Seren Cymru

ACHOS MAESGLAS. Gofynwyd i mi gian Bwyllgor Neillduol Cymanfa Dinbych, Fflint, a Meirion, i roddi Avythnos yn Sir Caernarvon ar ran yr achos uchod yn ei ddwysgyfwng presenol. Nis gwn paham y gofynwyfd i mi, os nad am yr un rheswin ag yr anfonid rhai i'w plwyfi eu hunain pan fyddai angen arnynt. Modd bynag, carwn roddi arddeall i'r eg- lwysi nad Ores yr un o honom sydd wfedi anturio i fyned allan i gasglu at yr achos teilwng hwn yn gyfrif,ol am ei ddylod. Teimlo dros yr achos yr ydym a thros y rhai sydd yn gyfrifol. Credodd y frawdol- iaeth yn Maesglas fod Cynorthwy y Gym- deithas Flaenfynedol yn myned i barhau, dyna, yr achos iddynt adeiladu capel dros y SAvrn awdurdodedig gun y Gymanfa. Modd bynag, sut i'w cael ar eu traed yw y pwngc yn awr. AddeAvais y buaswn yn gAvnevd fy ngore drostynt yn Sir Caernar- von i ysgrifenydd Iliaf-Lirus ein Cymanfa. Anfonais at eglwysi lluosog eu haelodau, a chefais bob parodrwydd i'm derbyn. Yr oedd cryn ofn taith gasglu arnaf. yr adeg' hon o'r fhvyddyn. Ni bum ar daith fel lion er pan yn casglu at yr Athrofa; er fy mod wedi derbyn cianoedd o bunau at wa- hanol achosi on. Cymerais nodiadau ar fy nheithiau calsglu; dichon y daAV cy'fle i'w rhoddi i'r cyhoedd yn'fuan. ac ni fwriadaf fyned ar y daith fer hon heb y (Camera) clnvaiOl. TeimlAvn yn bur Ihyderus wrth Avynebu fy hen sir enedigol. Bu eglAvys barchus Pwllheli a'i gweinidog" yxnroddgar mor garedig a threfnu i mi dreulio Sabath Rhag. 8, yno, a chnfAvyd pob croesaw a chasgliad teilAA^ng. Mawr ddiolch iddynt am sirioli fy nhaith ar ei chycliivyil yn emvedig i Miss Jones, Llys Heli, am roddi cri wau dyngarwyr y dref i mi, ac i'r brodyr Mor- gan Evans a R. A. Jones am fy arwain atynt. TreuliAvyd nos Tyiin yn Nghaernarvou Yr oedd fy hen gyfaill mynwesol, y gwein- idog wedi trefnu ocdfa yno no." Lun, ac amlAvg fod yr achos oedd genyf Avedi ei ddodi gerbron yr eghvys yn dcleheuig y nos Sabbath flaenorol; yr oedd; y nos Lun vit a gAvlyb, folly cynxilliad teneu ddis- gwylid; ond 'derbyniais yn yr oedfa hono dros £.1. a mawr ddiolch i'r brawd parod John Recs, Penfro, am arwliiu y casgiivj: dranoeth i dai caredigion parod i gynorth- WYD. Mawr ddiolch i eghvys Carnarvon am ei chyfraniadau, ac i'r zn g-weinidog If ydd- lawn a,'i briod siriol am y croesaw; ac i J. Rees am fy arAviai n. Yr oedd1 of Avedi anfon punt yn flaenoriol i'r ysgÚfeilydd. Maio eglwys barchus Bangor Avedi trefnu Sabbath, Rhag' 22, i mi Aviasanaethu a chasglu yno, a diau y oeir pob derbyniad ynoi. Clrwith iawn gianyf wynebu Bangor heb y pleser io, weled g'Avyxieb hawddgar ei diweddar ffyddlon Aveinidog a' i deulu anwyl a ohyfranogi o'u lletygarAVch dihafal. Yr wyf yn oeisio trefnu gydag eglwysi eraill ac yn hyderu y llwyddaf. Ni allaf ymweled olld ag ychydig o eglwysi y sir. Carwin ymweLed a.'r .OtU., o:nd g'ali yr oil ddangos eu cydymdeimlad trwy anfon eu rhoddion i mi neu y trysorydd. Mae un o eghvysi hynaf y Gymanfa wedi gwneyd, sef Nevin. LlaAver o ddiolch iddi; gwa y gall eglwysi Cymanfa Arfoai gydymdeirnlo ag achosion mewrn gwir angen. Wele achos eithriadol iawn. Os oes gan rywun galenig iIiv hebgor, dyma 10 teilwng i'w' anfon. Nis gallaf roddi fy ysgrifell o'm 11a w heb gyflwyno fy niolch puraf i'm dAvy eglwys yma yn Pandy'rcapel a Llanelidan am eu parodrwydd yn fy ngollwng oddicartref i Avasanaethu yr eglwys "faeli hon sydd mewn helbul, yr wyf wedi cael addewidion am roddion anrhydeddus yma hefyd. Er eu bod wedi cynorthwyo yr achos hwn o'r blaen. Achos diolch sydd genyf ynmhob cyfeiriad; fy mhrofiad a'm cred am eg- hvysi Crist yw eu bod yn barod i gynorth- wyo os cylhvynir achos teilwng i'w sylw. Mae mwy o ysbryd Crist yn yr eglwysi nag y'm yn feddwl. Meithriner hwn a chwynwn Lai. Pwy eto o- eglwysi sir fy niaboed garai gael rhan yn y gwaith anrhydeddus hwn? Bydd yn hyfrydwch genyf dderbyn pob rhodd a'i chydnabod a rhoddi rhestr o'r oil ar y diAvedd. Yr eiddoch, dros y gwan ynddo Ef, Matt xx. 40,

EIN DYLED I'N HANESWYR. Mr. Gol.,—Mae y mater pwysig, ond esgieulusedig hwn wedi cael ciyn sylw yn ddiAveddar, a theimlwn yn ddiolchgar i'r Parch. E. T. Jones, Seion, Llanelli, am gymeryd o hono meAVn Haw i osod y mater hwn yn 01 oIeu, priodol gier bron y cy- hoedd. Mae yn amheus a oes en wad wedi ei fenditliio a chynifrer o HanesAvyr medrus ac enwog- ag en wad y Bedyddwyr yn Nghym ru, ond ofnAvn fod g'ormod o sail i'r gwyn sydd ar led gwlad fod y BedyddAvyr ymhell ar i01 i'r enwadau eraill mewn oefnogi, a thrwy hyny gakmogi y sawl fu, ac ereill y sydd yn ei wasanaetliu mor hunanaberthol dmvy giofnodi ei hanes drwy yr oesau, a thybed nfct byddent wedi cryhoi, cynyrchu a chyhoecldi mwy pe wedicael triniapth Aioll? C AA-yddis y gAviariodd rliai o'n Haneswyr arian a ddaethai iddynt drwy eneill, a thrwy hyny dylodi eu hunain, yn eu hymdrech a'u hawydd i osod ar gia wra chad w ffeithiau yrteiu hanes sydd erbyn hyn, ac a fyddaint eto o anhraethol bwys ac yn amhrisiadwy mewn gAverth. YsyAvaeth yr un driniaeth estynwyd ac a estynir i'n HanesAvyr sydd eto yn aros yn ein plith, ac onibai eu bod hwythau Avedi ac yn mynu hunanaberthu byddai ein cvihvr llenyddol yn y cyfeiriad pwysig IIAVII yn bur wahanol i'r peth ydyw heddyw yn sicr, ia chredwn, pe sicrheid rhai o'n hanesAvyr clodAviAv y cefnogid liAvynt am anturio cyhoeddi canlyniadau eu hym- eh wilion diflin a llAvyddianus, y cyhoeddent rrei tbiau fyddont o wir wasanaieth meAvii codi "y sect yr lion y mae pawb yn dy- wedyd yn ei herbyn" i'r safle a haedda meAvn parch' a bri gan roddi taw bythol ar yr amvybodusion sydd yn oeisio ei bycli- anu a'i dilorni. Nid oes amheuaeth ynghylch y fl' 'aith fod .ein hanes gwirion- eddol, oucl ei fod yn un anhawdd iawn cael gafael a-rno am yr erlidiAvyd ac y ciigwth- iwyd ni yn anad' un enwad. Maes i 'experts' mewn Ilanesiaeth yw y maes, ac y mae yn gorpliAvys ar y sawl sydd! hcb fedru ym- wthio iddo i galonogi y sawl sydd yn gallu gwneyd hyny yn hyfforddus a llwyddianus. Pan feddylir am y pethau hyn a'u cyff- elyb, pwy all heidio cydsynio a'u cyfaill hoff, Talfryn,' ac eraill pan ddyw'edant y dylem godi a myn'd ati hi o ddifrif i unioni y caniAvri a fu, drwy gydui-to idalti peth o'u dyled drwy gyfranu yn dieilwng at y dysteb sydd ar droed i'r Hanesydd Bed- yddiedig bydglodus, Dr. Spinther James, M.A., Llandudno, gwr sydd nid yn unig Avedi bod Avrthi hi yn dyfial gasglu, mewn aiuser ac allan o amper,' ar hyd y blyn- yddoiedd, ac efe yn parhau i wneyd hyny, yi-i iiyddlau ei henaint." Nid fy amcan ydyw ail adrodd yr hyn a ddywed wyd ac a ysgrifenwyd eisocs, ond yn benaf dim i gofnodi cymhelliad o eiddo Hanesydd arall, yr Irwii sydd yn analluog oherwydd y dallineb a'i daliodd yn ei henaint, canys y mae lofe yn 84 mlwydd oed erbyn hyn, sef B. Rees, Ysw., Y.H., Granant Villas, Llan- dudjoch. G-wyr IILI maAvr o ddarlleinvyr y Sercn ac eraill, fod Mr. Rees ei hun yn Hanesydd Bedyddiedig' o radd uchel, ac Avedi gAvnevd gwasanaeth maAvr wrth g-asglu ynighyd irior ofalus, a chyhoeddi hanes yr egl wys yn 1Haenywaull, beblaAv cad w cymeriadau a. dig wyddiladau maAvr a pliAvysig ereill, rhag" myned o hoiiynt ar ddifancoll, ac nid yw yr hyn a fyneg-af fi fel hyn trosto ond (teyrnged o barch Hanesydd mawr i Hanesydd mwy. Dywed Mr. Rees, yr haedda Dr. Spinth- er James ein goreu, oblegid fod iddo ffroen hanesydd erioed, ac y gAvnaeth ddefnydd niaw/r a mynych o hono, ac am fod ganddü galon ac ysbryd gwron o'r iawn ryw. Odid fawr fod yr un hanesydd wedi llafurio cymaint ac am gyhyd a'r Dr., ac yn ddiau nid oes yr un wedi llwyddo i ddAvvn trefn allan o anrhefn ein hanes fel efe, yn Nghym ru a dAveyd y lleiaf. Mae yr Hanesydd mawr IIAVII yn ymAvybodol ac yn anyniAvybo- ol hefyd, wedi bod yn gyfrwng' i dcleffro amryw o frodyr ereill i ymroi i cliAvilio acymorol ynfanylach yn nghylcli y petha,u a fu yn ein banes, ag sydd yn cyfrif ein bod yr hyn ydym fel emmd lieddyw. Y giv-ir yw, mae Dr. James, fel Hanesydd. yn dad i feibion lawer,' a dylem neidio at y cyfle i anrhydeddu gwr y chwen- ycliir eirianu umin ei hwyrddydd" llafur- fawr. YchAvanegaf finau air yn mhellach drAvy ddweyd "Amen." groyw i'r oil a ddywed y brodyr hyn ac eraill yn y cysylltiad Invn, canys fe'm harweiniwyd o'm hieuengctyd i edrych i fyny ar y, Dr. ai gyf rif iddo brofi yn amddiffynydd cryf i'r Bedyddwyr yn ngwyneb yr ymosodiadau cyfrwys a chreuion a Avneid arnynt yn y dyddiau hyny, yn Ngogledd Cymru yn enwedig. Er na chawsom y fraint o'i wrando yn bersonol yn y Ciyfarfod yn nglyii a gosod ceryg sylfaen capel y Bedyddwyr yn Mhell- ygroes, Arfon, pan draddododd Dr. Spinther James yr anerchiad gorchestol ar Y Gwasanaeth a wnaeth y Bedyddwyr i'r Byd," yr hon a barodd gynhwrf a chyffro rhyf- eddol ymhlith yr enwadau crefyddol, a daeth un Mr. J. W. Jones o Lanllyfni, allan yn yr "Herald Cymraeg" i geisio gwyrdroi g-osodiadau y Dr., dan y ffugemv "Cyrus," ond buan y prof odd Spinther iddo ef ac i'r byd nad oedd Cyrus ond Cyrus niOAvn enw yn unig, ac y mae cy- hoeddiad llyfr o clan y titl uchod wedi bod o Avasanaeth mawr i'r Bedyddwyr yn enwedig yn y Gogledd. Enciliodd 'Cyrus' o'r maes yn orcdifygedig, ac nid hir y bu cyn iddo encilio i'r America, os cofiwyf yn iawn. Nid oes yr un amheuaeth yn fy meddwl i, na neb arall chwaith, mi dybiaf,