Y Drych

TOASTS. 1. The Day and All Who Honor It Rev. D. PARKER MORGAN 2. The President of the U. 8 Hon. WAYNE MOVEAGH 3. The Queen of Great Britain MDSIO 4. The Land We Live In..Han. WARNER MILLLR Ii. Cymru (Wales) Rev. E. J. MORRIS 6. Civil and Religious Liberty. Hon. 0. EMORY SMITH 7. The Army aud Navy. Hon. STEWART L. WOODFORD 8. The State of New York Hon NOAH DAVIS 9. The Press.Hon. GEORGE JONES 10. Our Sister Societies. Music under the direction of J. W. Parson Price. Gofynwyd bendith ar y parotoadau gan y Parchn. D. Parker Morgan. Bwriadid dech- reu y ciniaw yn brydlawn am 7 o'r gloch, ond ni ddaeth yn barod nemawr oyn 8 o'r gloch, yr hyn a achosodd gwtogiad ar y Rhagdrefn, fel y gorfu ar y Llywydd ddech- reu y gwaith rhwng y rhesi ymborth, a bu hyn hefyd yn achos i adael allan rai o'r can- enon. Gan fod Llundain a New York yn anfanteisiol o ran amser i gyfnewid gwifr- hysbyBiadau o longyfarchiadau oymdeithas- ol, yr oedd y Gymdeithas hon, trwy y Llyw- ydd, wedi anfon oyfarchiad at Gymrodorion Llundain, trwy lythyr i ofal ein oyn-lyw- ydd, J. H. Puleston, A. S., fel y canlyn: On the Anniversary of Its Patron Saint, March 1,1836, the St. David's Benevolent Society of New York and Brooklyn to the Society of Ancient Britons, London, sends Greeting: In conveying this message from the Metropolis of the New World to the great Metropolis of the British Isles, the waves of the Atlantic Ocean responds to the Cymric adage TBA. MOB, TRA BRYTHON. Derbyniwyd pellebriad oddiwrth y cyn- lywydd Puleston ddydd yr Wyl: "Fraternal greetings from the Society of An- dent Britons to their countrymen In New York now celebrating St. David's Day," Derbyniwyd yn ystod y ciniaw hefyd wifr- iad oddiwrth Gymdeithas Dewi Sant Scran- ton, a gwifrwyd yn ol longyfarchiad i'r Gym- deithas ieuanc. Yr oedd cibli Y Fvddin wedi ei fwriadu i'r Cad. Hancock, yr hwn, fel v gwelir wrth y llythyr cinlynoi, oedd un o'r rhai div/eddaf a lliw-arwyddodd i dderbyn cynrvchiolaeth i roddi iddo wahoddiad swyddogol i'r Wledd: "GOVEHNOR'S ISLAND, NEW YORK CITY January 3u, 1886. ANEURIN JONES, ESQ., 35 Broadway, New York. Dear Sir: I have received your favor of the S9tfc Instant, aud In reply beg t state that I will be glad to receive the deputation from 'St. David's Benevolent Society of New York and Brooklyn," atanytlme. Usually I am at home from 10 a. m. 'o 12 m. daily, and If convenient for the gentlemen concerned, I will expect them between those hours on the 2nd prox. I enclose a time table of the Government ferry boat 'Atlantic.' Very truly yours, [Arwyddwydl W. SCOIT HANCOCK. P. S., Feb. 1.—Since dictating the above note I have not been well, and therefore cannot, at this moment, appoint date to receive your deputa tion, but will do so later." "DYNA CHWENYCH, DUW A RAN."—Gwelir oddiwrth yr uchod fod y Cad. Hancock yn clafychu i'r hyn a fu derfyniad ei fywyd. Yn mhlith amryw eraill a rwystrwyd i fod yn bresenol, ao a foesgar ymesgusodent oedd yr Arlywydd Cleveland, Samuel J. Tilden, John M. Francis, y Maer, Salem H. Wales, Andrew H. Green, Ellis H. Roberts, Utica Herald; C. Prentis Bailey, Utica Observer; J. C. Roberts, y DBYCH, a Dr. Roberts, Utioa. Yn ei araeth agoriadol eglurai y Llywydd James ddybenion haelfrydig y Gymdeithas, ond cyfeiriai gyda phleser at arferiadau di- wyd a chynil y Cymry,fel mai ychydig mewn cymhariaetii o honynt oeddyntyn wrthryoh- au elusen, ac felly mai anaml y byddai y Cymro yn "Dwyn ei geiniog dan gwynaw, Rhoi angen un rhwng naw." Cyfeiriai hefyd at y traddodiad am enwog- rwydd ac awdurdod Esgobaeth Ty Ddewi yn y llineilau: y llineilau: "Menevlum si bis, & Roman si temei ibis Merces aqua iibi reddltur hie & ibi." Dos 1 Fynwy ddwywalth, ac I Rufaln unwalth, A'r un elw cryno, a gal dl yma ac yno. Cymwysai y Parch. D. Parker Morgan ei sylwadau yn briodol fel Capelydd y Gym- deithas at ddyledswydd yr aelodau i efel- ychu rhinweddau y Tadol Sant i'w gwneyd hwythau yn wrthrychau teilwng o efelychiad i'w holyddion. Yr oedd araeth yr Anrh. Wayne MacVeagh yn Ilawn arabedd, a chadwai y presenolion mewn hwyl anarferol. Talodd yn y diwedd deyrnged o barch i'r Arlywydd Cleveland am ei ymdrechiadau gonest yn ngwyneb an- fanteision mawr. Y Seneddwr Warner Miller a gydnabydd- ai flaenoriaeth y Cymry yn sefvdliadau y wlad fel arloeswyr ffyrdd diwydrwydd, yn fwnawl, gweithfaol, ao amaethyddol. Llef- arai hefyd yn wresog dros i'r llywodraeth noddi addysg rad, gyda darparu gogyfer ag yegolion llaw-weithyddol a chelfyddydol. Yr oedd araeth Charles Emory South ar "Ryddid GwiadoJ a Chrefyddol," yn dan- 11yd ao efieithiol. Cyfeiriai at Roger Wii- liams, Cymro a blanodd hadau rhyddid cref- yddo yn Rhode Island; a souiai gyda brwd- frydigrwydd am wladgarwch ein cyndadau Areerioaidd a theyrngarwch eu holaiiaid; a phan y crybwyllodd am email swynol Ab- raham Lincoln, a ohleddyf tanllyd Ulyssos S. Grant, byddarwyd y lie gan uchel gymer- adwyaeth. Yr oedd y Parch. E. Morris yn dra thar- awiadol yn ei sylwadau ar Gymru, a rhag- olygon dyfodol y genedl. Ni phetrusodd roddi parch dyladwy i Brydain Fawr am ei ffurf-iywodraeth eang a dylanwadol yn nghyda'i chynydd mewn gwareiddiad a di- wyllodraoth, yr hyn a gafodd gymeradwy- aeth yn wrthgyferbyniol i'r gwaseiddiweh a roddid i Parneli. Rhoddodd awgrym teil- wng iawn o sylw y Cymry yn nglyn a'u neillduolion, Daliai hwynt i fyny yn ngwyneb cenedloedd eraill yn eu diwyd- rwydd, ac ar ol gweithio hir oriau yn Yill- gynull naill ai yn yr eglwys neu y gyngerdd. Ond yn ngwyneb yr arferiad hwn,er yn gan- moladwy, gafynai a oedd y Cymry ddim yn rhy gyfyngedig iddo, fel ag i'w rhwystro i gyraedd gwybodaeth wlndyddol, a gosod i fyny ea hawliau din&syddot ? Oanlynwyd gan y Barnydd Noah Davia a'r Cad. Wood- ford gyda dyddordeb a grymusder. Der- byniwyd cyfeiriadau yr olaf at wroldeb Hancock yn Gettysburg gyda banllefau o gynaeradwyaeth. Dylynwyd hyn gan y Tad Parchedig DealeYICadben Coburn,ac Horatio G^tes Jones, gttn gadw y dyddor^b i fy^y i'r diwedd. Dylasid crybwyli foa enw W. E. G adstone yn dod i fyny yn aohlysuvol mewn cysyHtiad a rhyddid gwladlywiol, a phryd y seini l oi enw bloeddid cymeradwy- aeth a chwilid neisiedi o ewyllys da i'r "Grand old man Methodd George Jones, o'r Times, fod yn bresenol i siarad ar gibli, Y Wasg. Diweddwyd yr Wyl gyda diwedd y diwrnod trwy ganu "Hen Wlad fy Nhadau." Credwn yn ddiysog fod y wledd hon yn ddechreu cyfnod newydd i Gymry America, ac y mae ei dylanwad. yn deimladwy eisoes gyda gwahanol ddosbarthiadau y ddinas hon. "Gwyn a gwyrddlas y w'r Geninen, Bonyn gwyn a gwerddli- ddellsn; Y bonyn gwyn sydd arwydd purdeb, A'r ddellon werdd o anfarwoldeb; Y Oymry, osbyddant bur t'w gilydd, A flodeuant yn dragywydd. Gwlsgo1 Sals rosynau cochlon Yn blethsdig a rhat gwynlon; Gwlsge 1 Gwyddel ei FeilUonen, A'r Yogotlald eu Hysgallen; GWKXYXEX GWENT, y Cymro'n llawen Ar Wyl Dewl wlsg Genlnen." IOAN TEGID. Dros y pwyllgor, ANEUBIN FARDD, I" 8-

Y DATHLIAD CYNTAF YN SCRANTON. Gwledd yn y Wyoming House—Anercliiad- au Gwladgarol. Am unwaith gellir dweyd i ddydd Gwyl Dewi gael ei ddathlu mewn modd anrhyd- eddua gan Gymry Scranton. Rai misoedd yn ol meddyliodd John G. Noakes-Cymro pur, er nad yw ei enw yn ei fradychu, am gael gwledd ardderchog yn mhrif westy y dref ar ddydd Gwyl Dewi. Amlygodd ei fwriad i'r Anrh. Lewis Pugho, Rees G. Brooks, Ysw., a dau neu dri Chymro arall, y rhai yn ddystaw, ond yn effeithiol, a aeth- ant i weithio er coroni eu bwriadau a'r llwydd- iant mawr a fu neithiwr ar y wledd. Erbyn haner awr wedi naw yr oedd tua 140 o ber- sonau yn bresenol yn dysgwyl i ddrws y neuadd fawr a ddefnyddir yn ystafell giniawa yn y gwesty agor. Yn eu mysg gwelsom y Seneddwr Davies o Towanda a'i ferch, W. G. Lewis ao Oliver Williams o Catasauqua, Gwilym M. Williams a'i wraig o Wilkesbarre yn edrych yn well na'r dysgwyliad, a Major White o Fittston a'r wraig yn edrych fel ar- fer. Mae y Major yn dal ystormydd amser yn ddigyfnewid. Yr oedd yr Anrh. T. Phil- lips hefyd yn bresenol newydd gyraedd o Philadelphia. Yn fuan olywem seiniau tryd- anol "Gwyr Harleoh," yr hyn ydoedd yr ar- wydd priodol i'n hysbysu ei bod yn amser i ymdeithio i'r ystafell giniawa. Gofynodd y Parch. Owen James fendith, ao yna gwnaed cyfiawnder a'r pethau ddygid ger ein bronau, rhestr o'r rhai sydd fel y canlyn: Y WLEDD. Ymdaith Gwyr Harlech-Glee Club. Bendith. Llymelrch ar Haner Cregyn o Beaumaris, Little Nesk Olams, on half shell. Celery Mayonnaise. CAWL. Cenin o Dy Ddewl, Oywen a la Rlx, Cenln a la Picarde, Chicken Cotisomme. PYSGOD. Eogiad o Afon Ogwen, Boiled Kennebec Salmon, Lobster Sauce, Saute de Pomme a la DemldofC. REMOVE. Clg Gweddtfr oddiar Fryniau'r Eryrl. Boiled Leg of Southdown Mutton, Capar Sauce, Westphalia Ham, Braise. Smoked Beer Tongue, Sauce Piquant, Turnip Saute, Catena eu Cream, Pytatws o Sir Benfro. ROAST. Western Beef, Yorkshire Pudding, N. Y. Turkey, Oyster Dressing, Cranberry Sauce, Saddle of Mutton, Red Jelly, Tile Duck, Game Sauce. Pytatws o Aberdar. Tomatjcs Scewed. (jreen Peas. ENTREES. Oroquette de Poulet a la Uonde. Blue Point Osters, Anglaise de Wyoming, Pineapple Fritters, Cognac Sauce, Chicken Salad a la Mayonnaise. DE8TEBT. Lady Fingers, Pound Cake, Chocolate Cake, Sultana Cake, Wafers, Punch Cake, Jelly au Cognac, Jelly au Rum, Macedoine de Fruit, Caws Caerphlli, Fruits, Vanilla Ice Cream, French Bolls, Cafe Noir, Ouau, Ffrwythydd, Pwdln Brith. Am haner nos galwodd yr Anrh. Lewis Pughe y gwyddfodolion i drefn, a darllen- wyd pellebrau llongyfarchiadol oddiwrth gymdeithasau Dewi Sant New York a Phila- delphia. Darllenodd yr ysgrifenydd T. R. Hughes lythyrau hefyd oddiwrth wahodded- igion absenol, sef yr Anrh. J. D. Cameron, yr Anrh. J. A. Scranton, John Thomas a William Thomas o Hokendauqua, W. R. Wil- liams o Schuylkill Falls, y Barnwyr Pierce o Philadelphia ac Archbald o Scranton, y Parohedigion John Evans o Brooklyn a Fred Evans, D. D., o Philadelphia, yr Anrh. Horatio G. Jones o Philadelphia, a'r Anrh. Miles Humphreys o Pittsburg, John C. Rob- erts, Ysw., o Utica, yr Anrh. T. L. James a Parson Price o New York, Maer y dref a F. V. Barnes o Dakota. Teimlai Ednyfed yn falch wrth feddwl fod y Sant wedi cynyrfu y pechadariaid yma, a gobeithiai nad ydoedd y dydd yn mhell pan fyddai yr holl bechad- uriaid yn eeiatiau. Nis gallai Parson Price ddyfod o herwydd ei fod yn gofalu am y rhan gerddorol yn nathliad Dydd Gwyl Dewi yn New York, a gofidiai na allem gydfwyn- hau yr un seiniau melusion drwy y telephone. Nid oedd ganddo gan hyny ond dweyd yn ngeiriau ei gydwladwr Cymreig, yr Anrh. Horatio Gates Jones, "Duw a'oh bendithio." Nis gttllai W. R. Williams ddyfod yma, am ei bod yn Ddydd Gwyl Dewi yn Philadelph- ia yn gystal ag yma. Wedi araeth fer gan y Llywydd, a chanu "Hen Wlad fy Nhadau" gan y Glee Club a'r gynulleidfa, cyflwynodd Mr. Pughe H. M. Edwards, Ysw., fel llwncdestynwr i'r gyn- ulleidfa, a siaradodd Mr. Edwards ar Ddydd Gwyl Dewi. Ni cheisiwn roddi un darnod- iad na dyfyniad. o'r areithiau, ao felly ni wnawn ragor na nodi trefn y cyfarfod. Atebodd yr Anrh. D. W. Connolly i'r llwncdestyn "Yr Arlywydd." Canwyd deu- awd gan Mii Daniel Davies a T. G. Beddoe; "Cymru, y wlad lle'n ga.nwyd,"gan yr Aurh. T. Phillips; "Cambria," penillion Oymreig a Seisnig gan Miss Lizzie G. Harris; "Ein gwlad fabwysiedig," gan yr Anrh. W. T. Davies o Towanda; unawd gan T. G. Beddoe; y Barn- ydd Hand a siaradodd ar un o hen drioedd Cymreig am warcheidwyr cyfraith; can gan Daniel E. Davies; "Glo a haiarn, galluoedd oawraidd ein gwl-id," gan B. Hughes, Ysw.; "Ffarwel i ti Gymru," gan Miss Jennie Har- ris; "Henyddiaeth Gymreig," gall T. R. Hughes, Yaw.; "Tender and true," ac encore Cymreig gan iyliss Lizzie P. James; atebwyd dros genedloedd eraill fel y canlyn: Lloegr, John Jermyn, ¥Jw., mewn araeth a chan, "The Ivy Green;" Scotland, J. Moir, Yaw.; yr Lwerddon, F. J. Fitzsimmons, Ysw.; yr Almaen, yr Anrh. F. W. Gunstur; "Gwraig," J. R. Jones, Ysw. Cyfeiliwyd yn gymeradwy gan Miss G. E. Morris. Ofer fyddai deohreu ymhelaethu ar y rhestr hon heb gymeryd o leiaf golofn o'ch gofod; gellir dweyd fod pob peth o'r fath oreu, a bod y wledd gyntaf hon ar Ddydd G»vyl Dewi yn Scranton wedi ych- wanegu llawer at anrhydedd y genedl yn y lie, wedi bod yn llwyddiant trwyadl yn mhob ystyr, ao wedi oreu awydd mewn llaw- er oeddynt yn absenol vn gystal a'r gwydd- fodolion, am gael ei chyffelyb eto, yr hyn a obeithiaf a sylweddolir ar wyl nesaf Dewi Sant. R. T. .t..

HYDE PARK, SCRANTON, PA. Eisteddfod a Noswyl-wledd y Penna. Glee Club, Mawrth ltaf. HYDE PARK, PA., Mawrth 4.-Dyfod i mewn fel Hew wnaeth dydd yr hen Sant Dowi eleni. Dyrnai a chwythai ei anadl oerllyd dros y lie gyda digter a dylanwad mawr. Eto i gyd, gwynebwyd ei gynddaredi gan ganoedd o Gymry brwdfrydig ac Eis- fodol yn bur foreu; ac erbyn deg o'r gloch yr oedd Neuadd Mears, lie y cynaliwyd yr Eisteddfod, yn agps yn llawn. Ar yr amser penodedig galwodd y Llyw- ydd, y Parch. E R. Lewis, y cyfarfod i drefn, ac hysbysodd ei bod yn anmhosibl i'r arweiuydd, T. D. Davies, Ysw., allu bod yn bresenol, yu herwydd afiechyd, a llan- wyd ei I" am y dydd gan Mr. Lewis ei hun. Dechreuwyd trwy i R. Thomas (Llew Her- bert) gmu "Hen Wlad fy Nhadau," nes gwresogi a pheri i bawb deimlo eu bod yn bresenol yn un o hen wylian ardderchooaf y genedl-yr Eisteddfod. Yna c ifwyd an- erchiad gau y liywydd. Mae y rhai hyny sydd yn gyfarwydd a Mr. Lewis yn gwybod pa mor d la oedd hwnw, heb i mi wastraffu ansoddeiriau. Digon ydyw dweyd fod E. R. y tro hwn fel arfer. Cys. Soprauo rtoio, "Forever and For- ever," (Footi); un ddaeth yn mlaen, saf Miss Lizzie Hughes, a chanodd yn wir deil- wng, gwobr$3 Cys. adrodd, "The Village Blacksmith," gau forched. dan 15 oed; 11u mawr yn cynyg, a rhanodd y beirniad y wobr, sef $3, rhwng Jemima Jones, Martha Davies ac Edith Evatis. Cys. araeth, "Dewi Saut," un ymgeisydd, ac yn deilwnet o'r wobr,$3, sef y Parch. T. G. Jones (T. ap Dewi). Cys. adrodd gan wrywod "Araeth Patrick Henry," goreu, John Watkins, Hyde Park. fyfarfod Dau o'r Gloch.—Liywydd, Ezra C H. Ripple, maer etholedig Scranton. Dech- reuwyd trwy ga 1 can gan Mr. Williams W. Evans, yr hon a dderbyniwyd gyda chymer- adwyaeth. Cys. Baritone Solo, "Steady and Ready," (DiebJ); cbweoh yn yr ymdreohfa, goreu, John Watkins, Hyde Park. Bairn H. M. Edwards, Ysw., ar yr Hir a Thoddaid i b. R.; 17 wedi dyfoct i law, ond dim un o honynt o deilyngdod uohel iawn; y goreu oedd y Parch. J. F. Humphreys (Arfon- ydd), Drifton, a chafodd y wobr, sef$5 Wele ei Doddaid: S R. lafurus, wir hawliai fawredd- Ysgolor enwog—was gloew'i rinwedd- Awdwr cyfrolawg o goethawg ieitbwedd, Cawr y diwygwyr, cy wir di-wagedd; Cenad Ion mewn gwirionedd—rhesymwr A lien ryfelwr Hawn ei orfoledd. Cys. canu "Once upon my Cheek," (Cal- cott), gau barti Thomas M. Watkins, yn wir deilwng o'r wobr, $12, a metronome i'r ar- weinydd; canmolai y beirniad y cann uchod yn fawr. Anerchiad gan y llywvdd. Mr. Ripple, yr hwn ddywedai ei fod yn gwerth- fawrogi yr anrhydedd o gael Ilywyddu Eis- teddfod. Er nad oedd yn deall ein hiaith, yr oedd yn gallu oyd-fwynhau a ni mewn un iaith, beth bynag, sef iaith oerdd- oriaeth. "Carwyf," meddai, "eich hen sef- ydliad gogoneddus, yr Eisteddfod, a theim- lwn yn falch, pe gosodai holl genedl- oedd y byd ddiwrnod o'r neilldn at ymarfer- iadau o'r fath ag a geir yma-diwrnod i gerddoriaeth a llenyddiaeth." Cys. adrodd "Y Ddaeargryn," ganT. Cyn- felyn Benjamin, am wobr o $3; ymgeisiodd tri, sef Miss Rachel Morris, Providence, Bardd Cooh, a Ben Griffiths, goreu, Miss Morris; a gall y foneddiges ieuanc ystyried ei hun bellach ar ben y rhea-wadi ouro y oewri. Cys. pedwarawd, "Beware," (Wil- liams), rhwng parti T. M. Watkins a pharti J. C. Jones; rhanwyd y wobr o $5 rhyng- ddynt. Beirn. Mr. Edwards ar y can' llin- ell, "Islwyn fel Bardd;" chwech wedi dyfod i law, a rhai o honynt o deilyngdod uohel, ond y goreu oedd yr un yn dwyn y ffugenw William fip Cowper. Profa yfnth gystadleu- aeth ar y farddcniaeth mewn arnaer mor fyr, fod y DRYOR yn gyfrwng hysbysiadol o'r fath oreu. Tair wythnos o amser oedd gan y beirdd wedi gweled yr hysbysiad yn y DBYCR. Cys. araeth ddifyfyr, testyn, "Y Ddan- odd," tri yn cynyg, goreu, D. W. Morgan, Hyde Park, gwobr, $1. Cys. Tenor Solo, "Bedd Llewelyn" (Emlyn Evans), chwech yn ymgeisio yn yr ystafell ferwi lawr, ond tri ymddangosodd yn yr Eisteddfod, sef John G. Williams a Will. D. Evaos. Car- bondale, a Daniel E. Davies, Hyde Park. Rhoddodd y beirniad ar ddeall pwy oedd y goreu, heb ei enwi; ao yr oedd wedi canu yn berffaith heb un bai yn ei erbyn, ond yn unig ei fod yn oystadlu yn yr Eisteddfodau, pan y dylai roddi y maes i era:ll sy'n ymar- feryd eu doniau er mwyn y wobr yn benaf. Anogai ef i fyw ar ei athrylith, ei bod yn abl i'w gadw, a myned i New York neu Bos- ton, neu os y deuai i Philadelphia, y gwnai ef bobpeth a allai drosto. Y goreu oedd Wm. D. Evans, Carbondale, gwobr, $3. Dyma ni yn awr at y peth diweddaf, cys- tadlenaeth y Band of Hope, am wobr o $25, a lamp brydferth gwerth $15 i'r arweinydd; rhodd Mr. D. R. Thomas. Dau yn yr ymdrecha, un yr A., dan arweiniad Mr. Roger Evans, ao un y B., dan arweiniad Thomas G. Evans-yr olaf yn oreu. Y Oyngerdd.—Yn absenoldeb yr Anrh. J. A. Scranton, cadeiriwyd gan y Parch. E. R. Lewis. Heb fanylu, credwyf fy mod yn ddiogel wrth ddweyd na fu gwell cyngerdd na hwn erioed yn Hyde Park. Cymerwyd rhan ynddo gan y Glee CJub, D. Gordon Thomas, Llew Herbert, W. D. Evans, Car- bondale, Edith Richards, Kesiah Davis (Eos Morganwg), a Miss Sarah Jane Jones, yr ad- roddes wrteithiedig, alluog a gorchfygol. Rhaid cydnabod mai Miss Jones aeth a'r laurels yn y cwrdd hwn. Yr oedd ei had- roddiad o "Robert of Lincoln" yn feistrol- gar a rhyfeddol, yn neillduol yn ei hefelych- iad o nodau yr adar. ac mewn atebiad bydd- arol am ail ymddangosiad, adroddodd "Sis- ter and I," nes gvru y gynulleidfa yn fodd- fa o ddagrau. Felly yn arwain y dorf o uchelfanau dedwyddwch i ddyfnderodd ad- fyd a thrallod, megys ar yr un anadliad. Y NOSWYL-WLEDD. Eisteddwyd wrth y bwrdd gan 175 gyda'u gilydd, ond yr oedd llawer eto, yn chwen- ych o'r wledd, a bu raid trefnu y bwrdd yr ail waita, ac ymneillduwyd i ystafell yr If- oriaid i gynal y rhan feddyliol o'r wledd- liywydd, y Parch. R. F. Jones; llwnc-feistr, y Parch. J. W. Williams, D. D.; caplan, y Parch. J. W. Morris. Aed trwy y program canlynol: Canig, Pennsylvania Glee Clnb; anerch- iadau barddonol gan Athenydd ac Enoch Harris; can, Gordon Thomas; araeth "Dljwi Sant," Bardd Coch; "Y Cymry a'n Hiaith," y Parch. J. F. Humphreys, Drifton; "Y Geuineu-arwydd-lun ygenedi," gan Llyfn- wy; can, Llew Herbert; "Cenedlgarwch y Genedl," Dr. Williams; "Y Boneddigesan," James R. James, Yaw.: adroddiad gan Miss Sarah Jane Jones; "Y Wasg Gymreig," y Park. E. R. Lewis; can, Koaiah Davis; "Moesoldeb a Seintyddiaeth y Oymry," y Parch. R F. Jones. Nid atsbodd Rhys T. Evans i'r cibli, "Y Genedl a'i Cherddoriaeth," gan ei bod, meddai ef, yn hwyrhau ar y boreu. Caf- wyd can gan Gordon Thomas; yna pasiwvd penderfyniad fod y oyfarfod yn taer ddym- uno ar y Pennsylvania Glee Club i ymifurf- io yn Gymdeithas Dewi Sant; ac iddynt, er mwyn cefnogaeth a grym, alw nifer mawr o Gymry teilwng a bucheddol yr ardal i fewn atynt, er rhoddi y Gymdeithas ar sylfaeni cedyrn a divsgog. Hefyd, penderfynwyd fod Gordon Thomas yn cael ei gyflogi erbyn yr wyl nesaf Dymuna y Pennsylvanians dalu y diolchgarwch mwyaf gwresog i'r gweinidogion parchus fu a Haw yn arwain yr Eisteddfod, ao yn llywodraethu y wledd. Da geuyf hysbysu fod D. Gordon 'Thomas wedi rhoddi boddlonrwydd trwyadl yma fel beirniad a ohanwr. Diau ei fod wedi gwneyd canoedd o gyfeillion newyddion. Bachgen braf, uuplyg, dirodres ydyw, a'i ddyfarniad- au bob tro yn dwyn delwedd dyn o allu, o galon, ac o gydwybod. Tyr'd atom ar frys eto, frawd.—J. W. REES.

DWY WLEDD YN PHILADELPHIA. Y "Welsh Society" (am y 157 tro) a'r "Camb- rian Society" yn Dathlu yr Wyl. PHILADELPHIA, PA., Mawrth 2.—Dyma flwyddyn arall wedi dirwyn i ben, aOhymry Dinas y Cariad Brawdol wedi dathlu Gwyl Dewi Sant unwaith yn rhagor. Hon oedd yr 157 tro i'r Gymdeithas Elusengar wneyd hyn; sef yr hon a elwir "Welsh Society." Cynaliwyd gwledd y Gymdeithas eleni yn yr Augustine's Restaurant, 1105 Walnut Street, am fod y St. Cloud's Hotel wedi cael ei niw- eidio yn fawr gan dan yn ddiweddar. Yr oedd y lie yn llawn o Gymry boneddigaidd yr olwg arnyut, amryw o honynt, gallwn dybio. o 70 i 80 mlwydd oed, yn enedigol o'r wlad hon, ac yn troi mewn cylchoedd uchel. Yr oedd yn dda gan fy nghaion weled ben foneddigion o'r fath yn cymeryd y fath ddy- ddordeb yn y genedl. Nid Die Sion Dafydd- ion mo honynt; felly bendith Dewi a ddis- gyno ar eu corynau haner gwalltog. Ethol- wyd yr Anrh. Horatio Gates Jones yn Llyw- ydd y Gymdeithas am y flwyddyn ddyfodol; Mr. David T. Davies yn is-Lywydd; Mr. Wm. Lloyd yn Dryaorydd; a Mr. Thomas Williams yn Ysgrifenydd. Y stiwartiaid yd- ynt Mri. T. R. Davies, Wm. James, Wm. Griffiths, Wm. D. Eynon, Charles Thomson Jones, St. John W. Mintzer. Cyfreithwyr, Mri. Joseph T. Thomas a George Pearce. Meddygon, Mri Horace Y. Evans, a Casper Wister. Cafwyd fod y Gymdeithas wedi derbyn oddiwrth gyfranwyr ao aelodan new- yddion tua$350, a rhoddwyd allan tna'r un swm i Gymry anffortunus mewn angen cyn- orthwy. Derbyniwyd y Parch. Fred. Ed- nyfed Evans, 1). D., Wm. Richards, a Wm. Rees Evans yn aelodau o'r Gymdeithas. Wedi terfynu y gweithrediadau aed i'r ys- tafell uwchben i gyfrauogi o giniaw a ddar- paresid ar eu cyfer; yr hwn, pa fodd bynag, nid oedd mewn un moddyn deilwng o Dewi Sant, nac yn haeddu ei gyffelybu i'r gwledd- oedd a arferid gael yn St. Cloud's. Ar ol clirio y bwrdd, oafwyd anerchiadau campus gan y Parchn. J. Prise Jones, o Wisconsin; R. T. Jones, Philadelphia; Mri. John Lucas, D. Jones ac eraill. Hefyd cafodd y cantor- ion canlynol gymeradwyaeth am ganu: Proff. Anthony Griffiths, Edw. P. Davies, Jabez Jones a rhyw broffeswr arall. Diweddwyd trwy i'r ysgrifenydd, ar gais Mr. Lucas, ganu "Hen Wlad fy Nhadau." Hwyr yr un dydd awd i'r Maennerchor Garden ar gongl Franklin aFairmount Ave., i wledd a ddarparesid gan y Cambrian Society, swyddogion yr hon ydynt W. R. Williams, Llywydd; George Hughes, is-Lyw- ydd; W. James, Tryaorydd; Owen Griffith, Ysgrifenydd. Yr oedd y tooynau i bobl mewn oed yn 75c., ao i'r plant yn 40c. A dyma lie caed gwledd deilwng o'r amgylch- iad. Yr oedd Mr. Williams o'r Falls wrth fodd ei gal >n, o herwydd y llwyddiant a goronodd ei ymdrechion dihafal gyda'r Gymdeithas; ao yr oadd Mr. George Hughes a'r swyddogion eraill yn wen o glust i glust. Rhedai Jabez Jones o amgylch fel orwtyn deuddeg oed. Edrychai Ednyfed yn syfr- danol, yn methu penderfynu beth a fwytai gyntaf; ac felly hefyd y Parch. R. T. Jones. Am y Parch. Price Jones, ofnwyf na wel ei gyfeillion yn Wisconsin wo hono, gan mor fawr fydd ei ddysgwyliad am swper nesaf y I Cambrian. Daeth gohebydd y DRYCR, David Jones, Ysw., yno yn llesg a gwanaidd yr olwg arno, ond aeth allan mor gryf ag un o geifyku Arglwydd DyneEwr, a gallir dys- gwyl ysgrifau cryfion ganddo ar hen Gymry Philadelphia. Wedi clirio y bwrdd, cael anerchiadau byr gan y Llywydd, Mr. W. R. Williams yr hwu sydd yn dyfod i edrych yn gampus eto, ar ol salweh blin. Yna anerchiadau doniol gan Ednyfed a'r Parch. R. T. Jones; can, "Hen Gymry Anwyiaf," gan E. P. Davies, gyda chymeradwyaeth; can, "Hen Wlad y Menyg Gwyuioa," gan Anthony Griffiths, yn chwaethus; can gin Mrs. Tallis, yn rhagorol. Cymraea ydyw hon, ac y mae yn werth i'w chlywed. Canodd Mr. Jabez Jones a Mr. Richards, "Lirboari Watch," yn wir dda i ddynion o'n hoedran hwy; a chafwyd adroddiad rhagorol gan Mrs. Sallie Jones o'r "Gambler's Wife," yn gystal a chan gan yr nn. Diweddglo, "Hen Wlad fy Nhadau" gan yr ysgrifenydd.' Wrth ymuno yn y cydgan yr oedd Ednyfed yn gallu myn- ed i "seler yr isalaw;" rhaid i'r basso Gor- don Thomas edryoh ati. Chwareuwyd y berdoneg gan organydd eglwys Ednyfed, a Miss Katie Hughes, merch Mr. a Mrs. Geo. Hughes, gyda boddlonrwydd. Y mae Miss Hughes yn cynyddu yn gyflym fel ohwareu- es; yn mlaen yr elo.—E. Puntan Davies.

GWLEDD DDWBL YN NEWBURG, O. Cynulliad Lluosog a Dyddorol dan Nawdd y Gymdeitkas Elusengar. NEWBURG, 0., Mawrth 2.—Cynaliodd Dewi Sant ei gyfarfod blynyddol yma neith- iwr, gyda llwyddiant a dyddordeb nodedig, ac yr oedd Armory y K. of P. yn orlawn o bobl, y tocynan yn 15o. yr un. Am wyth o'r gloch galwodd y Ilywydd, sef Mr. Evan Jones, y cyfarfod i drefn, yr hwn, wedi siar- ad ychydig eiriau ar natur ac amcan y cyfar- fod, a ddylynodd gwrs y program canlynol: Ton, "Breezes of Morning," gan y cor, o dan arweiniad Mr. Wm. Williams; anerch- iad agoriadol, Mr. J. D. Lewis, yn Gymraeg a Saesneg; can. Miss Annie Jones; adrodd- iad, Mr. W. Miles; unawd, Mr. D. Francis; adroddiad, Miss Mary E. Hollingshead, ao atebodd i encor; unawd ar y crwth, Master Eddie Rees, a chafodd yntan ei guro i wneyd encor; can, Mrs. Ellen Gardner; adroddiad, Mr. Wm. Rankin, a gwnawd iddo yntau uf- uddhau i'r encor; can, Miss Mcggie Russell; adroddiad, Miss Mary Howells; deuawd, "The Sailor Lights," Messrs J. Francis ac E. H. Evans. Yn y fan yma darllenodd y Parch. H. P. Edwards anerchiad dyddorol am Dewi Sant, oddiwrth y Parch Benjamin F. Bowen, Cleveland, yr hwn, gan amgyloh- iadau, a fethodd fod yn bresenol; yna caf- wyd adroddiad gan Mr. W. H. Davies, a ben- dithiwyd yntau ag encor; canu "Star of De- oending Night," gan y cor, yr hyn a ddi- weddodd y program i borthi'r meddwl a'r glust. Dylaswn ddweyd mai Miss Rosa Phillips ydoedd peinanyddes yr organ, gyda yr eithriad i Miss Sarah Rees chwareu i'w brawd, Eddie, pan oedd ef yn gwneyd cerddoriaeth o'i grwth. Y program nesaf ydoedd y "Lap Board Sociable," yn ol arddnli Ffreugig, medda nhw. Ar unwaith dyma bawb yn y neuadd yn troi yn faterohvyr yinarferol, astell cyd- rhwng peawar yn gorphxys ar yr arffed; yna hulio, bwyta ac yfed, megys sandiciches, teisenau o bob ansawdd a ffarf. to a choffi, &c. Mown gair, yr oedd yu wyl ddoniol, a hwyl angerddol ynddi; ya Bab3t o glebran llawen, cawerthin a jocio i'r pen. Am tua awr a haner buwyd yn gweini ar y lap boards gyda diwydrwydd full trot, merched a beoh- gyn ieuanc, hynafgwyr ac hynafwragedd yn cyduno i wneyd yr amgylohiad yn hapus a theilwng o amcan egwy ldorion yr hen Sant; ac heb betrusder y dywedaf i'r wyl droi all- an yn wir ddymunol a llwyddianus, yn gymdeithasol ac arianol. Y mae Cymry y y lie yn deehren dyfod i deimio gwir werth y gymdeithas ddyngarol a chenedlgarol hon yn eu piith. Llawer calon lesmeiriol sydd wedi ei hadgyfnerthu a'i gwroli ganddi yn ystod y tair blynedd o'i bywyd, ac y mae i ni obeithio na rwystra amgylchiadau iddi barhau yn ei chenadaeth rasol i ddyoddef- wyr ein eened). yn y lie.—D. F. Lewis.

CYMRY TASMANIA. ODDIWETH R. J. WILLIAilS, GYST 0 FFESTINIOG. Ysgrifena y gwr uchod fel y canlyn at ei gyfeillion yn Nghymru: "Cyrhaeddasom Mel- bourne (Willnmstown), Awstralia, yr 17eg o Hydrof, a chychwynasom mewn agerlong arall, y bomi Llun canlynol, am ynys Tas- mania, yr hwn le a gyrhaeddasom y nos Fawrth dylynol. Nid wyf yn honi fod gen- yf lawer o !lanes yr ynys, a nyny am ty mod yn bur ieuanc yma eto, ond gallaf ddweyd hyn, mai lie pur goediog ydyw. Yr ydym ni yma yn nghanol coedydd mawrion, a digon o danwydd at ein gwasanaeth, gan fod y goedwig am o ddwy filldir o amgylchoedd yn hynod o drwohus. Y mae ein tai wedi eu gwneyd oil o goed, a gelwir y rhan yma o Bangor yn 'WELSH TOWN,' a hyny ar gyfrif mai Cymry Bydd yn byw ynddynt. Nid oes yma ond un math o Ie i addoli, sef mewn ysgoldy, lie y pregethir gan berson ieuanc o Launceston (pellder o ddwy filldir ar bymtheg oddiyma). Byddwn ni, y Cym- ry, yn myned i fEormdy oddeutu milldir oddivma i wrandaw ar amaethwr o'r enw Mr. Freman, perthynol i'r Wesieyaid, a dyn pur ffafriol i ni y Cymry. Ychain ac nid ceffylau sydd yn gweithio mwyaf yma, am eu bod yn fwy ateboi i fyn- ed trwy leoedd poenus na'r ceffylau. Y mae gan gwmui y chwarel yma chwech o honynt yn cario coed ar y tan er gweithio peiriant y chwarel, ao y mae gan y gyrwyr enw ar bob un o honynt. Y mae yma lawer iawn o greaduriaid gwylltion yn y wlad (y rhai a enwir), ac mewn rhai rhanau ceir rhyw fath- au o eirth. Yn mysg y creaduriaid hedegog cell parrots (ac y maent yn fynych o'n ham- gyloh), y magpie (pioden), a'r nightingale (yr eos). Y mae crwyn y kangaroo a'r walloby yn cael eu defnyddio at wneyd rugs ac ulsters 1 ferched. Pan na bydd y lloer yn 'arianu' fe fydd yn ofynol i bawb fod yn rhywle o gwmpas y ty, gan ei bod yn tywyllu fel y fagddu yn ddi- symwth ar ol saith o'r gloch. Y mae yr hin- sawdd yn hynod o gymedrol. Dechreu haf ydyw hi yma pan y bydd hi o fewn mis i'r Nadolig, ac fe gedwir y Nadolig gydag wyth- nos o seibiant. Mae pawb o'r Cymry o Be. thesda o'r bron yn meddu perthynasau yma. Y mae yma chwaer i Thomas Williams (Garn) wedi priodi, ac y mae ei gwr a dau Gymro arall yn swyddogion yma. Perchonogir y chwarel gan 4dau o'r bon- eddigion mwyaf y tu fewn i dalaeth Victoria. Cyflog y gwaith ydyw 7s. 6c. pan wrth y dydd, a dyna ydyw safon cyflog yr ynys oddigerth miners, oyflog pa rai ydyw 8s. 4c. Y mae y Llywodraeth yn gwneyd rheilffordd heb fod yn mhell oddiyma, ac y mae y tir sydd o fewn milldir iddi wedi ei sicrhau eisoes. Y mae yma le da i amaethwyr, gan fod y tir mor hynod rad. Geilir prynu gan y Llywodraeth am lp. yr acer, a chael pum' mlynedd i dalu am dano. Hefyd, gellir cael deg mlynedd i dalu am dano, ond rhoddi lp. 12s. yr aoer. Y mae yma ddigonedd o wlaw. Y mae y dwfr o ran ei Has yn fodd- haol, ond nid yw felly i'r golwg, am ei fod mor hynod o dywyll. Prynir yr ymenyn am Is. i lB. 2c. y pwys; mutton, 5o. y pwys; beef, 3o.; wyau, la. y dwsin; blawd rhyw- beth yn debyg fel y mae yna. Y mae yma oddeutu 180 neu 200 yn gweithio yn y gwaith, a'r mwyafrif o honynt yn Gymry. Pur rywiog a gwyllt ydyw natur y llechfaen, ond dywedir y bydd iddi galedu a sadio fel yr eir i lawr.

ADDUBNIADAU. Bord Gron Arthur, Y Bwth Gwyngalchedlg, Oromlech. Y Ddraig Goch. Cofgolovn Llewelyn. ANCWYN. Poten y Oysbwyllawd, Rhew Huven Eryrl, Gludwln. Teisenau Amrywiog, Cnau, Sychraboedd, Ffrwythau, Coffi.

-Beth ydyw y rheswm fod dynes yn chwerthin bob amser, pan yn oael ei phwyso, tra y ceir bron bob dyn yn gwisgo gwedd bryderus a difrifol wrth wneyd yr un peth ?

at gefn, un i gychwyn tua'r gogledd-orllew- in i chwilio am y Ddyn a'r Cardigan Bay, a'r llall tua'r de-ddwyrain i ymorol am yr Hafren a'r Bristol Channel. Ffynoni yn yr un lie a chychwyn o'r un lie i ddwy dynged mor wahanol! Yr un fath a lluaws o ffryd- iau y ddynoliaeth. Nid disymwth y cyr- aeddir pen y Bwlch, lie y penderfynir tyng- ed oes, a natur bywyd diddarfod yr eilfyd. Tawel a dystaw iawn y eymerir y cam a rydd ffurf a thon i'r hyn oil a ddylyna am amser a thragywyddoldeb. Ar ein taith oddiyma yn mlaen yr ooddid yn pasio hen Eglwys y Garthbeibio, llan unig a diaddurn yn nghanol gwlad, ar grunell dal uwchben y ffordd. Yr wyf yn cofio dam wain a ddygwyddodd i mi unwaith yn y gymydogaeth hon ar ganol y brif-ffordd. Cymerodd yr anifail a farohogwn yn ei ben i dreio tric ar ei farohogwr, a disgynais, dipyn yn anewyllysgar a disymwth, dros ben y creadur hir-glust i'r llawr. Nid rhyw agwedd anrhydeddus iawn oedd arnaf, yr wyf yn cyfaddef; ond yr hyn a friwiodd fy nheimlad fwyaf oedd i berson Garthbeibio ddygwydd fy ngweled ar y pryd, ao yn lie cydymdeimlo a'r llano, torodd i ohwerthin yn afradus yn yr olwg. Yr oedd Pont-dol-gadfan dipyn yn mlaen. Yn mhlith rhai eraill a adwaenwn yma yr ydoedd y Parch. Robert Jones, pregethwr gyda'r Trefnyddion Calfinaidd, cyfaill tirion a charuaidd iawn. Ni anghofiais byth un sylw a wnaeth yr unig dro y elywais ef yn pregethu: "Efe yw yr iawn dros ein pech- odau ni," oedd y testyn. "Efe a wnaeth yr haul," meddai, "ond nid Efe yw yr haul; ond Efe a wnaeth iawn, ao Efe yw yr lawn." Y mae yn y sylw hwn fwyd i feddwl am am- ser hir. Cyfaill arall a hoffwn, yn byw yn y lie nesaf, sef Llanerfyl, oedd leuan Cad- fan, bardd lied dda, ond dyn tawel, di- dwrw, a lithrai mor ddystaw drwy y byd, fel na wyddai lluaws o'i gyd-ardalwyr ond yohydig am dano. Nid nepbell o'r gymyd- ogaeth yma y trigai hen gymeriad tra hynod a thra adnabyddus yn nghylchoedd Wesley- aidd y dyddiau hyny, Richard Jones, dywyll, neu fel yr adwaenid ef gan lawer, "Die Bryncoch." Yr oedd gan Rhisiart feddwl cryf a dealltwriaeth lied eglur; ac yr oedd ynbur hyddysg yn athrawiaethau yr efengyl, yn enwedig y pynciau duwinyddol a drinid yn amlach ae yn Ilawnach flynyddau a fu nag yn bresenol. Yr oedd hefyd yn ddadl- euwr na feiddid ei ddiystyru, ac yn Armin- iad selog. Ond ni cLyfyngid ei allu dadleu. ol i bynciau athrawiaethol yn unig, na, yr oedd ganddo ef ei opiniynau ei hun ar luaws o faterion, a gwae yr hwn a groesai ei lwybr, pa un bynag ai yn y pwlpud ai allan o hono. Fel beirniad pigog a diarawyd, ac un a gy- hoeddai ei wrthwynebiad yn y lie a'r dull mwyaf cyhoeddus, yr oedd yr hen lane dall yn un a ofnid gOon bregethwyr ieuaioo hawdd eu cythryblu; ond os hen law brofiadol a hunaa-feddianol a ddygwyddai fod yn preg- ethu, byddai ebion ebyohawl yr hen frawd yn fwy o ddifyrweh na dim arall. Dygwydd- ai y brawd, tra adnabyddus am flynyddau mewn cyrddau mawr ac ar aohlysuron er- aill—John Jones, Llanwddya, fod yn preg- ethu un noson yn nghapel Llanerfyl. Yr oedd Rhisiart yn y set fawr, yn gwrando yn ddyfal fel arfer, ac yn "porthi y gwasan- aeth" yn uchel yn awr ac yn y man, a phob- peth yn myned yn miaen yn llithrig ddigon hyd nes i'r pregethwr ddygwydd gwrthdaraw yn erbyn un o'r opiniynau a hoff-goleddid gan Rhisiart. Marwolaeth y Cristion oedd y pwne. Dywedai John Jones nad oedd y dynion goreu heb deimlo tipyn o fraw weith- iau wrth feddwl am farw-nar1 oedd angeu ynddo ei hun yn ddymuncl hyd yn nod i'r saint, er en bod yn myned trwodd yn ddi- ogel a diangol. Dyma yr hen lane mewn mynyd yn ysfa drwyddo, ae yn gwaeddi yn uchel, "Y ffwl dwl!" gan ddal gafael yn y llythyren olaf, yn ei ddull neUldaol ef, fel pe buasai wedi glynu wrth ei dafod. Cymerodd y pregethwr y cwbl yn dawel, ond gwyddai yn lied sier nad hyn oedd y diwedd, a gwyddai hefyd sut i roddi taw arno heb fyned i adadl boeth. Gyda'i fod wedi cyraedd ty Mr. Davies, y Siop, lie ei arosfa y noson hono, ac eistedd i lawr, dyma awn ffon Rhisiart ar y palmant; a chlywais ef yn gofyn i Mrs. Davies, "Ydi John Jones yma?" "Ydyw," oedd yr ateb, "dewch i mewn Richard." Mor fuan ag y daeth o hyd iddo, dyma fo'n tywailt ar ei ben gronfa o deimlad am wrthuni ei syniad- au yn nghyleh y Cristion ac angen, gall ohwanegu ar ol y cwbl: 'Does araa' i ddim ofan marw." "Aroswoh chwi, Rhisiart," ebai John Jones, dipyn yn gnafaidd a chwareugar, "ai nid y chwi y elywais am dano y dydd o'r blaen yn rhedeg oddiar ffordd y tarw hwnw ar y cae ?" Yr oedd yr hen greadur wedi ei feistroli ar unwaith; nid oedd dim i'w wneyd ond atal y ffraeo, ao ymollwng i ddylanwad natur dda. Yr wyf yn ei gofio, pan yn pregethu yn ei gar- tref unwaith, yn rhoi ei ddwylaw wrth eu gilydd rhwng ei liniau, ac yn eu rhwbio y naill yn erbyn y llall gyda'i holl egni; ond methwn wybod pa ystyr i'w roddi i'r "ym arfer corfforol" hwn o dan y bregeth-pa un ai condemnio neu ganmol yr ydoedd. Gofynai i mi dipyn yn dreislyd yn y ty ar ol yr odfa, "Beth yw ystyr y gair 'gwreng?". Dygwyddaswn ddefnyddio y gair wrth breg- ethu; disgynasai yn anffafriol ar glust Rhis- iart, a diau yr ystyriai ef fel rhyw ymgais o eiddo dyn ieuanc i esgyn i ben traedfachau (stilts) mewn iaith. Ond methodd yn ei er- gyd y tro hwn, pan yr hysbysais ef beth oedd ei ystyr, ac hefyd ei fod yn air wedi ei gymeryd o'r Beibl. Yr oedd y Beibl yn ben ar bob dadleuaeth gydag ef. Os gellid myned "at y gair ac at y dystiolaeth," yn eglur a diamwys, ni chwerylai foment yn hwy. Er yn ddall o'i febyd, yr oedd yr Ysgrythyr ganddo ar dafod leferydd; ac yr oedd yn demtasiwn na cheis- iai ei gorthrechu, pan awgrymai y pregeth- wr am unrhyw adnod i gipio gafael ynddi ar unwaith, a'i hadrodd yn uchel. Gwnai hyn un tro, pan yn gwrando ar y Parch. Richard Bonner, pryd y dywedodd yr hen wemidog ffraeth a melus wrtho, "Aros di, Rhisiart, paid di a myn'd o mlaen i 'rwan." Trafaeliodd filldiroedd lawer i'r cyrddau mawr; a dyna lie byddai ar ei uchelfanau yn y set fawr, os byddai myned ar y gen- adwn. Pan ydoedd yr ysgrifenydd yn rhwym yn ei wely am ddwy flynedd, daeth Rhisiart oddicartref, yn agos i ugain milldir o ffordd, ar ei ben ei hun, i edrych am dano. Cof- iwyf gyda pha fath afiaeth y orybwyllai am un peth y cai ei fwynhau yn fwy na mi am ei fod yn newydd iddo, ar ol myned i'r nef- oedd—y goleuni.