Y Darian

0 Fon y Clawdd. (Sef Clawdd Offa). GAN YR EllYli. Y mae hi yn oer, Mr. Gol., a gorchest ydyw cadw'n gynnes wrth y tan. Gwir ei bod yn fyd gwyn ar bawb ond byd oer iawn ydyw, ac eto rhaid i'r Eryr ymysgwyd gan fod amrynv bethau yn disgwyl ei croniclo. Ymwelodd Dr. Campbell Morgan a'r Cefnmawr yn ddiweddar. Pregethodd yn y prynhawn yn y Tabernacl a. dar- lithiodd yn yr un lie yn yr hwyr ar y testun amserol, "The Church and the Nations." Cafodd gynnullleidfaoedd eithriadol fawr. Deallaf fod pobl y Cefn yn brysur gasglu trysorfa er adeiladu Neuadd Hedd er cof am y milwyr a gwympodd yn y frwydyr fawr.4 Cyrhaedda'r dry- sorra yn agos i'r pedwar ffigiwr eisioes. Godidog ydyw'r ddau syniad sydd j •ynglyn a'r mudiad. Cofio'r dewrion a fu farw a threfnu lie cynnull i'r oesau a ddaw. Cafwy(I evnl-iadledd a chyfarfod cy- hoeddus yng Ngwrecsam dydd Mercher, Chwef. 12, i hyrwyddo'r Cynghraill Cenhedloedd. Maer y dref a eistedd- odd yn y gadair yn yr hwyr a'r llefar- wyr oedd W. L1. Williams, Ysw., Llun-' dain, Major Wheldon, a'r Canon Davies. Gyda, Ilaw,, Mr. Gol., onid da fuasai trefnu cyfarfodydd cyffelym trwy'r holl wlad ? Amlwg yw fod Mr. Wilson a. Mr. Lloyd George yn gorfod ymladd yn galed i gael y cynllun hwn i weith- rediad. Gyda'r gan y mae'r Rhosiaid yn cael hwyl, ac ar y 29 o Ion. y cynhaliwyfl Cyngor BIynyddol y Cor Meibion. Dat- ganwyd "The Martyr" gan Maunder. Nid yn ami y caed gwell eyngerdd. Ar- weinydd y cor ydyw Mr Dan Roberts, a chyfeiliwyd yn fedrus gan Mr. John Williams, F.R.C.O., ar y piano, a Dr. Roberts ar yr harmonium. Nos Sadwrn diweddaf cyflwynoau gweithwyr Glofa'r Haiod rodd parch ac edmygedd i Mr. Joseph Garner ar ei benodiad yn is-arolygydd Glofa Brad- ford, Manceinion. Cafodd mewn gwerth ag arian tua Y-60. Da iawn, fechgyn y Rhos. Rhoddodd y Parch. E. liowells, B.A., B.D., Johnstown, heibio ofal ei eglwys am ddeuddeg inis er ymgymeryd a gwaith addysgu'r milwyr yn yr Aifft o dan nawdd y Y.M.C.A. Teimlir colled ar ol Mr. Howells. Dyn ieuanc cryf ei feddwl, pwyllog ei farn. a chlir ei welediad yw efe. Ail-gychwynir Eisteddfod y Rhos eleni ar ol pedair blynedd o seibiant. Cynhelir hi ar y dydaiad arferol, sef y LInn cyntaf o Orffennaf. Penderfyn- wyd ei chynnal yn y Pafiiiwn, a chael tri cliwrdd yn ystod y dydd.

 ?!i. !.<  !.?JjL!J.J)Xt. CYMDEITHAS YR IAITH GYMRAEG. l\iIae'x Gymdeithas uchod wedi pen- derfvnu derbyn i'r Ysgol Haf Gymraeg a gynhelir yn Aberystwyth unrhyw filwr heb ofyn tal o gwbl. Dyma gyfle ar- dderchog!

I Aelwyd y Beirdd. I Anfoned y Beirdd &u cynhyrchion i Ap Heftn, 11 Seymour St., Aberdar • Marwnadau.—Trethir swllt ai: bob wyth llinell cyn y'u cyhoeddir. Philos Hefin.—Mae'r cywydcl hwn mewn llaw er's blwyddyn, ond yn werth ei gadw cyhyd er mwyn ami gwpled da a gyn- hwysa. Daeth rhagor o waith y bardd i law yn ddiii-eddar, a drwg gan deulu'r Aelwyd am ei brofedigaeth o golli priod ei fynwes. Brig-y-Don.—-Enw ei dy yw enw barddol Mr. Seth P. Jones o liyn allan, wedi ei selio gan yr Archdderwydd yng Ngorsedd y Beirdd yng Nghastell Nedd. Bydd y plant yn debyg o gymeryd at v- penillion hyn ar gyfer yr Wyl. Amheuwn a yw "blwng" yn air iawn lie y mae. Dewi Aur.—Darn amserol gan Gymro selog. Nid yw "aeg" yn air, yn oll y prif awdurdod: "eg" yw'r terfyniad-Saesn-og, Ffrangeg, Almaeneg, Eidaleg, Cymra-eg. Dyna pam y dodwyd "iaith" yn lie "aeg." J. W. Jones.-Dyiii-,t ddarn sydd mewn Haw er's amser maith, ond ei dro yntau lWlaMwl? i dod. Ni chwyna'r penillion sy'n aros ar ol y pedwar a adawyd allan. W. T. Lloyd.Bydd y cerddorion yn Uaniu at hon, fel at ddarnau ereill o waith yr awdur talentog. Enfyn rhai ohonynt am ei gyfeiriad. Clywsom oddiwrth Gwernantydd W. Rees (Glandwr), Wil Hopkin, Parch. J. R. Richards (Bedlinog). I MAE Y DELYNF I (Yn arwest Cymrodorion Merthyr Tydfil, Gwyl Ddewi, 1899—ugain mlynedd yn ol.) Wych Gyfaill! peidiwch gofyn—i mi 'nawr Am wneud can nac englyn; Ryfedd beth! pa ryw fodd bu liynp- Dewi a'i Wyl heb y Delyn P "Y Ddraig Goch ddyry gychwyn,"—lliw uthr hon b Yw llvthrennau'r cerdvnl- A'r werdd Genhinen ar hyn Ond, holaf, Mae y Delyn? Ceir son am dani ronyn—dyna i gyd— Yn y gan a'r englyn; I godi hwyl, gyda hyn, Daw alaw—"Gwlad y Delyn." Ai chwedl ofer yw'r offeryn?—enw Heb hanes, ond englyn; Ai gair rhyw fardd—grea a fynn At ei alwad—yw Telyn? Na; tarfodd hon dros derfyn-enaid Saul Ysbryd sur a, nodyn, Yn llaw gelfydd Dafydd-dyn 0 bur dalent-bêr Delyn. Pan i ryfel a'r gelyil-ai dewrion Glyndwr a Llewelyn,— Deffroi tanllyd, waedlyd wyn Dialedd a wn ai'z- Delyn. Offeiriad yr offeryn--o'i thannau Iaith enaid a ennyn; Ys brwd gerdd rhyw ysbryd gwyn Ad-eilia llais y Delyn. I'r hudolwyr a'i dilyn,—swn difyr Sy'n y dafarn iddyn'; A dyma ni haid man hyn Yn bydoli heb Delyn. Dros gant gogoniant byd gwyn,—os i laivr I'n bras wledd y disgyn Dewi Sant, mewn siomiant syn Mud wyla am y Delyn. Caed seigiau, moethau amheuthyn,—gwin, llaeth, Gwenau llu gyferbyn, Llawnder, fiedd-oll; ond, er hyn, Nid Gwyl, nid hwyl heb Delyn. Giren moethau, foethau hen fwthyn,-cillio Cawl cenin, neu enwyn, A chael seiniau tannau tynn O'r dwylo ar y Delyn. Oni cheir hi yr ochr hyn—i'r a fon, Ai rhyfyg fai gofyn Am nefoedd a gwisgoedd gwyn Un, o deulu'r "Aur Delyn?" Ap Hefin. I GWLATGAB DANT. I Tiem arianlli Orloii, Gwyn yw lliw ei gwenau Hon-, Lluchia oleuni llachar O'i henfro hell gwynfri bar. Draw yn nen y gorffennol, Lluniai ffawd ei llenni ffol; Oesau llwyd y meuddwydion. Oesau llwm, heh iasau lion. Mor fwyn o'r llwyn ceir Doniam, E ddaw son am Ddewi Sano; Cilia nod y cysgodau, Llu y nef sy'n llawenhau. Eglwys a gynnwys ganu, Gwyliau'r Llan sy'n gahv'r nil Swn miloedd mewn sain moliant, Jlawn eu tud, a lion eu tant. Persawr hyglod y blodau Gawn mewn hedd gwyn i'w mwynhau ilbodio'n dal 'rhyd ein dolydd, Wnawn yn ffol i gol y gwydd. Gelyn dysg—lond ei osgo, Ac uthr ffug a aeth ar ffa; Triga heddwch tragwyddol, Nawdd i'n hiaitli a ddaw yn 01. Lion yw bod yn Llwyn Bedw. 0 drim trais, ei lais a'i Iw, Hoh ingoedd erell, heb angau, A'i drwst hen a hair dristhau. Erch fflamau yn donnau dig Mal ffwrn a'i hyrnyl ffyrnig. Swn ochain yn sain uchaf Gan rwygo mel awel haf. Ymddllg ein melys hamdden, Odlau'n hael o delyn hen, Mor swynol y mae'r seiniau, Lion o hyd, i'n llawenhan, iVjwyn a hyw yw yr awel, Ar y min i mi mae'r mel, 0 loewed yw'r alawon, Yn enw'r Sant, iawn yw'r son. Hoywon wladgarwyr ieuainc, Elo'n ffri i rywle'11 Ffraine, Gan dyru i fysg ein dewrion, I gadw'u tant, i godi'u ton; Hawdd yw son am Ddewi Sant, Miloedd heddyw a'i molant; Gwaeddwn a lion agweddau, "Mor fo'n fur i'r bur hoff bau." Philos Hefin. GWLAD OREUMl BYD YW CYMRU. 'Rwy'n earn 'nhad1 'rwy'n caru 'mam, 'Rwy'n caru'm dmam deulu, 'Rwy'n caru'm hiaith am cenedl hen, A gwen garedig Cymru. Hen Wlad y Bryniau gweiriog, gwyrdd, A'i myrdd o breiddiau gwlanog, A'i geifr Ifel disatbr eu ffyrdd, A'i inilfyrdd gwartheg blithog. Ei gwylIt ebolion, by chain, chwim, Llygadli ym, byw, hedlamol, Ilhaeadro rawn a chwifiol fwng Yn gnydiau blwng llywethol. 'Rwv'n caru er's yn blentyn bach Ei bwydydd iach, diledrith Cawl cennin, medd, a maidd di-brin. A sucan gwyn a llefrith. Ei hawel bur a ddaw o'r mor, A'i stor o bersawr hyfryd O'i mynydd ban a'i gwastad ddol. A llond ei ehol o iecliyd. 'Ilwy'n caru gwrid ei hwyneb hardd Fel gardd hi fyth flodeua; Aiddunol gylcliarlunfa fyw Symudliw yw Gwyllt Walia. 0 gyfoeth drud mae'n storfa glyd. Goreugwvr byd sy'n gwenu Ar werth ei haenau glo a'i haur: Gwlad oreu'r byd yw Cymru. Yr oreu bu i'n tadau hen, Yn lien a cherdd a chrefydd; Caiff Cymru Fydd fel Cymru Fu Ei cliaru ben-bwy-gilydd. Seth P. Jones (Brig-y-Don). Penclawdd. BANER DEWI SANT. Diolch wnawn dan faner Dewi, Cadwn wyl er mwyn ein plant; Dysgwn hwy i garu Cymru Fel, y gwnai'n delfrydol Sant. Codwn y banerau i fyny Yn y dyffryn, ar y bryn, Ac ymroddwn gydag egni I godi'n plant i'w lwybral1 gwyn. Canwn hen alawon Cymru Ar y tannau, ac ar fant; Cadwn galon Jan i'w canu Fel y purwyn Ddewi Sant. Dewi wylai mewn anhunedd, Llaith ei rudd dros Walia dIos; W rth ei gweled yn ei llygredd, Bron a niarw yn y nos. Cododd Dewi, deffrodd Gymru, Galwodd hi i lwybrau glan; Dysgodd hi i felys ganu Nes daeth Cymru'n wlad y gan.. Darostyngodd lu o fryniau, Cododd iawer pantle mawr; A gwasgarodd y cysgodau Rhyngdcii ocdd a thoriad gnawr- Dysgodd hi i ddringo'r bryniau, I gyfeiriad nefol wlad, Heuodd hadau diwygiadau Ddygodd iddi ei rhyddhad. Er fod Dewi wedi ei gladdu Gwyrdd o hyd yw llwybrau'r Sant r. I Heddyw drostynt dringo i fyny Yl1 arwrol mae ei blant. Twyn, Garnant. J. W. Jones, I Y CYMRO. BACH. I Ali (lyfaf iiiiiitilii Gyiiiro, Os dysgweh fi, fy mam, I siarad yn ddiwyro Yr hen Gymraeg ddinam,— F^ el dysgodd Nain i chwithau G^ ymraeg—ei difyr waith- A'm taid l'iii tad, yn ddiau,- Gan drechu'r estron iaith. Gochefaf folly'm gwawdio Pan wy'n ddyn ieuanc Had, A ehwithau, mam, eich beio Tra'n cadw iaith ein gwlad. Gwnewcli enwi'm gwisg a'm bwydydd' Heb lediaith Sais na sen, A 'stori lesii'ch crefydd; Yn Heniaith Cymru Wen. Rieni, ac athrawon— Hiliogaeth Dewi Sant,— Iaithgarwyr gwlad y dewripn— Gwnewch Gymry glan o'ch plant. I Dewi Aur.

Mwy gwerthfawr y'nt i mi na'r aur coeth—arbedasant fy mywyd." Apwyddion Cyffredin Plies alt- Gravel. Poen yn y Cefn, y Lwynau a'r Coluddion, Dwfr Poeth, Dwfr Ataliad, y Bledren yn gyffrous a phoenus, Gwaew, Colic, y Cylla yn chwyddo, Rhwymedd, Diffyg Traul, Surni yn yr Ys- tumog, Cwsg Anesmwyth, Teimlad Marwaidd a Chysglyd, Bias Annymunol yn y Genau, Biliousness, y Bendro, Nychdod. Diffyg Anadl, &c. 17 FIFTH A VBNC". QUEEN'S PARK, LONDON, W A. NNVVYL SYR, Rhagfyr 17eg, 1918. Yn y dyddiau hyn, pan y ceir diluw o dystiolaethau i w-hanoi Feddygin- iatfthau, teimlaf eddiar yr hyn a wn trwy brefiad personol, am dros ddeng mlynedd ar hugain y dylwn ddwyn tystioiaefch ffyddlon i'ch Pelei.au gwir werthfawr at y PILES a'r GRAVEL. Dro ar ol tro bwriadais ysgrifennu atoch, ond oedaia hydh yn hyn. Gwn am eich Pelenau er's dros ddeng mlynedd ar hugain, a cymeiadwyais hwy i ddwsinau o bobl, gar, roi amryw flychau i eraiil er mwyn eu symud i roi prawf arnynt. a dywedafyn ddifl. esgni na welai& bwy'n methu a rhoi iachad erioed, pan roddai y ctaf brawf teg arn- ynt. Yn yrhwanegol, credaf yn gydwybodol ei bod y feddyginiaeth oreu ar y farchnad heddyw at y PILES a'r GRAVEL, ac nid wyf bytb heb Flwch o No. 1 yn y ty. Gellwch dd f.yddio'r llythyr hwn fel y mynoch; parod wyf i wynebu unrhyw un i dystio i werth mawr eich pelenau. Teg yw i mi ddweyd yr ysgrifennir hyn gennyf yn hollol o honof fy hun, heb fy nghymell mewn unrhy w ffordd gan neb. Ni wyr neb fy mod yn ysgrifennu atoch. Cynhyrfwyd 6 i iysgrifennu gan y llu mawr o gymeradwyaethau i feddyginaethau diwerth at y Piles a'r Gravel a ddaeth o dan fy sylw personol droion. Hydernf na ystyriwch fy llythyr yn orfaiih, gan mai un gwael wyf am ddweyd fy meddwl yu gryno. Yd wyf, yr eiddooh yn gywK, WILLIAM TYLER. Y mae y Feddyginiaeth werthfawr hon i'w chael mewn tri ffurf No. I George's Pile and Gravel Pills (label we No. 2. George's Gravel Pills (label las) No 3. forge's Pills for the Piles (label goch Gwerthir y Peleni Byd-glodus hyn ymhob man, mewn Blvehau 1/3 a 8/- yr un. Gyda'r Post am 1/4 a 8/2. Goohalwoh Dwyllwyp ] E. George, Successor to I J. E. George, M.R.P.S., Hlrwaln, Aberdare BEES BILIOUS BEANS. Y Fectdigfniaeth oreu at yr Afu a'r cylla. Anfonwch am hon, 1/3: drwy'r post, 1/5. Don't complain your liver is wrong. You will feel ten years younger after 8. few doses. Hundreds testify to the value of this medicine. Agent for South Wales: J. Harris, Ph.Ch., M.P.S., Major Pharmacist, Ystradgynlais. Cures Headaches, Constipation, Indiges tion, Dizziness, Piles, Sallow Complexion Female Weaknesses, Pams in the Back, Pimples, Loss of Appetite k-nd gives ton* to the whole syateip LLYFRAU CYMRAEC Ceir stoc dda o Lyfrau Cymraeg yo y Briwnant House, Tonypandy, at wasanaeth Ysgol Sul, DosbarthiadaU Cymraeg. GELWCH I FEWN. j. HOWELLS.