Seren Cymru

aeth ei hun. Nid trwy weted ei hun y mae dyn yn tlyfod yh wybodus o hono ei hunan and trwy syhvi ar, cyssylltu, a chymharu ltuaws o ffeith- iau ei ymwyhyddiaeth yrun modd am ddynion ereill o'i am^ylch. Rhaid iddo sylwi ar ymddan- gosiadau agweithrediadau dynion ereill o'i amgylch, a ehymharu y rhai hyny &'i eiddo ei hun, cyn y gall Wybod eu bod hwy yn bod. Ond caffed amynedd ei pherffaith waith ae er mor anhawdd fydd cyf- lawnu y task gyda'r manyldeb dyladwy, etto y mae yn iechyd meddwl fod gwirionedd yn (Jyr- haeddadwv a -tili t i: IIT TEN. I. • t, 'V"" Wedi dywedyd fod gwybodaeth yn bod, ac fod gwirionedd yn gyrhaeddadwy, bernir ei fod yn an-, enrheidiol i ni wybod rbywbeth am natur y wybod- aeth hono, ac am ansawdd' y gwirionedd hwnw, cyn y gellir ymosod yn iawn ar y testun. Er ar yr un pryd, ystyriaf y bydd i'r graddau o foddlonrwydd fwynheir, neu bwysigrwydd y prawfion a ddygir yn mlaen i brofi hanfodiad gwybodaeth, y bydd i hyny fwyhau yr aunhebygolrwydd" sydd yn fy nhestun. Tri gwrthddrych mawr gwybodaeth yw, y nyni ein bunain, y pethau ajlanol i pi, a Duw a chan ein bod yn sior nad oes dim araUy" bodoli heblaw hwy, gwyddom fod cylch ein gwybodaeth yn gyf. yngedig iddynt hwy. A thair tfllrdd sydd trwy ba rai y gellir cyrhaedd gwybodaeth yn gyntaf, ein synyryiriku corffiirol; yn ail, ein rheswm; ac yn drydydd, Dadguddiad Dwyfol. With wybodaeth synwyryddol y golygir yr argraffiadau hyny a wneir gan wrthddrychau allanoi ar ein meddwl, a'r rhai y mae ein crediniaeth yn ein gorfodi, yn groes i'n rheswm, i gredu eu bod yn wir. Y mae pawb yn credn, ar yrolwg gyntaf, eu bod yncanfod gwrth. ddrychau allnnlll yn ddjgyfrwng; mai y gwrth- ddrychau eu hunain, ac nid eu delweddau, feiy ceisia ein rheswm ein twyllo, a ganfyddwn ac y mae pob canfyddiad o wrthddrychau allanoi a welwn -—pob peth a ganfyddwn yn arledu o'n blaeR-Yo geni ynom syniad o'n haanibymaeth arnynt. Yr ydym yn rhinwedd pob gwelediad o'r eiddom "yn dyfod i ddeall fod yr, un mor angeiirheidiol i wrth. ddrych allanoi fod, tuag at i ni gael gwybodaeth, ag yw i ni fodoli, tuag, at gyfansoddi gwybodaeth o bethau allanoi." Ond yr ydym wrth geisio dirnad y cyssylltiad sydd rhwng y meddwl a gwrthddrychau aAlanol, yn pWYSQ gormod ar nerth ein rheswm, fel y gwelir yn ainlwg oddiwrth yr hyn a gynuyrcftoffd y fath ymyriad difndd yn moreuddydd athroniaeth. Nid athronyddol, meddai rheswm, yw derbyn y ffaith ar grediniaeth yn unig, heb wybod pa fodd y mae'r peth yn bod. "Rhaid," meddai yn mhell- wti fod rhy-v berthypas rhwng yrbyn a wybyddir n'r gwrthddrych sydd yn gwybod; y maent naiil ai yn laf, yr un a'u gilydd neu yn 2it, yn gytfelyb i'w gilydd ac os oes perthynas yn bod rhwng y gynneddf wybodol a'r gwrthddrych allanoi, y mae yn ymddangos mai y blaenaf yw y tebycaf, sef eu bod yr un a'u gilydd." Opd beth yw barn a theim- lad pob dyn ar hyn ? Ond crediniaeth y gwerinwr na astudiodd athroniaeth %rioed yw, fod y greadig. aeth allanol a'r meddwl yp sefyll Ayneb yn wyneb a'u gilydd 1" Onid yw p6b unynteimloei reswm yn ei ormesu,, pan y mae yn ccisio ei ddarbwyllo i gredu mar trwy gyfrjngau y mae yn gweled gwrth- ddrych allanoi yn arledu oi flaen ? Ac onid yw tystiolaetb pawb ar y pwnc: yo ddigou o sicrwydd mai felly y mae yn bod mewn, gwirionedd ? Fodd bynag, cr«dir fod hyny yn' fwy teilwng o gredin- iaeth n& dim gwrthwyiiebol ellir ddwyn yn mlaen. "Yr byn sy'n ymddangos i bawb," meddai Aris- t tOtle, yr ydym yn credu ei fod. Dylt-m gadw'n crediniaeth mewn cyssondeb gyda'n synwyr yn fwy ha chyda'n rheswm." Meddai yr un gwr, Y mae ▼ft ymddangos yn fwy cvsaon ac yn fwy athronyddol (debygid; fod y gynneddf wybodol a'r hyn a wy- byddir yn gwahaniaetliu yn hollol oddiwrth eu gilydd yn ngwybodaeth y meddwl." Y mae yn groes i olygiad Mr. Farrier, yr hwn adybiai nadyw dyn a'r greadigaeth yn sefytt ar wahan oddiwrth eu gilydd ya ngwybodaeta y meddwl. Ond beth gwell fyddem yn y diwedd pe deailwn y cyssylltiad i'r. perffeitbrwydd mwyaf. Nid oes unrhyw angenrheid- rwydd deall trenliad bwyd er ei dreyjio yn well. Fel y mae yn debyg na fwriadwy 1 i ni wybodam bynciau o'r natur yma, digon yw i ni t'deall pethau gwir angenrheidiol er ein cysur a'n dyddaawch na- turiol,a moesot; ac y mae yr hyn sydd anhebgorol wedi ei ysgrifenuo'n hamgyich acynom, fel nad pes achos i ni gyfeiliorni. Pa beth a wybyddir ? pa beth yw gwybad ? pa beth yw gwybodaeth ? ydynt gwestiynau pwysig mewn pyssylltiad Sg athroniaeth y meddwl; ac y maent yn ymgyfodi yu naturiol wrth ateb y cwest. iwo. "Pabeth sydd wirionedd ?" Yr ydys wedi y ys we i dweyd eisioeS ein bod yn derbyn, neu yn dyfod o hyd i wybodaeth trwy dair ffordd, sef ein synwyrau, ein rheswm, a Dwyfol D.dadguddiad. Ond pa le mae y "gaira'r dystiolaeth at y rhai y gallwn appelio am brawf yn ngwyneb ammheuaeth? Y mae yawir angenrheidiol i feddtt rhyw faen-prawf at yr hwn y gallwn ddwyn ein gwybodaeth i brofi ei, dilyorwydd, cyn y galtwn gyfarfod yr ammheuwr yn ddigryn. Ni theilynga yr un ran o wybodaeth yr enw gwvddor, os nad o^s ganddj rhyw JFeibl yn faen-prawf, "gair a thystipLeth," yr hwo a eUir ddwyn i benderfynu pob dadl berthynoi iddi; a byddyn rhaid i bob cwestiwa H sefyll neu syrthio," yn ngwyneb hwnw. Astudiar athronidi naturiol y greadigieth yn ei gwahanol ymddangosiadau; eymhara ei gwahanol symudiadau gyda gofal a man- ylweb. cyfateba'r naiil betb a'r llall a'u gilydd, sylwa ar ysgogiadau ei chreaduriaid amryfath, ac ar ei gweithrediadau oil, a chanfydd fod y cwbl yn cael ei ddwyn yn mlaen yn 91, drefn fanylaf a doethaf, se fe eilw an ran o'r gweithrediadau yn ddeddf a'r rhan arall yn reddf, M) ett bod yn ar- wyddo trefniant. Cenfydd yn mbob ymchwili^d a wnai, yn mhob dalen o lyfr dwyfol y greadigaeth a droir ganddo. efe a wel ol-on bys yr Anfeidrol yn amlwg ar y "pethaa a wnaeJ." Ac os ammheua rhywun ei olygiadau, efe a?u harvyain jat y "giir ac at y dystiolaeth" yn union. Yr un m)dd y gwua'r astronomydd gyda'i feibl yntau, y ffurfifen ddofn gyda'i chysawdau gang a'r daearegwr dracbefn yr un modd; ac y map'r cydgordiad perflFeithisf rhwng y beiblau hyn a Beibt y duwinydd—yr Yggrythyr Lân, yr hyn ddengys eu bod pll:weoi deilliaw o'r un ffynnonell dragwyddol,sef oddiwrth Dad y Goleuni, a Chreawdwr cyrau'r ddaear. Y greadigaeth yw y llyfr sydd yn cynnwys y gwahanol gyssylltiadau rhwng petbau a'u gilydd yr Ysgrythyr yw y llyfr sydd yn dangos y cyssyllt- iad au sydd rhwn^ dynion a'u Creawdwr. Fel mae y cyntaf yn aait i'r holl egwyddoijon cywir sydd yn nyna, feity y uiae yr aiL yn sail i, bob gwir grefydd sydd yn ffynu." Y greadigaeth, tel y dywedwyd, yw y gair a'r dystiolaeth qydd. i benderfyna pob dadleuon o barth egwyddorion naturiol a'r Ya. grythyr Lan yw y gair a'r dystiolaeth. sydd i bender- fynu dadleuon o barth i egwyddprion moesol ac ys- brydoi. Ond wed! gweled fel yna fod gan yr athronydd naturiol ei feibl a chan y duwinydd yntau yr Ys- grythyr Lan, pa le y mae beibt athronydd y meddwl ? Ai nid oes iddo yntau feibl, at yr hwn y gall appelio am bus y dystiolaeth, P8 nad oes i athroniaeth y meddwl ei beibl a'i maen-prawf i'w gael, yn ofer ei gelwir ar yr enw hwnw mwy. Dychymmyg gwag yw y cwbl, niulltneg heb iddi ddehongliad yw gwybodaeth ddyuol aftwy, os nad oes i athroniaetb y meddsvl feibl at yr hwn ygujl ddwyn yr ammheuwr i wyneb y gair »*r dy stiolaeth,j Ond y mae i'r. meddwi ei feibl o'i fewn ei han-y llyfr hwnw a ysgrifenwyd gan f^sdwyfot yn ymwybod olrwydd (conciousnessj pob un." Acymae ei dyst-' iolaeth yR tglur a phendant; "eni ddywedant yn ot y,glair hw)', hyny pydd am nad oes oleuni ynddynt." j Wrth ddywe iyd mai ein hymwybodolrwydd yw beibl athronydd y meddwl, ni olygir fod pob dyn yn meddu ar; ddigon o graffder i fynegu mewn iaith bendant yr oil y mae yh ymwybodol o hono. Ond peth hollol annheg fyddai cyfrif diffyg ein craffder ni yn ddiffyg yn ein hymwybodolrwydd. Byddai hyny ya Hawn mor annheg a barnu ansawdd ein calon yn ein sefyllfa bur gyntefig, wrth yr hyn yw yn awr dan ddylanwad pechod. Dywed Syr Wm. Hamilton nad cynneddf yw ein hymwybodolrwydd, ond ei fed yn liytrach yn elfenangenrheidiol yn ngweithrediad pob cynneddf, ei fod yn elfen angen- rheidiol yn hanfod yr enaid ei bun pan mewn ■gwutthrediad. Nid ein hymwybodolrwydd yw yr oIl o'n meddwl, ae nid yw yn sefyll Sr yr un tir a cfiynneddfau yr eaaid, etto y mae yn hanfodol iddynt i gyd. Y mae ein hymwybyddiaeth yn beth uas gellir eiwadu, yn ffaith fawr cyn lleted a'r ddynoliaeth, yn sail holl weithrediadau y meddwl, ac yn unig safon ein gwy- bodaeth. At y maen-prawf hwn y rhaid i ni ddwyn boll wirioneddau ein, synwyr, yn ngoleuni l Uusern hwn y gallwn wrthsei^ll canfyddiaeth gyf- I, rytigol Dareocritus, athrawiaeth feddyliol Berkeley, ammheuaeth ddioystriol Hume, ac y deuwn ag un- pliaeth i holl ranau gwybodaeth. Yn nghyfandir- oedd ein hymwybyddiaeth y sylweddolir ac y gwirir credininiaethau ein synwyr sic oddiymay cyfyd yr haeriad syml ein bod yn ymwybodot o'r canfyddiad o wrthddrych allanoi. Er i ni wybod mai ein synwyr sydd yn cyflwyno gwrthddrychau allanoi i'n meddwl, ac fod y. deall yn ymw,neyd a hwynt yn ol deddfau pennodol, ac fod ein deall yn ym- wreiddio yn nyfnder ein hymwybyddiaeth yn mhell- ach nå Or ffaith noeth o'i fodolaeth, credu'r ffaith yw'r.cwbl allwn wneyd, oblegid "ymwybyddiaeth yw ffynnonell pob peth y gellir ei wybod a'i am- gyffred; ond fel y cyfryw.'nis geUir ei ddehongiti na'i arpgyffred. Y mae gofyn pa fodd y mae unrhyw ffaith o'n hymwybyddiaeth ei hun yn bosibl ? ac y mae gofyn pa fodd y mae ymwybyddiaeth yn bosibl ? yr un peth a gofyn pa fodd y mae creadur rhesymol fel dyn yn bosibl. Pe gallem ddeall hyn, nid ag anwiredd yr hudasai y sarff ein rhieni ar y cyntaf,—" ni a fyddem megys duwiau." Ond gan na chreasom ni ein hunain, ac nad ydym hyd y nod yn deall dirgelwch ein cread. y mae yn rhaid i ni gymmeryd einbodolaeth a'n gwybodaeth ar gred- iniaeth, a'r athroniaeth hon yw yr unig un wirion- eddol, canys ynddi hi yn unig y diction gwirionedd gael ei sylweddoli, yr hon nad yw yn dweyd yn erbyn awdurdod ein crediniaethau greddfol." Cawn sylwiar y crediniaethau," neu'r dirnadiaethau Ureddfol" etto. Yn ngwyneb i'r ammheuwr godi gwrthddadl yn y fan yma, trwy ofynpaham y mae einhymwybyddiaeth—yityfr dwyfol sydd wedi ei ysgrifenu ar fynwes pob un, at yr hwn y mae pob appeliad i gael ei wneyd-pabam yr arweinir ath- ronwyr iIwybrltu mor groesion i'w gilydd ? pafodd na ehydwelai pawb dynion (goleiiedigj o'r hyn lleiaf), ar bwnc mor agos atynt, sef eu mynwesau eu hunain ? I hyn gellir ateb fod y ganghen hono o wybodaeth a elwir meddyliaeth, yn cynnwys amryw ddolenau o gadwyn fawr gwirionedd, neu ei bod yn sylfaenedig ar wahanol wirioneddau, a bod athron- wyr Wrth ade;ladu eu cyfundraethau, yn dewis rbyw un gwirionedd yn sylfaen ac y mae cyfnndrefn wedi ei sylfaenu ar ryw un gwirionedd, o angen- rheidrwydd, yn gwahaniaetliu oddiwrth gyfundrefo wedi ei sylfaenu ar wirionedd arall." Cyfartyddir a'r unrhyw anhawsder i gyssoni athrawiafethau pob gwyddor. 0 herwydd yr un rheswm y mae duw- inyddioH yn methu cydweled ar athrawiaethan yr Ysgrythyr Lan. Nid yw amrywiaeth golygiadau yn nglyn a'r meddwl-dynol yn mhob man ae yn mhob oes. Hynyma sydd wedi Huosogi enwadau crefyddol y byd i'r hyu ydynt. Y mae yn ymddan- gos fod rhyw syniad addolgar yn ddwfn-blanedig yn mhob dyn. Lleferydd pob mynwes (ellid meddwl) yw, y rhaid fod rbyw achos i'r ymddangosiadau a welir o'n hamgylch, ac fod hwnw yn teilyngu addol- iad gan bawb. Ond gan nad yw y syniad hwn o natur orthrechol, uac yn cynnwys appeliadav