Seren Cymru

Mae yo- asps p<sb fceulu-yia-yr rhyw ttft, iteu'diyw rhaiyn gtif ynd iii, tra y.r;ydym wie-li ein g;ilw i gvaymdeimlo a chyda! tru llu**s mawr a deuluofid'I a a; ylynt wedi colli en han.vyl- iirite-u. Mat hyn. vee-li bad yn destun siarad fwy nag unwaitlt yn yr. afxit..Ma" Well d rti^fjs tttioila'dau a gEr*lygia(Wu II ar lawerobethauagydyfltwaJi ellphm w?&t!i: grgfydi ein Harglwydd Iesa Grist. M*e 'weiii' deimladau yr hen grefyddwyr dros yr li ;n arfgriad a gawsant meira-W'miJw^ti' yw-d^ckiMtt sa. tsith- iau crefyddol. Mile yit'Waith anhuwdd' iavta.-tori ymaith hen arferiadaa. er eu bodyn hollol adai-fctifad 0 SitH FeMtlaidd dros eu hyraarferiad. Mae aeayf tL "'IIi.;er iawfto barch i syniadaa- a theimladau hen broJFes^r bnd cTedwyf, ar yr un pryd, y dylai ffgjf-toefewyf yn anad neb fad yn ofalus i sylfaenu eu syniadau a'u teimladau crefyddol ar air Duw;, Mae yr ieuenctj^-jfso'f'edi^ch i fyny atynt hwy. Maent yn dysgwyteu bod trwy hir brofiul yn •gWybod yn wett am faterion crefyddol na.'r rhai sydd ieuerigach ni hwy. Oilbydd i'r. hen gam-,arwain trwy g4.m-ym Idygia 1, bydd ea cyfrifoldeb yn filwr iawn. Mae golygiadau a syniadau rhai o aelodau yr Hen Gipel wedi peru syndod m iwr i IlLyn dli- weddar, ac yn wir; nidgofid bychan Uefyd, wrth (eddwl, er eu bod yn lien s?yda chrefyd!, nad ydynt ond ieuanc mewn g'.vyb >d mtii. Mae jf thAi hyn yn rhy barod gynnaeryd eu harwain gan arferiadau ereillyn hytrach na charu dysgeidiaeth y Beibl. Mae yii wir oB ius genyf hefy!1 fod Cyremaint u duedd mevvn rliai hen Fedyddwyr i lynu wrth, a chofleidio otion Pabyddiaeth yn eu syniadau- cwfor fyddol..)vi Mae y pethau hyn wadi eu gvasgu i'm sylw wrth sylwi ar ymddygiadau, a gwrando ar eiriau rhai o'r hen henafgwyr a'r henafwragedd ynein heglwys yn ddiweddar yn nghylcli y cyfarfodydd gweddio gyda y cyrff meirw. Mawr naor seloi? y mae rhai am gael cwrdd gweddi raewh y byddo corff marnr ynddo. Mae genyf fi olwg härchllsar y diacon da William Rfchards, y bravvd annryl John Lewis, a'r chwaer dduwiol Mrs. Rees f ond nis gallaf yn fy myw ddeall cu set droa y pathad hynr, Mae yn wir fod enwadau ereill yh gwneyd hyn. ond nid ymddygiadau ereill yw rheol yBedyddwyr i grefydda. Dylem ni fel Bsdyddwyr fod ttwchlawr cael ein denu i drafod n^yddaa Eglwys Riiufain yh ufiig am fod yr enwada&%railt^ dewis gwheyd bytiy. nfj; „• Yr wyf yn hollol o'r farn el bod ya bryd i ni gyfodi a gwrthdystio yn gyboeddus yn e#byn yr" arferiad. Gwyddom y bydd i ni golli poblogrwydd am dro bach byr, gyda rhai teuluoedd ag ydynt yn selog iawn am gad; C^rdd gweddi pan fyddo cortf marw yn y ond nad ydynt byth yn ceisio nac ynmeddwl aiii gwl'did gweddi unrhyw biyd arall. Felly y buwyd yn dadleu yn Nghwmberilan bum- theg inlynedd yn ol dros enwi plant gan weinidog yr Hen Gapel ond erbynhyn mae y gweinidog a'r Eglwys wedi gorfueheddu y gwawd atdiidlwy-d arnynt y pryd hwnw, ac nid oes neb yn ceiaio cadw y seremoni o enwi plant i fyny, gan nad oes yi un wedi ei enwi gan ein gweinidog er's deng inlynedd, Taflwyd y rheyyn bach hwnw o babyddiaeth yn ol 1 warehouse v Pab,ac yr ydym yn byw yn tljmsvs hebddo. Pa bryd y gwnawn yr un peth A'r cyrdd- au gyda y meirw a'r gwylnosau. Nis gallaf roddi gwell crynodeb o rmdJyd-I itiloll y gofiakt ar y materioa hyn na gosod gerbron dar- llenwyr SBREN CYMRU ran o ymddyddan a gym- merodd le ar y pwnc hwn amser yn ol. Y pryd hwn yr oedd y cyfeillion da Thomas Rosser, diacon yn yr Eglwys Annibynol, a Shon Cadwalader, uno flaenoriaid y Methodistiaid, yn cyiameryd rhan. y f co Be' sy gen ti yn erbyn cadw cwrdd gweddi ^gjpda bfetirif fliarw, John ?" Mae John yn ateb,— "Am ei fod yngwyntomor gryf o Babyddiaeth. ijpd oe& dimya jfwy amlwg nad arferiad Pabyddol yw InVn.i Gafodd ei ddechreu gauy Pabyddion, am eu bod yn credu fod gweddiau y byw yn effeitbio ar gvflwr y raarw; er eisymud o'rpoenau ilr gwynfyd. Mae eglwys y Pab yn dysgu, fod lie a elwir ganddynt yn Purgatory, neu burdan hyny yw, tan i buro eneidiau dynion, a'u cymhwyso i fyned i'r nefoedd. Yno y mae poll enaid yn myned ar eu hymadawiad a'r cor If, ac nid oes dinii a'u dwg oddiyno, ond gWeddiau y saint byw. ttysga hefyd, mai pa fwyaf o-arian adelir i'r-offeiriaid am weddio, mai cyntaf i gyd y daw yr enaid yn rhydd; a gwyddom fod y Pabyddion yn awr yn talu cymmalqt a chant, dau cant, tri chant, purn cant, ac hyd y nod mil neu ddwyo bunnati am y gwedtliau. hvn. Dyna lie y blhtioddyr, arferiado weddio gyda'r marw, a dyna sylfeen yr arferiad sydd gyda ni yu awr o redeg a «h^ld gweddi lie bo corff yn gorwedd glaAlu." '•' Oirlc&ton. ^it^facbi^ea !'♦, med4'<i Cadwalader, mewn ysbryd cynhyrfus; "nid ydym ni yri. credu am y purdan." Fealki nad i chwi," meddai John; "ond a ydych chwi yn siwr nad yw eich arferton chwi yn rhoi lie i ddynion anllythyrenog feddwl eich bod yn credu rhywbeth tebyg i hyny ? ac, yn wir, onid oes tebygolrwydd in a w,r fod Uawer oùdyniouyn meddwl fbi rhyv^th yn v gweddio sydd yn cyrhaedd tu draw i'r byd bwn? Edrychwcl} yn awr; dacw deulu hollol ddigrefydd, ae ya hollol annystyriol tra yn iaell-mae UI1 o'r teulu yn marw. Ymofynir yn union am ryw rai i gadw cwrdd gweddi gyda'r corff marw nid oedd y marw yn meddwt dtm am weddio ^tra yn fyw* ac nid yw neb s.ycicJ ar ol yvf meddwl dim am weddio eu hunain; etto, rhaid qael cwrdd gweddi gyda'r marw ncefallai y daw pobl yr Hen Gapel i gadw cwrdd, neu fe ymdrechir cael y Methodist- iaid; neu, os methir gyda y rhai hyn, Fi wn i,' meddai Sian y crydd, y daw ein pobol ni yn y fynyd, a daw ein gweinidog ni hefyd '—a phe dy- wedai Sian y gwir i gyd, gallai hi ddywedyd mai dyna oedd rhan fawr o stock-in-trade ei gweinidog, er gwneyd ei hun yn boblogaidd gyda rhyw fath o bobl; ac os aietbir yn tuhob man, mynir y Seint- iau' cyn bod hab gwrdd gweddi gyda'r marw, draan. Yn awr, gofynaf yn sobr, beth all hyn oil fod, os nad yw y bobl yn meddwl fod y gweddio yn gwneyd rhyw beth dros y marw Meddylivvch amy peth yr wyf yn ofht yn wir .eiu bod, trwy ein sere, moniau hanner- pabyddol, yn: gyru y bobl yn ol at yr hfen arfedon a beth allwn ni ddy wedyd wrth y Pab- yddion, pan y bo nt yn ea dilyn mor agos Wei, wn i yn y byd be' ddaw o hono ti, John t" meddai Cadisatader, gan ocbeneidio yn ddwys iawn. Be' sy ar y cryts, wn i ? yh ?'' Aroswch, newythr," meddai John, nid wyf wedi darfod etto. Dyna beth arall, eithaf Pab- yddol, yw y gwylnosau.- Dechreuodd yr arferiad gyda'r Pabyddion gannoedd o flynyddoedd yn ol; ond yr oedddaureswmganddynt hwy dros eu hym. ddygiad. Yr oedd yn drefn ganddynt i fyned a'r cprff i'r eglwys, ali gadw yno rhwng dydd y marw a dydd y claddu, a byddai v perthynasau yn aros gyda'rcorif, rhai y dydd a rhai y nos. Rheswm arall oedd, fod yr offeiriaid wedi perkwadio y bobl, os na fuasent yn talu iddynt y swm gofynol am ddyveyd y Moss— math o weddi dros y marw-y buasai y cythraul yn dyfod i gymjmeryd y corff, a'i daflu i'r purdan at yr enaid; ac mewn rhai am- gylchiadau, yr oedd y corff yn cael ei gymraeryd gan gythreuliaid tybiedig. O gwrs, yr offeiriaid oedd yn gwneyd hyn, er dychrynu y bobl, a'u hys- beilio o'u harian. Yr wyf y.1 cofio darllen dair neu bedair btynedd yo ol, am dro dlgrif a gymmerodd lear y cyfaudir a esbonia fy faeddwl. Yr oedd gwr wedi marw, ac wedi gadael eryn gyfoeth il-w fab yna daeth yr offeiriad at y mab i hawlio swm mawr o arian yr oedd y mab yn gwrthod: By. gytbiodd yr offeiriad, os na fuasai yn talu, y buasai y cythraul yn dwyn corff ei dad o'r eglwys y noson bono. Penderfynodd y bachgen wneyd ei oreu er ei rwystro; aeth i'r eglwys gyda'r nos, wedi ei arfogi a dau lawddryll, er gwylied corff ei dad. Wei, arbanner nos, dyma y cythraul yn dyfod, a dau gorn anfertb ar ei ben, a mantell goch yn gorchuddio ei gbrpws, a'r olwg fwyaf uffernol arno ond safoddy dynieuane yn d'digryn. Nesäodd y cythraul, a galwoddy, gwr ieuanc. Atebpdd ei fawrhydi Satanaidd gydag oernad annyriol iawn. Galwodd y dyn ieuane drachefn, a rhybyddiodd y creadur i beidio dod yn nes ar ei berygl; ond yn mlaen y daeth y peth hyll, ac amcanodd gydio yn y corff. Saethodd y dyn ieuanc, ac aeth y fwled drwy galon y cythraul tybiedig, a syrthiodd ynfarw; a cllafwyd maiclocbyddyr eglwys oedd, wedi ei gyf- logi a'i wisgo gan yr offeiriaid, er cario eu bygytb- ion i ben, a chyrhaedd eu hamcan cythreulig hwy o ddychryixu y dyn ieuanc, a'i ysbeilio o'i aria,n yn y fargen. Yn awr, dan y fath amgylchiadau, mae cynnalgwylnosau yn beth eithaf rbesymol jond pa reswm a ellir roi dros yr arferiad yn ein gwlad ni, yn yr oes hon ? Pa les sydd yn deilliaw oddivvrth yr arferiad ? Dichou fod ambell i un o'r rhai hyn heb lawer o ddrwg lle mae dynion sdbr Ilchrefy-idol wedi ewrdd i ddarllen, canu mawl, ac ymddyddan am bethau sylweddol; ond He mae un wylnos yn cael ei threulio fel yno, mae banner cant fel arall. Bum lawer gwaith mewn gwylnosau ag oeddynt yn debyg iawn i'r gwylmabsantau—pob dirgifwch yn cael ei ddwyn yn mlaen, &c. Nid oedd yno ddirn o duedd i sobreiddio y meddwl, a'i ddwyn i feddwl am farw ond yn hytrach o duedd i yru marw yn mhell o'r meddwl. Mewn gair, nid ydynt ondileoedd i fech- gynach a merched i gwrdd yn n^hyd i wneyd gwawd uwehben gweinidogaeth angeu. Dylai pob teulu sobrosod eu gwynebau yn erbyn y fath arferiad gwawdlyd. Da genyf weled fod rhai teulaoedd yu gwneyd hyny yn Nghwmberilan yn barod; ac by- derwyfy daw pawb i wneyd hyny yn fuan, ac y cawn. ymwrthod a phob arferiad rhithgrefyddol, os na fydd geuym Feibl neu reswm drostynt." Gad yna yn awr, John bach," meddai Sion y Gof, gan dynn eibibeit o'i enau. Fachgen, os wyt ti yn gweyd y gwir, yr wyt bron hela yn gas gen' i am y pethich yna, ar wyt ti; ac os yw fel yr wyt yn gweyd, 'dw'i yn rhyfeddu dim o'r mytnryn fod ein gw'nidog nigymmaintyn erbyn pcthach drewllyd o'u sort nw "Yh! beth! odi 'ch gw'nidog chi yn erbyn pethe o'r sort yna gofynai blaenoriaid Gilgal a'r Methodistiaid. i, Wel: wel!" meddai Rosser, "fi glywes o'r blaen 'i fod o yn erbyn dydd N dolig; a'i fod yn dpyd nad oedd dim son am dydd N'dolig yo y Beibl; ma'r dyn yn siwr o fodyn Infidel rhonc. Dir catwon pawb yn erbyn y pethe yne, wedsoch chi, Sion? Odi yn wir, i chi," meddai Sion," ddaw e' ddim ar un cownt i'r cyrddau yna; ac yr, oedd e' yn dweyd pethau cryfion iawn yn eu herbyn, ac yr o'wn i a Henry'r decon yn creda ei fod e' yn eitha' cydwybodol yn erbyn pethe o'r fath; ni wyddon* o'r gore' mai nid diogi sydd arno fe, am fod Hon'd ei groen 0 waith yr o'n ni wedi cyduno i beidio ei gymhell i'r cyrddau yna er's ilawer dydd, am y gwyddem ei fod mor gro's iddyn' nhw." Hawyr bach meddai Carlwalader, a'i ddwy- law tawr i fyny, fel pe buasai yn dysgwyli nèn yr efail i ddod i lawr, o achos infideliaethgweinidog yr Hen Gapel. A wfilsocTi chi erio'd ffashwn beth," meddai yr hen of; "y mae e' yn 'nafus yn erbynenwi plant; a ma' fe yn dweyd o hyd nad oes dim mwy o aw- durdod gantho i enwi plant dyn'on er'ill na sy ganthp i'taenellu nhw." Y safio pawb ni yn brudd meddai blaenor Gilgal, llyr olch chi yn ddigon annystyriol wrth beidio eu bedyddio nhw ond mae peidio eu henwi yn bagatiaidd teg!" Gan bwyll, Rosser," meddai John, dipyn yn gynhyrfus. "Be' sy yn baganaidd mewn peidio enwi plant ? Mae y Paganiaid yn eu henwi. Yr I wyf yn hollol gredu fod ein gweinidog ni yn ym-