Baner ac Amserau Cymru

TY Y CYFFREDIN. DYDD LLXJN, Mai lleg — Cyraaerodd y Liefat* ydd y gadair am ddau o'r gloch, Rwssia a Manchuria, Argiwydd Cracborne, mewn sltebiad i Mr. J. Walton, a ddywedodd fod Llywodraeth RWSBÍa wedi awgrymn mewn attebiad i ohebaaeth anni bynol a chyfeiilgar cedd wedi cael ei hanton gan lywodraothau yr Unol Dalaetfeau a'r whd hüB, en bod hwy yn glyoa at yr ymrwyimaaaa oeuaynt wedi eu gwneyd i fynea o Manohoria, er fed yt ymadawiad hwnw wedi cael ei ohirio dros dym- mor. Adroddodd y Trafaoddwr Frydemig yn Newohwang cad oedd yna liD. sail i'r loniad gyda golwg ar ad-feddiaoniad Newchwang gap y Itwês Said. 0 clan vr auigylchiad^u hvn. nid cedd y Llywolrasth yn gweled digon o reswm i Sicilian cweithrediad unol rhwng yr Unol Dalaethao, Japan, a Phrydain Fawr, gyda'r amoan o cdyfod i g y ddealltwri&eth derfynol a Rwssia. Yr Aliforion o L6, Dywedodd Mr, Ritchie, with atteb Mr. D. A. Thomas, mai y swm o 10 a allforiwyd yn ystod y flwyddyn oedd yn diweddu Mawtth Slain, am brisiau dros 7s. y dynelL end heb fod dros 8s. y dynell, ydoedd 2,327,503 o dynelli. Nidoeaci yn meddu hysbysrwydd swyddogol am yr hyn a all. foriwyd rhwng 5s, a 6s. ond Did oedd y ffigyrau yn gyfryw ag i wneyd gwafcaniaeth yn yr amcan gyfrifon. Llafur yn y Mwngloddiau 916 yn y Transvaal Mr. D. A. Thomas 3 ofynodd i Ssgrifeaydd y Trefedigaethau pa on a fyddai iddo, yn ngwyneb fod llafar yn cael ei gyBawni yn y mwngioaajao glo gan Kaffir laid, ddyweyd a oedd yn cael Bn. hawsder i sicrhau y cyfryw lafar ar ol y rhyfe), a pha an a allai et ddywoyd pa ta'.nt o so a gQu.&} > yu mwngloddiau y Transvaal er yr Slain o Ragtyr diweddaf, a'r ewra a gndwyd yn ystod yr un arnser yn 18Q9 Mr. Chamberlain a ddywedodd nad cadd efe yn roedda nnrbyw hysbyarwydd o berthycas i gwest- iwn llafar yn mwng'oddiau y Transvaal, oud yr oedd wedi dvweyd eisoea fod yna gryn ddiiiyg gyda golwg ar lafur a geliid dyweyd byrsy gyoa golwg ar amaethyddiaeth, yn gystal a diwydian- nau eraill. Yr adroddiadau diweddaf gyda golwg ar ? swm o 1A a godwyd ydoedd am Icaawr i. Chwefror, 260,000 o dynelli. Nid oedd yihgyr&c am 1S99 yn ei feddiant ond yr hyn a godwyd yn ystod yr un amser yn 1898 ydoedd 230,000 o dynelli. Mesur Beicydd. Cyflwynodd Mr. Jesse Colliuga fesur i ddarparu cytieusderau i werthu tircedd i danantiaid, ae eraill, yn Lloegr a Chymru. CTFLENVVAD. Ymffurfiodd v T>' ya bwjllgor ar atneangyfrifon y gwasanaebh gwladol, Ar ybleidiais o 6,266,500^ at gyflogau a choatau y ISythyrdy. cynnygiodd Mr. Lough fod y blsidlsis yn cael ei gostwng O\Vyuai yn etbyn cvf&nsoddiad y pwyllgor cedd yn cael ei bsocodi i wneyd ytnohwdiad i gwyoion y personaa oedd ya gtvetihso ya y llythyrdai. Mr. Ansten Chamberlain, yn nghwrs y dtadl, a hyabysodd y byddal i'r ytnohwiliad i gwynion y llythyrdy gael ei gario alla*i gan bersonan anm- bynol, o'r tu al3ant a'i fod yn disgwyl ejcrbau gwasanaeth pump o foneddiaios, eowaa pa rai a Bicrbaent ymddiriedaeth y Ty. Bvddai i unrhyw gynnrychiolwr i'r Postfeistr Crfffedinol, nsu y dynion, gael ei gan allan. Oafodd y cynoygiad i ostwng y bieialaia ei wrthod trwy 199 o bieidleisiau yn erbyn 122. Cariwyd y bloidla;s trwy fwyafrif o 104-199 dros, a 25 yn erbyn. Treuliwyd yr eisteddiad hwyrol mawn pwyllgor cyflenwad.

TY YR ARGLWYDDI. DYDD MAWRTH, Nai 12tf;d.-Ni bu en harglwyddi yn eistedd ond am rbyw uga^n man yd. ? Cyflwynodd Iarll Russall fesur i ddiwygio cyfraith ysgariaefch. a darlhmwyd ef y waith gyntaf. Cymmerodd Argiwydd Willoughby de Broke y llw, &c., ar ei ddyrchafiad i'r teitl.

TY Y CYFFREDIN. DYDD MAWRTH, Mai 12fed.-Cymmerodd y Llefarydd y gadair yn union ar ol dau o'r gloch. Wedi myned trwy restr o ofyniadau, cym- merwyd PENDKEFYNIADAU Y GYLLIDEB o dan ystyriaeth mewn pwyllgor. Yr oedd y penderfyniad cyntaf yn awdurdodi, yn ystod y flwyddyn bresennol, y toDau chwanegol a osodid a" dybaco, ewrw, a gwirodydd poethion, trwy Gyfraith Cyllid 1900. Mr. Ritchie, mewn attebiad i Syr H. Fowler, a ddvwododd mai yr hyn a ddsrbyuiwyd trwy y doll ar dybaco yn 1900 ydoedd 12,838,000p. Y flwyddyn ddilynol syrthiodd y cyliid i 10,567,000,o. Cododd yn 1892, modd bynag, i 12,413 OCO.y.; a gwneid yr amcangrif am y flwyddyn bresennol am y swm o 12 SOO.OlO.i'. Wedi rhyw gymmaiat o ddadleu pellach, cyttunwyd ar y penderfyDiadau. Mesur Addysg (Echwyn). Mr. Long a gyonygioddailddarlleniad Mesur Addysg (Echwyn). Dywedodd xnai amcan y mesur ydoedd rhoddi gallu chwanegol i awdnr- doaau lleol fenthvcii symiau o arian, er eu galluogi i gyfarfed ag unrbyw ddjffyg a allai godi ar eu gwaith yn eymmeryd eu dyled. swyddau o dan Gyfraith Addysg, Mr. H. Hobbonse a greesawai y mesur, ond yr oedd o'r farn y Vuasai y Liywodraeih yn gwneyd swell gwaith wrth roddi cbwaneg o arian o'r Drysorfa i roddi olew ar beiriannau y eynllun newydd. Wedi i Mr. Bryce, Mr. Lambert, Syr J. Gorst, draetbu eu eyniadau ar y cwes-ciwn, cyttanwyd ar ail ddarlleniad y mesur. t Mesur Fjyrdd Haiarn (Gallu Trydavol), Cynnygiodd Mr G. Balfour fod Moslar Ffyrdd Haiarn (tiaIIu Trydarol) yn cael el ddadieu yr ail waith. Eginrodd mai amcan y meenr ydoedd, rhwyddhsu y ffordd i ddefn yddio gallu tryda ol ar ffyr-d haiarn, trwy allnogi i gwmnian ffyrdi haiarn sicrhau y gallu angenrheidtol, trwy archebion fddi wrth y Bwrdd Masnach. Mr. Bryce a ddadganodd ei oboith mai un fantais f-iwr trwy y mesur fyddai rhwyddhau y ffordd gyda golwg ar weithia y ffyrdd haiarn ysgeifa cyffredin. Darllenwyd y mesur yr ail waith. Gwrit Neivydd. I Gorchymynwyd i writ newydd gael ei rhoddi allan, er ethol aelod dros sir hildare (Dehen), yn lie Mr. Minch, yr hwn oedd wedi ymddi. swyddo. DYSGYBLAETH EGLWYSIG. Cynnygiodd Mr. Cripps ar i Fesur Dysgybl- aeth Eglwyeig (Rhif 2) gael ei ddarllen yr ail waith. Mr. C. M'Arthur a gynnygiodd welliant, yn gwrthod rhoddi cydsyniad i fesur oedd yn an wy byddu hawllau y lleygwyr, yn immhsru bawl uchaf y frenhiniaeth, ac yn gosod yr awdurdod yn Haw yr esgobion. Mr. Channing a gefnogodd y gwelliant. Cymmerwyd rhan yn y ddadl gan Mr. Stuart Wortley, Mr. Robson, a. Mr. Baltour, yr hwn a roddodd ei gefngaeth i'r mesur. Gwrthodwyd y gwelliant trwy 78 o bieidleis- iau ya erbyn 58 mwyati if, 20, Cariwyd yr ail ddarlleniad trwy 80 o bieid- leisiau yn erbyn 56. Wedi hyny cynnygiwyd ar i'r mesur gael ei drosglwyddo i bwyllgor detholedig. Am haimer nos gohiriwyd y cyunygiad i drosglwyddo y mesur i bwyllgor detholedig.

TY Y CYFFREDIN. DYDD MEBCI-IER, lVlai \oeg ~~Cymmerodd y Llefarydd y gadair am ddau o'r gloch. Mesur Addysg Llundain. HyBbysocd Mr. Balfour y byddai i Fesur Addysg Llundain gael ei gymmeryd mewn pwyllgor, dydd LInn, dydd Mawrth, a dydd Mercher, os byddai yn angenrheidiol. I MESUR PORTIILADD LLUNDAIN. Cynnygiodd Mr. G. Baltour ar i Fesur Porfch* !add Llundain gael ei ddarllen yr ail waith. Syr F. Dixon Hartland a gynnygiodd fod y i mesur yn cael ei wrthod. Wedi i Mr. Bryce, Mr. Buxton, Mr. G. Bal- four, as eraill, gymmeryd rhan yn y ddadl, galwodd ei weiJiant yn o!s a chafodcl ei ddarllen yr ail -waith. Trosglwyddwyd ef i bwyllgor unol o D £ yr Arglwyddi a Thy y Cyffredin. Yn yr eisteddiad hwyrol cynnygiodd Mr. W. JonesiFod y Ty hwn yn galw ar y Llyw- odraeth i ymgymmervd yn ddioed a chaiio allan welliantau yn Nghyfraith Ad-daliad i Westhwyr.' Dywedodd ei fod yn gwneyd hyny gyda'r amcan o helaethu ei darpariaethau, a symmud y cyfyngiadau. Yr oedd y gyfraith wedi bod mewn gweithrediad et's dros bam mlyuedd ac er p?n yr oedd wedi pasio, yr oedd wedi achosi cymmaint o Biarad fel yr oedd ei darpariaethau wedi cael eu heangu i lafurwyr ainaethyddol. Ond yr oedd morwyr wedi cael eu gadael allan o'r gyfraith, ac yr oeddynt hwy yn awyddus iawn am g,let bod o fawn darpariaeth y gyfraith. Yr oedd ei hes tyniad i lafurwyr ainaethyddol wedi bod yn fenditb fawr, ac yr oedd wedi dwyn i mewn 1,700,000 o lalurwyr amaethyddol. Yr oedd prif wrthwynebiad acofnau uwrthwynebwyr y mesur yn lfawer rby gryf. Un gwrthwynebiad ydoedd, y perygi i gymdeitbasau cyteillgar; ac un arall ydoedd y perygl oddi wrth ddiotal- wch cynnyddol; a'r trydydd ydoedd, ofn beichio diwydiannau neillduol, y fasnach lô, er enghraifft, yr hon, fe ddywedid, oedd yn dioddef yn drwm oddi wrth gydymgeisiaeth dramor. Mor bell ag yr oedd efe yn gal!u casglu, yr oedd cymdeifhasan cyfeiJlgar wedi myned rhagddynt, ac nid oedd yna un dystiol- aeth ymarferol fod eangiad y eylch o ad-daliad wedi gwneyd dynion yn foddlawn i redeg mwy o berygl na bod y meistriaid yn cymmeryd llai o ragocheliadau nag oeddynt o'r blaen. Un o brif ".mean I'm y gyfraith ddywededig ydoedd sicrhau trefniad o fasces mewn ffordd heddychol, ac yr oedd yUt aehosion o gylafareddiad wedi cael en pen- deifynu gan bwyllgorssu gwirfoddol o'r meistri a'r dynion Ond er yr eithriadau dedwydd hyn, yr oedd ganddynt 'eisieu pethau yn fwy clir, a gwell deffiniad o'r gyfraith. Yr oedd Cyfraith y Ffactrioedd i gael ei chymmhwyso at ddocian; ac aeth Mr. Jones yn miaen i ddangos y gweUiantau y dylid eu cario allan ynglýn iVruiorwyr, &,? yn y gyfraith. Mr. Fenwick a gefnogodd y penderfyniad. Yn nghwra y ddadl, yn yr hon y cymmerwyd rhan gan Mr. J. Wilson, Mr. Batcher, Mr. Stuart Wortley, Mr. Lawson Walton, ac eraill, dywedodd Mr. Akers Doigtas. tra nas geliid dwyn mesur gweHiantol i mewn y senedd dymmor bresennol, addawodd ddwyn deddfwr- iaeth i mewn mor fsan ag yr oedd yn bossibl. Mabwysiadwyd y penderfyniad, a chododd y Ty yn fuan ar 01 canol nos,

e TY YR ARGLWYDDI. DYDD IAU, Mai lieg.—Dygodd yr Arglwydd Ganghellydd fesur i mewn iddiwygioy gyfraith berthynas i ynadon heddwsh a'u trigianniad, a symmudiad ynadon yn rhinwedd eu swyddi. D irllenwyd y mesur y waith gyntaf. Dygwyd Mesur Mwngloddiau Glo [Tystys- grifau] o Dy y Cyffredin, a darllenwyd ef y waith gyntaf. Catodd Mesur Ffordd Haiarn y Great North- em ei ddarllen yr ail waith.

TY Y CYFFREDIN. DYDD lAU, Afen Me?..— Cymmerodd y Llefarydd y gadair am ddau o'r gloch. Y Ddirprwyaeth Frenhinol ar AnghydiueUdiad Llafur. Mr. Balfour, mewn attebiad i gwestlynau o berthynas i gy famoddiad a ehylch ymehwiliad y Ddirprwyaeth Fronbinol ar Angbydwelediad- aa Masnach, a roddodd ar ddsall y byddai i'r ddirprwyaeth, y ma,ll dsbygol.-gyrinwys cyn- nrychioliad digonol o bersonaa oedd yn gyfar- wydd a manteision yr ainrywnol fuddiannau cydymgeisiol, ac na byddai i'r cwestiwn o gyf- rifoldsb cyfreithio). fcrysorfeyddundebmasnach- 01 oedd yn gynnwysedlg yn nyfarniad Dyff ryn Taf gael ei chau allan o ystyriaeth. Symmudiad y Gwrthwynebiad Goddefo7. Mr. Man field a ofynodd i lywydd Bwrdd y Llywodraeth Leol, a oedd ei sylw wedi cael ei alw at y ffaith, mewn rhanau neillduol o'r wlad lie yr oedd y trethdalwyr wedi gwrthod talu rhan o'r trethi lleol, fod y trethgasglwyr wedi gwrthod derbyn y rhan a gynnygid, tra mewn dosbarthiadau eraill yr oedd y trethgasghvyr wedi derbyn cymmamt o'r dreth ag oedd yn cael ei chynnyg; ac os felly, a fyddai iddo ys- tyried y priodoldeb o gyhoeddi cylcblythyr at yr awdurdodau Heol yn rhoddi cyfarwyddyd i'r ove seers a'r trethgasghvyr i dderbyn eymmaint o'r dreth ag a gynnygid iddynt- Mr. Long a ddywedodd nad oedd wedi derbyn unrhyw ohebiaeth yn galw sylw at yr aehosion y cyfeidwyd atynt, ond yr oedd wedi gweled cyfeiriadau atynt yn y newyddiadnron. Gor- phwysai ar yr overseers i benderfynl1 pa un a wnaent hwy, nen ni wnaent, dderbyn I han o'r tal, ar gyfnf treth y tlodion, dyledus oddi wrth unrhyw dretlicla 1 wr; ond yr oedd yn cad el gyfarwyddo, lie yr oedd rhan o'r dreth yn cael ei derbyn, r as geliid ei neillriuo at unrhyw am- can neiflduol, oad fod yn rhaid ymwceyd ag et fel wedi ei dalu tuag at yr holl amcanionibaun yr oedd y dreth yn cael ei chodi. Nid oedd efe yn bwriadu cyhoeddi unrhyw gylchlythyr or fath a awgrymwyd. CYFLENWAD. Ymffurfiodd y Ty yn bwyllgor ar amcangyf- rifon y llyoges, Y bleidlais gyntaf ydoedd 2,991,800p. tuag at adeiladu llongau, adgyweiriadau, &c. Cyfeiriodd Mr. E, Rc-beitson, a siaradwyr eraiil, at y dymunoldeb o gael cyttundeb cyd- genedlaethol o berthynas i leihau arfau. Mr. Arnold Foster a ddywedodd, yn lie bod yna leihad yn y darpariaethau llyngesol gan un o'r Galiuoedd Mawrion, fel canlyniad cynnadl- edd Hague, yr oedd yna fwy o fywiogrwydd yn cael ei arddangos yn y cyfeiriad hwn, a bod hyny i'w weled yn fwy amlwg yn achos Rwssia, yr bon oedd wedi cynnyg lleihad yr arfau, nag yn unrhyw un o'r Galiuoedd eraill. Cyfeiriodd, hefyd, at y cynnydd cyflym oedd yn eymmeryd lie yn y costau llyngesol yn yr AImaea a dy- wedodd fod y Morlys yn carlo allan gyfarwydd- iadau y Ty wrth ddarparu corphluoedd digonol i'n gwasanaethu mewn unrhyw achos o bwys a allai ddigwydd. Cyttunwyd ar y bleidlais. Cododd y Ty am hanner nos.

TV YR ARGLWYDDI. DYDD GWENER, Mai 15fed.Byr oadd eis- teddiad eu harglwyddi heddyw, ac nid oedd dim o arbenlgrwydd neillduol yn eu gweithred- htdatL

TY Y CYFFJif^LN. DYDD GWKNBB, MId 15/? d. Cymmerodd y llefarydd y gadair am banner dydd,

MESUR RHSOLEIDDIAD MWNGLODDIAU GLO. Mr. Charles DUke a gynnygiodd ar i Fesur Eheoleiddiad M wngloddiau Glo gael ei ddarllen yr ail waith, Cynnwysai y mesur lawer o ddar. pariaethau er diogelwch y mwuwyr. Darpara ar gyfer peanodiad yn mhoh rhanbarth arolyg- ydd mwnawl, fod bwrdd o dri o aelodau yn cael ei sefydlu-yr oedd un i gael ei bennodi gan yr Y sgrifenydd Cartrefol, un gau y meistriaid, ac un gan y dynion, er tynu allan reolau arbenig i'r rhanbarth. Trefnid, hefyd, nad oedd person o dan 18 mlwydd oed, i weithio mewn invn- 1 v.vdd o dan y ddaear am fwy nag wyth awr. Aeth Syr C. Dilke yn mlaen i egluro gwahanol ddarpariaethau eraill y mesur, Mr. W. Abrahfim, Rhondda, wrth roddi ei gefaogaeth i'r mesar, a ddywedodd fod y peir iannwaith preseanol yn hollol annigonoi, or diogelwch, mewn Ilawer n aehosion. Dadleoai yr aelod anrbydeddus yn ffafr eynllun newydd i wneyd rheolau. Yr oedd ganddo eieieu bwrdd wedi ei gyfansoddi fel y byddai un, o lctaf, parson annibynol arno. Nid oedd y doll pres ennol o wneyd rheolm arbenig, yn Neheudir Cymru, o leiaf, yn un priodoi, nac yn un y gellid edrych arno fel yn sicrhau diogelwch yn y mwnglawdd. Os oedd arolygiaeth i fod o werth gwirioneddoi, dylai yr arolygiaeth ei nun fod yn un gwirioneddoi. Nid oedd ganddo ddim i'w ddyweyd yn erbyn yr arolygwyr 8 w presennol. Yr oeddynt yn gwneyd eu gwaith yn dda yn Neheudir Cymru, and yr oeddynt yn hollol annigonol ar gyfer gwaith oedd i gael ei wneyd. Nid peth afresymol ydoedd gofyn, fel yr oedd y mesur yn gwneyd, fod arolygydd yn gwneyd arolygiad cyflawn ar bob mwoglawdd yn ei rsnbarth unwaith bob chwe mis, o leiaf. Yna gwnaeth Mr. Abraham appel am i'r Ty ddarllen y mesur yr ail waxth, a gadael unrhyw, bwynt o wah^niaeth i bwyllgor. Y Milwriad Pilkington a gyunygledd fod y mesur yn cael ei wrthod ac wrth wneyd hyny, cOndemniodd wah.anol ddarpariaethau y mesur. Syr T, Wrightson a gefnogodd y penderfyn- iad. Siaradodd Mr. Bayley, Mr, Keir Hardie a Syr W. Foster o blaid y mesur. Mr Cochrane, yr hwn a gynnrychiolai y Swyddfa Gartrefol, a ddadganodd ei fwriad ef yn bersonol o bleidleisio ^yn erbyn y mesur ond mor bell ag yr oedd a wnelo y Llywodr aeth, eu bod hwy yn gadael y cwestiwn tn hollol i'r Ty Ymranodd y T £ a chaed fod y pleidleisiau vn sefyll fel y canlyn :— Dros yr ail ddarlleniad 144 Yn erbyn .ø. u.. 183 Mwyafrif yn erbyn 39 Gohiriodd y Ty am ugafn munyd i chwech.

Y CYNGHAIR RHYDDFRYDIG C fi N E D L A ET HO Lc DECHREUWYD ar weithrediadau pummed cyf- arfod blynyddol ar hugain y Cynghrair Rhydd- frydigCenedlaethol yn Scarborough dydd lau. Yr oedd cynnrychielwyr o agos bob sir yn Lloegr a Chymru yn bresennol. Ail etholwyd Mr. Augustine Birrell yn llyw- ydd y Cynghrair; Be wrth gynnyg fod yr ad- roddiad yn cael ei fabwysiadu, sylwodd ar yr angen oedd am droi y Llywodraeth bresennol o awdurdod, mewn trefn i fanteision gwirioaedd ol y bobl gael eu hystyried. Tra yn dymuno gweled cynnydd yn nifer aelodau Llafur yn y senedd, anaogai hwy i roddi eu cefuogaeth i brif egwyddorion Rhyddtrydiaeth. Pasiwyd penderfyniad yn cymmeradwyo y cynnygiad i godi Trysorfa Ymgyrch Rhydd- frydig Genedlaethol o 50,000;). Hysbyswyd fod 21,000p. o'r swm hwnw wedi cael ei addaw eisoes. Mr. D. Lloyd George, A.S., i'r hwn y rhodd- wyd derbyniad brwdfrydig, a gynnygiodd ben- derfyniad yn dadgan nad oedd y cynghor hwnw yn ystyried y Gyfraith Addysg, ar gyf rif ei throseddiad o egwyddorion cyfansoddiad ol cedyrn, ac ar gyfrif y dull y dygwyd y gyf- raith trwy y senedd, yn derfyniad ar y cwest- iwn addysg; a'i bod yn ymrwymo i weithio er cael y cyfryw gyfnewidiad yn y gyfraith ag a sicrhaai i'r wlad gynllun cenedlaethol o addyeg, wedi ei sylfaenu ar reolaeth boblogaidd, yn rhydd oddi wrth brawflwon crefyddol a dylan- wadan sectaraidd a bod y cynghor yn gw; th dystio yn erbyn cyndynrwydd gwarthus y Llywodraeth wrth anwybyddu y cerydd di gamayniol a. ddadganwyd gan y wlad ar Gyf- raith Addysg 1902 trwy ddwyn yn mlaen Fesur Addysg Llundain, yr hwn oedd nid yn unig yn meddu yr un drygau, ond oedd yn meddu ar ddrygau neillduol o'i eiddo ei hun. Condemn- iodd Mr. Lloyd George gyfraith y flwyddyn ddiweddaf, a'r modd yr oedd wedi cael ai gwthio trwy y senedd, heb, fel yr oedd efe yn credu, un archeb oddi wrth y bobl. Dywedodd fod rhai pobl yn dychymmygu mai rhyw beth yn yr amser a aeth heibio oedd Toiiaeth. Tybient wedi i'r Undebwyr fyned i bartneriaeth â,'r Torxaid fod yr Ethiop wedi newid lliw ei groen. We!, yr oedd yr Ethiop yn lied debyg yr un fath er i'r Undebwyr Rhyddfrydig rwbio gryn lawer arno am niter dda o flynyddoedd Yr oil yr oedd y Rbyddirydwyr yn cyfuno am dano yn awr ydoedd, hawl y bobl i reoli eefydliaiau oedd o'r pwys mwyaf iddynt hwy. Nid oedd y j Torïaid wedi ymgynghori a'r bobl, y mae'n wir ond Did y bobl oedd eu 'clients' hwy. Ym- gynghorasant hwy f\'r Ceidwadwyr, y rhai, mewn gwirionedd, oedd eu clients' hwy. Yr oedd addyeg y plane yn ysgolion y Llywodr- aeth yn fater o'r pwys mwyaf i'r bobl, n dyleab hwy gael llais yn eu llywodraethiad. Golygai y gwahsmaeth rhwng Uwyddiant a methiant, cysur a thruenj, cyflawnder a thlodi, golenni a thy wvllwch; a dadganai ef ei bod yn sarhld an- cioddefol ar yboblnachaniateid iddynt reoli eu sefydliadau addyggol eu hunain. Yr egwyddor o reolaeth boblogaidd oedd yr nn y dadleoai y Rhyddfrydwyr drosti, a byddai iddynt ymladd drosti yn yr etholiad gyffredinol nesaf, Dy« wedid \wrihynt mai cwestiwn ydoedd hwn rhwng dwy gyfandrefn yngl.fn & moesddysg, rhwng y byrddau ysgolion di dduw a'r ysgol- ion ssctaraidd Cristionogol; rhwng eyfundrefn baganaidd, yn cael ei chefuogi gan sefydliadau ymbleidiol a adnabyddid wrth yr enw eglwysi Ynmeillduol (chwerthin), a'r eglwys Gristionog 01 oedd yn cael ei chefuogi gan y fasnach urddasol hono oedd eisoes wedi bod yn barod i aberthu ei hun ar allor sobrwydd a moesoldeb -y taenach mewn diodydd medd wol. Os oedd ganddynt eisieu rhywbeth i ddangos pa mor wâg oedd y ddadl hon, mai brwydr ydoedd hon ynghylch addysg grefyddol, yr oedd yn meid- wl eu bod hwy wedi gallu rhoddi arddangosiad lied dda o hyny iddynt yn y Dywysogaeth. Yn Nghymru yr oedd y bobl wedi cynnyg pob peth a ofynM, mor bell ag yr oedd a wnelo addysg grefyddol A'r mater; oad gan na waaeat hwy roddi ffordd ar y cwestiwn 0] reolaeth bobJogaidd, yr atteb ydoedd hyn, 'Er eich bod yn rhoddi yr oil yr ydym yn gofyn am tano mewn cyssylltiad S chrefydd, y mas genym eisien nawddogasth a gallu.' Nid oedd y bobl hyn yn ymladd dros fanteleion yebrydol y plant, yr oeddynt yn yroladd dros arian a nawddogaeth (eym). Wrth ddiweddu siarad- odd Mr,. Lloyd George am y modd yr oedd y parson a'r yswain wedi gweithredu mewn per. t.hynas i ysgolion y bobl, a'r modd y byddai i'r bobl, cyn pen hir, ddyweyd wrth y ddau, s A fyddwch chwi mor garedig a chlirio o'r ffordd (cym). A fyddwch chwi gystal ag ymneillduo i festrl yr eglwys; ymleddwch yno eich hawl- iau gwahanol, a bydd i ni ethol un fyddyn eich goroesi ar fwrdd y llywiawdwyr' (chwerthln). Byddai i'r ddwy flynedd nesaf benderfynu mwy nag a allai neb ei ddychymmygu. Byddai tynged clyfodol y wlad yn dibynu ar pa un a wnai y wlad hon ymladd gyda'r uu hen ysbryd ac a wnai Prydain barhau i arwain yn ngherbyd rhyddid a chynnydd; neu ynte, a oedd am gilio yn ol, gydag Yepaen, i gerbyd buddugol- iaethus yr offeiriad (cym ) Yn y cyfarfod dvdd Gwener cynnygiwyd penderfyniad gan Mr. J. E. Ellis, A.s., a'r hwn a fabwyeiadwyd, yn dadgan fod y treallau csnedlasthol yn Ilawer gormod i atteb i'n hang- benion cenedlaethol, n'n bod yn cynnyrchu baich annioddefol o drethiad, yn attalmasnaah, yn bychanu credyd y wlad, ac yn arwain i roddi i iyny egwyddorion mawrion llasnach Rydd. Cynnygiodd Mr. Thomas Bart, A.s., bender. fyniad, yn gatw am gynnrychioiiad mwy effeithiol o bob dosbarth o'r bobl, ac yn galw am i'r rhwyetrau oedd ar ffordd y dyn tiawd fyned i'r senedd gael en symmsid. Cynnygiwyd penderfyniad gan Mr. Ellis J. Giiflith, A.S., yn galw am i Dj' yr Arglwyddi gael ei ddiwygio. Dadleuai Mr. Griffith fod cwestiwn Tf yr Arglwyddi yn gorwedd wrth wraidd yr holl byngciau gwleidyddol pwysig. Ofer oadd disgwyl diwygiad oddi wrth Dy o bendefigion heb gael ei ddiwygio. Cyfeiriodd Syr Henry Campbell Bannerman, mewn uraeth fèr, at yr afreoleidd dra yn y eynllun etholladol presennol, a dywedodd mai dyiedswydd gyntaf y Rhyddfrydwyr ydoedd gosod y pethau hyn yn iawn.

BWRDD GWARCHEIDWAID PENRHYNDEUDRAETH. Cyfarfu y bwrdd dydd Mawrth, Mr. Owen Jones, Erwfair, yn y gadair F iji. — Y mehtr a adroddodd fod 61 yn yty, ar gyfer 59 yr un amser y liynedd; galwodd 48 o grwydriaid yn y ty yn ystod y pythefnos diweddaf, ar gyfer 39 vr un amser y liynedd. Cynwaliodd gobeithlu Nazareth gyfarfod amrywiaethol yn y ty Mai yr 8fed. Anfonodd Mr. William Jones, Ariand# Gogledd a Dwyrein- barth Cymru, yr Illustrated News i'r tt at wasanaeth y tlodion. Pasiodd y bwrdd bleid- lais o ddiolch i Mr Jones, gydachydymdeimlad fig ef yn ei gystudd. Eirnh y Plwyj yn Penrhyndcudraeth.—Mr. Thomas M. Jones, Saw Mills, Penrhyndeu- draeth, a anfonodd lythyr yn gotyn am eglurhfid ar waith y swyddog (Mr. J. Bennett Jones) yn myned ac Mr. J. Parry Jones i gael arch i wraig Robert Lloyd, y gwerthwr hosanau, a thalu iddo 188 am danL Hefyd daeth ato ef i ofyn am iddo wneyd arch i un arall, a 18s. o bria ar yr aicheb. Bu iddo wrthod y gwaith, gan iddo gyttuno a'r bwrdd i wneyd eirch ofewn y plwyf am 14s. yr us, ac allan o'r plwyf am 16s, 6c. yr un. Gofynai But yr oedd i ddeall pethau yn y dyfodol. Y swyddog a ddywedodd ei fod ef o dan yr argraph i'r bwrdd basio yn Chwefror diweddaf fod y pris i fod yn 18s. yr un, ac nad oedd o bwys pa le y ceid hwy. Y cadeirydd a ddywedodd mai yr arferiad a'r ddealltwriaeth oedd cael yr holl eirch gan yr hwn oedd wedi cyttuno a'r bwrdd, ac ato yr oeddid i fyned am danynt os byddai angea rhai, Y swyddog a ddywedodd nad oedd wedi cael ar ddeall mai felly yr oedd i fod, Mr. Richard Parry, swyddog elusenol dos. barth Porthmadog, a ddywedodd beth oedd pris yr eirch yn ei ddosbarth ef; a'r clerc a ddar- llenodd daflen y prisiau yn nosbarth Deudraeth. Yn mhlwyf y Penrhyn 14s,, a 28. 6c. chwanegol yn y plwyfi oddi ,allan, Mr, R, O. Williams a ofynodd a ellid trefnu i gael arch well nag arch plwyf 08 byddai y teulu yn teimlo yn awyddua i dalu cyfran at yr hyn daiai y plwyf? Y cadeirydd: YrheolganFwrddyLlywodr- aeth Leol yw, nad ydyw neb l ymyraeth; neu os gwnant, eu bod i ddwyn yr holl draul.' Mr. W, Thomas, swyddog elusenol dosbarth I Ffestiniog, a ddywedodd eu bod yngofalucadw y rheol yn ei ddosbarth ef. Mr. J, Bennett Jonas:-1Y mae yn ddrwg genyf i mi wneyd camgymmeriad yn y mater; ond bu i hyny ddigwydd heb i mi ddeall nad 18s oedd y pris i fod, ac nad oedd o bwys o ba Ie i gael yr eirch.' Derbyniwyd yr ezlurtiftd, a phasiwyd i dalu y bil i Mr. J. Parry Jones o dan yr amgylch- iadau, Gwastraffu arian yswiriant,- Daeth cais am adnewyddiad elusen o bum swllt yr wythnos, a ganiatawydyny bwrdd diweddaf. Y cadeirydd a ddywedodd ei fod yn ddifrifol me idwl am y gwastraff anghredadwy oedd ar yr arian delid gan y cwnmiau mown achosion o ddamweiniau. ac yn ebrwydd deuid ar ofyn y trethi, a'r cwmnÏau yn gorfod talu drachefn, trwy hyny, i'r nn personau. Yn yr achoa hwn yr oead dau gant o bunnau wedi eu talu fel lawn, a hyny er's dwy flynedd yn ol. Mr. D. Tegid Jones a ddywedodd y dylai fod darpariaeth. i otalu am yr arian i ddwyn y plant i fyny. Yr oedd hyny yn cael ei wneyd mewn rhai amgylchiadau, a dylal tod yu rheol beadant yn mhob achos. Mr. William Thomas (swyddog elusenol) 1 Yr oedd dyled o 51p. ar wr y wraig hon pan fu farw, a thalwyd dros 30p. i un masnachwr yn unig. Nid oes dim ammheuaeth nad ydyw yr arian oil wedi eu gwario.' Y cadeirydd:— 'Dylasai y cyfreithwyr drefnu yr arim er magu y plant.' Mr. Rianard Williams:— I Wnaed dim o'r fath.' Mr. William Williams :—4 Pe cawsai y wraig yma droliad o arian buasai heb ddim wed'yn' Mr. Cadwaladr Roberts:—'Y mae yn ddi- frifol meddwl fod y gwastraff afresyinol hwn wedi bod ar arian y ewmni. Wn i ddim But y mae pobl iel hyn yn gallu byw yn eu crwyn.' Y cadeirydd:—' Dylasai y siopwr gymmerodd y rhan fawr o'r arian foddioni ar ychydis yn llai yn hytrach na rheibio ariin yr iawn fel y gwnaeth Mr. Richard Williams:—< Y ffaith ydvw, y ni sydd ya gwneyd cyngherddau i dalu i siopwrs,fel y bu mewn mwy nag un a?hos y gwni am dano.' Y cadeirydd '1 Fyddai ddim yn well i chwi wneyd cyngherdd i hon, Richard" Williams?' Mr. R WilliamsNa fyddai. Yr wyt yn cynnyg iddi gael 5s. Mr W. Williams a gefnogodd, a phasiwyd hyny yn unfrydol, gan fod amryw o'r plant yn fychain Yr elusenau a'r tlorfio;i.—T*loH Mr. Richard Parry yn hosbarth Tremadog yn ystod y pythefnos diweddaf 680. 7s, rhwng 230 o dlodion, ar gyfer 67p 15.3 rhwng 259 o dlodion yr un amser y Uyne-id, a gofynodd sm 66.0, at y pythefnos nesaf, Yn nosbarth Ffestiniog tal 11 Tr William Thomas 83» 10s. Ie rhwng 291 ar gyfer86p. Ss. 8c. rhwng 305, a gofynodd am b —Y n nosbarth Deudraeth talodd Mr J Bennett Jones 79,p. Is, 4c. rhwng 310, ar gyfer 75p, 14-s. rhwng 2954 a gofynoda am 78p.— Cyfanswm y taliadau oedd 230.-185p. rhwng 831 o dlodion,, ar gyfer 229p. 17.s 88 rhwng 859, a'r gofyniadau yn 229p. Yn yr adandy ya ffafr y"bwrdd 1,062p. 14s. 4c, Galwad sir Gaemarjoa,—Y r oedd y Cynghor 11 Sirol hwn yn gofyn y bwrdd o 555p. 13s., yn ol tair ceinio, y bunt at y treulian cyffredin, a cheiniog at addysg. Yr oedd hyn ddimai y bunt yn fwy nag oeddid wedi ei gael fel amcan- gyfrif. Y Peiriamiydd.— Mr. Joseph H. Roberts a anfonodd i ddiolch i'r bwrdd am ei bennodiad i'r swydd; a gobeithiaiallu peBio bod yn achos i'r bwrdd olidio ei ddewis. Pwyllgo? Byrddn allan,—Cafwyd adroddiad y pwyllgor hwn ar y plant oeddynt yn cael eu magu allan o'r ty-, a phasiwyd i'w fabwysiadu. AdroddioA y Meddygon -Gan mai rhai o'r meddygon oedd yn anfon ea hulroddiad am gyflwr iechyd y tlodion yn eu dosbarth, pasiwyd i alw ar bob un o'r meddygon i ofalu am enfon eu hadroddiad bob pythefnos, er cynnorthwyo y bwrdd i ystyried yr aehosioa wrth drefnu eu helusenau. Presennoldo/t y Gwarcheidwaid yn y cyfar- fodydd.—Darllenwyd y daflen presennoldeb am y flwyddyn, a sylwodd Mr. D. Tegid Jones y dylid cofio maint aberth y rhai oeddynt yn byw yn nghyrau pellaf yr undeb, megys Traws- fynydd, y Garn, &c. Cymmaint haws oedd i warchcidwaid Porthmadog oedd ya ymyl i fod yn bresennol. Y cadeirydd a ddywedodd y dylid eymmeryd sylw o'r daflen; ac os gwelai un etholid ei bod yn ammhossibl iddo allu dilyn ei swydd, dylai ar unwaith ymneillduo o honi, er rhoddi lie i rywun allai wneyd y gwaith. Pasiwyd i wneyd cais am i'r rhestr gael ei chyhoeddi yn y newyddiaiuron lieol.

DIRGELWCH MOAT FARM. DYGWYD Samuel Herbert Dougal, gynt ar y Moat Farm, Ciavering, ger bron yr ynadon siro! yn Saffron Waldeo, Essex, dydd Mcroher, i atteb y eyhuddiad o lofruddio Miss Camiile Cecil Holland, merch mewn oed, gyda'r hon yr oedd yn byw. Pan gyrhaeddodd y cyhuddedig i'r Byedy o garchar Caergrawnt hisiwyd ef gan dyrfa fechan, ond ymddangoaai yn hollol ddiofalyn ngwyneb yr arddangosiad hwaw. Ni roddwyd y cyhuddiad 0 ffugiaeth o'r neillda ao yr oedd nifer o dystion o sriandai Llnndain, y rhai oedd wadi rhoddi eu tystiolaeth yn ngwyneb y cyhuddiad hwnw, yn bresennol yn y llys. Erlynid gan Mr. Pearce dros y Trysorlys; ao ami-liffyaid gan Mr. Arthur Newton tra yr oedd Mr. Acklaod yn cyanrychioli y poithynasau agos- af i Miss Holland. Ail adroddodd y rhan fwyaf o'r tystion y tyat- iolaeth au oeddynt wedi eu rhoddi yn flaenorol. Ond cifwyd un cUwanegiad pwyalg yn nhystiol- aeth Pilgrim, y llafurwr oedd wedi bod yn gweith- io ar y fferm, yr hwn a dystiodd i'r carcharor, yn fuan ar ol iddo gymmeryd meddiant o'r fferm, ddyweyd wrtho ei fod am lenwi i fyny y rhwng buarth y fferm a'r ffordd a bod y lie y cafwyd corph Mis" Holland wedi cael ei llenwi i fyny yn unol chyfarwyddiadau a roddwyd gan Dougall. Gohiriwyd yr achos.

RHEITHFARN 0 LOFRUDDIAETH WIRFODDOL.' YR oedd y Neuadd Blwyfol ya Newport, Essex., yn orlawn boreu ddydd Gwener, pan yr ail agor- wyd ilys y trengholyrld, er gwneyd ymcbwiliad i'r amgylchiadau cyssylltiedig â. marwolaeth Miss Holland, corph yr hon a gaed mewn flfo3 yn Moat Farm, Ciavering, tua phythefnos yn ol. Y prif dyst heddyw ydoedd Mr. Legiand Holland, yr hwn oedd yn gweithio yn Somerset House, Llundain, ac yn nai i'r foneddiges draogc- edig. Dywedodd ei fod yn gwybod fod gan ei fodryb gyfalaf o rhwng 6,000/?. a 7,000p. Pan yn yr ysgol arferai dreulio ei wyliau gyda'i fodryb ac i fyny hyd 1893 gwelodd gryn lawer arni. Yr oedd ei fodryb yn 5Cain mlwydd oed yn 1899. Yr oedd yn un ofalus iawn am fater- ion arianol. Yr oedd yn adnabod modrwy a wisgid gan y carcharor fel eiddo ei fodryb, ynghyd a chroes amethyst. Wedi gwrandaw un neu ddwy o dystiolaethau eraill, dywedodd y trengholydd, wrth symio i fyoy, ei fod yn berffaith glir i Miss Holland gyfarfod a'i marwolaeth trwy archoll bwled, a bod Dr. Pepper wedi dyweyd nas gallai gael ei wneyd gan y ferch ei hun. Yr oedd yn gor- phwys arnynt hwy i ddyweyd pwy oedd wedi achosi marwolaeth y foneddiges drangcedig. Wedi hyny, pa. amcan oedd ganddo wrth wneyd i ffwrdd k bywyd y foneddiges hon. Ymneillduodd y rheithwyr am hanner awr wedi un i ystyried eu rheithfarn, a dychwelasant mswn pum mnnyd, gydi rheithfarn 0 Lofrudd- iaoth wirfoddol' yn erbyn Dougal, yr hwn a gododds ac a ddywedodd, Foueddigion, yr wyf yn ddyn diniwed.' Yr oedd y rheithfarn yn llawn fel y canlyn :—. 'Yr ydym yn cael mai y corph ydyw eiddo Camille Cecile Holland iddi gael ei lladd trwy archoll bwled yn ei phen, a saethwyd gan Samuel Herbert Dougal, am hanner awr wedi ehwech noson Mai 19ag, 1899.'

Bu farw John Christian, yn 103 mlwydd oed, yn Nhlotty Caergaintj yr wythnos ddiweddaf.