Y Drych

BETH SYDO IAWN ? GAN OGWENYDD. Nid gweddus myn'd a gwaeddi—hefo'r oes Trwy ferw a gwegi; Gwyllwn, gan bwyllog holl, Be' sy'n lawn sy' o bwys 1 nl. Draw o ganol dryglonl-a gwlnoedd Gwenau llawen gwmni: Yn dellwng gwell didoli, Be' ey'n lawn ay' o bwys 1 nl. Myn y twyllwr mewn tolll-arlan byd, Trin el bwrs mewn ynl, Gwell a'r lor ymgynghorl, Be' sy'n lawn sy' o bwys 1 nl. Os geneth mewn rhwysg heinl-a welir, Gwyllwn rhag ei ffoll; Na rodder ana-ir Iddl, Be' sy'n lawn sy' o bwys 1 ni. Nid gorweddlog ddlogl-a thyngu, Gwalth anghall, a meddwl; Da gwyddom ydyw gweddl, Hyn sy'n lawn, o bwys 1 nl. Aed eraill at eu dyrl-eu gwleddoedd, Gloddest a phob anfrl; Byw'n gyson mewn daloul, Mwynhau hedd a ddylem hi.

TWYLL MASNACHOL YR OES. GAN SAMSON, WILKESBABBE, PA. Mae genyf ryw rith o gof i mi glywed y Saeson yn son am "respectable sins ;"flrhyw bethaxi felly sydd yn fy meddwl inau-pech- odau nad yw y wlad o gwbl bron yn codi ei Dais yn eu herbyn. Mae rhyw beohodan yn cael en herlid bron yn ddidrugaredd genym; eir ar eu hoi i bob ogof a ffau, lie y ceisiant ymgnddio; ond mae peohodan eraill yn cael perffaith lonyddwoh i fyw yn mhob man, ao yn wir rhoddir y lleoedd goren a feddwn iddynt. Yn ami cant y oadairiau goreu yn y lleoedd mwyaf cysegredig a feddwn, a gwae i'r neb a geisio aflonydda ar eu hes- mwythder. Maent wedi eu gwisgo a dillad esmwyth, ao yn derbyn y fath b iroh, fel yr wyf yn crynu wrth feddwl agoshau atynt, a meddwl diosg eu gwiagoedd a'u dangos i'n oenedl yo au lliw a'u Ilun eu hunain. Y cyntaf a ga ein sylw ydyw y boneddwi urddasol Twyll Masnachol. Drwg, drwg, medi y prynwr, a phan el o'r neilldu efe a yoiffrostia. Pan fyddaf fi yn gofyn yn gell welrus i rai o'r rhianod teg yma, pa bryd y mae fy minim' dolar i yn dod, eu hateb p trod y w fo 1 yo rhaid cael dan i wnayd hyuy, felly inao yn rtnid octel daa i fasaaoha, sef prynwr a gwerthwr. Deddf masnach deg yw gwerta am werth, nen gyfanwerth. Y ddeddf i beadevfynu y cyfanwerth yw y farchnad, neu bris y farch- nad; ond pan yn masnachu mewn nwydd sydd o'r tu allan i gylch rheolaidd y faroh- nad, y ddeddf yw oydwybod. Dyma y ddeddf i'r ddwy ochr, sef i ofyn pris a'i roi. Gellir dweyd hyn yn ffafr oydwybod, os ca hi ei lie priodol dan y fath amgylch- iadau, bydd yn sier o ddiorseddu y tayrn mawr hwnw sydd yn ceisio ymwthio i aw- durdod i bob lie o'r fath, a gosod ei fyo yn mhob bargen, sef Huoanles. Byddai yn dda i bob dau wrth fdsnaeha gono y gwir syml, fod yr hwa sydi yn gwnenthur cam i pel ei dalu am y cam a waeth. Oai er fod deddfau masnaoh deg mor syml, eta mae y twyll a wneir o ochr y prynwr a'r gwerthwr bron yn annherfynol. TWYLL Y GWEBTHWB Mae y man lwybran sydd gan y gwerth IVr i droi iddynt oddiar ffordd uniawn masnach deg mor ami ac amrywiol, ae wedi eu cau i fyny yn y fath gorneli dirgelaidd, a'u gorch. uddio a blinds ami liwiog, fel y mae bron yn anmhosibl i ohwi gael gafael ar yr haner o honynt. GeHir galw yr holl lwybrau hyu dan yr enw Dyfeisian Twyll Golud. Maent bron yn ddieithriad yn fremtabau o eiddo eu perchenogion. Ychydig o honynt sydd yn eiddo oyffredm. Gwerthir am bell un i gyfaill weithiau, a newidir breintab am freinteb bryd arall; otxd gan ea bod ya eYll- wys elfenan dinystriol ynddynt ea hauaiu, nid yn ami y etniata eu parchenogion idd- ynt fyned o'u dwylaw hwy eu hunain, er dim, rhag ofn i ddinystr gyuiaryd He. Ac y mae rhai o'r patents byn, pia mewn dwylaw newydd, naill ai o dliff yg gofal, neu o ddiffyg medrusrwvdd i'w trafod, wedi gwneyd dinystr mawr, nid yn unig ar gvm- eriadau, ond hefyd ar fywydtU; a gellir dweyd am danynt mai nwyddau peryglus ydynt ar y goren, hyd yn nod i'r dyfeiswyr eu hunain. Y paitnt, nen y llwybr oYDtrf yr a y gwerthwr a'i droed iddo oddiar ffordd mas- naoh deg, yw un y cloriauau anghywir. Er fod cenad dwyfol o lys y net yn sefyll yn ngenau y llwybr hwn, gan lefain a Hef uchel, Na wnewch gam ar farn, ar lathen, ar bwys, nac ar fesur; ao mai ffiaidd gOlD yr Arglwydd amryw tesuran, a chlorianau fcywyllodms nid yw dda, eto mae masnach- wyr ein gwlad yn nnteioedd yn rhuthro i mewn gan ryfygn sathru cenad Duw dan eu traed. Mae clorianau anghywir, a phwysau bach, yn dod yn lladrad noeth, ac fellv yn agored i gosb y gyfraith wladol. Nid wyf yn ddigon oyfarwydd yn nghyfreithiau America i wybod a oes swyddogion gwladol yma, fel yn yr Hen Wlad, i ofalu am glorianau a phwysau cywir; ond er y gofal a'r manyl- wch gymerir am hyn yn yr Hen WIad, gwneir llawer o dwyll y tu cefn i archwiliad manwl y llywodraeth. Lie mae cydwybod onest yn llywodraethu, ni raid wrth swydd- ogion gwladol; ie, oymer y masnachwr y gofal mwyaf am ei glorianau, a'i fesur, a'i bwysau, fel na byddo ei brynwyr mewn un modd yn cael cam oddiar ei law ef. Dy- wedir fod rhai masnachwyr yn cadw dau fath o bwysau, sef pwysau i brynu a phwys- au i werthu. Rbii ydynt am fachu bargen bob ochr, twyllo y gwerthwr a'r prynwr, yr hyn sydd mor ddrwg a lladrad cyhoeddus pen heol. Ac y mae y dynion a ymostyng- ant i wneyd y twyll hwn yn annheilwng o gael He na chydnabyddiaeth mewn unrhyw gymdeithas tu allan i'r gymdeithas hono sydd o fewn muriau sefydliadau penydiol ein gwlad. Ffordd arall o dwyllo ydyw codi pris y nwyddau goreu am y nwyddau gwaelaf. Mae yn y farchnad amrywiaeth nwyddau, yn ogystal ag amrywiaeth prisiau; ac mae prynu nwyddau israddol a'u gwerthu am bris y nwy Idau goreu, yn dwyll ac anghyf- iawnder o'r mwyaf, ao eto nid oes amheu- aeth nad oes llawer iawn o hyn yn cael ei wneyd dan yr esgua mai un o arferion cyff- redin masnaoh yn y wlad ydyw, ao fod yn rhaid dylyn y ffasiwn. Ond nid masnach deg a chyfiawn yw peth o'r fath, ao mae yn llawn bryd i'r dosbarth gweithiol ymysgwyd o'r llwch, a chwilio i mewn i'r cyloh hwn, a chael rhyw foddion i sicrhau iddynt eu hun- ain y nwyddau sydd yn gyfartal i werth y pris a delir am danynt. Mae y gweithiwr yn y blynyddoedd diweddaf wedi trefnu moddion i siorhau iddo ei hua dal cyfartal i bris ei gynyrchion yn y farchnad; ond nid oes ganddo un moddion wedi ei drefnu, ao nid yw wedi rhoddi cam yn mlaen yn y ojf- eiriad o gael nwyddau angenrheidiol bywyd yn gyfwerth am ei gyflog ar ol ei enill. A dywedwn wrth y masnachwr, os nad yw masnaoh yn talu Hog teilwng, heb ei fod yn gorfod ymddarostwng i gyfUwni yr hyn a elwir tricks of trade, mai gwell i bob dyn gonest gilio ymaith yn mhell oddiwrthi. Ceisia y gwerthwr yn fynych guddio o olwg y prynwr ddiffygion y nwyddau a wertha. Dywedir gan rai mai gwaith y prynwr yw nodi diffygion nwyddau, ac ed- rych ar fod y nwyddau yn gyfryw ag sydd arno ef eisieu. Gwir y dylai y prynwr fod yn ofalus, pa beth a bryna; ond mor wir a hyny, mae yn'gyfiawn i'r gwerthwr ddweyd diffyg nwydd y gwyr am dano. Os oes diff- ygion yn ei nwyddau, dylai HU dangos, yn hytrach na'u cuddio. Anamlach nag ym- weliadau angylion bron yw gwerthwyr o stamp Dafydd Jones y Gilfach, gynt. Yr oedd gan Dafydd geffyl ar ei ffarm fach o'r enw Sharper, ac ni bu creadur erioed yn cyfateb yn well i'w enw, oblegid aid oedd na chlawdd na gwrych ar y ffarm na thorai ef drwyddynt, neu drostynt. Er ei fod yn geffyl golygus a da ei waith, yr oedd ei far- iaefh, a'i waith yn tori y cloddiau, wedi rhoddi cymaint o ond, fel y penderfynwyd ei werthu yn ffair gyntaf y dref. I'r ffair yr awd ag ef a'r llyffethair am ei wddf. Yn fu- an daeth prynwr heibio gan ofyn ei bris; ac atebwyd ef gan Dafydd Jones. Y prynwr wedi edrych dros y ceffyl a ofynodd, "Beth yw y chain yma ar ei war ?" "0, y llyffath- air siwr; pwy bynag bryn y ceffyl mae yn rhaid iddynt gael y llyffethair i roi am ei goesau, onido, mi wna lw, nad oes un clrtwdd yn y wlad a'i oeidw." "Ho," meddai y prynwr, gan daro ei law yn garedig ar ys- gwydd Dafydd Jones, "beth ydyoh mor ffol a dweyd path fel yna, a ohwithau eisio ei werthn?" "Eisio ei werthu, oes; ac y mae yn iawn i bwy bynag a'i pryna gael gwybod y gwir am yr ellyll, gan ei fod wedi tori pob clawdd sydd ar yr holl dir aow i gyd." Tebyg y gelwir Dafydd Jones yn ffol, ac y condemnir ef gan filoedd, er ei fod yn eithr- iad yn hanes amgylohiadau a chwrs mas lIaob; eto nid oes ynddo ddim ond egwydd- or niasnach deg yn cael ei hactio; a thra y ccndemnir ef gan y byd, fe'i cymeradwyir ef gan ei gydwybod ei hun, a chan bob cyd- wybod ouest a dirwystr tuag at Ddnw a dynion, ac hefyd gan lY8 cyfiawn y nef. Pechod arall y gwerthwr ydyw arddangos nwyddau da, a gwerthn rhai drwg. Ceir Ilawer o'r twyll hwn yn cael ei arddangos yn gyhoeddus yn ffenestr masnachdai ein gwlad. Gosodir nwydd da a'i ris arno yn y ffenestr, er mwyn denu y prynwr; ond wedi yr elo i mewn i'r masnachdy, a gofyn am y nwydd yn y ffenestr, estynir iddo nwydd arall, a dywedir mai yr un peth yw. Os dywed y prynwr nad yw yn edrych yn gysta.1, yr ateb parod yw fod yr un yn y ffenestr yn oael ei gadw yn lan, a'r Hall ag ychydig o lwch arno. Ie, llwch; ond llwch twyll masnaohol yw y cwbl; ac y mae ang- hyfiawnder dibendraw, bron, yn oael ei hyfiawnder dibendraw, bron, yn cael ei wneyd yn y ffordd hon a'r prynwr mewn llawer dull a modd. Era sampl rhagorach i'r farchnad na'r nwydd awerthir; a rhoddir y grawn goreu yn ngenau y sach yn unig. Dyna dwyll y mae yn rhaid i'r wlad osod ei gwyneb fel callestr yn ei erbyn, a hyny ar unwaith, neu fe a ein masnach yn ddrew- dod yn ffroenau pob dyn ystyriol a gonest. Oymysgu nwyddau da a rhai gwael, rhai o isel bris ao uchel bris, a'u gwerthu am y pris uohaf sydd dwyll oywilyddus. Mae yn afreidiol enwi nwyddau neillduol y gwneir hyn a hwy; ac mae yn anmhosibl dadlenu yr holl dwyll a wneir; ond mae bron yn anghredadwy y gwneir pethau mor ysgeler a malu esgyrn creaduriaid i'w rhoddi yn y blawd, a rhoddi chalk mewn dwfr i wneyd llaeth, heb son am gymysgu Indrawn a gwenith, a rhoddi dwfr yn y llaeth, yr hyn sydd bethau bich o'u cydmaru. Y tebyg- rwyddjyw nas gwyddom beth yw y gymysg- fa a fwytawn yn ami, gan gymaint y twyll sydd yn cael ei gario yn mlaen yn masnach ein gwlad. Gosod amrywiol brisiau ar yr un nwydd- au yn y masnachdy, heb son dim am y marcian cyfrin, sydd hefyd i'w gondemnio. Ewch i'r ystordy i brynu llathen o frethyn, a gofynir i chwi $8 y llath, am beth werthir i chwi yn hytrach na cholli eich cwsmer- iaeth am $3 v llath. Os gofynir pedair dolar am nwydd ellir werthu am dair, onid yw hyn yn dangos rhyw anghysondeb a thwyll ofnadwy mewn masnaoh? Os dygwydda i greadur llonydd, digynwrf yr olwg arno, fel fy hunan, i fyned store, oymerir mantais yn y fan, wrth ei olwg, i wneyd y twyll mwyaf dybryd ag ef; ond nid yw manteisio ar anwybodaeth prynwr yn ddim ond twyll o'r fath haoraf. Wel, y mae yn debyg fy mod wedi dweyd digon ar hyn, er nad wyf ond wedi agor oil y drws, megys. Hyderaf y bydd oymaint a hyn yn ddigon i beri i bob masnaohwr an. onest deimlo mai nid dall yw pob un sydd yn lan ei lygaid, ac yr atal ei dafod. Gair ar yr oohr arall eto.

AFIECHYDON ETIFEDDOL. GAN SYLWEDYDD 0 MINNESOTA. Na ato Duw i mi ddyrchafu fy llais yn yn- fyd yn erbyn eneiniog yr Arglwydd. Nid yw y wasg Gymreig yn lan oddiwrt a y bai o lithro o drin egwyddorion at drin personau. Yn rhifyn Mawrth 4ydd o'r DBYCH, ceir erthygl arweiniol ar y testyn uchod, cynwys yr hon, yn fy nhyb i, sydd gyfeiliornus a di- sail. Rhyw ymosodiad Ingersollaidd, Don Quixotaidd, ydyw ar ddamcaniaeth, neu yn hytrach, ffaith, prawfion o wirionedd yr hon sydd mor lluosog a phlant Adda. Trefn y Oreawdwr yw gweitbredu yn unol a deddf. Nid oes un o'i weithredoedd yn ddamwain. A drosglwyddir trwy genedliad neillduolion corfforol, meddyliol ac ysbrydol ? Dyna y cwestiwn. "Pa beth bynag a bauo dyn, hyny hefyd a fed efe." Ai ffolineb yw i'r amaethwr chwilio yn ddyfal aru had o'r fath oreu i'w faes? Ai damwain yw i'r gronyn da gynyrchu ei gyffelyb? Ai damwain yw i wartheg moelion drosglwyddo eu harbenig- rwydd i'w hepil? Dywedir: "Gwyddom fod "y Chinead yn atal i draed eu merohed "dyfu; ao er fod yr arferiad hwn yn eu plith "er's can rifoedd, nid ydyw y plant yn eti- "fedda traed bychain eu mamau." Eithaf tebygol; ond llawn mor debygol yw yr eti- fedda cheap John ddigon o neillduolion ei rieni, fel nas gall yn ei fyw ddarbwyllo neb mai Negro neu Gymro o Sir Fon ydyw. Yn mhellach, sonir am enwaediad, a thori cynffonau creaduriaid, a gofynir mewn cyw- air buddugoliaethus, y ydyw hyny yn gad- ael "effaith ar y oorff trwy etifeddiad?" Sylwer fod yr holl engraifftiau hyn, yn gys- tal a'r un am y neidio o ban twr Llundain, o'r tu allan i natur, ao felly yn aomberthyn asol i'r pwnc dan sylw. Pe yn berthyrasol, buasai y ffaith fod y creadur o ryw gynffon- og, er yn ddigynffon trwy grenlondeb dyn, yn trosglwyddo ei gynffonrwydd i'w hil, yn profi fod deddf mewn gweithrediad nas gall nchder llwch y byd ei ohyfnewid a ohyllell booed. Parthed trosglwyddiad ieohyd ac afiechyd, trwy genedliad, apeliwn at sylwadaeth y darllenydd. A ydyw plant rhieni piglwyd, afiach, yn debyg o fod mor focbgoeh a phlant y cewri? Onid ellir yn rhesymol casglu fod Rebecca wedi trosglwyddo i Ja- cob y duedd dwyllodrus? Oni ddatguddir hen driciau Dafydd yn Amnon? Onid eith- riad, yn hytr-ch na'! rheol, yw fod brodyr yo annhebyg? Oni ellir, wrth fanwl sylwi, weled ynddynt debygolrwydd o dan y gor- chudd o annhebygrwydd ? Aneglur, i mi, yr ymddenstys y rhan hono o'r ysgrif, He y dywedir fod deddf natur yn erbyn y syniad o debygrwydd corfforol. Dy- fynaf y geiriau: "Deddf natur yw amrywiad. "A pha bryd bynag y dygwydd anaf neu "ryw wall corfforol, trwy genedliad, tnedd "deddf natur yw cywiro y cyfryw, ac adferu "natnr i'w threfn briodol." Pa fodd y mae deddf natur yn amrywiad, yn ol y rhesymeg lIohon? Gellid meddwl, wrth waith Natur yn "cywiro" pob "cyfryw," RoO "n taftu di- fl>isd<>d, trwy hyny, ar amrywiaeth, mai un- oliaeth yw y ddeddf. Yn mhellach, yn y dyfyniad ucbod, ymddengys fod y ddam- caniaeth y dadlenir yn ei herbyn yn cael ei ohyduabod yn y frawddeg "pryd bynag y dygwydd gwall corfforol trwy genedliad." \ddefaf v gellir rtewid yr hyn a elwir yn natur trwy ddyfrtlb^rhad; ond gwneir hyn er fod deddf, ac nid o angenrheidrwydd, am nad oes deddf.

GOLEUNI YN YMLID ANWYBODAETH. GAN B. W. OWEN, SOUTH PUEBLO, OOL. Y mae dosbarth o ddynion yn barod i ddweyd fod y dyddian o'r blaen yn well na'r dyddiau hyn; ac y mae dosbarth arall yn barod i ddiolch i'r Brenin Mawr fod y dydd- iau hyn yn well na'r dyddiau o'r blaen. Nid yw Oristionogaeth wedi ei phlanu mewn un wlad na bu iddi ei hoesoedd tywyll yno; yr oedd Oymru felly. A chymeryd y trigolion yn gyffredinol, y owbl a wyddent am gref- ydd Crist oodd ei henw -yr oedd bywyd y grefydd, fel ei llyfr hi, yn guddiedig oddi gerbron eu llygaid: a'r rhai a ddylasant ddysgu eraill mewn crefydd heb ddysgu crefydd eu hunain. Yn nyddiau Elizibeth, dywedai Dr. Meyrick, Esgob Bangor, nad oedd ganddo ond dan bregethwr yn ei holl esgobaeth; ac nid oedd ond tri yn esgobaeth Llanelwy. I gadw yr eglwysi yn agored, ordeinid dynion anwybodus, y rhai ni fed- rent ddarllen y geiriau celyd yn y gweddi- au, a'r llithoedd, heb eu sillebu. Y mae traddodiad am offeiriad eglwys yn Lleyn, Sir Gaernarfon, yn darllen yn lie "daear, ac wybren hefyd"dau wy iar, ac wy bran hefyd!" Aeth y bobl, o herwydd pothau fel hyn, i ffiaiddio y cysegr. Pan oedd cyflwr y pwlpud fel hyn, y gwylieiyddion yn ddaiUion heb wybod dim, yn gwn mudion heb fedru cyfarth, yn cysgu, yn gorwedd, ao yn earn hepian—nid dy- eithr fod y praidd yn cael en hysglyfio gan y blaidd, a'u llarpio gan y llew rhuadwy. Oni buasai i'r Arglwydd fyrhau y dyddiau hyny, ni buasai gadwedig un cnawd oil yn Nghymru; ond mewn trugaredd fe'u byrha- wyd. Daeth yr efengyl yn ei phurdeb i'r pwlpud; oyfnewidiodd hyny agwedd y wlad; cauodd anwiredd cyhoeddus ei safn; gwyw. odd y oampau; ao adeiladwyd mewn ystyr foesol anghyfanedd-dra llawer oes; a llan- wyd Oymru a sain can a moliant. Mae rhai dynion oraffus yn ein hoes ni, yn sylwi fod enwogrwydd personol yn prinhau, tra mae gwybodaeth gyffredinol yn ymledaenu. Yr oedd llawer o bethau trwsgl a thrwstan yn gysyJltiedig ag amryw o hen bregethwyr Cymru, ond yr oedd ganddynt, er hyny, y fath hyawdledd naturiol, ao eneiniad oddi u'lhod, nes yr oeddynt yn hynod yn eu hoes. Nid yohydig oedd nifer ac amrywiaeth y moddion a ddefnyddiwyd gan yr Arglwydd i gnel Cymru i'w hagwedd bresenol. Rhoes yn m :oyd William Salisbury o'r Plas Isaf, Han- rwqt, i gyfieithu y Testament Newydd i'r iaith Gymraeg; a chyfieithwvd yr holl Feibl, trwy lafur Dr. Morgan, Ewybrnant, Pen- m^chno. Trowyd y Salmau i fesurau can gan E lmund Prys, Archddiacon Meirion- ydd. Rhys Pritohard, Hanymddyfri, oedd y pregethwr poblogaidd cyntaf, tebygol, yn N^hyrnru, ao efe oedd a^dwr v "Seften Fore," neu "Ganwyll y Cyairy." Bn Wal- ter Caradoc o Llangwm, Sir Fynwy, gyda geiriau toddedig yn erfyn ar y trigolion i ffoi rhag y Ilid a fydd. Anturiodd Vavasor Powell a'i einioes yn ei law i agor ger eu bron ddrws gobaith yr efengyl; a bu ef m=)wn triarddeg o garoharau — nid am un bai on i am bregethu'r efengyl! Sicrhaodd Mor- gan Llwyd drwy ei ddull difrifol, hoelion ar- gyhoeddiadau mewn llawer cydwybod, a chyneuodd Howell Harris dan yn Nghymru, nad allai pyrth uffern mo'i ddiffoddi. Bydd- ai Rowlands, Llangeithio, yn llefaru fel un newydd ddisgyn oddiar fynydd Duw, ac er- aill a ellid enwi; ac yn ddiweddaf oil daeth y Parch. Charles o'r Balt-fel loan Fedydd- iwr yn Israel, y mwyaf o broffwydi y wlad. Llwyddodd yr enwogion eraill, yn debyg i Joshua a'r Barnwyr, i gymeryd ami i Jerichc ao Ai; i anfon y Philistiaid o lawer rhan o'r wlad, ao i ddwyn yr Amoriaid dan dreth; ond Mr. Charles oedd y Dafydd a orchfyg odd dwr y Jebusiaid, ac a ddygodd y wlad oil dan deyrnged. Buont hwy a Griffith Jones, Llanddowror, a Jen kin Morgan, a Madam Bevan yn oau y tyddyn i mewn; Mr. Charles a arloesodd yr holl dir. Llanwas- ant hwy enan llawer gwr oadarn a nerthol a mawl i'r proffwyd oedd yn Israel am ei lan- had; efe a berffeithiodd foliant o enau plant a rhai yn sngno, trwy ddysgu i'r plant ddar- Hen yn eu hiaith eu hunain, yn yr hon y ganed hwynt, fawrion weithredoedd Duw. Efe oedd y Paul a lanwodd Gymru ag efeng- yl Cript, a thrwy hyn a ragorodd ar ei rag- flaenoriaid. Yr ydoedd Mr. Charles yn ol i rai fel pregethwr a bardd. Nis gailasai brogethn fel John Elias a Williams o'r Wern, nac ys grifenu hymnau fel Williams Pantyeelyn- er nad oedd yn amddifai o dafod y dysged- ig nac o galon y bardd. Eto, gellir yn ddi- betrus ddweyd i Mr. Charles, drwy ei waith yn sefydlu yr ysgol Sabbothol, deilyngu y lie blaenaf yn mharchedigaetb ei genedl; a bydd ei goffadwriaeth yn fendigedig a'i enw yn anwyl gan bob Cristion o Gymro hyd ddiwedd amser; ac y mae pob ysgol Sab- bothol yn gofgolofn fywiol iddo. Os gofyn- ir paham y mae Cymru heddyw yn ei hag- wedd bresenol, a Beibl yn mhob ty, pawb yn medru ei ddarllen, o'r plentyn hydy gwr briglwyd, a ohanoedd o'r dosbarthiadau tlotaf yn y wlad yn gallu esbonio yn fedrus gynwys y llyfr rhyfedd, nes y mae ami i ys grifenydd yn barod i ofyn Pa fodd y medr y rhai hyn ddysgeidiaeth, a hwythan yn an- llythyrenog ? yr ateb fydd, ffrwyth yr ys- gol Sabbothol, canlyniadau ymdrechion Mr. Charles o'r Bala. Teimlir ei ddylanwad trwy Gymru hyd yn nod o fewn i fnriau yr Eglwys Wladol a'i bwriodd allan fel un an- nheilwng i weini mewn pethau sanctaidd iddi hi! A lie bynag y mae llwyddiant ar grefydd, mae yr ysgol Sabbothol yn llwyddo am fod llwyddiant crefydd a llwyddiant yr ysgol Sabbothol yn anwahanol gysyJltiedig a'u gilydd, nad all y naill ddim bod yn fyw a'r llall yn farw.

ADGOFION O'R AMSER GYNT. Ysgrif VI.Corrls a Dolgellau. GAN LEWYS GLYN DYFI, BOCKFOBD, ILL COBBIS.—Ardal ramantus yw Corris, ardal yn mha un y gellir edryoh i fyny a dywedyd: "Wele'r brynlau a'r crelglau cerygawg, Echrys ac uthrol ochrau ysgythrawg. A manau crebach uwch melnl crlbawg;" er nas gellir cysylltu y rhan arall o benill Dpwi Wyn—y cyfeiriad at y "gwaelodion iach a goludawg." Nid nemawr o "waelod- ion" sydd yma, am fod y mynyddoedd yn rhy agos at eu gilydd. Ceir yma ddan gwm —Cwm Corris a Chwm Aberllefeni, yn rhed- eg i'w gilydd islaw y rhan isaf i'r ardal a el- wir Aberoorris. Chwarel a ohwarelwyr yw yr hyn a roddant fywyd yn y gymydogaeth. Deall wyf fod yma lawer o gynydd a gwell- iant er y blynyddau o'r blaen, pan yr ad- waenwn i y fro. Lie a hoffwn yn fawr yd- oedd, ac ami dro y dychlamodd fy mynwes gan hoen a llawenydd yn mhlith eyfeillion anwyl yma. Y tro cyntaf y mae genyf gof am fyned i Gorris oedd pan yn wyth neu ddeg oed. An- fonasid fi ar neges i dy Mr. Humphrey Da- vies, Aberoorris. Triniodd fi mor foneddig- aidd a phe buaswn fab pendefig; gwnaed i mi eistadd yn y parlwr hyd nes y gallai Mr. Davies gychwyn i Fachynlleth yn y pryd- nawn, ao felly roddi i mi gwmni adref i'r Ffaotri Ffridd bob eam. Lawer gwaith ar ol hyny, deallais mai boneddwr i'r gwraidd oedd efe, un rhywiog a oharedig, ao un yn teiml ) mai ei fraint benaf oedd gwneyd a allai i helpu a hyrwyddo eglwys Dduw yn y byd. Rhaid mai colled fawr i gapel Metho- distaidd Rehoboth oedd ei guddio ef o dan y gwys. Cefais ei fab hefyd, Mr. David Da- vies, y Siop, yn gyfaill caruaidd; ac un o'r gwragedd mwyaf deallus a chalon-gynes yn y fro oedd ei briod. Yr oedd hi yn aelod o gapel Wesloyaidd Carmel, yr oohr arall i'r afon. Cyn i'r capel hwn -y cyntaf o'r enw -gael ei orphen, cofiwyf eistedd ynddo wrth ochr fy mam, i wrandaw y dyn rhyf- edd hwnw yn pregethu, John Owen, Cyffia. Clywais ef ami dro ar ol hyny, yn Maohyn- lleth, a lleoedd eraill. Cyrohfa ryfedd fydd- ai ar ei ol. Un o'r rhai mwyaf argyhoedd- iadol a chyffrous yn ei ddull o bregethu a glywais erioed. Yr oeddwn yn bresenol ar adeg agoriad Carmel; ac os wyf yn cofi ) yn iawn, y Parch John Lloyd oedd y gweinid- og a'i henwodd ar y pryd: "Carmel," medd- ai, "ac yatyr yr enw yw gwinllan Duw." Profodd yn Garmel mewn gwirionedd i ug- einiau a chanoedd wedi hyny. Pan ar ym- weliad a Chymru yn 1863, cefais y mwynhad o dalu ymweliad a'r ardal, a phregethu yn Ngharmel fwy nag unwaitb. Un o blant Corris ydoedd y dyn ieuano, glandeg ac add' awol hwnw, y Parch. Robert T. Owen, yr hwn a wyrodd i'r beddrod "yn anterth ei lwydd." Pregethodd ef a minau gyda'n gil- ydd un nos Sul. Peth arall dymunol iawn i mi a ddygwyddodd ar yr un adeg, oedd fod y Parch. Edward Morgan, Dyffryn, yn preg- ethu yn y Cwrdd Misol yn Rehoboth. Cef- ais ei glywed nos Sadwrn a phrydnawn Sul, a bod yn ei gwmni ar de. Afiaeth o fwyn- iant i mi oedd hyn. Cyfeillaoh anwyl a gawsom gyda'n gilydd. Yr oedd ganddo lawer iawn o gwestiynau i'w gofyn am Am- erica. Colled drom, drom, oedd i'w haul ef faohludo mor gynar. Clywsom ef yn preg- ethu ddwywaith o flaen hyn. Uno'r gwledd- oedd crefyddol a meddyliol mwyaf yn fy mywyd oedd gwrando un o'i bregethau. Y Parch. John Evans (Eglwysbacb) ywynesaf ato, yn fy mryd i. Nis gwn am un gyfrol na chyfrolau, yn Gymraeg na Saesonaeg, mor gyfoethog o feddylddrychau dengar, byw, ac mor drwythedig ag Ysgrythyr, ac yn gwneyd y fath ddefnydd ardderchog o hanesion y Beibi, a phregethau oyhoeddedig Edward Morgan. Treuliodd y Parch. Richard Roberts, llyw- ydd presenol y Gynadledd Wesleyaidd, ran o foreu ei oes yma. Ar ol iddo fwrw ei bren- tisiaeth fel masnachwr mewn nwyddau dill- ad yn Manchester, sefydlodd mewn busnes yn Aberoorris efo Mr. John Parry, un fu wedi hyny yn arolygydd y chwarel ar yr ochr ddwyreiniol, gyferbyn a'r Gaerwen, a thy yr hwn fu yn gartref oroesawgar i mi lawer gwaith. Gweinyddai Mr. Roberts ar y Sabboth fel "pregethwr cynorthwyol" ar gylchdaith Machynlleth. Dyn ieuanc llathr, syth, & gwyneb caruaidd, deallgar, ydoedd, a llygaid tirion, dengar, yn ei ben. Edrych- ai yn hynod o debyg i'w fam yn ei wyneb- pryd, ond yn ei berson yn debyg i'w dad, yr hwn, yntau, oedd yn bregethwr cynorth- wyol yn Machynlleth o ddawn dymunol iawn. Un o'm cyfeillion gwresog yma ydoedd y Parch. Hagh Roberts, pregethwr Ileol gyda'r Wesleyaid yn y blynydd iu pan adwaenwn i ef. Daeth drosodd i America, ac arosodd am ychydig o amser yn Fair Haven, Ver- mont, ao yna dychwelodd airef i ddwyn ei deutu. Gwrthododd ei wraig a etiydsynio i ddyfod; ac yr oedd hyn iddo ef yn siomedig- aeth flin. Ymunodd wedi hyny a'r Mctho- distiaid Calfinaidd. Mae YIltm, yr wyf yn deal], wedi croesi yr afon. Mae llawer gwynebpryd, fel yr eiddo ef, yn ymwthio i'm meddwl nas glllwn gael hyd iddynt heddyw. Cof anwylsydd genyf am deulu y Braichcoch; am William Davies, John Row- lands, a Hugh ei frawd; am Robert Evans, Hen Ffactri, a'i wraig. Ua o'r gwragedd mwyaf meddylgar, mwyaf treiddiol ei deall, a mwyaf defosiynol a doeth, a gyferfam er- ioed oe:ld hi. Oad rhaid i mi beidio oedi yn rhy hir yn mhlith y meddylian sydd yn tyru o'm cwmpas, pan gofiyyf am Gorris, oblegid addawa y penawd air hefyd am ABDAL DOLGELLAU, tua denddeng milldir yn mhellach rhyngoch ag A.rfon. Ar ein ff jrdd yr ydym yn gadael llyn prydferth Talysarn, ar ein haswy, yn ousanu troed Cader Idris. Yn fuan, dyma ni wrth Fwlch-y-llyn-baoh, gyda'i ddwfr llwyd a'i waelod anweledig; na, mewn gwir- ionedd sierha ofergoeledd yn ein clust nad oes un gwaelod iddo. Saif ar ei lan ddwy gareg anferth (boulders), y dywed traddodiad i'r Cawr Idris eu hysgwyd o'i esgidian am eu bod yn gwneyd ei draed yn anesmwyth un diwrnod pan oedd yn pasio heibio yma! Hongia oreigiau daneddog uwch ei ben a el- wir Llam-y-lladron. Dywedir ei bod yn ar- feriad ya Sir Fairionydd, yn yr hen amser, i roddi eu dewis i droseddwyr oondemniedig i farwolaeth rhwng crogi a chael en taflu dros y dibyn hwn. Mae hyn yn gwneyd i mi feddwl am yr ysgolhaig a'r Ilenor enwog a dysgedig E. H. Palmer, hwn a gollodd ei fywyd mewn dull cyffelyb ya anialwoh Myn- ydd Sinai, yn amser gwrthryfel Arabi yn yr Aifft. Syrthiodi Palmer i grafangan Arab- iaid y diffaethweh, a rhoddasant iddo ei ddewis rhwng cael ei roddi i farwolaeth a neidio dros y dibyn. Yn hytrach nag ym- ddiried ei hun i gigydd-dra yr anwariaid, rhoddodd ei ddwylaw ar ei lygaid, a llamodd i'r aphwys. Wedi cyraedd Cross Fuxes, lie y fforoha y ddwy ffordd i'r hen a'r newydd, byddwn i yn gyffredin yn dewis yr hen. Un peth yr yd- oedd yn fyrach, ao heblaw hyny yr oedd yn ddifyr rhoddi fy hhraod yn nghamrau yr henafiaid; myned heibio hen gapel a myn- went y Crynwyr, a chael gwell mantais, am ei bod yn uwcb, i dremio ar yr iseldiroedd a ymledent rhyngwyf a thraw—rhyngwyf a Nannau a Moel Offrwm, Llanelltyd, a lle- oedd eraill yr ochr arall i ddyffrvn yr Wn- ion; ac hefyd o ben rhiw olaf yr hen ffordd yr oedd golwg ddymunol i'w chael ar dref dawel Dolgellau ar y gwastadedd islaw. Nid oes fan yn Nghymru lie 06fais fwy o wir gar- edigrwydd oaloa nag yma; ac y mae yn felus gan y cof alw o'i flaen brydweddau ffryndiau hoff yr oedd eu llais yn fiwsig a'a cymdeith- as yn ddyddanwah. Yr oedd tai Lewis Wil- liams, John Pugh, oc Edward Jones, mor rhydd ao agored yn eu croesaw a phe buas- wn j,n myned adref; a charedig ryfeddol hefyd oedd Mr. a Mrs. Williams, Brynmair, ao amrai eraill. Llanciau anwyl oeddynt Lewis Williams, ieu John Pugh, ieu., a Rowland Pugh. Teiliwr wrth ei grefft oedd Rowland, a deuai i fyny tua darluniad yr eoglyn yn lied bell: "Am y telllwr, gwr rhagorach-nid oes Nag un dyn ddim llwytach; E tydd gyda'i nodwydd Iach Yn el gwman -pwy,ia gamach?" Ond amrywiai y gwaith hwnw gyda char- io te o dy i dy. Pan y byddem yn dwr o hogiau llawen gyda'n gilydd, tipyn yn-lled dueddol fyddem i fynu mwy o ddigrifwoh nag a oddefai cyfiawnder noeth ar draul cyf- aill y nodwydd. Chwanegwyd llawer hefyd at fy mwyniant trwy gyfeillgarwoh Robert Oliver Rees, y 1 lyfr werth wr. Llyfrwerthwr oedd ef yn deall ei waith, ao wedi ei drwytho a natur ei nwyddau, ao nid un yn sefyll o'r tu ol i'w gyfrif-fwrdd fel delw ar daloen llong. Bu dyfod yn gydnabyddus ag ef, a'i glywed yn siarad am gewri y byd llenyddol Seisnig, yn agoriad drws i fyd newydd i mi; a phob tro yr ymwelwn a'i fasnachdy llyfr- yddol, fy ngofid penaf fyddai ysgafnder fy llogell. Yr oedd ei diriondeb a'i serch, bon- eddigeiddrwydd ei ysbryd, a hynawsedd di- wyrni ei dymer, yn peri i mi ei werthfawr- ogi hefyd fel cyfaill pur. Yr oedd amryw dai yr ochr arall i'r bont oedd ar afon Wnion. Yn y fan yma yr oedd mam fy ngbyfaill R. R., New York, yn byw, un o'r hen chwiorydd oaradicaf a duwiolaf yn y dref. Ami waith y cyfarfnm a hi ar foren Sul yn y cyfarfod gweddi saith o'r gloch, yn y capel. Mae ganddi fab arall yn y wlad hon, y parch. W. H. Richards, gwein- idog gyda'r Trefnyddion Esgobawl yn Rhode Island. Mewn cwr arall o'r dref, yn ymyl Pont-yr-Aran, yr oedd yr hen fardd Meurig Ebrill yn byw. Bu ef a'i fab John yn or- weddiog am flynyddoedd. Bu yr olaf farw cyn hybu, ond cododd ei dad draohefn. Golwg ryfedd oedd gweled ei fab yn ei wely allyfrau yn fur o'i gwmpas, wrth y pen ao