Baner ac Amserau Cymru

Y chwareuwr hynaf a ymddangosodd erioed ar yr esgynlawr ydoedd Charles Macklin, yr hwn, pan dros 100 mlwydd, a gynnrychiolai Shylock, yn 1787, yn Drury Lane.

IClothor ICIunbain. DYDD LLUN. Mai 18fed, 1903. (Oddi wrth ein Gohebydd Ne-illduol). NID yn ami y ceir Gweinyddiaeth Dor'iaidd yn harod i dderbyn awgrymiad gan neb pwy bynag a fyddo a thuedd ynddo i estyn breintiau y dos- barth gweithiol. Anamlach fyth y ceir un yn derbyn cyfarwyddyd o'r fath gan un o aelodau y blaid wrtbwynebol. Ond y mae'r anhygoel yn digwydd weithiau, a gall cyfeillion Mr. William Jones, yr aelod dros Arfon, ei longyfarch ar y flfaith ei fod wedi llwyddo i gario argyhoeddiad i un o'r gweinyddiaethau mwyaf pendew a fu erioed yn ceisio ein liywodraethu. Trwy y dyfalweb sy'n gwylio am gyfleusdorau, ac yn eu hennill, cafodd Mr, Jones, am y pedwerydd neu y pummed tro yn ystod y senedd-dymmor pro- sonnol, fantais, nos Fereher diweddaf, i gynnyg penderfyniad yn galw ar y weirsyddiaeth i wella y Workmen, s Compensation Act-y mesur dan yr :hwn y teiir iawn i weithwyr pan niweidir hwy yn1 ei, gorchwylion-trwy wneyd i fifwrdd a'r cyfyngiadau IJôl sydd yn attal ei weithrediad daiouus a thrwy estyn ei freintiau i ddosbarth- iadau o weithwyr sydd etto hebddynt. Gyda'r cymmedroldeb sydd bob amser yn nodweddu ei gynnygion seneddol, a chyda'r duedd gynnhenid sydd ynddo tuag at drefaiant heddycho], gosod- odd Mr. William Jones ei achos yn gryno ac yn gyflawn ger bron. Dangosodd fel yr oedd amryw o drefoiadau y mesur yn andwyo ei amcan er enghraifft, y trefniant sydd yn gorfodi dyn i syrthio o adeilad o uchder pennodol (deg troadfedd ar hugaic) cyn y gall hawlio iawn a'r trefaiad digrif hwnw sydd yn gwneyd ilong yn rhywbeth heb law Hong—mewn gair, yn factory yn ol lie y digwydd iddi nofio Dangosodd hefyd fel yr oedd morwyr, ac eraill, o herwydd rhyw rhesymau ifolach na'u gilydd, wedi en gadaol allan o gylch y mesur, a'r angen dybryd am eu dwyn o'i fewn. Eiliwyd ef, mewn araeth llawer mwy ystormus, gan Mr. Charles Fen wick, un o'r aelodau Llafur mwyaf derbyniol yn y Ty. Teimlo tipyn yn ddigllawn wrth Mr. Chamber- lain yr oedd Mr, Fenwick, am i'r aelod dros Orllewin Birmingham rywdro ei gyhuddo o fod yn wrthwynebol i'r Compensation Act, Ar wahan i'r tipyn brwdfrydedd ar y pan hwn gwuaeth Mr. Fenwick ei waith fel eilydd yn gampus. Cefnogwyd bwy gan Mr. Maurice Levy, Rhyddfrydwr sydd yn cynnrychioli y meistriaicl, ac eraill a dyna sydd yn rhyfedd, yr oedd y Toriaid bron yr un mor bared i gyt- tuno a hwy, fel nad oedd yn syndod i neb pan y cododd Mr. Akers Douglas, dilynydd Mr. Ritchie yn y Swyddfa Gartrefol, i ddadgan fod y Llyw- odraeth yn barod i dderbyn y cynnygiad, ac y gwnaent ymchwiliad ar unwaith i'r mater, gyda'r amcan o ddiwygio y mesur yn y cyfeiriad a aw- grymwyd gan yr aelod dros Arfon. Yr ydym yn llongyfarch Mr. William Jones — fel y gwnaeth lliaws o aelodau o bob ochr—ar v llwyddiant a ddilynodd ei gynnygiadjac ar y lies a ddeillia oddi wrth y penderfyniad yn yr amser a ddaw. AELODAU CYMREIG YN SCARBOROUGH Nid oes dim a ddengys y modd y mae'r aelod- au seneddol Cymreig yn gwneyd eu nod yn y byd gwleidyddol yn fwy amlwg na'r (Faith fod galw mawr am eu gwasanaeth yDgiya a chyn- nadleddau a cbyfarfodydd pwysicaf y blaid Ryddfrydig, Yr wythnos ddiweddaf yr oedd trio honynt i'w cael ar brograra y Gynghrair Genedlaethol Rhyddfrydig yn Scarborough. Yn anffodus methodd -Air, William Jones a bod yn bresennol, gan fod galwad arno i fyned ar yr adeg beunodol i ymrwytoiad arall yn Rhyd- ychain; ond yr oe(Id y gLA I Mr. Lloyd-George, yn y cwrdd, ac mewn hwyl ddi- guro a chydag ef yr aelod dros Pôn, Mr. Ellis J Griffith, yr hwn sydd, y dyddiau hyn, re, yn wir, er's tro hellach, yn gwneuthur drfnydd ar- diercbog o'r doniau dihafai sydd yn eiddo iddo. Ar y 1 Iwyfan gyhoediius, yn gystal ag yn Nhy y Cyfiredin, y mae Mr. Griffith yn gwneyd enw iddo ei hun fel un o hrif areit-hwyr y blaid Ryddfrydig. Y mae Mr. Lloyd-George yn gvsvithio ao yn siarad fel pe bae yn berchea tri bywyd Yn sicr, fa ddyiai gymmeryd yn araf; ni fynai y wlad er dim oi golli ya awr. Gormod o beth i ddyn o nerth cyffrediu ydyw codi hwyl yn Scarborough un noswaith, tanio Ysgotiaid Edinburgh y noson wed'yn, a theithio y noson ddilynol yr holl ffordd o Vsgotland i Abertawe, i'r dyben o ysbrydoli cynghorwyr sirol Cymru yn eu hymgyrch yn erbyn y Deddf Addysg. Mae'r gwaith yn waith dan gamp, ond ni fynem iddo ladd y gweithiwr CYMRY YN BUCKINGHAM PALACE. Prydnawn heddyw [ddydd Llun], yr oedd ei Fawrhydi y Brenin lorweith yn cynnal levee yn Buckingham Palace, a mawr oedd mintai y gwahoddedigion. Yr oedd yn ddagenym weled amryw Gymry yn talu. gwarogaeth i'w gwlad, yn gystal ag i'w teyrn—i'w gwlad am mai hi, weii'r cyfan, yw ffynnonell eu banrtaydedd, ac i'r teyrn am mai ef sy'n cynnrychíoli-ac yn cynnrychioii yn rhagorol, liefyil-fienhiiiiaetit y bobl. Yn mhlith eraill yr oedd yn bleser nod- edig genym we'ed Uche'sirydd sir Ddinbych, Mr. John Morris, o Letty Jlettygarol LImsan- nan, yn ngwisgoedd ei uchet swydd, yn edrych yn detlwna o'r urddas a'r bri a osodwyd arno gan ei sir enedigof. Nid wyf yn gwybod am ddim sy'n gosod BiWy 0 g'od ar ddyn na'r anrhydedd ro idid arno gartref, ac yr wyf yn llongyfarch Mr. Morris jn gaionogar ei dderbyniad gan y bremn fel ei gynnrychiolydd yn sir Ddinbych. Yn mhlith y gwahoddedigion yr oedd, hefyd, Uchels rydd Mon, Mr. R W. Roberts, o Porth- aethwy, yntau, hefyd, yn Gymro pybyr a haeddiannol. Fe fa amser pan naweltd Cymro, byth bron, yn cael ei anfon i fyny o Gymru x Buckingham Palace fel seneddwr, na sirydd, na rhaslaw. Y mae yn dda gen i fod pethiu we-ii newi?,a lnd 'John Jones' (y mac Mr. John Morris cysdal Cymro ag un John Jonesaanwyd erioed) wedi dyfod i'w eiddo ei hun. BYR-NODION. Yfory (ddydd Mawrth) drwy ganiatad y Due a Westminster, cynnelir arddangosiad blynyddol y Walsh Industries Association yn Grosvenor House. Bydd yno forieddigesau teitlog wrth y dwsin yn gwerthu nwyddau Cymreig, ac yn helpu, ni a obeithiwn, ddiwydiannau Cymru yn eubmen. Cavrsom air neu ddau o ymgom a'r Parch, J- Ossian Davies yn Nh^ y Cyffredin, y nos o'r blaen, lle'r oedd ef a'i frawd, y Parch. T. Eynon Davies, yn ngofal dyddan Mr. Alfred Davies, A S. Da. ia wn genym weled yr Ossian wedi ei adfern ilW iechyd. Dydd Mawrth bu gweinidogion Cymreig yr Undeb Cynnulleidfaol yn cydwiedda yn yr Inns « of Court Hotel, gyda'r Parch, Ossian Davies yn y gadair, a'r Parchn. H. Elfed Lewis, J. Machreth Reeg. ac Owen Thomas yn gofalu am j y trefniadan, Clywais fod yuo le hwyiiog ankhvffrediu. i- -_c. I'

I Y PARCH J. H, CAMPBELL A'R GYFRAITH ADDYSG. TRADDODODD y Parch. J. R. Campbell anercli- iad yn y City Temple, Liundain, dydd Ian, i gyfarfod o 3,000 o bobl, ar y Gyfraith Addysg, Dywedodd eu bod hwy yn cael eu gwynebu mewn rnaterioo addysgol, ac yn banes yr Eg!- wysi Rhyddion, ag argyfwng pwysicach nageiddo 1870. Yr oedd yn beth possibl y byddai i'w disgynyddion gyfeirio ato fel yr argyfwng pwys- icaf i Ymneiliduaeth mewn blynyddoedd di- weddar, er fod y frwydr oreu a mwyaf urddasol wedi cael ei hymladd sef, yr un dros Ymneill- duaetb ei hun. Yr oedd Arglwydd Rosebery wedi eu rhoddi ar eu gwyliadwriaeth am iddynt beidio llaeau eu dwylaw ond gallai et sicrhau ei arglwyddiaeth na bydJai iddynt wjieydhynv. Fel Ymneillduwyr yr oeddynt yn gwrthdystio yn erbyn yr hyn a elwid yn Ddeddf Addysg. ac yn erbyn y meaur oe id yn awr o liaea y senedd, am eu bod yn rhoddi yn nwylaw yr awdnrdodau cierigol) lywodraethiad a rheolaeth yr ysgolion enwadol—mwy na banner ysgolion y wlad—tra yr oeddynt yn gosod yr ysgolion hyny ar yr uu pryd ar y trethi. Yr oeddynt hwy, fel YmneiUduwyr., am y waith gyntaf i daiu dros ffurf o addysg grefyddol, yr oeddynt, nid yn unig yn ei banghymmeradwyo, ond yn erbyn pa un yr oedd y tfaith o'u bodolaeth yn wrthdystiadparbans. Ac nid oeddym ni yn Ymneillduwyr er mwyn difyrwcb,' efe a chwan- egai, Yr oeddynt wedi penderfynu gwneyd y J gwrthsafiad cadarnaf yn erbyn y gyfraith, boed y canlyniadau y peth y byddoet, Rhoddodd y I Llywodraeth ar ei gwyliadwriaeth fod ganddi wrthaafiad cydrywiol i'w wynebu, yr hwn oedd yn banner bywyd y genedl—Methodistiaid, Bed- yddwyr, Annibytiwyr, a Phresbyteriaid—yr ceddynt oil yn utsol. Yn bersonol, yr oedd efe (Mr. Campbell) yn bwriadu cynnyg dim ond »ban o'r dretb—y rhan hono oedd heb fod yn sectaraidd, Byddai iddynt hwy, yr Ymneilldu- wyr, dalu treth y bobl. Ond ni byddai iddynt dalu treth y parson (cym. mawr), Dywedwyd wrtho ef fod Mr. Balfour yn rhy nyner i'w rhoddi yn ngharchar am beidio talu y dreth, ond y gallai Mr. Chamberlain wneyd hyny, Os/ y meddai, Mr. Campbell, y bydd i lenaeth blaea- orol Gynghrair Addysg Birmingham fy rhoddi yn ngharchar am beidio talu y dretb, yr wyf yn meddwl y byddai ei ddyddiau fel Ysgrifenydd rrrefeJigaethol wedi eu rhifo.' Dywedid y byddai i Dy yr Arglwyddi sefyll ar eu ffordd, Os yn angenrheidiol, byddai iddynt fyned dros adfeilion Ty yr Arglwyddi er dad leu y cwestiwn (cym. mawr)

YR UNDEB CYNNULLEIDFAOL. MEWN cyssylltiad a chyfarfodycld yr Undeb Cynnulleidfaol, a gynnaliwyd yn Llundain, yr wythnos hon, cafwyd amryw anerchiadau a phregethau fyddant yn hanesyddol ynglyn a'r eawad Annibynol. Dyna araeth Dr. Horton o'r gadair ar4 GyunulleidfaoJi.'1eth ar eghy,ys Gathol- ig.' W rib yr Eg'.wys Gatholig y meddylir, cid yr Eglwys Sefydledig, fel yr haerllug bona ifod yr unig Eglwys Gaholig, mae'n debyg, yu y byd, ond ealwys wedi cael ei sylfaenu ar ddysg- eidiaeth y Testament Newydd yn yr oil ohoco. Mae enw Dr. Horton yn lied adnabyddus fel ysgolhaig, meddyliwr gwreiddiol, eiaradwr hy- awdl a grymus; a thraddodadd ei araeth gyda gryra, .arddeliad, a dylaawad arjgerddol ar gyn- nulleidfa liosog o brif feddylwyr yr en wad. Hefyd, cafwyd gan Dr. Fan-bairn, o Goleg Mansfield, Rhydychain, bregeth genhadol nod- edig, a draddodwyd yn aheml Dr. Parker, ar y testyn, Onid a dy wvneb gyda tii, na0 arwaia ni i fynyoddi ymaExod. xxxiii, 15. Sylwodd yn ddifyrus ac effeithiol ar amgylchiadau llefariad y t t -,i n gan Moses, ac ar y pwysigrwydd i gen hedloedd i gymmeryd Dnw i mewn i'w cyfrif yn mhob anturiaeth gyffelyb i'r hyn yr oedd Mose? a'r gened] luddewig yndrli ar y pryd, am mai methiant fydd pob anturiaeth fawr os na bydd Daw yn y cyfrif; ac, fel enghraifft, ernvodd y doctor ymherod■ aethau y Fhoeniciaid, y Rhuf- eioiaid, a'r Yspaeniaid-teyrnasoedd oeddynt we.di gwneuthur anturiaetbau mawiion heb fod o dau gyfarwyddyd y go'ofn dan o gwhl. M^e yr Anuibynwyr yn ymffrostio yn Dr. Fairbairn fel un a saif ochr-yn-ochr a phrif feddyIwyr yr Eglwys Sefydledig yn Rhydychain, a gobeithio y ca oes hir i wasanaethn Coleg Mansfield, yn gystal a'r wlad, fel athraw duwitiydio!, ysgol- ijaig, a gwleidyddwr ewwog. 'Rwy'n credu, pe bnss-ii gan ethoiwyr Preston ymgeisydd Rhyddfrydia; galluog-un cyffelyb i Mr. Lloyd George, a'i frodyr yn y senedd-dyn ailasil fed wedi cynrihyrfa cynnuUeidfaoedd Preston ar hawliau Rhyddfrydiaeth a gwendid- au Toriaeth ac Undebn..eth, y buasai y cyfryw wedi cymmeryd y He by &torm. Y mae dynion fel Mr. Lloyd George yn gyfeillionmynwe-ol i'r gweithiwr, ac yn bared i'w gynuorthwyo ar bob adeg gyda medmsrwydd a dylanwad, fel y mae wedi gwneuthur yn hdynty Pernh vn; ond rhaid cofio fod yn rhaid cael cymmhwysderau arbenig mewn aelod seneddol, os byddid yn edrych ar i'r cyfryw wneyd ei fare yn y Ty; ao yn ol fy marn i, mai y gwaeanaeth goreu all y gweithwyr wneyd i'w brodyr, pan y maent mewn cyfl^. cy- ffelyb i'r hyn sydd wedi cyrmneryd He yn Pres- ton, ydyw dewis a cbefnogi Rhyddfrydwr cym- mhwys sydd mewn perffaitb. gydymdeimlad a'u hawliau fel gweithwyr, ond yn feddiannol ar gymmhwysderau angenrheidiol i wneyd ei fare ya y Tv. Mae y rhaniadau sydd yn cymnieryd lie yn rhengoedd y blaid Doriaidd yn rhoddi lie cryf i dybied nad oes i'r we'nyddiaeth bresennol oes hir. Dywedir en bod yn lied ranedig ar gwest- iwn tir yr Iwerddon, PC, hefyd, ar fesnr addysg dinas Llundain, nid oes dadl na bydd diddymu Bwrdd Ysgol Llundain yn ddiddymladar un o'r sefydiiadau mwyaf effeithiol o bel tbynas i add- ysg y ddmas, a bydd taflu y gwaith ar y cyng- horau sirol yn berffaith fethiant o berthynaa i gwestiwn addysor y brifddinas, o blegid mae gan y byrddau ys|o!ion lonaid eu breichiau o wa'th ar eu dwylaw, ac mae y gwaith hwnw wedi caei ei gario yn mhen gyda medrusrwydd arbenig yn y brifddinas, a bydd yn holiol ammho-ibl i'r cynuhorau sirol gymmeryd i mewn y cwpg',i-.vn o addysg yn chwanegol at eu gwaith cyffrediu; ac mae hon yn ffaith o berhhynas i gynghorau sirol y wlad yn gyffredinol. Peth arall sydd wedi taflu y weinyddia^th bresennol i benhleth ydyw treth yr ya, sydd i gael ei diddymu. Mae gan y weinyddiaeth blaid o'i chefnogwyr ydynt yn barod i godi mewn gwrth ryfel os na wna ycang- hellydd ddal at y swilt o doll ar yr yd, ac maent yn dyweyd fod casglu y swllt yn costio tua naw I ceiniog i'r canghellydd am ei gasglu i'r drysorfa fawr. Yr oedd y prifweinidog yn lied onest pan yn anerch y ddirprwyaeta dydd Ian yn erbyn I diddymu y dreth, pan y sylwodd nad oedd y weinyddiaeth heb arwyddion y grsllai y b'aid a! all, sef, y Rhyddfrydwyr, d'dyfod i mewn i lywyddu cyn peri ychydig amser, ac mai un o'r pethau cyntaf wnat y Bhyddfrydwyr fyddai di- ddymu t< eth yr yd ar unwaith, a'i fod ef yn chwenaych cael gwneathar hyn o wasanaeth i'r wiad cyn iddynt hwy gael. y cyfle. Gonest, onid e. SYLWEDYDD LLANGOLLEN.

DIGWYDDIAD OYFFRODS YN NGWEESYLL ALTCAR. M ARWOL AETH FUSILIER' CYMREIG. ACIIOSWYD gryn gyffro yn mysg y 1,200 o gorphluoedd yn ngwersyll Altcar y Sabbath, ar ledaeniad y newydd am farwolaeth erchyll y Preifat James, o'r Fusiliers Cymreig Bren- hinoi. Tuag wythnos yn ol aeth y milvvyr ieuaingc perthynol i'r gatrawd i wersyllu, er myned o dan ddysgyblaeth filwrol, ac yr oedd y trangcedig yn uno'rewmni o farcwyr oedd i wneyd ei ddyledswydd i'r mihvyr ieuaingc hyn. Prydnawn Sadwrn cafodd James fenthyg swllt gan un o'i gymdeithion; a,'r un noson gwelwyd ef yn Formby, yn yfed gyda rhai cymdeithion. Ilhwng dau a thri o'r gloch boreu ddydd Mawrth clywoddy Preifat Bos- well, yr hwn, hefyd, eydd aelod o'r un gatrawd, tra yn dychwolyd i'r gwersyll, s\vn rhyw an yn cwyno yn dyfod o gyfeiriad flos, a elwir y Llwybr Du, yi hwn ydyw y prif rodfa i'r rhawd sa^thu o Formby; ac wedi iddo wneyd archwiJiad, canfyddodd James mewn cyflwr o anymwybodolrwydd, yn gorwedd yn ngwaelod y ffôs, lie yr oedd tua dwy fodfedd o ddwfr. Wedi cael cynnorthwy tynodd Bosweli y dyn allan, a symmudwyd ef i ysbytty y gwersyll. Anfonwyd am Dr. Carter, meddyg swydd. ogol y gwersyll; ond erbyn iddo gyrhaedd yr oedd James wedi marw. Caed arwyddion ar ei benglog, ei wyneb, a.'i glustiau, fod y dyn wedi cael triniaeth flyrnig, ac yr oedd yn aralwg iddo gael ei ladd, un ai trwy ddyrnodiau gyda gwregys milwr neu iddo gael ei gicio gydag esgidiau trymion, Credir iddo gael ei daraw i ddechreu rhwog ei lygaid, ac iddo gael ei daraw ar lawr ar ol hyny," a'i gicio neu ei guro mewn modd creulawn. Gwnaeth Dr. Carter archwiliad ar y llanerch He y cafwyd v corph. ac yr oedd yna arwyddion am latheni o gwmpas o ymdrechfa galed. Daeth- aut o hyd i wyth geiniog o bres. we ii eu Duchio ar lawr, yngbyd a gwregy-5 milwr. Yr oedd. oriadur y dyn, hetyd, ar goll. Fel canlyniad ymchwiliad yr beddgeidwaid eymmerwyd y Preifat Wilks, o'r un gatrawd, i fyny, a symmudwyd ef i orsaf yr heddgeidwaid yn Formby, lie y cyhuddwyd of ar ddrwgdyb- iaeth o fod wedi achosi marwolaeth y Preifat Jameg.

CYPARPOi) GYFF R O US YN DUBLIN. MISS MAUDE GONNE AC YM WE LI AD Y BRENIN. CYMMBEODD golygfeydd cyffroas lemawa cyf- arfod a gynnaliwyd yn y RotuaiJa, Dublin, nos Lon, yr hwn oedd wedi cad ei alw er cefnogi trysorfa gyonorthwyol yr aelodau seneddol Gwjddelig, mewn canlyniad i angbyttnndeb rhwne y gaHuoedd a gynnryehiolid ganyCvng- hrair Galaeg y blaid seneddol, a tra raid tori y cyfarfod o fewn rbyw ychydig fsnydau ar of iddo gael ei ail ddechreu. Yr oedd y cyfarfod i ddechreu am wyth o'r gloch, end nid oedd rhyv; lawer o bersonan yn yr ystafeH hono. Pan arweiniodd Arglwydd Faer Dublin nifer liosog o aelodau yn mysg pa rai yr oedd Mr. John Redmond, aryr esgyn- lawr, derbyniwyd hwy gy ia chymmsradwy- aeth, ond yr oedd yna arwyddion amfwg o an- foddlonrwydd i'w ganfod yn y cyfarfod. Cymmerodd yr Arglwydd Faer y gadair, a rhoddwyd deroyniad lied d<'a iddo'hyd amser pennorloi, pan y bu raid i'r cadeirydd wneyd. appêl at yr atfonyddwr. Wedi i'r cadeirydd fyned trwy ei araeth, galwodd ar Mr. Redmond i anerch y cyfarfod,. pan y daeth dlrprwyaeth oddi wrth y Gynghrair Galaeg, yn cael eu blaenori gan Mrs. M'Bride—gynt Miss Maude Gonne—ar yr esgyslawr, ac a dsiywedodd, na byddai iddi gadw amser y cyfarfod. Dywed- odd :—' Yr wyf YITIa gyda'r ddirpnvyaeth hon odd: wrth Bwyllgor Airddiffyniad y Bobl* ac y ma,enti wedi gofyn i mi ofyn y cwestiwn i'r Ar- gl wydd Faer—pa iin, os bydda.i i frenin Lloegr yn. weled a'r Itverddon, a oedd yr Arglwyd t Faer, fel swyddog uchaf y ddin:ts, yn myned i wysio cyfarfod o gorphoraeth Dublin" i gyf- Iwyno anerchiad i'r brenin/ A- hyn torodd ystOTn o udndau allan a ffynai y cyffro a'r terfyag mwyaf am ychydig a diweddodd mewa y;uladd, pan y torwyd nifer o gadeiriau a meingciau. Wrth siarad ar ol hyny amlygodd Mr. John Redmond si ofid o herwydd yr olygfa gym mer- odd le y noson hono, o blegid y tri wed a allai byny achosi i'r ashes Gwyddelig. Byddai iddynt, modd bynag, efe a chwanegai, aHuogi gwleidyddwyr Saeenig i ddeall rhai o'r an haws- derau yr oedd y pieidhll gwleidyddol Gwydd. cHg a'r arweinwyr yn ei gael, pan yr oeddynt yn ymgyrameryd a gweithredoedd o heddwch a" 0 by in mod. =:

B A L A.. Pri.odas.Boreu ddydd Mawrth cymmerodd amgylchiad dyddorol le yn y Capel Mawr, sef priodas Miss Ellen Evans, merch ieuengaf y di- weddar Mr. Enoch Evans, c'r Bala, a Mr. R. R Evans, Bootle, Liverpool. Ymgynnullodd llu o gyfeillion ac elmygwyr y piir ieuangc i'r capel i fod yn dystion o'r uniad hapus, ac am!ygwyd arwyddion o lawenydd yn mhob cyfeiriad. Gweinyddwyd y seremoni gan y Parch. G. Ceidiog Roberts, Llanllyfni (ewythr y briodferch). Gwasanaethwyd feJ morwyn gan Miss Pollie Ball, Liverpool; a'r gwas ydoedd Mr. J. W. Jones, Plasdolydd, Caernarfon. Wedi'r seremoni cynnaliwyd y boreubryd priodasol yn ngbartref y briodferch, lie yr oedd cwmni llawen wedi ymgynnull i'w croesawn. Ymadaw- odd y plr ieuangc yn nghanol llongyfarchiadau a dymuniadau goreu eu cyfeillion i sir Caernar- fon i dreulio eu mis mel. Derbynia,sant lu o bellebrau Ilongyfarchiadol, ac yr oedd yr anrheg- ion yn lliosog a gwerthfaWL

Defnyddia y Deyrnas Gyfunol 39 miliwn o barau o fenyg yn flynyddol. Caria y ffyrdd haiarn Prydeinig yn flynyddol tna naw tynell o nwyddau ar gyfer pob person ynywlad. Anrhydeddwyd Signor Marconi ft dinasfraint Ehufain dydd lau ac yn yr hwyr traddododd araeth ar y pellebyr di-wifrau yn y brifddinas. Dywedai Esgob Hipon, y dydd o'r blaen fod Sabbath gwlyb yn gwneyd gwahaniaeth o 300p. i 400p. yn ngliasgliadau yr eghvys yn ei esgob- aeth.

4 Na, nid felly y mae Clwb yr Efail wedi arfer gweithredu. Os nad ydym fel Gorsedd y Beirdd, yn gwneuthur pob peth yn ngwyneb haul, ilygad goIeuni,yrydym, o leiaf, yn gwneuthur pob peth yn ng-ftydd gwlad ao yn llygad y cyhoedcL' Clywch clywch ilefai'r ho.o,ia,,i. 'Ac un o'r prawtion goreu o'n fiydd ni yn nghyfiawnder ein bachos yw ein bod yn can- iatau i'n gelynion, fel ein cyfeillion, i gael gwy- bod yr hyn ydym yn ei wneuthur. Felly awn yn mlaen fel o'r blaen—a chl ein brodyr offeir- iadol dynu cymmaint a aliont o gysur oddi wrth yr hyn a welant ac a glywant yn awr ac etto yn Nghlwb yr Efail.' Ac yn nghanol chwerthin a cbymmeradwy- aeth gyffredinol tynwyd yr awgrymiad yn ol. Felly,' ychwanegai'r doctor,' y peth nesaf yw rhoddi ffurf ymarferol i'n gwrthwynebiad i'r Ddeddf Addysg.' e Clywch clywch llefai'r dorf. A chyn ystyried pa beth mae Cymru ar fetlr ei wneutbur, dichon mai nid anfuddiol fyddai i ni gael gwybod BETH MAE LLOEGR YN WXEYD. Os nad wyf yn camgymmeryd, mae yn bos- sibl y gallwn ddysgn rbywbefch oddi with yr hyn a wneir gan ein brodyr yr ochr draw i Glawdd OSa, Felly, yr wyf yn galw ar Mr. Williams i roddi i ni grynodeb o'r sefyllfa yno,' Cododd y siopwr yn nghanol cymmeradwy- aeth. Mae'n ymddangos, Mr. Liywydd,' ebe fe, 'fod y frwydr eisoes wedi decbreu mewn rnai manau yn Lloegr. Daeth yr ergydio cyntaf yn.Rbyd- ychain ynglfn a'r hrifysgol .7"°-' 'Clywch! clywcn Leiai i (sun, yi» befyd i glywed hyo, YR OXFORD MOVEMENT NEWYDD—A HEN. Yr ydym oU wedi clywed am yr Oxjord Movement, a achosodd gymmaiut cynnhwrf yn Eglwys Loegr yn y genbedlaeth o'r hJaen,1 ehe'r siopwr.' I Wei, dyma i ni Oxford Movement newydd fyd 1 yti debyg o achoei llawri mwy o gynnhwrf, ac a esgora ar gatilyniadau llawn pwysicach i Eglwys Loegr na hwnw.' Clywch clywch llefai'r dyrfa drachefn. 1 Tarawyd yr ergydion cyntaf yn Rhydvch- ain gan Principal Fairbairn a'r Proffeswr Mas- sie—dau enw a adwaemr drwy hyd a lied y wlad.' Clywch clywch ebe'r dorf, 'Hysbysodd y ddau foneddwr dysge^ig byn nad oeddynt yn bwriadu talu'r dreth a godir yn y ddinas, am fod rhan o'r dretb bono yn myn'd at gynnal Ysgolion Enwadol. Mse y demand note am y dreth newydd eisces aliaa yno, ac feUy dyma'r gwrthwynebiad ymaiferol cyntaf i'r dreth yn dod oddi wrth ddau o'r dynion mwyaf adnabyddus, mwyaf galluog, a mwyaf parchua a fedd y deyrnaa.' A tbrachefn ysgubodd ton o gymmsradwy- aeth drwy'r gynmilieidfa. Yn chwanegol at hyn dywedir fody Proffeswr Massie yn rhoi ei swydd i fyny modd y byddo yn fwy Haw rydd i ymladd yn effeithiol dros yr egwyddorionabroSesirganddo. Cardynir e-tiarnpl y ddau foneddwr gan amryw eraii! yn y lie. Ac mae dylanwad esiampl y ddan ar y myfyrwyr yn y brifysgol yn ddirfawr, a lbrwy y myfyrwyr hyny yn cael ei wasgaru drwy'r boll deyrnas.' Y rnau'u dda genyf, Mr. Cadeirydd,' ebe Dewi Moo, fod yr hen brifysgolion^ yn dechreu adfeddiannu eu safle gynt, Bll Oxford Movement arall dri a phedwar can mlvnedd yn ol. Yn nyddiau gormss crefyddol Mari, ac "Elizabehb, o'r hen bnfysgolion yn Rhydjchain a Chaergrawnt y daeth cymrnhorth gyntaf oil i'r dewrion hyny godasact faner rhyddid cyd- wybod. A diammheu genyf fod ysbryd John Penry, a'r dewrion enwcg a'i rhagflaenodd ac a'i dilynodd ef, yn meddiaunu y rhai sy'n cym- meryd rhan mor flaenllaw yno dros hawliau cydwybod yn ein dyddiau ninnau.' A dyma gymmeradwy&eth adnewyddol yn tori allan. CENATTWRI O'R CITY TEMPLE Yn nesaf daw y Parch. It J. Campbell, ol- ynydd Dr. Parker yn y City Temple, L/UO- dain,* ebe'r siopwr. Er cymrnaint oedd dy lanwad Mr. Campbell tra yn Brighton, mae yn ymddangos y bydd ei ddyJanwau yn L'undaia yn llawer mwy. Yn sefyll yn y pa!p«d yn y City Teiapic, y dydd o'r blaenj aa yn anercb cynaolleidfa o dair xnil o bobi, diriu ,i Mr. Campbell gyfeirio ei fys at enwau dewrion brwydrau Rhyddid Cydwybod y gorphenol a geir yn argraphedig ar fanao'r adeUad Sang— ac yn en pith Arwr Mawr Rhyddid, Oiiver Cromwei!-sw dynghsdu ei gynnulie.dta i fod yn ffyddlawn i'r egwyddorion dros y rhai y dioddefodd en tadau dewrion hyny gynt. A braidd na chlywid sain Hats Mr Cauipbell gm y dyrfa yn y Clwb, ac na welid ysbryd- oedd y tadau dewrion hyny yn ymrithio o flaen eu llygaid. A chwanegodd Mr Campbell ei fod ef yn bersonol yn benderfyrjol na thalai o'i wirff.dd yr un peinic g o dreth addysg mwyach tra'r elai unrhyw gyfran o'r dreth hoao at gynnal ysgol- ion enwadol o fath yu y byd A cbyda IUw,1 ebe Dswi M6n drachefn, j gweddus yw coffa mai yn Llundain y cafwyd, yn y dyddiau gynt y gwrthwynebiad yraarfer ol crytaf i ormes crefyddol yn nyddiau Eliza- beth a'r Stuartiaid. O'r prifysgolion y daeth yr ysbrydoliaeth Llaadain a droddyr ysbryd- oliaeth hono yn wrthwyn'biad ytnarfero). Rbyfedd mor darawia-iol yw'r gyffelyblaeth rhwng dyddiau prawf 65n tadaa a dyddiau ein prawf ninr.au!' Erbyn hyn yr nedddyad.>rdel» y gynnallaldfa wedi codi i bwynt rhy uchsl i'r cheers i dors allan, ae yn eu lie rtedal rhyw fath o hm-m — m yn ffrydiau nertbol f:rwy r dyrfa. Filichiai pob Ilygad, cauai pob dwrn, yn mron yn ddiar- wybod i w perchenogion. YR ISLE WIGHT, ST ALRAK S, A CHROISOSWA I.LT. 'Gyda hyn,' ebe'r siopwr, 'mae yna ddad- bly giad holiol newydd as aaniegwyliadwy wedi cymmeryd lie yn y frwydr yn Lloegr. Cym-, merodd Ie yn nghyntaf oil yn Mwrdd Gwar- I cheidwaid yr Idle of Wighfc. ulIae'r Cynghor Sir yn- wedi pasio scheme, ac wedi danfon archeb i'r guardians arv dreth iddys-g-yii cyn nwys, wrf h gwrs, y dreth at yr ysgol enwadol. Pan ddeallc-dd y guardians hyn gwrthod-isant roi'r gorohytnyn angenrheidiol i godrr dreth hon. Ac felly dyma sefyilfa bollol DBwydd nr bethau wedi caei ei greu-un ua fa ei fath erioed o'r blaen yn banes llywodraeth Jeol ein gwlad. Cymmer y guardians yno en eafle- ar y tir nad yw gyfreithlawn codi ar!an at araca nion sectol drwy dreth y tlodion.' Ac yma rhwyatrwyd y siopwr i fyned yn ei flaen gan duan annisgwyliadwy o gymmer- adwyaefch, drwy yr hon y rboddodd y gynnull- eld.ta. amlygiad i'w teiraladau brwd Gwmeth Bwrdd Gwarcheidwaid St. Alban's, dinas gor Eglwysig, yr un peth. Ac yn Mwrdd Gwarcheidwaid Croeaoswallt gwnaed ymgais cyffelyb, er iddo drol allan yn fethiant, a chael ei orctafygn drwy fwyafrif bychan.' EKGHREIFFTIAU ERAILL. GeUir,' ebe'r siopwr, I chwanegn enghreiflt- iau eraill. Mae Anghydtfurfwyr Hastings wedi cyhoeddi manifesto yn hysbysu na bydd iddynt hwy dalu'r dreth Mae Ymneiliduwyr Acering- too, i gyd ond un, wedi arwyddo ymrwymeb i'r cyffelyb bwrpas. Mae Mr. Holl, cadeirydd y Watch Committee, yn Ngbynghor Dinesig Manchester, wedi hysbysu y bydd iddo yntau, er ei hun yn aelod o'r Pwyllgor Addysg yn y dief, hefyd wrthod talu'r dreth a godir gan ei .1 bwyllgor ef ei hun.' < Ar f etnioes i dyna waith da!' Iletai Sam. '0 fewn corph yr wythnos hon yn unig iluT fiwyd deg ar hugain o bwyligorau llsol sy'n ymrw^mo yn gyffelyb i wrthod talu'r dreth 'Twt! lol ebeun o'r clerigwyr yn wawdlyd, rhyw flash m the pan yn unig yw peth fel yna. Diflana yn y man fel niwl y boreu,' 'Cewch farnu am hyimy oddi wrth un enghraifft allan o gannoedd allesideu nodi,'ebe'r sh'-pwr. IN,d inewn eyftrfodydd eykoeddiis, o dan ddylanwad brwdfrydedd areithiau tanllyd, ond yn nistawrwydd yr ystafell, deluge! y gwnelr llawer o'r ymnvymiidoAi hyn. Wele gopi o lythyr a dderbyniwyd gan ysgrifeoydd Cyng- hrair Dinaswyr Leeds, yn amsau cardian yn ymrwymo i beidio talu'r dreth.' 4 Anwyl frawd. Yr wyf yn anfon i chwl y cardiau amganedig, eiddo fy ngwraig a minnau. Llawcodasom hwyLt ar ol ymdreeh fawr mewn gweddl, eithr licb wybod pa beth a all dtligwydd i ni am wneuthur o honom hya. Chll fed yn acbos i mi gdlli fy Bwydd. Ond gan m&i gorobymyn ein Tad ydyw, yr ydym yn ufudnhau yn ilawea, gan ddywedyd:—Felly, O! Dad.' A throdd y gynnnlleidfa yn fodd'a o ddagrau wrth glywed yr enghraifft nodedig yina o'r ysbryd sy'n ineddiannu ein brodyr yn Lloegr. Waetb i ni heb yrahelaethu gyda chwaneg o arwyddion a rhyfeddodan o Losgr heno,' ebe'r I liywydd; gan edrych ar y cloe. 'Ac mae'r arnser wedi rhedeg yn rhy bell i ni ymdrin yn mbellach heno achynllun rhyfeI Cysmi Cawn y Welsh Plan of Campaign nos Sadwrn aesaf.' CONDEMNIO SIR FEfRlOKYDD, (Un gair, os gwelwch yn d i cyn ymadael,' ebe Mr. Gwynoro Daviea. '1-he ya argoeli myu'd yn dipya o helynt yn sir Feirionydd acw. Mae y Cynghor Sir, er yn iaeh yn y fTydd ar y pwyatiau sydd wedi bod clan, aylw yma, heno, wedi gwahaniaetha oddi wrth siroedd eraill. Cymru, ac wedi gwrthod danfon cynnrychiolydd i gynaadledd Cymru gyfan a gynneiir yn Abertawe dydd Mawrth.' O pit! pit.: llefai rhai 4 Sir Feirionydd-hen sir Tom Ellis, y gwlad- garwr dihafai ebe eraiil. Mae'n ddigon a gwneyd iddo godi o'i fedd i'w condemnio ebe arall. • Ma ldeuwch i mi,' ebe Dr. Evans, Ffestiniog, 'peidiwch a bod yn rhy fyrbwyll yn eich con- dernniad ar y sir. Adran o'r sir, neu yn hytmch adran o gynnrycbiolwyr y sir, sydd out of touch â'r Dobl a wnaelh hyn mewn byr- bwylidra.' 4 Galhf attegu hyn yna/ ebe'r Proffeswr HughfvViJliams. Bala. I Mae yna gynghor arall yn sir Feirionydd heb liw r Cynghor Sir, a Phwyllgor Addysg arall heb law Pwyllgor Addysg y Cynghor Sir. Mae Pwyligor Addysg yn perthyn i Gynghrair Eglwysi Rhyddion y sir, ac mi e genyf yr anrhydedd o fod yn llywydd. y pwyl gor hwnw. Yn nghyfarfod cyntaf y 'I, cl pwy'lgor yr wythnos hon pasiwyd geaym bleidlais gref o gerydd ar y Cynghor Sir am ei waith yn tori allan o reng Cynghorau Sir Cymrn ar tater mor annhmethol bwysig a cbydweithrediad.' 'Clywch! clywch!' llefai'r dyrfa. 'Ac mae'r Pwyllgor Addysg wedi go?od arnaf fi y ddyledswydd o fod yn ysgrifenydd iddo,' ebe Mr. Miall Edwards, Ffestiniog. 'Ac mae'r pwyllgor yn teim!o yn gryf iawn ar y mater, ac yr wyf yn eicr y bydd chwarelwyr Ffestiniog, sy'n condemnio gwaith rhai o chwarelwyr Bethesda am dori y rheag yn Chwarel y Penrhyn, yn aefy 11 wrth gefn Pwyllgor Addysg Ymneillduwyr sir Feirionydd yn eu condemniad o waith y Cynghor Sir yn tori rbeng Cynghomu Sir Cymru yn y mater pwysig hwn.' A t-hrachefn wele gymmeradwyaetb ddi-gSLm- syniol y dorf ya aralygu barn gwerin Cymru ar y mater. 'Mae'r mater hwn mor bwysig,' ebe Mr. Phillips, y gweinidog, fel yr wyf yn teimlo y dylem nifel CIA b owd argofa chadw ein baril ar y miter. Yr wyf, felly, yn cynnyg yn ffuriiol: 4 Fod Clwb yr Efail yn llawenhau fod Pwjllgor Addysg Oyngbrair Anghydffurfwyr Mefrion wedi amlygu mor groew a di-ymdroi eu condemniad di- gamsyniol o waith Cynghor Sir Feirionydd yn gwrthod ymuno a chynghoran sirûedd eraill Cymru yu y Gyn- nadledd Genedlaethol a gynnelJr yn Abettawe, ac yn mynegu gobaith y bydd i'r Cynghor Sir, ar y cyfle cyataf, ad ystyried y mater, a bod yn ffyddlawn t'r egwydd01 fawr o Gymru gyhll a ddysgwyd i nigan yr anfarwol wladgarwr Tom El1i8.' Eiliwyd y penderfyniad g-in hanner dwsin sr unwaith, a chariwyd ef yo urifrydol a brwdfrydig yn nghanol cymmeradwyaeth gyffredinol.