Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
2 articles on this Page
Hide Articles List
2 articles on this Page
UCHEL-LYS I'R GWLEDYDD.
News
Cite
Share
UCHEL-LYS I'R GWLEDYDD. YN niwedd y flwyddyn 1863, ar ol cyfeirio at y pynciau dyrys oeddynt y pryd hyny dan sylw llywodraethau Ewrop, a'r profedigaeth- au i gynhen a rhyfel cysylltiedig a hwy, ys- grifenodd ymerawdwr Ffrainc lythyr at ei gjydbenaduriaid ag oedd yn terfynu fel y canlyn:— Yr wyf yn cynnyg ar fod i cliwi alw Congress neu Gynnadledd, er trefnu pethau yn bresenol a diogelu yn y dyfodol. Cefais fy ngalw i'r orsedd gan ragluniaeth, yn ol ewyllys pobl Ffrainc; ond cefais fy nwyn i fyny yn ysgol adfyd, ac felly y mae yn llai goddefadwy i mi nag i neb arall i anghofio hawliau penaduriaid a dymuniadau y bobl. Felly yr wyf yn barod, heb unrhyw ragfarn na rhag-gynllun, i ddwyn i "International Congress," neu Gynnadledd felly, yr ysbryd o gymedroldeb ac uniondeb ag sydd yn gyffredin yn meddiannu y rhai a ddyoddefasant y fath amryw brofedigaethau. 'Os wyf fi yn cychwyn y fath gynnygiad, nid wyf yn gwneuthur hyny o unrhyw wag-hunan- oldeb; ond gan fy mod yn benadur a ystyrir fel un o'r rhai mwyaf awyddfrydig, y mae yn mryd fy nghalon i brofi ar unwaith, drwy y cynnyg teg yma, mai fy unig ddymuniad, ydyw diogelu, heb drais, dangnefedd Ewrop. 'Os derbynir fy ngliynnyg, yr wyf yn deisyf arnoch ddewis Paris fel dinas ein cynnadledd. Ac os bydd i'r tywysogion ag ydynt mewn cyf- eillgarwch a chyngvair a Ffraine farnu yn addas i gefnogi ein cydymgynghoriad drwy eu pres- enoldeb, bydd yn falch genyf gynnyg iddynt groesaw fy llettygarwch. 'Dichon yr ystyrir y bydd o betli mantais i'r ddinas o ba un y cychwynwyd dinystr allan lawer tro, fod yn eisteddle i'n Cynnadledd amcanedig, i roddi i lawr sylfaen sefydlog am heddwch eyffredinol. Ysgrifenwyd yn Paris, Tacli. 4, 1863. Drouyn De L' Huys. NAPOLEON. Derbyniwyd y cynnygiad teg, bvawdgar, ardderchog liwn, yn yr ysbryd mwyaf cyfeill- gar gan ymerawdwr R wssia, a brenhinoedd Prwssia, Itali, Sweden a Norway, Denmark a'r Netherlands, Belgium, Portugal, Bavaria, Hanover, Saxony, Wurtemberg, a Groeg, a chan frenhines Spaen, a llys y Pab, a chyd- gynghorfa Germani. Yr oedd teimlad calon holl gyfandir Ewrop dros gynnygiad mor gymydogol, ac yr oeddid yn barnu fod awr ddedwydd gwaredigaeth oddiwrth gelanedd a difrod y cleddyf wedi dyfod; a bod oes hyfryd dawel o gyfeillgarwch, yn lie cenfigen, yn dechreu; a bod doethineb a phwyll, o hyny allan, i gael teyrnasu, yn lie nwyd ddall, a gwallgofrwydd balchder, a dialgarwch. Ond darfu i un hen lywodraeth sefyll o'r neilldu, a gwrthod y cynnyg, a'i daflu yn ol gydag oerder a dirmyg; ac y mae yn alar genym ddweyd mai llywodraeth Prydain ydoedd hono. Ni ddeallodd ei gweinidogion ogwydd yr oes nac 'amser eu hymweliad.' En barn hwy oedd nad oedd yr un ffordd well am ddiogelu heddwch nag i bawb gynnal sefydliadau milwraidd, a chadw digon o gleddyfau yn barod at eu Ilaw-barn bagan- aidd felly ydoedd barn gweinidogion coron Lloegr. A'r dynyn bychan, hunanol, mwyaf cylymedig wrth ddaliadau a hen ddefodau barbaraidd yr oesau TYWYLL, ydoedd Lord John Russell—y pryd hyny Lord Johnny, ond yn awr yr larll o Dy yr Arglwyddi. Bydd ei ymddygiad yn gwrthod gyda dirmyg gynnygiad mor deg o orsedd Ffrainc—y llys agosaf ato-yn warth ar ei goffadwriaeth tra y bydd dim son am ei enw yn Seneddau y ddaear. Buasai cynllun fel un ymerawdwr Ffraine yn un hawdd ei ddwyn o amgylch a'i roddi mewn gweitlirediad; ond gan i Loegr, mewn ysbryd mor ystyfnig ac iaith mor annheilwng ei wrtliod, darfu iddo yntau ddigaloni, a'i adael o'r neilldu i farw; ac nid all neb byth ddirnad y niwaid a wnaeth hyny i'r byd. Rhaid cael dynion Russell-aidd, Palmerston- aidd, o'r ffordd, a chael dynion Cobden-aidd a Bright-aidd yn eu lie, cyn y ceir dyngarwch a heddwch y Mil Blynyddoedd i deyrnasu dros y ddaear. Pe byddai i alluoedd mawrion Ewrop gyd- ymgyfammodi felly i derfynu. eu holl ddadl- euon drwy bwyll a rheswm, mewn uchel-lys o gyflafareddiad, byddai undeb felly yn nerth anorchfygadwy iddynt, pe codai cad i'w lierbyn o'r Dwyrain neu o'r Gorllewin; a byddai y byd yn sicr o'u cydnabod a'u han- rhydeddu fel 'UNOL DALEITHAU EWROP.' ♦
BRAWDLYS MEIRIONYDD.
News
Cite
Share
BRAWDLYS MEIRIONYDD. DAETH y Barnydd Bovill i Ddolgellau bryd- nawn dydd Gwener. Yr oeddid yn ei ddys- gwyl i agor y Llys am bedwar, ond yr oedd wedi pump cyn iddo gyrhaedd. Bu yno bymtheg mynyd o ddefod nodedig o ddibwys, a bychan oedd y cynnulliad i gael addysg oddiwrthi. Aeth y Barnydd o'r Llysdy i'r Eglwys, ac yr oedd y cynnulliad yno yn llai fytli. Yr oedd nifer mawr o uchelreithwyr ac ustusiaid yn y dref, ond NID yn yr oedfa. Nid oeddym yn synu eu bod yn absenol o'r 1 ilysdy, (er ei fod yn un bychan, glan, cryno, ac yn harddwch i'r dref a'r sir), oblegid nid oedd dim yn nefod ei agoriad yn werth eu sylw. Nid oedd eisieu cyhoeddi i ni mai Victoria oedd ein Grasusaf Frenhines, oblegid gwyddem byny o'r blaen; na chyhoeddi fod Bovill yn Judge awdurdodedig, oblegid gwyddem hyny o'r blaen; na.dangos i ni lie yr oedd ei fainc, nac eisteddle y Sirydd, na chylch y bwrdd gwyrdd, oblegid gwyddem hyny o'r blaen. Ond yn wir, yr oeddym yn synu fod mawrion yr Assizes yn ymheulo ac yn ymgonaio o gylch porth eu Hotel, yn ymyl mur yr Eglwys, tra yr oedd unig oedfa GREFYDDOL yr Assizes yn cael ei chynnal. Y mae yn ddigon gwir fod y gwasanaeth drwy- ddo yn nodedig o ddienaid a defodol, a bod y rhanau arweiniol yn ddiflas o herwydd eu meithder a'u lianmhriodoldeb, a bod adswn y bregeth yn egwan a marwaidd; etto, gan mai hono oedd oedfa GREFYDDOL gwyl flynyddol y Frawdlys, a'i bod yn oedfa o'r ordeiniad uchaf, a chan fod uchel-swyddwyr a mawrion y sir yn gosod cymaint o bwys ar* ordinhadau 'sefydledig' crefydd y llywodraeth, a defodau Eglwys y wladwriaeth, buasem yn dysgwyl ar bob cyfrif eu gweled yn yr oedfa hbno. Yr oedd eu gwaith yn sefyll allan, pan yn ymyl y drws, yn debycach i dro plantos nag i ym- ddygiad uchelreithwyr. Yr oedd yn ddirmyg ar y Barnydd a'i Gofiaduron --yn ddirmyg ar y Sirydd a'r Is-sirydd-yn ddirmyg ar y Chaplain, neu yr hen bregethwr o Landrillo -yn ddirmyg ar y Rector oedd yn dechreu yr oedfa-yn ddirmyg ar y cor bychan oedd yn un d6nio yr Amen-yn ddirmyg ar urddas y Frawdlys, ac ar santeiddrwydd cysegredig yr Eglwys Lan Gatholig-yn ddirmyg ar eu holl esgobion, ac ar ei Grasusaf Ben daearol. Ond a oedd eu gwaith yn dewis cael tipyn o enjoyment yn yr open air, yn square yr Hotel, a thipyn o chit-chat, yn lie myned i'r Eglwys i wrando y chants ac i ddarllen y lessons, yn groes i ewyllys Pen nefol yr Eg- lwys, nis gwyddom—dichon ei fod Ef yn foddlon iddynt gael mymryn o enjoyment Selly-fod awyr porth yr Hotel yn fwy iach- usol nag awyr cafell yr Eglwys. Ond os nad oeddynt am fyned i'r gosper gyda'r High Sheriff, yr oeddynt oil am ei ganlyn i'r cinio 'heb yr un ewin ar ol.' Os nad oeddynt am efelychu duwiolder ei ddefosiwn, yr oeddynt am fwynhau a chanmol haelfrydigrwydd ei wledd. Os sych ac oer oedd oedfa y bregeth, yr oedd oedfa y cinio yn gynhes ac iraidd. Os nad oedd fawr o flas ar y credo a'r llithoedd, yr oedd bias anwyl ar y pasgedigion breision a'r gloew-win puredig. Os nad oedd tdniad yr Amen yn yr Eglwys yn ddeniadol, yr oedd cheers toasts Banquet y Sirydd yn llawn o wres a bywyd. Yn wir, yr oedd yn siom genym weled yr Eglwys mor wag. Buasem yn dysgwyl i deuluoedd boneddigeiddiaf y dref a'r gymydogaeth ddyfod i oedfa fawr y fath gymanfa. Gallesid dysgwyl mymryn o ryw atdyniad yn y gwisgoedd swyddol- gwisg wen y Rector, gwisg ddu y Chaplain, a gwisg goch y Judge; ond nid oedd dim. Gallesid dysgwyl y buasai iarluniauy ffenestri, neu y ffyn swyddol, neu y botymau gloewon, grynhoi rhai i'r gwasanaeth; ond nid felly y bu. Dihwyl at oedfa oedd braidd bawb yn mhob man, er pobpetli. Isel iawn oedd achos crefydd y Sessiwn. Buasem yn hoffi gweled yr Eglwys yr orlawn o ochr i ochr, oddeutu grisiau y ddau bulpud, ac o gwr eithaf cafell y bwrdd hyd y gongl bellaf dan y gloch; a buasem yn hoffi clywed rhyw Daniel Rowlands, neu Dafydd Davies, neu Dafydd Cydwalad, neu William Hughes, neu ryw hen frawd o Lanwrtyd, neu'r Alltwen, neu Bethel, neu o Bantywaun, yn dechreu y moddion; a rhyw John Howe, neu John Knox, neu Usher, neu Seeker, neu Hall, neu Beveridge yn pregethu; a gweled boneddiges ieuanc yma a thraw yn colli deigryn yn ddystaw, a chlywed hen wyr a hen wragedd, o gylch y bwrdd, ac ar hyd yr alleys, ac yn y conglau pellaf, yn diolch yn gynhes am fadd- euol drugaredd, ac yn ymysgwyd wrth waeddi, Gogoniant.' Byddai ambell oedfa felly yn fenditli i'r oes, yn lie yr hen don estronol sy'n awr yn nychu bywyd gwasanaeth yr Eglwys. Bu yno gasglu yn niwedd yr oedfa; ond