Seren Cymru

grymus at synwyr y corff, a chan nad yw ei enw Ef wedi ei ysgrifenu mewn llythyrenau tanllyd ar y ffurfafen, nae yo rhoddi mynegiad o'i fodolaeth trwy leferydd clywadwy, y mae dyn yn ymbal. falu am dano ac y mae pob un yn gwneyd hyny ynei ffordd ei hun. Y fath ydyw pwysigrwydd y gwirionedd cyntefig hwn, fel nas gallwn fyfyrio yn hir ar wrthddrychau o'r tuallan i ni nac ynom, heb i ni gael ein taflu yn ol arno. Megys mai o hono Ef y mae y cyfan yn deilliaw, iddo Ef y mae y cyfan yn ein tywys; ynddo Ef yn unig y dichon i'n meddyliau gydsefyll; hebddo, v mae bodolaeth yn ddycbymmyg nas gellir ei esbonio, a natur yn ddammeg heb un dehongliad iddi. Ond nis gellir ei wadu, beb i'r dyn a wnelo hyny wadu mewn effaith ei fodolaeth ei hun, a phob bodoiaeth arall; nis gall ei wadu, heb osod trais ar egwyddorion mwyaf cynhenid ei natur; nisgalI ei wadu ar gyf- rif yr hyn sydd ynddo uwchlaw rheswm, heb gael ei orfodi drwy hyny i gredo yr hyn sydd groes i reswm; nis gall ei. wadu beb ar yr un pryd gredu yr hyn sydd yn gofyn annhraethol fwy o hygoeledd tuag at ei gredu na dim sydd yn y gwirionedd a wedir ganddo." Ond yr ydym wedi son m syiiiadau neu dditnad- aethau greddfol y meddwl, yrhaidybir syddyn bodoli ya gwbl annibynol at sylwadaeth a phrofiad, a'r rhai a ystyrir yn elfenau hanfodol i feddyliaeth. Y mae yn bwne o ddadl barhaus yn mhlith meddvlwyr.pa un a oes yn y meddwl rywbeth heblaw a dderbynia o'r synwyr. "Nid oes dimy" y meddwl," meddai un blaid, "ar na fu o'r blaen yn y synwyr." Oes," meddai plaid arall, "y mae y deall ynddo. A gellid ineddwl fod y ddadl wedi ei hennill o ddigon ar dir common sense. Y mae synwyr gan greaduriaid isaf y cread ond atolwg, a oes rheswm ganddynt ? A feddant hwyy radd leiaf o gynneddf i ymresvmu? Onid oes UineU derfyno) ac amlwg wedi ei thynu rbwng dyn ac an. ifail ? Oni arweinir y naill gan reddf ddall, a'r 9 Hall gan veswm goleuedig ? Onid oes gwalianiaeth teimladwy yn lleferydd y naill rhagor y llall: A pha fodd y cyfrifir am athroniaeth iaitb os mai tywarchen yw dyn ? Onid yw ffurf ei gorff, dull ei wynebpryd, lleferydd ei dafod, si'i ddychymmyg beiddgar a rhamantus, yn cyhoeddi yn uchel ac eglur ragoriaeth anfeidrol dyn ar yr anifail a ddifethir ? Y maent yn sicr. Cc ir sylwi ar hyn etto. Heblaw fod pob canfyddiad a gawn o wrth- ddrychau allanol, sef y myfi a'r nid myfi," y mae hefyd yn dirgymhell arnom gydanerth aDorcb- fygol y grediniaeth fod yn rhaid fod Achos i'r ym- ddangosiadau ilirif agyflwynir i'n sylw gan y byd allanol. Ond fe ddywed yr esgob Berkeley nad yw ein canfyddiad o fyd allanol a'i wrthddrychau aneirif, yn ddim ond meddylrithiau yn dyiod o'r synwyr ni chredai efe fodolaeth byd allanoI yn annibynol ar feddwl. O'r goreu," meddai Hume, os nad oes sylfaen neu substratum i'r byd allanol, nid oes sylfaen i'r meddwi chwaith canys nid oes ynddo ddim ond argraffiadau a meddylrithiau." Dyna y byd allanol a'r meddwl wedi eu rbesymu ymaith. Ond a ydyw barnau y ddau feddyliwr mawr yna i sefyll ? Nac ydynt, meddai mil-fyrdd o dystion o frawdlys synwyr eyffredin. Nac ydynt, meddai llais cydwybo I. dynoliaeth. O! nac ydynt, meddai y byd allanol ei hunein, Ni a ddeuwn etto at y gair a'r dystiolaeth-ein hymwybydJiaeth-ar v mater hwn. Troed pob un i'w ddyn oddiniewn ar hyn edryched a all efe gredu y naill neu y llall o'r barnau hyn. Credwn na all. Onid yw barn pob mynwes Y11 cyd-dy&tiol- aethu yn bendaht a'r synwyr o ganfyddiaeth gwrth- ddrychau allanol, a bod y cyfryw wrthddrychau yn bodoli yn hollol yn y ffurf y canfyddir hwynt ? Ac onid oes rhywbeth yn btentynaidd mewn ammheu crediniaeth mor gyffredinol ? "Dylai cydsyniad pob cenedl ar unrhyw un pwne neillduol gael ei ys- tyried megys deddf wedi ei gosod i lawr gan natur." 4c meddai yr hea wireb Gymreig, "A ddywedo pawb, gwir yw." Y mae yn anfri arnom (debygid), i geisio profi bodolaeth ac annibyniaeth mor teimladwy ac amlwg. Ein hannibyniaeth ar y pethan atlanot sydd yn peru ei bod hi yn beth mor hawdd i ni i ymryddhau oddiwrthynt. Hyn sydd yn ein gwneyd yn bersonau yn He bod yn bethau. Pan ymsymudwn, yr ydym yn gwneyd hyny yn ol einbwriad; pan aroglwn bethau o'n hamgylcli, meddwn allu i beidio yr eiliad y mynwu a phan y deuwn i gyftyrddiad a mater ynom neu o'n ham- gylch, teimlwn hyny ar darawiad. Y mae ein hymwybyddiaeth yn cadarnhau yt holl bethau hyn i ni yn y modd mwyaf pendant a phenderfynol. A rhaid catiiatau i ni haeru dilysrwydd ein hymwy. byddiaeth ioblegid y mae cydsyniad pob cenedt ar Unrhyw un pwnc neillduol megvs deddf weoi ei gosod i lawr gan natur, yr hyn sydd yr un peth a dweyd fod yr unrbyw un pwnc neillduol hwnw yn wirionedd pendant. Rhaid i ni gymmeryd ein hym- wybyddiaeth ar grediniaeth yn unig, am nas gallwn ei amgvffred a rhaid i'n crediniaethau ereill ym. ddibynn am eu dilysrwydd ar ein hymwybyddheth. Y mae athroniaeth heb yr un bai yh erbyn ein hymwybyddiaeth. Ond Son yr oeddwn am syniadau gwreiddiol y meddwl. Fod vn y meddwl y fath beth a sjniad cynnwyriol aui Pduw sydd ffaith fawr. ilhaid y w i ni osod trais ar ein cynneddfau mwyaf cyr.henid, cyn y gallwn ei wisgo ymaith. Y mae yn yrugyf- odi yli v meddwl ynddiarwybodici. Y mae yn un o ddeddfaa ein bodolaeth. Blagura v syniad greddfol hwn allan o'r meddwl yn yr ymwneyd cyntaf rhynigddo a'r byd allanol. Y mae pob tremiad pellach a wna ar ymddangosiadau ainrytath natur o'i amgylcb, pob crafangiad a gao'i fodolaeth ei hun, a pbob tro y try i ymchwilio i gyssylltiad a pherthynas y syniad cynnwysfawr hwn a syniadau ereill y meddwl, yn ymloewi nes dyfod yn feddyl. ddrych eglut a grymus ac yu rhinwedd y meddyl- ddrych hwn, "gattai dyn ei addoli, ei garu, a'i wasanaethu, heb Wybcd fod y fath wyddor a ddwin- yddiaeth naturiol yn bod." Ond y mae y syniad bwn yn cymhell dyn i'r ym- chwiliad am Dduw. "Y mae cyfansoddiad meddwl dyn, yn y lie cyntaf, fel y mae yn berchen rheswm, yn gosod arno fath o angenrheidrwydd deallcl (in- tellectml necessity J, i gredu mewn, a Chwilio am, Achos i'r ymddangosiodadau aneitif a gyflwynir i'w sylw yn y greadigaeth weledig, ac hefyd am Achos cyfatebol i'r eflfcitMau hyny, yr hyn sydd yr un peth a dweyd fod dyn dan angenrheidrwydd i gredu uiewn rbyw Acbos Cyntai i bob ppth." Ac wrth wneyd yr ymchwiliad bwn y sylfaenir duwinyddiaeth naturiol yn wyddor, yr bon sydd mewn rhanyn gyfansoddedigo elfenau mewnol y meddwl, ac mewn rhan o wrthddrychau allanol natur. Gwelir yma ddoethineb a tbiriondeb Bod bollwybodol yn trefnu y naill ar gyfer y Hall. Y fath gyfaddasrwyddsydd yn y meddwl i wneyd ymchwiliad am dano Ef yn mltlith y pethau a wnaed; a'r fath ddarpariaeth helueth sydd yn myd mater a meddwl, ar gyfer eg. wyddorion cymhdliadol y meddwl. Y fath brawf cadarn a diymwad o'i fodolaeth Ef a ffurfir cyd- rhwng y ddau brawf hyn, sef yr a.priori a'r a posteriori. Tra y mae yn amlwg fod y naill brawf heb y llall yn annigonol ynddynt eu hunain, etto y maent yn oU-ddigonol rhyngddynt; ae y mae yn I anhawdd canfod y rheswm dros eu gwahanu oddi- wrth eu gilydd. Gellid meddwl fod Argl. Brougham yn hollol yn ei Ie pan yn cyhuddo Durham a Dr. Paley o gau allan y meddwl o Dduwinyddiaeth Naturiol fel y gWtiaethant. Oni ellir cyfoethogi y prawf a posteriori o adnoddau y meddwl lawn cymmaint, a llawer mwy, yn wir, nag a ellir o ad. noddau y greadigaeth allanol. Ac ystyrir erbyn hyn nad yw y prawf hwn'yn myned ddim prllach na phrofi, neu arwain i athrawiaeth bwysig achos- iaeth (causationJ. Y cwbl a wna y prawf hwn wrtbo'i butt yw, dangos fod y greadigaeth yn llawn amlygrwydd o fwriad. Ymgodi oddiwrth yr effaitb at yr achos—oddiwrth yr hyn sydd at yr hyn raid fod. Deogys amlygiadau aneirif o gyfaddasiad moddion at ddybenion. Dilyna yn unionsyth drwy blygiadau gwahanol y greadigaeth, a chenfyddyn yr holl ymddangosiadau amlygrwydd o fwriad- eenfydd fod v cyfan yn gynnyrch Achos deallgar. Ond er holt gadernid y prawf, er mor gadarn ac anwrthwynebadwy pari y gosodir ef i orphwys ar sylfeini priodol, etto, arno'i hun, yn anmlierffaith, aeyn holloI annigonol i gwblhau y ddadt dros Pod Duw." Ac wrth orphwys ar yr hyn sydd yn y golwg yn unig o natur, syllu ar y naill ymddangos- iad yn dilyn y llall, edrych ar un cyfnewidiad yn dityn cytnewidiad arall, a'r cyfan yn arddango. y drefn a'r bwriad mwyaf amlwg etto. wèdl'r cwbl, ni'n dygir gan yr aneirif ymddangosiadau hyn ddim yn mhellach na byd y gadwen oathosion anianyddol. Ond a ydyw hyn yn dyfod i fyny a r syniad svdd gan y meddwl am Achos ? Nac ydyw, Y mae syniad gwreiddiol y meddwl yn ymgylymu am Achos galluog a meddylgar. Hyflyma yw ystyr syml ac anghymlyg y syniad fel y mae yn yuigodi yn naturiol o ddyfnderoedd ein hunan-ymwybyddiaeth yn ngwawriad cyntaf y meddwl. Y mae y syniad am allu yn ein meddiannu yn yr ymdrafod cyntaf genym o wrthddrychau allanol, yn nghvfodiad cyntaf y mgfi wyneb yn wyneb a'r nid myfi. Yr ydym yn teimlo ein bod yn wahanol'i'r gwrth- ddrychau a'n haingylchant; meddwn allu ac ew- ytlys i ymryddhau.oddtwrthynt,ac i ddylanwadu ar- nynt; acymae'.rffaithein bod yn meddu gallu ac ewyllys yn ein gwneyd ar unwaith yn bersonau ac nid yn bethau. Fel hyn yr ydym'yn gweled fod ein profiad meddyliol, yn gystal a chytansoddiad gwreiddiol ein rheswm, yn ein rhwymo i gyssylltu ag achos allu, ac ewyllys, ac felly feddwl." Wedi dilyn yr ymresymiad oddiwith fwriad, gyda chymmaint gradd o helaethrwydd ag oedd yr amgylchiftdaii presenotyneiganiataf(feaHa!).bydertr y gwelir fod y prawf a posteriori ynddo'i bun-fed yr uthrawiueth o Dduwinyddiaeth Naturiol, fel y mae yn wyddor—ynddi ei hun, yn dra annigonol i sefydiu prawf cadarn dros y ddadl o Fod Duw. Rhaid ihoitdi yr atbrawiaeth o achosiaeth anian- ycldot i orphwys ar athrawiaeth arall mwy llydan a dwfn nif-wii athroniaeth, sef yr athrawiaeth eang o achosiaeth etfeithiol (efficient causationj. Felly y gwelir mai y meddwl y" alpha ac omega y prawf gwirioneddol. Mi dybiaf fy mod bellach wedi eyr- haeild yn othyd at ffynuonell fawr y cyfan—wedi olrhain y greadigaeth i'w subtratnm mawr, He mae vr holl briodoleddau yn cydgyfarfod yn yr un Meddwl mawr, Yr ydys eisofs wedi dangos mewn rhan fodolaeth y meddwl; ond er cyrhaedd ei sylfaein-ei sub- slratum— rhaid gwneyd hyny ar dir ymresymiad penodol, yr hwn sydd yn myned fel hyn:—Y mae profion ein hymwybyddiaeth yn fFeithiau syml at anghymiyg-y mae ein hymwybyddiaeth yn sicrbaa iniein bodolaeth ein hunain ac hanfodittd byd allanol, a bod y naill mor wirioneddol yn bodoli a'r llall; neu mewn geiriau ereill, fod corff ae yabrjil yn bodoli. CO'! lit (Tw barhauj. l- '.ii t*'«5 W hj.¡!.lT' Ifd