aeth miloedd o lythyrau hir-ddisgwyliedig, llythyrau allasent ys- brydoli byddin gyfan, i waelod y mor gyda'r Hong honno; collwyd cannoedd o e-neidiau diniwed ym mynwes y dyfn-for ar yr achlysur torcalonnus hwnnw! 'Roedd y bachgen gwelw ar fwrdd y "Royal Ed- ward!" Bu'n nono ar wyneb yr aig am oriau druan, a phan bigwyd ef i fyny gan long arall yr oedd ei ddwylaw rhewedig yn gwasgu'n dyn ar ddarn o bron a'i wyneb yn cario nod byd arall. Achubwyd ef o safn angeu megis, a bu ar wely cystudd am wyth- nosau yn un o ysbytai'r Aifft. Ymnerthodd, ac er- byn mis Hydref yr oedd yn barod ac yn awyddus i wasanaethu ei wlad drachefn. Gwyddoch ystori dorcalonnus dyffryn dagrau An- zac a Suvla. D'atguddiwyd hanes y disgwvl ineol am adgyfnerthion ar faes y gyflafan fawr. Mae'r dyff- rynoedd rheiny gyda'u llethrau gwaedlyd a'u myn- wentydd di-derfyn, di-nod yn destyn galar ymherodr- aeth gyian. Clwyfwyd ein gwron ar draethau bau Suvla. yn rhyferthwy rhuthr yr Hydrei olaf hwnnw. Disgyn pw'aw. rhev/ai'r oer-Avynfc, fflamiai pob dvfais feJdigedig o eidcio'r gelyn ar eu neges farwo]. "Dis- gynodd yntau yn y 11 aid a'r baw, a phan gyrbaedd- odd cymwynaswyr y Groes Goch fan yr ymdrech d-eir-awr yn ddiweddarach ymhlith y clwyfedigion ,ion symudwyd ymaith eiddil gorff drylliedig y bachgen gwelw-—. Mae yn fyw ac yn ol ym Mhrydain. Gwelwch y wen orchuddia'r gwyneb ar y gobennydd' Gwrandewch y geiriau tawel eglur, clir, groesant v gwefusau gwelw. "Dywedent nad oes Duw! Achub- wyd fi rhag dwr a than a rhuthr bidog. So long Thy power has kept me, Sure it still will lead me on.' Mae Duw a byd arall yn agos iawn atom yn yr ys- bytai Neithiwr 'roedd banner cred yn bodoli am ymweliad awyrennau'r gelyn a'r gymdogaeth. Dylasech weld dull yr ysbytai o ystyried posibil- rwydd o'r fath. Rhywle tua naw rhybuddiwyd y gymdogaeth o'r perygl allasai fod. Daeth v new- ydd dros y teliffon i'r ysbyty ac ymhen ychydig fun- udau yr oedd pob gweinyddes yn y gwahanol ivards yn brysur. Ni ynganwyd yr un gair, ond tywyllwyd y ffenestri, lleihawyd disgleirdeb y goleuni, ac yna ai popeth ymlaen fel o'r blaen. Chwarddai'r cwmni difyr o amgylch ambell i wely yn ol y dull tawel cys- egredig yr ystafell glaf; hanner-eisteddai amryw yn eu gwelyau gan ddal i ddarllen yn ddi-drafferth, a chwyrnai ambell i wron blinedig yn ei felus hun. Panic," ebai rhywun. Na, daethoch i'r wron'y shop am arwyddion ofn a braw a dychryn, fv nghyfaill. Os ydych am ddarganfod rheiny edrvrh.- wch yng ngholofnau dosbarth penodedio- o'r wasg Sexsnig heddyw neu yng nghalonnau rhai o gachgwn swn 11yd dosbarth o fradwyr. achos Prydain a gwareiiddiad. Mae hen ffilol:;offi 'fatalistic' Ysg- otyn pert y bum yn ei gwmni am wythnosau ar y penrhyn yn talu yn y pen draw, ac yn sicr yn achub dyn rhag bod yn gachgi penrydd Ebai hwnnw yn ei laith hyawdl ei hun pan ymguddiai rhai ohonom yn agen y graig neu o dan y sachau tywod wrth p-Jyw- ed adsain ergydion y gynnau mawr a swn y ffrwyd- belennau yn yr awyr: "Don't duck ma son. if yon shell has your noombar yoo'll get it-in tha neck." F,e11y fu. Cadwem ein pennau, heb fraw a dych- ryn yn yr uffern i gyd, ond wrth gwrs ni fyddem byth yn temtio Rhagluniaeth. Disgvnnem i'r ddaear os byddai'r fwled ond tua modfedd uwch ein pennau a gwobrwyid ni trwy wel'd ein bod yn ddi- anaf a chlywed miwsig y fwled neu'r ffrwydbelen yn cofleidio daear galed o'r tu cefn! Mae'r ffilosoffi yr un tu draw i swn y storm. Pe gwlawia diafliaid y gelyn gannoedd o ffrwydbelennau ar yr ysbytty, ynghanol y marw a'r dinystr i gyd dychmyga. glywed llais distaw crynedio- yn vn^an eieiriau diweddaf-" Diolch i'r nefoedd nl gael dod adref i farw beth bynnag!" iLlais Prydeiniwr oedd y llais hwnnw!

PENCE ENVELOPES at Gasgliad y Weinidog- aeth, &c., wedi eu hargraffu yn eglur a destlus. An- toneir lardhebion ar unwaith i Swyddfa'r CYMRO, Dol- gellau. Dr. Williams' School, UOIGELLEY Fi-eparations for the Central Welsh Board and O. ford Local Examinations, London and Welsh Matri. culation, and University Scholarships. There are three leaving Exhibitions. tenable A- Colleges, which are awarded annually upon the re- sults o fthe year's work. The Building and Grounds are excellently adapted to secure the comfort and health of the Pupils rolrjU v A NEW WING WAS built in IQIC to meet the demand for increased accommodation A Domestic Science Department has recently beea added TENNIS, CYCLING, AND HOCKEY. Inclusive Fees: BOARDING ^27 10s. per annum TUITION, ^5 5s. For prospectus, apply to ",a Hea-d-mistreos or to I;h Clerk to the Governors < 4f The (ountv School, DOLGELLEY. (The Dolgelley Grammar School). Dr. Ellis Endowment, A.D. 1665. BOARDING & DAY !SCHOOL FOR BOYS. EXCELLENT general education and training pro. vdd, with special preparations for the Universities, ihe Civil Service and Commerce. BOARDERS received at the HEADMiASTBR'S HOUSE. For Prospectus, Fees, &c., apply to the Headmaster. Atlirofa Aberystwyth. (Un o'r Colegau ym Mhrifysgol Cymru). Prif.athraw-T. F. ROBERTS, M.A., LL.D. DECHREUA'R Tymhor nesaf ar Ddydd Mawrth, Hydref 4ydd, -1916. Paratoir yr efrydwyr ar gyfer Arholiadau Prifysgol Cymru. Cynhygir amryw o ysigoloriaethau (amryw ohonyut yn gyfyngedig i Gymry) y flwyddyn hon. Cymer yr arholiad Ie yn Aberystwyth ar y I o Fis Medi, 1916. Am fany lion pellach, ymofyner å- J. H. DAVIES, M.A., Cofrestrydd. Ir. 1,8 Parry, .il.U, A J 6,1. ;;$øf,ø'niadg Arweinydd, am Recitalist, &a. Paratoir disgyblion gogyfer a'r arholiadau ynglyn a phrif golegau yn unig mewn chwarae y berdoneg, yr organ, a diwylliant lleisiol. Hefyd, dymunir tynnu syiw y Pwyllgorau Eisteddfodol, a Chymanfaol at dri o ddarnau newydd allan o'r wasg. Rhangan, Bydd yn ffyddlawn i leisiau T.T.B.B. Canig, Brenin y Bore," i leisiau S.S.A. Anthem Cyman- faol, Dy holl weithredoedd," S.A.T.B. Cyfeiriad: SCHOOL OF MUSIC, LLANRWST N.W. O.Y.—Hefyd argraffiad newydd Perlau Seion." YN AIVR YN BAROD. vflawnder Bendith. Sef PREGETHAU Gan CHWECH AR HUGAIN 0 WEINTDOGiON V METHODISTIAID CAiLFINAIDD YNG NGHYMRU. (Gyda Darlun o bob Pragetbwr). Dan olygiaeth Parch- ft. ardy Baviea Mewn Llian Destlus 3/6 net gyda'r post. Mewn Lledr Hardd. Ymylon Aur 5/- net cda'r poIIt. Telerau Arbennig i Lyfrwertfawyr. Pob Archebion i'w hanfon i'r— PARCH. D. MARDY DAVIES, Pontycymmex, GLAM, S.W.