Y Darian

I O'rGogledd. I GAN GASNODYN. Tlws canodd Dewi Wyn am Etusen,— NId wrth len Moesen y mae; Cariad Samariad sy mwy. ? (Yn ddistaw bach rwan Mae Bcra newydd ei symud i Swyddfa Me mae r hen iaith Gymraeg yn Swyddogo!! Edrychwch ati hi bellach !) Dywedwyd imi hcddyw mai'r Athro Ifor Williams, M.A., a godwyd i Gadair LIenyddiacth Gymraeg Coteg y Brif Ysgol, Bangor, ond ni chefais ddim manylion eto. Gwyr pawb a wyr rywbeth am I for ac am Len Cymru, mai gwaith anodd dros ben oedd daro ar neb mwy cymwys i'r Gadair hon nag ef. Y drwg yw-yr wyf I yn rhy hen t gael mynd yno i giywcd y darlithiau Pa bryd y eawn ni lyfr Crwys? Yr wyf yn el ddtsgwy! ers talm hir. DIwrnod Mawr yng Nghacrnarfon oedd y dydd Mawrth yr 11 o'r mis hwn, canys hynny oedd dydd angladd y gwr ma.wr a da, y Parch. D. S. Jones, gwemidog Salem. Ac yn araf a dwys y dymunaf son am Mr. j-ones heddyw. Yn wir, yr wyf fel un yn ameu a fu ef farw o gwbl! Onid oedd ef yn ieuanc tawn, deudwch? Prin yn 60 oed, a't serch ar drac'thu'r Efengyl mor ty\\ ac mor traidd ag erioed. G\\yddat hefyd sut I sgrifennu'n dda, ac ni i'edr na chenedl uac enwad ffordd- lo colli dyn fcHy. Ond ofer son Ei ddydd angtadd ef oedd y Mawrth diwaethaf yn hen dref Caernarfon. Ac wytodd Cymru i gyd ar !an cit fedd Cafodd ryw 12 neu 3 mis o swn yr Afon olaf, a bu'n gystuddiol iawn am ryw 3 wythnos cyn y diwedd. Yna "bu far\v'n dawel/' cbr y cofnod am dano ym mhapurau'r dre, ac felly'n union y bu A melys a to hun Gwr Duw! Yng Ngheredigion y ganed, bu'n weinldog mewn dwy Eg- Iwys yn y Dc cyn dyfod i'r Gogledd. r:yw 23 mlynedd yn ol. Gwnaeth waith mawr, a mawr yw'r bwlch ar ei oL Ym mynwent newydd Caernarfon y c!addwyd. Cynhyrfwyd Hartech yn ddiweddar ga,n ddigwyddia.d pur anghySredin a bu raid i bob! gael siarad. Swm y cwbt yw hyn Tr!gai merch 39 oed, o feddwl gwan a chorff llesg, gyd a'i chwaer a't brawd-yng-nghyfraith, gan dderbyn peth cymorth plwyf at ei chynnal, mcwn Me o'r enw Garth Mawr. Fel yr awgrymais, md oedd o lechyd da; ond fe aeth yn wael yn sydyn y nos o'r blacn, a bu farw cyn I neb fedru cyrchu'r meddyg. A dyna bawb yn clebran siarad' ar draws ac ar hyd! Bu alw Cwest wedyn, a gohirio h\vnnw om wnelid archwHIad meddygol ar y truan gor- ffyn! Yn ifodus, canfu'r meddyg')n na. cha.wsa.i'r drancedig ddim cam gan neb, ac mai achos y marw oedd meth- iant y galon dan bwys peth o enyniad yr ysgyfaint. Da yw gair y dystiol- acth, ond m!! gwel! a fuasai tipyn I!at o siarad Gas pobi segur. Mae angau't ddigon prudd ei hunan, heb i neb ei wneuthur yn erch fet yna. Un peth yw Cwest, a diolch am dano; peth aja-ll yw scgur siarad, a.c md oes gen- nyf air da i hwnnw. Gorffwysed y druan fach mewn hedd.

j Beirniadaetb. I CYSTADLEUAETH EGLWYS ST. tOAN, PONTYBEREM. t Traethawd GwoHa'r Ysgol Sut." I I CAN Y PARCH HUW EDWARDS, PO I" EER EM. —Daeth tri o gyfansoddiadau t law. i. Aelod o'r Ysgol Sul.—Ysgrif- ennodd 51 tuda!en foolscap Daw yn fuan at ci bwnc. Condemnia y rhod- lanna a welir ar brynhawn Sul. Gesyd bwyslais ar y gofyniad,— Both yw eich dyledswydd chwi at yr Ysgol Sul?" Ysgrlfenna yn fyr ar yr Arolygwr a'i gymhwysterau, nid yw yn ymhelaethu ar y p\\yntiau hyn. Cymeradwya gyrddau i'r plant t ad- rodd a chanu, ynghyd ag cthol un neu ddau i geislo ennill esgeuluswyr. Daw at ddyledswydd yr athrawon at eu disgybllon, ond rhy fyr yw ei ym- drinlaeth. Yna daw at ddyledswydd rhiem at y plant, ac at ddyledswydd y pulpudau. Byrdwn ei ysgrif yw sut i ennill rhagor I ddyfod i'r ysgol; es- geulusa yr agwedd ynglyn ag addysg a gwalth yr ysgol ar ol dyfod tddi. Cymhara yr offelrlad i ryw beir- lannydd (mechanical engineer) sydd t ofalu fod yr holl beiriannau yn symud yn y ffordd oreu. Nid yw y cyfan- soddwr hwn wed! cdrych yn ddlgon I eang ar y mater, gan Iddo gyfyngu ei hun i'r pwynt,—sut i gynhyddu nifer y mynychwyr yn unig. Haedda. gan- mo!'aci:h am ci ysbryd ccnhado!. 2. CaeciIHus.—Cyfansoddiad Saes- neg, 23 foolscap; ni ddylcsid ysgrif- ennu ar y "ddwy ochr" i'r tudalen Mae hwn yn bur gyfarwydd yn y Saesneg, ac yn meddu ar arddull ddar- Henadwy; tuedda I ddefnyddio go,rmyd o ansoddclriau yn awr ac eilwaith. Medda ar lawer o wreiddiolder. Ys- grifenna mewn paragramau byrlon .1 threfnus, ond credwn mat mantai'? fyddai, pe wedi gosod ei sylwadau o dan raniadan ac is-raniadau. Dech- reua drwy gymharu yr Ysgol Sul t ardd, ac fel y gall gardd ddyfod yn amalwch heb ofaL Dywed, "The nrst Sunday School was a garden- the beautifully blessed Eden," ac yna ceir ganddo sylwadau da ar hanes y da a'r drwg yng Ngardd Eden; yn wir y mac yn farddonol o ran iaith; ond er mor dda y sylwadau nid ydynt yn hollol ar destyn y gystadleuaeth. Cyfeiria at hanes yr Iddewon ac addysglant crefyddo!, a rhydd ychydig linellau i Noah, Abraham a'r hen OruchwyHaeth a daw at lesu Grist ac ar ol hynny at y Diwygiad (Re- formation), a t.hua chanol y pumed tudalen daw at yr Ysgol Sul fel v golygir y term hcddyw—"Our Sun- day School as we are apt to limit its meaning." A siarad yn fanwl, yn awr y daw at y testy n, a g'ofynna, "Why this dissatisfaction with the present state of the Sunday School." Dylasai wynebu y cwestiwn yn gynt. Ceidw at y gymhariaeth o ardd a garddwr am dudalcn arall, ac ar tud- alen 7. LJawforwyn yr Eglwys yw'r Ysgol o'r offeiriad yn bennaeth ami. Rha,id wrth gynorthwywyr uiedrus a gwybodus; yr offeiriad i addysgu yr athrawon pan fo angen. Daw at yr Arolygwr, prif gynorthwywr yr o&'eir- iad; efc I bwysleisio ar drefniadaeth yr ysgol; i'w ddewls drwy bleidlais v cymunwyr; hyd parhad ei arolygiaeth i'w benderfynu, ond pan geir gafael ar un da rhaid wrth ymdrech i gadw hwnnw yn ei swydd am gyfnod. Mae angen graddoli y dosbarthiadau. Rhaid meithrin cyfcillgarwch rhwng yr athraw a rhtcni y plant. Y cartref yw ffon gyntaf yr ysgol; mae cyfrif oldcb ar y rhieni i addysgu'r plant garu'r da ac i gashau'r drwg. Goi ynna bic mae a,di'an hyhaf yr ysgol—y tridiau a'r tadau? Apelia ar iddynt odyfod I mown. Yna daw at gwcs- tiwn yr adeiladau—dylent fod yn hardd, iachus, gyda digon o nenestri. Canolowyntia ei sylwadau ar Ysgol V Flant, a sonia am blatfform, bwrdd symudol, ca'deiria.u a, phiano; y IIawj' yn codt'n raddol; (, partitions" sym- udol ac amryw ystafelloedd, desks pwrpasol, mapiau, a darluniau ys- grythyrol, &c Ym mhob ysgol dylid cac! Hyfrgell. Ni anghona yr 'easils' a'r oyrddau du (blackboards). Gyda golwg ar gae! y pethal hyn.dywed,— "The Impossibilities dwindle to misty nothingness before the magic touch of wise Industry." Pan fetha athraw a bod yn bresennol yn ei ddosbarth dylai ddanfon gair i'r Arolygwr ac awgrymu un i lanw ei !e. Da yw dosbarth athrawon gydf.'r ae!odau yn barod I !anw tteoedd gwag; a sonia am ddosbarth t hyfforddi athrawon yn ystod yr wythno-s. Manyla ar y syn- iad o gynwyno "stamps" darlumadol i'r plant. Pwysicach na'r gwaith o ddarllen ydyw diddon'r wcrs i'r p!cn' tyn. Dyltd cwestlyno. Adrodded rhai o'r plant y wers yn eu geiriau a'u dull eu hunain ar y diwedd; hynny'n. help i hunan-fynegiant. Gofalaf am Ddefosiwn gydag agor a dlweddu'r' Ysgol. Cyn ymwahanu cyhoedded yr Arolygwr y mcusydd IIafur ar gyfci y Sul dilynol. Defnyddiol fyddai syi- wadau gan yr Arolygwr neu'r offelr- iad ar y g\va.hanol dymhorau a'r gwyliau, a gwasanaeth Ysgol Su!, arbennig yn ftynyddol, gan roddl Me amiwg i'r plant, gyda chyfle iddynt J. gymryd rhan, gyda chanu, adrodd Salmau, a phregeth 1'r plant gan yr offeiriad, a Hawer o. bethau eral! Tcrfyna drwy ofyn, A yw y cyfan a nodwyd yn bosibi? Ac ctyb yn gad- arnhao!. Ditfygiol ydyw gyda gohvg ar adran y bob! lawr o'r Ysgol, -ic yng Nghymru y mae hynny yn bwysig. Y mae y diffyg hwn yn tynnu oddiwrth wcrth cyfanr\vydd y tracthawd; ond er hynny y mae "Cae- clUIus" wedi cynhyrchu cyfansoddiad diddoro!, darllenadwy Haedda ei longyfarch am ei walth. Un adwaen ei nodwedd.—Hyd ct draethawd yn 17t footscap; Hawysgnf dlos; gwaith trefnus. Cymraeg cywir ar y cyfan ond nid yw'n amcanu at yr orgraff ddiweddaraf. Erys gryn dipyn gyda'r Ysgol Sul yn ? y gor- ffennol er deall ei hamcan a nodwedd ei dylanwad. Dyfynna o erthygl "Yr Ysgol Su! a'r Ganrif" gan gyflwyno ystadegaeth, a dangos cynydd, amI wg a chyson. Gelwir am ddlwydrwydd a ffyddlondcb. Manyllr ar nodwc'H- lon y gwaith yn y gorffenno!—symud tywyllwch, ofergoeledd ac annuwiot deb; tua 1787 nid oedd ond tua phump y cant yn gallu darllen gair ar lyfr, ond mac pcthau wedi cyfncwid. Dyg- odd yr Ysgol Sul addysg i ymyl y wcnn. Magwyd Ilawcr o gewri Cymru yn hon, cerddorion, be!rdd, haneswyr, !!enorion, arelthwyr &c. 1'r pulpud bu yn ddigaregydd ac yn achlesydd cyson. Caed em bod yn fwy dyledus i'r sefydHad hwn nag i unrhyw un arall. Dyna reswm dros gynllunio o'r newydd heddyw. Sym- uda. at sefyllfa bresennol yr ysgo! ar tudalcn 5. "Y mae rhwymedigacth arnom i'w gwncud mor effeithiol ag- y byddo modd." iN,Iewn sefyllfa atifocIG- haot y mac'r Ysgol Sul heddyw— paham? Beth yw prif angen Cymru heddyw? Etyb gyda'r diwcddar Ddeon HoweM,—"Adfywiad ysbryd- ol." Daw at y gweillantau angen- rheidio! gan eu cyflwyno mewn trcfn, er nad wcdi eu rhifnodt na thanHncni-! y penawdau. (i) Cadw amcan yr YggoJ Sul mewn gohvg: Rhwymedig- aeth yr athrawon ynglyn a hyn. Dyfynna "Gwe!I yw i'r Ysgo! Sul t'arw gyda'i hamcanion, na byw wasanacthu amcanion is-raddol. ''—( -') Cyfaddasu yr Ysgot ar gyfer nod- ZD Z!l f er i-io d weddton yr oes: "Ni wnelH' addysg Cymru yn ei mabandod y tro i ddi- wallu yr ocs brcsennoL" Yn wyncb y deffroad addysgol rhaid i'r Ysgol 8u! ymysgwyd o'i chysgadrwydd fel na elo yr addysg oreu yn Is-raddoL—(3) Derbyn cefnogaeth wresocaf yr eg- !wys Mac angcn credmwyr byw heddyw. "Y fath olwg lewyrchus fuasat ar yr Ysgol Sul pe buasai pob crcfyddwr wedi dyfod I deimlo rhy\ raid arno i welthio o't phlaid.-(4) Prydlondeb: Condemnia. "sefylHan ar hyd yr heolydd" neu oddcutu'r eglwys yn He myned i mewn yn brydlon.-( 5) Ffyddlondeb Gwe!! ffyddlondeb gyda gaHuocdd meddyliol gwetniaid nag anffyddtondeb gyda galluocdd cry Ron. Condcrnma ddarHen papurau newydd- ion ar y Saboth.-(6) Ceisio swyddog- !on cymwys.-(ï) Ceisio athrawon < cymv ys: Diffyg a-thrawon yn amiwg heddyw. Gwell athrawon a olygai weH ysgolheigion. Rhatd I athraw md yn umg fod yn wybodus, ond hefyd wybod am y modd I gyfrannu addysg.—(8) Gofal am y plant a'r rhai tcnamc: Darpar ilenyddiaeth iachus iddynt. Hwynthwy i gael yr athrawon goreu. Yr athraw i as- tudio'r plentyn a-c I ddefnyddio cym- hartacthau. Angen rhagor o "hyff- orddt" heddyw.—(c)) Parodrwydd i w,iith: Hyi-iynii i nodweddu pawb yn yr ysgoL Torrir ealon ami i Arolygwr pan fo'n ceisio cael athraw i lanw lIe gwag. Argraffed yc athrawon ar ddeiliaid eu dosbarthiadau mai bratnt ac anrhydedd fa\vr yw cael addysgu crelll.—( 10) Cadw ysbryd y gwaith _Dyma goron yr Ysgot yn y gorffennol. Mac angen tywalltiad helaeth o'r Ys- bryd Glan. 0 gad y gwclliannau a nodwyd geUir dtsgwyl eto am ddy- fodol dtsglair i'r Ysgol Sul. Mac Un adwaen ei Nodwedd" yn gyfansoddwr gwych, ond boffem ei we!ed yn cymryd att i ysgrifennu yn ol yr orgraft ncwydd—yr orgraff a ddHynir yn ganmoladwy gan y !).\R!AN. Efc yw y goreu yn y gys- tadleuaefh hon, ond daw "CaecilUus" yn btir agos ato. Diolchwn i'r tri cystadlcuydd am cu Hafur, "Ymhob llafur y mae el\ Bydded iddynt i barhau gyda gwasgaru yr had da.

I BYWYD 0 DRALLOD. PAHAM P 'Does brantd dim ao sydd yn aoho<! mwv o Dratted, Pryder a Photn na Chtetyeat y Croen, y Cnawd, yr Asgwrn a'r Cymataw. Fe detm!!r Mmwythad buan drwy ddefnyddto Gomer's Ba!M Wedi caei fy mhoeni am fisoedd gan Eczema a Hygriadau yng ngwahanol rannhu o'rcorS, yn peri poen a thralled lawor. Methu cael lleEhad er po- peth. Wedi arfer "ComefN Batm" mi gefais wellhad buan." M&e Comer's Balm yn awr yn cae! ft gydnabod drwy yr holi wlad fel y meddygiiB mwyaf eCeithiol a Uwyddiannua. DEFNYDDtER COMER'S BALM At bob math o Groen Darddiant. Clwyfau, Briwiau, Llosgi&dau, Ysgaidan- au, Llid y Croen. Coesau Ciwyfus. Vari. cose Veins. COMER'S BALM At Eczema, Crach a Bryntni ym mhennau Plant, Llygriadau, Ysfa Phoethni y Cnawd. Benywod a Plant. COMERS BALM At y PUea, iScurvy, Cyrn Liidus, Gouty Joiata, Cymalau Poenus, Rheumatism yr Aelodau, Lumbago. Fe ddylai y Feddyginiacth hon gae! et chbdw a't hymarfer ym mhob teutu "Fe a rodda derfyn ar bob traiiod." Gofynner am Gomer'B Balm, a mynnwoh weled yr enw yn Hawn ar y box, ao en" Jacob Hughea." Reb hyn twyU ydyw. Ar worth gan bob Chemist a Stores am 1/8, 3/ 6/- (gan gynnwys y War Tax), Neu danfoner 1/4, 8/2, nen 5/3 mewn Stamp* neu P.O. at Jacob Hughes, M.P.&. L.D.8.. ManufactuTing ehemist, Pen&rth, Cardie.

Ctydach.—Drama: Y Ddau Frawd. Daeth tyrfa. fawr i'r Neuadd Gy hoeddus nos lau a nos Sadwrn diwedd- af i wcled pern'ormiad o'r ddrama uehod Kan Gwmni Drama y Rhos. Mae'r C'wmni hwn bellach yn boblog- aidd lawn yn y Cwm am ei parodrwydd i bpi-fforn)lo er budd aehosion dyngaroh a, thcityngant bob cefnogaeth i gadw'! yshr,yd Cymreig yji fj'\vyn y cymoedd yma a dueddaa i fynd yn Seisnigaidd. Awduron y ddrama yw Mrl. D. L. Jen- kins a D. M. Davics, Rhos, a gellir heb ragt'ithio eu Hongyfarch ar eu gwaith. Awyrgylch holiot (jiymreig oedd i bo- r)leth. Hon'em Wil yn fwy nag IdwaL Dichon ei fod yn fwys ha-rnddenol wrthi na'I trawd. Roedd If an yn ddigon o grydd end ni charem y rhan olaf o'i drydedd act. Teimlem fed y crydd yn troi'n Hwyrymwt'thodwr heb ddigon o acho.=. ac yn llawer rhy sydyn i hen gy- n:prlad mor wreiddiot ag efe. Dipyu yr <n'af y inae hen gewri felly'n Rymud I'c! rheoi. LIanwai R.ichard EMis ei [c fel tad i beI1Teithl'wydd) a rhoddai gi'yn- dod yn ei lain pan gynghorai ei feibion. Toddedig iawn oedd y rhan pan ddaeth \il ato ei hun, a'r cor yn canu mor dyner. Nid oedd dagrau mhell yr adeg honno. Pronad pawb oedd na welwyd gwell drama yma. er's talm na gweU cilwaraewyr. Caed Ua.wer o ddigrifwch digon diniwed a,'n llonaodd heb ein Hygru. Aed y Cwmni yn eu blaen i ga-dw'r tin* Cymreig yn fyw a boed eu gwaith yn. foddion i ysbrydoli tipyn ar Gymry'r Cwm.—W.J.R.