Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
7 articles on this Page
Colofn y Bobl Ienainc.
Colofn y Bobl Ienainc. DAN OFAL AP HEFIN. 111 laith Aflan ac Anfoesoldeb. Dichon y caniata'r "Dyn Ieuanc," yr atebwyd rhai o'i ofyniadau y tro di- weddaf, i mi adael y lleill hyd ryw amser eto, gan fy mod am frysio i orffen y rhaglen a osodais i mi fy hun. Fe ddaw'r ateb i rai o'i ofyniadau'n amlwg wrth ddarllen yr hyn a ysgrifennir am bethau eraill a bydd y ffordd wedi ei pharatoi i ateb y lleill. Mae'r hyn a ddywedais parthed aflendid iaith ein pobl ieuainc wedi tynnu cymaint sylw meWIlJ rhai cylchoedd fel y credaf mat doeth fydd curo'r haearn tra byddo'n boeth. Dywedais wrth ddechreu ar yr ysgrifau hyn mai'r ail nod mewn golwg gennyf a fyddai ceisio codi syniad pobl ieuainc am Werth Purdeb Moesol. Nid oes dim amlycach na bod perthyn- as agos iawn rhwng iaith ac arferion. Ymddiddanion drwg yw un o'r prif achosion o amhurdeb moesol. Clywir llawer y dyddiau hyn gan feddygon, awdurdodau'r fyddin ac eraill am gyffredinolrwydd anfoesoldeb. Deuant hwy wyneb yn wyneb ag ef yn y "pla cudd" sydd yn un o'i ffrwythau. A phwy sy'n deilwng o'r enw dyn na ddychryna wrth feddwl am y ffeithiau a ddadlennir. Mae'r meddygon a'r awdurdodau mewn arswyd wrth feddwl am y difrod a wneir ar fywyd gan y pla hwn ym Mhrydain Gristnogol. Nid y dyn sy'n anfoesol ei hun yn gymaint sy'n dioddef oddiwrtho, Na, tros- glwyddir ei effeithiau i'r plant ac i blant y rhai hynny. Ymwelir ag an- wiredd y tadau ar y plant hyd y dryd- edd a'r bedwaredd genhedlaeth. Hynny yw, y mae dynion er mwyn eu hunan-foddhad aflan, anifeilaidd, yn foddlori cymylu ar ragolygori plant bychain sydd eto heb eu geni. Dych- welodd miloedd o bobl ieuainc cryfion o'r fyddin heb gymaint a gweled y gelyn, ac o ran hynriy* heb fynd allan o'u gwlad, wedi eu difetha eu hunain am eu hoes gan eu hanfoesoldeb. Itoedd yn dorcalonnus darllen llythyrau oddiwrth famau o Canada a lleoedd eraill, un adeg, yn cwyno oherwydd bod temtasiynau Prydain wedi profi'n elyn- ion mwy dinystriol i'w bechgyn na'r un gelyn a rail a allent gwrdd byth. Medd- iier am yr ysbytai mawrion sydd jnglyn a'r fyddin ei, mwyn rhai a. fo'n diuddef oddiwrth y "pla cudd" a'r niior aj,itlirol sy'n myned iddynt. Mor otn- f'dwy oedd y dinistr nes bu raid darpar cyfryngau a alluogai fechgyn anniwair i ymbleseru yn yr aflanwaith ac osgoi'r canljjfciadau. Heblaw hyn y mae'r pla mor gyffredinol ac yn gymaint ei berygl fel y gwelir hysbysiadau mewn papurati am leoedd y gall dioddefwyr gael iachad rhad a dirgelaidd. A lie bynnag yr awn gwelwn hysbysiadau ar y muriau )'1' un perwyl. A beth am y merched, druain Maeiit hwy wedi eu darostwng i ffyrdd y fagdclu fawr. A'r hyn sydd yn ddychryn i mi, yw mai ychydig iawn yn ol pob golwg sydd yn ein gwlad a fedr Deimlo na Chywilyddio I oherwydd y gwarth hwn. Dywedwn ni a fynnom am ogoniant ein buddugol- iaeth ar y Germaniaid, cenedl o hunan- geiswyr, o aflan-bleserwyr, ac o lyfriaid pydredig ydym tra'r ymdrybaedda'r miloedd yn y pwll hwn. Clywsoin, ynglyn a'r ymgyrch ddiweddar o blaid purdeb, lawer ynghylch y ffyrdd i rwystro'r pechod, ond teimlem na roddid y pwys dyladwy ar berthynas y drwg hwn a iaith aflan. Ni raid ond gwrando ar iaith pobl ieuainc, a. hen fel y mae gwaetha'r modd, na syl- weddolir gyn lleied o werth yw purdeb moesol yn eu golwg. Yn wir, mae'r sefyllfa'n' dorcalonnus, ac eto mae'n rhaid ymegnio i wneud l'hywheth rhag i ddynoliaeth yr ugeinfed ganrif fynd yn is na'r anifeiliaid a ddifethir. Bum yn siarad a llawer cyn ysgrifennu ar y mater hwn, a chyfaddefiad pawb oedd fod iaith pobl yn y gwaith, yn y swydd- fa, ac yn ami yn yr ysgolion yn fiiaidd o aflan. Ymddengys bod iaith y pyllau glo mor aflan ag y bu erioed ac yn fwy felly. Clywir dynion ieuainc yn y gwaith yn adrodd hanes eu puteindra ac yn gprfoleddu ynddo yng nghlyw plant fydd yn dechreu gweithio-a. dyn- ion mewn oed yn gwrando mor ddifater a chythreiiliaid ac efallai'n chwerthin yn afiach. Meddylier am blant oddiar aelwydydd pur yn mynd i blith anifeil- iaid felly. Nid yclynt yn cael cyfle 1 dyfu i fyny'n debyg i ddynion. Dywed llawer a gafodd achos i edifarhau o'u pechod, mai gwrando ar gleber annuw- iol a llygredig am antoesoldeb a fu'n achos i'w llygru gyntaf. Credaf yn sier y byddai rhoi atalfa ar siarad llygredig yn symud mwy na hanner yr achos o'r drwg. Apelio at Bobl leuainc yr wyf. Beth a ellwch chwi wneud? Gellwch apelio at weinidogion ac eg- Iwysi i symud yn y mater. Y mae digon o grefyddwyr yng Nghymru i roi ter- fyn ar iaith aflan os ewyllysiant. Gell- weh apelio at Gwmnioedd Rheilffyrdd, at Heddgeidwaid, at Gynghorau, at Gwmnioedd Gwaith, ac at Undebau Llafur. Gyd a Haw, fe streicia glowyr ar fater o gyflog, ond ni chlybilwyd am istrele yn erbyn yr iaith aflan sy'n an- dwyo bywyd ac enaid y miloedd plant sy'n mynd i'r pyllau glo. A gellir dweyd yr un peth am weithiau eraill. A'r meistri, mae'n bryd iddynt hwythau feddwl pa fath swyddogion a gant ym- ddiried danynt. Ni ddylai rhai o hon- ynt gael gofal cwn heb son am ofal dynion, gan mor aflan ac anfoesol yw eu hiaith. Ychydig o fantais i gwmni- oedd yn nydd y farn sydd wedi dechreu fydd bod rhegwyr a godinebwyr wedi dwyn iddynt elw mawr o'r gwaith. Efallai mai ysgafn yn eu golwg yw bod miloedd ar filoeddo bunnoedd o'u har- ian wedi eu talu allan o swyddfeydd am buteindra swyddogion gyd a gwragedd gweithwyr. Cafodd meistri gyfle i ofalu am les eu gweithwyr a rhoddi ar- nynt swyddogion a fyddent yn esiampl iddynt ymhob peth sydd dda. Ond collasant y cyfle ac y mae'r cynhaeaf erch yn ymyl. Bobl ieuainc, ni chaw- soch chwaraeteg gan yr hen fyd. Clyw- soch lawer yn ddiweddar am fyd new- ydd. Nid y rhai sydd wedi bod uchaf eu swn hyd yn hyn sydd yn mynd i'w adnewyddu. Mae'n aros ar eich llaw chwi i godi Baner y Dyn leuanc o Nazareth I ac arwain cenhedlaeth newydd i fyd santaidd a glan lie na byddo cnafon rheglyd ac anfoesol yn berygl i bob bywyd ieuanc a fyddo o'i fewn.
ROEDD Y PLENTYN YN Y DARFOD-EDICAETH.
ROEDD Y PLENTYN YN Y DARFOD- EDICAETH. Treuliai ymaith gan waeledd a rhyddni, I ond adferwyd ef yn fuan gan Dabledi Dr. Cassell. Dylid rhoi Tabledi Dr. Cassell i bob plentyn a fo'n wanllyd neu'n ddifywyd. Adeiladant nerth a chadernid erbyn blyn- yddoedd a ddaw. Dywed Mrs. Lichfield, 12 Alderside Street, Harpurley Manches- ter: "Yr wyf yn sicr i Dabledi Dr. Cassell achvib bywyd fy mhlentyn. Aeth i afael darfodedigaeth a declireuodd dreulio ymaith yn dost. Dywedwyd wrthyf mai darfodedigaeth yr ymysgaroedd ydoedd. Yr oedd y rhyddni yn ofnadwy. Yn wir, prin y gellid tybied fod dim cnawd ar ei hesgyrn bychain. Weithiau yr oedd yn gyfoglyd hefyd, ond y rhyddni oedd y gwir ddrwg, a thy bid nad oedd dim i'w wneud. Beth bynnag, mynnais Dabledi Dr. Cas- sell, ac yr oedd yn syn iawn fel yr adfer- wyd hi ganddynt. GweUhasant y rhyddni. Yna dechreuodd fagu cnawd ac yn awr y mae'n ferch fach braf." Po fwyaf an- awdd a fyddo'r treidiad amlycaf oil yw elfeithiau Tabledi Dr. Cassell. Drwy eu helfaitli ar bob organ ac ar y gwaith o dreulio, daw'r elfennau a ryddhant yn wir fwyd. Tabledi Dr. Cassell yw'r feddyginiaeth cartref ddiweddar berffaith at Fethiant Giau, Parlys Giau a'r Cefn, Cam-faeth, Treulio, Gwendid Gwaed, Anhunedd, Diifyg Traul, Dohir Ai-ennau, Darfod Cyn- amserol. Maent yri gymwys arbennig 1 famau sy'n magu ac i fenywod or canol oed., Gwerthir gan fferyllwyr ac ystor- feydd ymhob rhan o'r byd. Pris Is. 3c. a 3s. Y maint 3s. yw'r rhataf. Hhoddir cyfarwyddyd yn rhad pan ofynnir ynglyn ag unrhyw achos. Dr. Cassell's Co., Ltd., Chester Boad, Manchester.
[No title]
maesteg, Carmel. Bu Eisteddfod dan nawdd yr eglwys hon Sadwrn, Chwef. 15. Beirniadwyd y canu gan Mr. Joseph Bowen, Mus. Bac., Porth, a Mr. Dan Griffiths, L.T.S.C., Caerau. Daeth 4 cor i'r brif gystadleuaeth, a'r buddugol oedd Cor Meibion Maesteg, Mr Tom Thomas yn arwain. Dau Gor Plant a ddaeth i'r maes, a'r goreu oedd Blaengwynfi Juvenile, dan arweiniad .1 Mr T. D. Williams.—Cymro.
Advertising
Ble i Cael Diltad yn Abefdar?—Cyda DAN JONES All FAB, 19 Cardiff Street. Y Defnyddiau Goreu, y Ffit Goreu, a'r Tolerau Goreu. Ni Chedwir Brethyir Gwael yn y Siop.
! Colofn y Celt. !:
Colofn y Celt. I GAN DDiTFNALLT. Llegarwch, Gan gymaint y son am wladgarwch a I fu, ac yn wir, y sydd i raddau, hawdd ddigon yw i hynny ddenu ein sylw at y pell, ac anghoflo'r agos. Dyna yw gwendid mawr ein diwylliant ni fel cen- edl mewn gwir wladgarwch. Rhaid j | i'r teimlad yma gael ei fagu a'i feithrm yn dyner ar yr aelwyd yn gyntaf. i Dylai ddangos ei hun yn arbennig mewn eariad at gymdogaeth, ardal, plwyf. Nid oes modd dod yn wladgar- wr eiddgar, oni ellir yn gyntaf ddeall elfennau symlaf yr egwyddor. Nid; digon i ddyn golli'i ben am dymor, a mynd yn wenfflam. Rhaid bod cynnud wrth law, neu ni bydd a weddill o'r tan ond lludw. Credwn y dylid meithrin mwy o gariad at le-pentref, tref, cym- dogaeth. Bum yn ddiweddar yng nghwmni hen frodor o ardal wledig, ond er ys blynyddau ddegau yn byw yn y gweithfeydd. O! fel y dotiai wrth i ni fynd dros enwau y caeau, y nent- ydd, y bryniau, yr adar, etc. Gwyddai eu henwau, a'u lleoliad megis wrth natur. Nid mewn ysgol y dysgodd hwy, ond oddiar wefus ei fain. Atgof- ion am danynt sydd yn ei gadw 1 hoffi yr hen ardal yn fwy bob blwyddyn. Mae to ei gyfoedion wedi huno bron bob un: Y lie bum yn gware gynt Mae dynion na'm hadwaenynt. Melldith Addysg Estronol. A gafodd yr hen frodor yma o addysg yn ei ddyddiau cynnar, fe'i cafodd cyn i'r Bwrdd Ysgol (o felltigedig goffadwr- iaeth!) ddod i rym yng Nghymru. Heb un os, dyma'r felldith fwyaf i'n bywyd cenedlaethol. Arweiniodd feddwl ein pobl ar wib wyllt i dir pell iawn oddiwrth ein bywyd ni. Rhodd- wyd iau addysg estronol am wddf ein cenedl, a phell iawn ydyw hyd yn hyn o waredu ei hunan oddiwrtho. Meddyl- ier am ddwy neu dair cenhedlaeth ohonom wedi ein magu heb un apel at ein serch at ein bro enedigol. Y syn- dod yw i lewyrch o wladgarwch fyw yn ein plith. Cofier fod yr hen atgofion yn mynd y llai bob dydd, ac estroniaid yn dylifQ i mewn yn ddiarbed. Mae gennym ein cymdeithasau, ond prin yw'r gwaith ymchwiliadol a wneir. Nid ydym eto wedi creu opiniwn cen- edlaethol y rhaid i'r wedd hon gael y lIe blaenaf yn ein bywyd a'n haddysg. Unwaith y cawn farn gyhoeddus gen- edlaethol, iach, glochaidd, yna ceir symudiad i gyfeiriad ymarferol. Oud yn sicr rhaid cael y genhedlaeth ieuainc wedi'i thrwytho a'r ysbryd llegar yma. Mae ymhob plwyf ei weddillion a'i ad- feilion cliddoroL Mae yno hen gylch y Tylwyth Teg, neu olion derwyddol, neu ffynnop, neu draddodiad am frwydro caled. Ychydig a wnaed hyd yn ddi- weddar, ac yn sicr, ychydig a wneir o hyd gan Awdurdodau Addysg i ddeffro dychymyg Cymry ieuainc. Hen Ddiwygiad—Tranc. Ni ellir gwneud, hyn ond trwy'r Gym- raeg: nid oes ffordd arall. Dyma'r unig fodd i gadw'r hen enwau'n ddi- lwgr, drwy eu sillebu a'u cynghanu'n Gymreigaidd. Pe ceid apel fel hyn at ein plant, byddai yn ddiwygiad mewa dychymyg yn fuan. A rhaid wrth hj-nny i gael cenedl fyw, ddiwylliedig. A byddai hynny yn well cynllun na dim sydd gennym ar hyn o bryd i wybod am economeg genedlaethol. Mae 61 yr estron--y gelyn ddyn i'n lies goreu ar bob agwedd o'n bywyd. Dyma'r ffordd i wybod am lawer galwedigaeth a lindagwyd, ymfudiad ein pobl i'r trefycld a'r gwledydd. pell, y camgyfeir- io ar ein hegnion. A phan ddeuwn heibio i hen furddyn lie y ganed ac y maged dewrddyn a merthyr dros ein bywyd goreu. O! fel y dihunai hynny hen ysfa'r hiliogaeth ynnom. A thrachefn, pan elom i hen fynwent y plwyf neu'r capel, a synfyfyrio fan honno uwchben gwr oedd yn fflarn dros Gymru, a chofio'r achos, pam yr aeth i'w fedd cynnar, ond odid, na bydd i rywun hogi'i gledd ar ei garreg fedd, ac ymdynghedu gwasanaethu ei wlad yn well. Dywedwn, unwaith eto, oni wneir hyn ar fyrr, bydd yn rhy ddi- [ weddar. Adeiladu ty ein cenedlaethol- 1 deb ar y tywod yw pob ymgais ar wa- 1 han i hyn.
Y Cymdeithasan.
Y Cymdeithasan. Sardis, Efaiifac h.Cafwyd noson gyd a'r delyn Chwef. 15 ym Macpela, dan nawdd Cymdeithas ddiwylliadol Sar- dis. Llywyddwyd gan Mr. A. Lewis, Ysgolfeistr. Tynnwyd y tannau gan Mr. D. J. Davies, Abergwynfi, a chanwyd gyd a hwynt gan Mr Samuel Davies, Pontrhydyfelen (buddugwr yng Nghastell Nedd). Siaradodd Mr D. Curtis, Mr. Llewelyn, a'r Parch J. Williams, Llywydd y Gymdeithas. Canwyd ar lu o fesurau gyd a'r delyn a'r hen Driban Morgannwg yn amlwg iawn yn eu plith, yn enwedig rhai a wnaid gan hen bobl y Gerrillwydon a'r Efailfach. Diolchwyd i'r ddau gyfaill am eu llafur diflino ymhlaid y Gymraeg.—A. Jones (Dillwyn), Myn- ydd Bychan. Port rralbot,-N os .Fercher cawd cyf- arfod arbennig yng Nghapel Grove Place, Port Talbot, o dan nawdd Cymrodorion Dyffryn Afan a Mar- gam, pan swynwyd cynhulliad hardd gan arabedd melys a gogleisiol Llew Tegid, sydd yn "rhodio oddiamgylch" y De yma ers dyddiau bellach, gan "wneuthur daioni" mawr. Ei destyn oedd "Traddodiadau, ac Ofergoel- iaeth Cymru Fu," a hoeliwyd pawb wrth ei wefusau am dros ddwy awr! Yr oedd hon yn noson a hir gofir, yn neillduol felly gan y bobl hynny a gollasant y tren deg i Gwmafon a phontrliydyfen, oherwydd gwell oedd ganddynt gerdded y pedair milldir, na cholli dim o arawd y Llew. Y Llywydd-Mr W. Pritchard Williams —a gadeiriai yn fedrus fel arfer. Gresyn meddw l, er bod dros ugain o weinidogion ymneilluduol, heblaw haid o glerigwyr o bob gradd, o fewn cylch y Gymdeithas boblogaidd hon, nad oes ond dau neu dri o honynt yn aelodau o honi,—ac yn ffyddlon iddi,- sef y Parchn. J. O. Jones ("Hyfreith- ion") a D. Marlais Davies, B.A. (Cwmafon). Gadawn y ffaith syml hon i siarad drosti ei hun.—D.M. Aberdar. Cymrodorion y Plant: Nos Wenet diweddaf yn yr Higher Standard School bu cyfarfod llwydd- iannus gan y plant o dan lywyddiaeth Mr. John Davies. Awd drwy y rhag- len ganlynol:—Cydgan Agoriadol; adroddiad, Ben Price, Gadlys; can, Willie Probert Davies, Gadlys; dadl, "Amser i bopeth," Nancy Thomas, Gwladys Prosser, ac Olive Price; can, "Y r Eneth Ddall," gan Lil Griffiths, Gadlys; dadl, "Y Darluniau," gan Jennie Jones a Llewela Williams, Tre- salem; adroddiad, Alun Bassett, Gad- lys; can actol, "Gwragedd Aber- gwaun," Merched Bryn Seion; ad- roddiad, Mae'n Gymro Byth," gan Olive Brown; adroddiad, "Cymru, Cwmro, a Chymraeg," gan Lizzie Jane Richards, Higher Standard; ad- roddiad, "Meddyliau Ofer Plentyn," gan Olive Brown, Mill Street; can gwerin, gan Miss Myfanwy Williams; balad Gymreig gan Miss Megan Wil- liams; adroddiad, "Y mson Morwyr, gan Miss Katty Isaac; adroddiad, gan May Evans, Abernant; dawns Gym- reig gan Ferched yr Higher Standard School. Yr oedd hwn yn tin o'r cyfarfodydd goreu sydd wedi eu gynal gan y plant. Yr oedd yn bresennol tua 300 o blant. Cymreigyddion Caerffiili. Nos Wener, y 14, caed cwrdd cystadleuol a nifer luosog o blant i ganu, adrodd, darllen, sillebu, a chyfeithu. Cystad- leuaeth newydd ragorol i gadw yr iaith yn fyw sef, cystadleuaeth ymgom Gymraeg dan ofal Mrs. W. John. Gofynnai hi restr o gwestiyn- au doniol a byrfyfyr, ac a atebid yn llithrig gan y plant. Cloriannwyd y cantorion gan Mr. Tom Griffiths, Underwood, a'r llenorion, etc., gan Mr T. Idris Davies a Miss L. M. Roberts. Caed hefyd ddarllen darn heb ei atal- noi i rai mewn oed, a chyfansoddi "Llymrig," a gwobrwywyd yr oil drwy haelioni caredigion yr iaith. Tra yr oedd sel y plant yn amlwg iawn, drwg gennym oedd gweled ami wyneb yn absennol. Hyderwn mai achos anorfod a'n cadwodd gartref. Llywyddwyd gan y Bonwr Abraham Jenkins, B.A. (ys- I-rifeiin ydd yr adran). A ganlyn oedd y lirtiell fuddugol i'r llymrig: Lymreigyddion tref Caerffiili, Dros yr iaith sy'n 11 awn o asbri, Hyn er hynny sydd ddiffygiol," Llyfu'r Sais sydd 'bechod gwreiddiol.' Rhy wir ani y Cymro yn mhob llan a I thref.—Celyn. Vaynor, Cefn Coed. Mr. W. O. Jonee, Eos y Gogledd, Merthyr, oedd yn annerch y Gymdeithas nos Lun, Ion. 20, ar "Alawon Cymru" yn Neuadd Eglwys Loegr. Yr oedd yna dorf luos- og, a chadwodd y darlithydd ni am ddwy awr. Swynwyd pawb gan Mr. Jones yn canu y penillion, a hynny oddiar ei gof. Mae yn dda fod rhai yn gwneud y gwasanaeth hwn a'r hen alawon. Cynhygiwyd diolch gan Reithor y Vaynor, ac eiliwyd gan Mr M. Owen, ysgolfeistr. Nos Lun, Chwefror y 3, bu Mr. Gwilym Thomas, cadeirydd y Gym- deithas, yn ein hannerch ar "Hanes Piwyf y Vaynor." Cafwycl ganddo yn- tau wledd. Ni wyddai llawer bod yr hanes mor ddiddorol. Teimlai pawb y gellid gwneud mwy o ddefnydd o dalen- tau y cylch. Mae yma lawer ond eu cael i'r golwg. Diolchwyd gan J. Jones (Myfyr Dyfri), ac eiliwyd gan y Parch. Seymour Rees, ac atebwyd gan Cas- wallon a E.W.M. Glartnau Piena.-Cafodd y Cymdeith- asau Llenyddol ,hyd y Glannau yma wleddoedd pur dda dro yn ol. Nos Fawrth, lonawr Slain, bu Moelona yn arlwyo'r wledd i Gymdeithas Jeru- salem. Ei thestyn ydoedd "Y Nofel." Havi-dd oedd deall ei bod yn ei helfen wrth son am v stori. Cafwyd yno le da, Yr un noson bu Mr. Arthur Lewis, Ysgol y Cyngor, yn annerch Cym- deithas Bethel; ei destyn ef ydoedd Ty'r -yffrediii." Dywedir iddynt gael lie da yno hefyd wrth hel hynt y canrif- oedd a gwaith Ty'r Cyffredin yn bres- ennol. Y noson ganlynol bu'r Parch. B. Davies, Tonmawr, yn annerch Cym- deithas yr Efailfach yn Siloh, ei destyn yntau "Hunan," a da oedd bod yno. FERN DALE.—Gan fod y rhyfel erchyll wedi distawl a phawb yn go- beithio am fywyd tawel a digynnwrf, edrychir ymlaen am ddeffroad ym mywyd Cymdeithasau Cymreig yng Nghwm Rhondda Fach. Nos Fawrth, Chwefrol iieg., cyfarfu nifer o gyn- rychiolwyr o Maerdy, Tylorstown, a Phontygwaith yng Nghapel Trerhon- dda, Fernclale, i ail sefydlu Cymdeithas yr Iaith Gymraeg a fu mewn ystad o drwmgwsg yn ystod y tair blynedd diweddaf. Dewiswyd Inspector Thomas yn gadeirydd. Rhoddodd y Parch. Penrith Thomas anerchiad ar bwysigrwydd yr iaith Gymraeg. Dywedodd y gellir codi Cymru trwy feithrin y plant mewn awyrgylch Gymreig gan ddangos hefyd effaith y meithriniad ar fywyd y Cymry yn gyffredinol: "Nid Cenedl heb Iaith" meddai. Siaradodd y Cy- freithiwr Horatio Phillips a Mr Jones, Ysgol-feistr, ar yr un pwynt gan nodi pwysigrwydd deffroad y Gymdeithas. Penderfynwyd galw y Gymdeithas yn "Cymrodorion Rhondda Fach." Pen- derfynwyd hefyd mae doeth fuasai cael cymdeithas yn y Maerdy, yn Ferndale, yn Tvlorstown, ac yn Mhontygwaith, y rhai fyddant yn uno ar amserau neilltuol yn ystod y tymor. Ar gyfer yr uniad hwn penderfynwyd fod tri o bob lie i ffurfio pwyllgor canolog. Terfynwyd y cyfarfod gan obeithio y byddai pob lie yn gwneud trefniadau yn ystod yr wythnos nesaf -er hyrwyddo y Gymdeithas. L.A.D.
ILlythyr at y Gol.
I Llythyr at y Gol. OES IAWN DAL I WEISION DUW? Mr. Gol.Fel y gwyddoch, isel iawn yw tal y gweinidog y dyddiau costus hyn, felly nid amhriodol fuasai galw ar oreugwyr ein gwlad i edrych i mewn i'r achos, a cheisio deffro cydwybodau y crabs gor-grefyddol tuag at eu dyled- swydd, a chael diwygiad yn y peth hwn. Pa gysur, dywedwch chwi, i bre- gethwr yd.)"v byw ar starving wage 1 Tybed a ydym yn gwerthfawrogi talent ac athrylith y pwlpud wrth newynu'r gweinidog ] Yn bersonnol, credaf y dylasai'r gweinidog gael yr un dal a'r M.P., a hynny am y rheswm ei fod yn gweithio'n Hawn mor galed ag yntau. Os yw'r M.P. yn derbyn tal aristocrat- aidd am ei llafur gwleidyddol, pah am, yn enw rheswm, na cha'r gweinidog, sy'n gwneud gwaith uwch, gyflog an- rhydeddus 1 Mae gennym gyfrolau i'w ddweyd ar y pwnc hwn, ac wedi dech- reu, efallai y caf hamdden i ysgrifennu rhagor eto.—Yr eiddoch, dros y gwir, Tycroes. E. V. JAMES.