Tarian Y Gweithiwr

LLYTHYR 0 AMERICA. 0 GLANDWR I DENVER, COLORADO, AMERICA, MEI. GOL.Hwyrach y gwnewch gan- iatau i'r ychydig linellau canlynol i ym- ddangos yn y DARIAN, nid yn gymaint am eu gwerth, ond am fod cynifer o'm cyfeillion yn Abertawe, Glandwr, a Threforris, yn teimlo rhyw fesur o ddyddordeb yu fy mynediad i dalu ymweliad & fy mab sydd yn Argo, Denver, Colarado, ac yn arbediad i mi i ysgrifenu at amryw bersonau fel yr addewais. Cychwynais o orsaf Victoria, Abertawe, ar ddydd Iau, Gorphenaf 24ain, 1884, am ddeg o'r glooh y boreu, a chyrhaeddais L'erpwl tua. haner awr wedi pedwar y prydnawn, Yr oedd y Parch. J. Williams yn garedig iawn wedi dyfod i'm hebrwng. Buom yn Uetya nos Ian a nos Wener yn nby ei frawd, y Parch. W. Williams, pre- gethwr gyda'r Wesleyaid yn Ganston, ger- Uaw L'erpwl; ac nid yn ami y oyfarfyddir a theulu mor garedig a chrefyddol. Boreu Sadwrn daeth y ddau frawd i'm hebrwng nes fy ngweled ar fwrdd y Wyom- ing, a daethant gyda mi i weled yr ystafell a'r gwely y byddai yn rhaid i mi orwedd arno am ryw ddyddiau beth bynag, ac yna gwnaethant A mi fel y bydd cyfeillion goreu y ddaear yn gwnend, sef troi eu cefnau, er cystal oeddynt. Yr oedd yn dda genyf gofio ar y pryd, ao wedi hyny, .1 fod cyfaill a lyn yn well na brawd i'w gael, a bu hyny yn gysur mawr i mi ar hyd y fordaith. Cychwynasom allan o'r Alexandria Docks tua dan o'r gloch prydnawn Sadwrn, Pau yn myned o L'erpwl i Queenstown, adgofiais ddarn o hen farddoniaeth a gyfansoddwyd er ys 60 mlynedd yn ol gan fachgen o Gymro oedd yn hwylio tuag America:— 'R'ym yn hwylio heddyw'n gyflym, Gweled tiroedd ar bob llaw, 'R ochr ataf sir Gaernarfon, A thir 'Werddo 'r ochr draw." Cyrhaeddasom Queenstown am wyth o'r glooh boren Sabboth, a chymerwyd amryw o blant Mari ar y bwrdd, a ffwrdd a ni i'r Atlantic. Collasom ein golwg ar y Wlad Werdd tua chweoh o'r glooh y prydnawn, a buom heb weled tir am naw diwrnod. Yr oedd tua phedwar oant o eneidian ar y bwrdd, braidd o bob llwyth, iaith, pobl, a chenedl—yn Gymry, Saeson, Gwyddelod, Germaniaid, Inddewon, Americaniaid, &c.; ao yr oeddwn bron meddwl fod y mil blyn- yddoedd wedi deohreu. "Pob llwyth ac laith oedd yn gytun." Bywyd rhyfedd iawn yw bywyd ar y m6r. Buom dri diwrnod heb weled cymaint a hwylbren ar y m6r mawr, llydan-gweled dim tu allan i ni ein hunain gyda'r eithriad o ambell i forfil gyda'i water spouts, ao aoibell i haid o'r porpoises yn neidio i fyny ac yn oilio o'r golwg braidd oyn i ni en gweled. Yr oedd M6r y Werydd braidd yn ymddangos yn fychan—dim ond rhyw 60 milldir o circum- ference, a rhyw ugain milldir o diameter. Nis gallasem weled ond rhyw ddeg milldir, edryohem fiordd y mynem; y nefoedd fel rhyw haner globe uwoh ein penaa yn ein oau allan o'r byd am y presenol, fel ag yr oeddym wedi dyfod yn fyd i ni ein hunain, heb ddim i fyw arno ond cann, darllen, bwyta, cysgu, &c., a hyny yn swn peirianau trystfawr y Wyoming; ao nid oeddym yn gwybod yn iawn pa un a oeddem yn cysgu ai peidio. Yr oedd genym berffaith ym. ddiried yn y Wyoming ar eu 125 mordaith dros y Werydd, ao yr oeddym yn berffaith foddhaol am bobpeth a gawsom. Bu y mdr yn dirion iawn i mi. Ni chollais yr un pryd o fwyd; ao os oaniata Rhagluniaeth i mi gael dychwelyd, yn y Wyoming y caiff hyny fod. Daeth y pilot i'r bwrdd boren y deg- fed dydd, a glaniasom tua ohweoh o'r gloch y prydnawn yn New York Daeth merch yr anfarwol W. Rees, Glandwr, i lan y dwfr, a dyna lie y bu wylo dagran o lawenydd pan ddaethom at ein gilydd Treuliais ddau ddiwrnod gyda y tair ohwaer i weled rhyfeddodau New York, ao yn mhlith pethan ereill, gwelais Bont Brooklyn— prif ryfeddod gwlad yr America y dyddiau presenol. Hwyrach y bydd genyf air i'w ddweyd am dani rywdro eto. Cychwynais o new York nos lau, am wyth o'r gloob. Yr oeddwn yn Buffalo tua denddeg ganol dydd Gwener; ao wedi newid y cerbydau, aeth. om rhag ein blaen nes cyrhaedd y Niagara Falls—un o brif ryfeddodau oreadigaeth Duw. Cefais ugain mynyd o amser i edrych ar y weledigaeth fawr hon, am yr hon nis gallaf yr awr hon ddywedyd bob yn rhan. Cyrhaeddais Chicago erbyn wyth o'r gloch boreu Sadwrn; ao wedi aros pedair awr yn y ddinas fawr bono, cychwynais ganol dydd Sadwrn am Denver, trwy Illinois, Iowa, Nebraska, a Colorado, a chyrhaeddais Den- ver boreu dydd Llun am chwech o'r gloch, ar ol tri diwrnod a phedair noswaith o drafaelu; ao erbyn hyny, yr oeddwn wedi llwyr flino. Derbyniwyd fi yn y depot yn serchoglawn gan fy mherthynasau. Yr wyf yn mwynhau fy ieohyd yn well nag yr oeddwn yn ei ofni. Mae y wlad fawr hon (Colorado) yn llawn o ryfeddodau. Y mae y Mynyddoedd Creigiog yn fy ngolwg yn awr trwy y ffenestr, y rhai ydynt bymtheg milldir oddiyins, a'u oopaau hyd y nefoedd, a'r eira oesol ar eu penau yn weledig i'r llygad noeth, pan yr ydym ni yma yn toddi gan y gwres. Yr wyf yn bwriadu, os can- iata fy ieohyd, i dalu ymweliad A rhai o honynt cyn dychwelyd, ao hwyrach, os bydd hyny yn dderbyniol, y gwnaf anfon gair o'm helynt i chwi eto. Yr eiddoch pan gartref, Glandwr. D. THOMAS.

YR ALCANWYR. Buasai yn dda gan ein calon weled yr hen gydysgolor yn yr hen ysgol round to gwelit, a chael awr o ymgom mt gys ag a gawsom yn y Forest of Dean, ond nid ein hewyllys ni yw yr eiddoch ohwi. Y mae amgylch- Ifcdau yn ein gorfodi i dramwy felmasnach- ydd oyffredinol am ein cynaliaeth, a gwael ddigon yw wedi y cwbl. Ni ddaeth yr un geiniog o enill yr wythnos ddiweddaf er ysgrifenu at amryw o honoch. Wrth ein oyfaill David Jones, Aberafan, y dywedwn, na ddarfu i ni yn ein bywyd o'r blaen gredu y gallai efe wyngalohu beddau. Aelod Seneddol, yn wir I Dros ba ddosbarth neu wladwriaeth o bobl, tybed? Ni wyr fy ^gnyfaill am yE ohebiaeth gj^frinachol a basiodd rhwng y Jersey a'r Western, ac ni wyr am y oymhell a fu ar weithwyr y lie olaf I gwympo i mewn ar yr un telerau; a J5 JJ861* 0 • Swneuthur hyny, nid an- rbydeddus f uasai y n yetyried yoanlyniadau; ond gan.1'* dewnon hyn sefyll, ao yn y di- weddbeidiorhoddiondenilliony twrn cyntaf i'w meistr, dyna'r achos a thyna'r paham y oyflawnodd maer pnmpwaith Aberafan ei addewid i'w weithwyr yn y Western. Da oedd genym ddeall ei fod yn bleidiol i'r Hen Gorff yn y Dyffryn, ao iddo esgyn llwyfan y gymanfa; a gwyddom fod can- oedd lawer o'r hen drigolion yn ccfio am wynebpryd ei dadcu, Edward Daniel, ac am ei weithgarwch gyda'r achos yn y lie. Hyderwn y bydd iddo barhau i fod o fwy o fendith, ao i ddangos mwy o egwyddorion moesol er budd y dref a'r cylchoedd yn y dyfodol. Y mae yn well gan bawb glywed" am dda nag am ddrwg. Felly ninau. Yr achos poenus cyntaf sydd genym i'w gof- nodi yr wythnos hon yw i gyfraith Pontar- dulais droi yn fethiant. Cawsom lythyr boreu wythnos i heddyw yn ein hysbysu fod 6p. yn ychwarseg yn eisieu er carioyr achos yn y blaen, ae ni awgrymid i ni un amser W9 i fod yn bresenol, neu Duasem yn sier o fod yno a thystiolaethau digonoi i brofi na.;1 gwaith tinman a toashmm yw newid rolls Rbaid. gellwch benderfynu, fy anwyl gyd- weithwyr, yw i'r Crwt a'r Dysglaer gael liywodraethu fel caethfaiatri am dymhor. Ond y mae liinell i odaefgarweh y ddynol- iaeth, a phau gyrhaeddir hono try yn ei ol yr ormes, a tharawa y gormeswyr nes y syrtbiant, fel y milwyr Ehufeinig, yn ngwisg eu cefnau. Dyma ddaw o Teilo Dysglaer a'r Clayton Aifffcaidd yn y pen draw. Alcanwyr, cofiwch mai ohwi a diffyg arian fu yr unig achos o golli y treial pwysig hwn. Y mae yma ryw lythyr wedi ein cyrhaedd o Langenach yn aohwyn ar y bygythiad sydd yno i gadw rhyw ganoedd o flychau o waith y melinwyr am dynn llafnau ysgafn Beth ? Beth ? Canoedd o flychau mewn can lleied o amser ? Look out,' btys, dyma ostyngiad pris in disguise. Cofiwch beth a ddywedodd y barnwr Herbert, nith Richard Thomas, Sydbrook, pan y darfu i ni ei wysio o'i flaen am gadw gwaith ei weithwyr. Dywedai nad allai gadw mwy na r rhif penodol am bob math o lafsM, fel y oy. hoeddwyd genym ni yr wythnos o'r blaen yn y DARIAN; ond os oedd yn gwstwm yn y fasnach i gadw dwy lafn yn ychwaneg yn mhob blwch, y gaUai yntau wneuthur hyny, a dim un yn ychwaneg. Os yw y blychau yn ysgafn, paham na wnewch edrych ar bwysau y darn haiarn, ac ar ol y pwyswr a bwysa y cyfryw lafnau ? Yn wir, y mae oymaint o wasters yn cael eu tori i fyny mewn llawer gwaith nes y mae y goruch- wylwvr yn methn cael esgus gwell na dwejd wrth eu huwoh-oruchwylwyr mai oolledion yn herwydd llafcau ysgafn ydyw yr achos. Cofier nid ysgrifenu y byddwn fod hyn yn eymeryd lie yn Llangenach, ond ein bod yn gwybod ac yn barod i roddi tystiolaeth mewn unrhyw lY8 y gwyddom am leO"dd o'r fath. Cofiwch chwi, boys, fydd yn dyoddef y gosp hon eich bod yn dechreu owstwm yn y gwaith na fydd yn bosibl ei ddiddymu heb roddi mis o rybudd, a deohreu byd o'r newydd. Ymogelwohyn awr mewn pryd, ynte. Y mae digon o le i felinwyr, yn enwedig ar y tywydd poeth presenol. Clywsom fod angen am amryw yn Cydweli. Y mae melin arall hefyd yn oaeleibadeiladuynNghwmbwrla, a phump, os ydyw ein cof yn ein gwasanaethu yn iawn, yn y Fforest Uchaf. Felly chwi wel. wch mai yn awr yw eich dydd chwi am wneud ymaith a phob gwrthun-fine, am dori castings, stop gains, oversheets, a phob math arall o ormes a arferir yn eioh erbyn. Felinwyr, onid yw yn ddyled arnoch chwi i gf'fio'r swyddfa gyffredinol yn gymaint a neb pwy bynag ? Diwygiwch mewn pryd. Y mae amryw o honoch wedi addaw try again yn erbyn y ddyled. Er na chawsom ni yr un gwahoddiad gan Gymdeithas Ryddfrydol Abertawe i bresen. oli ein hunain yn un o'r cyfarfodydd er trefnu am yr orymdaith fawreddog sydd i gymeryd dydd Sadwrn, Medi y 6ed, ac hyd yma nid oes cais am i ni wasanaethu yno, ond goddefwch i ni eich cymhell yn daer o bob owm, pentref, a Ban, yn nghymydog- aeth Abertawe. le, weithwyr o bob gradd, wyr,' a phawb ydynt dros rbyddid i'r hil ddynol, gwnewch bob aberth i fodyn bresenol. Nid oes wahaniaeth pwy sydd yn trefnu yr orymdaith a'r eyfarfodydd, y pwnc mawr yw gadael i'r '• hen fenywod anghyson &'u gilydd," (chwedl Daniel O'Oonnell), a'r ■« rhagrithwyr trefniadol," ys dywed Benjamin Disraeli cyn ei droed- igaeth wybod mai y werin sydd i gael y flaenoriaeth. Nad yw Salisbury, Northcote, Churchill, a Cairns, ond gwagenwau pan gyfodo y werin i farn. Pwy sydd wedi bod yn graig rwystr i bob gwelliant yn ein gwladwriaeth ? Pwy sydd wedi bod yn achos o frwydrau yn herwydd lladrad tir- oedd mewn gwledydd estronol ? Pwy sydd wedi bod yn aohos o'r holl derfysg oedd yn ein gwlad ni ein hunain ? Onid y rhai hyny sydd yn cyfyngu ar ryddid y deiliaid 1 Ni phieidiwn gythrwfl o un math yn y byd, ond ysgrifenwn yn groyw a diamwys. Cynhyrfwu, oynhyrfwn, cynbyrfwn y wlad, nes i'r rhai sydd a'u oadernid yn y tal- wobrwyon am lai na dim ceimlo mai trech gwlad nag Arglwydd. LBWYS AFAJf. «

YR EISTEDDFOD GENEDLAETHOL. MRI GOL ,—Crefaf am gael ychydig o'ch gofod i draethu gair yn nglyn a'r uchod. Fel y mae yn bysbys bellaoh mai o'r 15fed i'r 20fed o Fedi y cynelir yr wyl hon eleni, ac nid yn Awst, fel yr arferwyd ei chynal yn y gorphenol. Da sydd genyf gael ar ddeall fod parotoadau rhagorol yn cael eu gwneud ar gyfer yr eisteddfod eleni gan wyr Hen, celt, a chan ac yn ol pob hanes a geir, y bydd tyrfa fawr o feibion a merched dynion o'r dywysogaeth hon yn myned i fyny i fwynhau o'r danteithion melusion a fyddant yno i'w oael ar fwrdd y wledd flynyddol. Hefyd, oawn fod parotoadau tra gobeithiol wedi ac yn cael eu cyflawni gan y pwyllgor er byrwyddo goruchwylion a chyflawniadau yr Eisteddfod- cyfleusderau lletya am bris tra rhesymol, cyfleus a syber; trains rhad yn rhedeg o wahanol gyfeiriadau i'r Eisteddfod; trefniadau rhagorol i'r corau a'r cerddorion mewn pabell a gynwysa ddeg neu ddeuddeg mil o bprsonau, o dan do ilechauyn un o farch- nadleoedd y Gorffolaeth, a hono yn rhad dros y cyfnod at wasanaeth yr Eisteddfod. Gresyn ydyw meddwl nad oes yr un cor o'r Dehendir yma yn parotoi ar gyfer jrbrif gystadleuaeth gorawl. Nis gwn pa resymau Bydd i'w rhoddi am hyn, os nage fel hyn y mae petbau wedi bod-un cor yn dysgwyl wrth y llall i gychwyn, a'r oil yn disgyn rhwng y ddwy yatol i'r llawr yn y diwedd; ond y mae yn dda genym gael ar ddeall, fel y gallom hysbysu miloedd edmygwyr y DARIAN glodwiw, fod dau gor o'r Deheudir yn ymloewi ar gyfer yr ail gystadleu- aeth, sef cor Hirwaun, o dan arweiniad y dyn ieuano gobeithiol Mr. John Thomas, A C., a chor Dowlais, o dan arweiniad Mr. Simon George. Yr wyf wedi cael yr an. rhydedd o wrando ar gor Hirwaun yn canu y darcau cystadleuol, sef II The Lord be a Lamp," (Julius Benedict); Deisyfiad am y Wawr," (Gwilym Gwent); a'r "Ystorm." Gallaf ddweyd am y cor hwn yn ddibetrus, fod ganddynt ganu na fydd aohos i Ddeheu- dir c'ymru gywilyddio o hono yn yr Eis teddfod Genedlaethol. Y maent yn sicr o gyrhaedd nod aruchel iawn yn y gystadleu- aeth hon. Hefyd y mae y oor hwn wedi bod yn ffortonus iawn yn eu dewisiad o gyfdlwyr. Y mae y ddau o'r radd flaenaf a fedd Dehendir Cymru, sef, wrth y ber- doneg, Mr. J. Haydn Parry, Abertawe, ac wrth yr harmonium, Miss Walker, Merthyr. Y mae yr anturiaeth hon o fyned Achor rhyw ddau cant o filldiroedd i ddinas fawr y llongau yn un bwysig a chostfawr iawn i gor o weithwyr i feddwl am dani; ond y mae yn eithaf rhwydd gwneud y ffordd yn glir dim ond cael ychydig o gydymdeimlad yr ardaloedd cylchynol i'r perwyl hyny, Da genyf gael ar ddeall fod y boneddwr h&elfrydig Arglwydd Aberdar wedi anfon swm anrbydeddus er cynorthwyo y cor hwn i fyned i'r (laith bell, a bod teimladau twymgalon yr ardalwyr bron yn gyffredinol yn barod i weithTT-'3u;i i'r un cyfoiriad a'r anrhydeddus Arglwydd Abardar. Gyda hyn y diwadcki Amen. ALAW CYNLAIS.

CYLCHWYLIAU TR YSGOLION SAB- BOTHOL. Yn gymaint a bod cylchwyliau y rhan fwyaf o'n Hys?oi:on Babbotho! yn psrthyn i bob enwad erbyn hyn wedi eymeryd lie. y mae yn ddyledswydd ar gyfeilJion y sefydliad daiorus hwn i daiiu cipolwg ar ei sefvllfa bresenol yn mysg pob enwad yn ein lleoedd poblog er rawva cael rII&vi pa un a ydyw yn llwyddo ai -neidio ac os ydyw yn llwyddo, oyda pb/% eiiwad y mae y cyoydd yn ganfyddadwy. 1 mae He i ofsr pin bod yn rhy ddifater gyda ein pefydlm^n orefyddol—sin bod yn rhy barod i gymeryd yn gaamtaol eu bod yn rhwym o Iwyddo* en bod via sylfaen- edig ar egwyddorion pur, heb ystyried fod I I- pob egwyddor, po gystal bynag y byddo, yn rhwym o gael ei r-weitbio allan gan 1!1 ddynion ffaeledig. Felly, y mae yn ofynol i ni fod bob amsrr ar dwr o wyliadwriaeth, ac i'r llwyddiaut wneir fyned yn ami dan arolygiad, fel na chyroarer dim yn ganiataol Dyma y modd y .1 gwna pob masnachwr doeth-caiff pob cacghen o'i drafodaeth fyned yn ami daa arolygiad; ac os bycld rhyw ran o honi ya peidio tain, fe'i rhoddir i fyny neu gwneir a hi. a siarad yn ffigyrcl, fel y gwnawd alz wiu wydden, sef cloddio o'i hamgyloh, a bwrw tail, fel y dygo fwy o ffrwyth; ond y m.*>e plant y byd hwn yn gallach yn eu conediasth na phlant y goleuni. Credwyx na in un adeg yn hanes yr Ysgol Sabbotliol yn ein gwlad oedd yn galw am ymch wiii) .(i yn fwy na'r un bres enol; ac y mae j yu wirionedd, yn neill- duol yn ei gysylltiad a ni fel Anghydffurf- wyr. Nid oes dira :yf yn ei ddirmygu yn gymaint na chuku eiiwadol, pa le bynag ei canfyddir ac y muQ y pechod atgas hwn wedi gwneud mwy o ddrwg na'r un arall. Felly, y mae yn lion genyf weled yr Ysgol Sabbothol, fel pob sefydliad da arall, yn llwyddo gyda phob enwad, o'r Eglwys Sefydledig. i waered ond yr wyf yn rhwym o addef fod yn w-cil genyf ei gweled yn llwyddo gyda yr en*vad y perthynwyf iddo na chyda'r un arall. Yn nesaf at hyny, gyda'r enwadau y mae eu daliadau cref- yddol fwyaf cydweddol A'r eiddof ft. Y mae yr hoil fyd crefyddol yn brwydro dan wahanol fanerau—y Bedyddwyr yn gwneud i fyny r- ^ntrswd, y Methodistiaid y nesaf, yr Annibynwyr y drydedd, y Wes- leyaid y bedwaredd, a'r Eglwys Sefydledig yr olaf. Y mae gim yr holl enwadau yma olwg fawr ar eu colours, ac y mae yn eglur mai dan eu colours eu hunain y gall pob un o honynt wneud ficy if oddaioni. Ond y mae y catrawdau hyn eso yn ymranu yn ddwy fyddin fawr, ac y mae eu colours yn am. rywio Did ychydig. Ar un llaw y mae y fyddin fawr AnghyàffmfioJ yn sefyll, ao ar y llaw arall ys un Gydffurfiol. Y maent eill dwy yn ein ?wiad newydd wneud ar- ddangosfa o'u H^goliba Sabbothcl; ac er mwyn gwneud argraÏf ffsfriol ar y cyhoedd, gwnaethant ymcirech egniol i ymddangos yn y wedd oreu, ac yr oedd yr olwg arnynt yn hardd dros b ;n, Ond pa wersi ddylid dynu oddiwrth y gorymdeitbiau yma ? Yn gyntaf gellir sylwi fod rhif plant yr Anghyd- ffarfwyr yn syrthio gvyn lawer yn fvr a'u cymharu i nertb ? dylanwp.d Aaghydffurf iad yn eiis gwlad, ac o'r tu arall, fed rhif plant yr Eglwyswyr yn llawer lluosocach I y ga!le<?id d^yj^wj], ac ystyried rhif edi cymunwyr a cheiaogwyr yr Eglwys. Wei, pa fodd y mae cyfrif am hyny ma ? Fe fydd rhai yn steb fod yr Eglwys- wyr wedi ohwyd-ic rhif eu plant drwyhudo plant Anghydffuiawyr i gerdded gyda hwy yn y gorymdeitbbu ex mTIyn gwneud ym- ddangosiad. Fesl'ei fed peth gwirionedd t yn y dywediad yma, osd credwyf fod yr esboniad i'w gael — bcraf yn ngweithgar wch yr offeitiaid gyda y yn, yn *d addef fod yr offoiriaid yn hynod ddiwydigasglu phrat i'r Ysgolio^ Sabbothol, 11 ac wedi eu cael o fewn i'w crafangau un- waith, nid oes porval y collatit eu gafaelion a«ynt. Fe wyr offeiriaid yr Eglwys Sef- yd.edig, felyr offf ir.it-id Pabaidd, ondiddynt ra^ddiant ai y pk(? t, y bydd iduynt yn raciacl gael gafaei ar y dynion hefyd; ac nid L yniadibyaant yn n^sa'dnt am eu llwyddiant ar bregethu ac ay weithio yn ddystaw gyda gwyr, gwragedd a phi ant; a dywedor a ryner, y maent yn llwyddo yn eu hamcan. Drwg oedd genvf yn ngorymdeithiau iSgolion yr Eghvjs amryw o feibion a nierched A?aghy:]ffayfwvr. Wedi datgan fy nam fel yma yn ddi- dderbyn wyneb ar orymdeithiau Ysgolion Sabbothol yr EgWvn. gwnd yr un modd ag ysgolion yr Ymr^il.'dnwyr. Fel yr awgrym ais eijioes, nid yw rhif y plant sydd yn mynycbu ein by^g %Kon ;1i, yr Anghydffurf- Wyr, yn dyfod i fyny a llaosogrwydd ein haelodau, nac i'w cymh^u i'r dylanwad yr ydym yn gario rr y boblogaeth. Wel, pa le y mae y diffyg, ynte ? A phwy sydd yn gyfrifol am ein pofyhfa acnymunol? Yn ddiamheu fed fhau o'r baiyn gorwedd wrth ddrws ein gwei jidogios. cblegyd anaml y talant sylw pricdoJ i blant eu haelodau chwaethach i blant pobl ereill. Ymor- phwysant yn ormoiol am lwyddiant cre- fyddol ar bregethu, gaa esgeuluso y plant. Ond oni ofslir am y to sydd yn codi yn brydlon fe'u coins: yn raddol, no mewn amser ni fydd neb yn ein cvpe^au i bregethu iddynt ond eisteddleoedd gweigion; a phe r peidiai y boblogaeth wlodig a mudo i'n gweithfaoedd, y mae lie i ofni y teneuai yr aelodau yn y cyfryw laoadd yn faan; ond yn gymaint a bod ilywodraeth eghvysig yr holl enwadau Anghydffurfiol i raddau mwy neu lai yn weriuoi, ystyriwyf y swyddogion a'r holl aelodau yr un mor gyfrifol a'r gweinidogion. Er hyay, hwy ddylent fod y mwyaf blaenllaw gyda'r gwaith da hwn fel gyda phob mudiad daioaus arall. Gobeithio y bydd tynu nyivf oyhoeddus fel yma at fater y bydd llwyddiant Angbydffarfiaeth yn Nghymru ya ymdclibyna arno yn y dyfodol i fod yn achos i'n symbylu i fod yn fwy gweitbgar gyda'r plant o hyn allan. VINCENT.

YSTALYFERk A'R CYLCHOEDD A MESUR YR ETHOLFRAINT. Mm GOL.Ar ran pwyllgor o brif Rydd- frydwyr Ystalyfera a'r cyichoedd, yr wyf yn ouro wrth ddrwa y DARIAN am ychydig o ofod i alw sylw trigolion y Ile poblog hwe, yn nghydag eiddo yr ardaloedd cylchynol, o Bontardawe i Flaen Cwmtawe, at y pen- awd pwysig nohod. Nid oes ambeuaeth nad oes miloedd o Rvddfrydwyr yn Ystal- yfera a'r cylcfcoeddond ffaith ddivmwad yw, mai claiar a diitvuei: yw y blaid Rydd- frydol yn y lie bwa w,:di bod drwy y blyn- yadau gyda materion gwieidyddol. 0 bosibl fod rhagor nag un dylanwad dirgelaidd yn gorwedd wrth wraidd v claiarineb hwn. Ni pherthyn i ni yn bresenol olrhain yr achosion o hono, DA F/CJIYM weled arwydd ion digamsynk: fod Ehyddfrydwyr y lie yn dechreu ymysgwyd o'ncyfgai^rwydd gwleid. yddol, ac yn peuderrynu codi eu lief o blaid egwyddorion rhyodid ae uniolldeb politic- I aidd. Y mae dan bwyllgor lluosog a dy- lauwadol eisoes wedi eu cynal yn aghapel y Gurnos, Ystalyfera, er cymeryd i ystyr- iaeth y priodoldeb o gael grand demonstration mewn man canolog, i ddatgan eiu hym- ddinedaeth diffuant yn y Weinyddiaeth yn y cyfwng pwysig presenol, a'n gwrthdyst- iad pendant i policy annheg, angbyfiawn, ac unprecedented Arglwydd Salisbury a'i gyd- arglwyddi gyda golwg ar Fesur Hel&ethi&d yr EchoLfraict. Cynaliwyd y pwyllgor cyntaf cor. Fercher, wythnos i'r daiweadaf. Llywyddwyd gas y Parch B. Thomas, Gurnos. Etholwyd y Parch H. P. Jenkins, Wern, yn ysgdfenydd. Er mwyn y Rhyddfrydwyr hyny a ludd- I iwyd gan amgylchiadau- i fod yn bresenol, gyda'ch caniatad, Mri Gol., rhoddwn sylwedd y penderfyniadau a bardwyd yn y r pwyllgor rhag-grybwylledig yn y fan hoa. 1. Penderfynwyd fod demonstration i gy- meryd lie, 2 Fod Dr Morris, Rhyddfrydwr goleu- erlig a gwir egwyddorol, i fod yn iiywydd y cyfarfod cyhoeddus. 3 Fod J. Beynon, Yaw., Old London House, i fod yn drysorydd. 4. Fod cais taer yn oael ei ation at yr aelodau seneddol canlynol i bresenoli eu hunain yn y demonstration, ac i anerch y cyfarfod cyhoeddus, sef Syr H. H. Vivian, A.S Syr J. J. Jenkins, A.S.; H. Richards, A.S.; Charles James, A.S.; L. Dillwyn, A.S.; ac L. L. Pugh, A.S. Cynaliwyd yr ail bwyllgor yn yr un lie nos Fercher di- weddaf. Cafwyd oyiarfod lluosog a brwd frydig iawn. Yr oedd gweinidogion y lie gan mwyaf yn abesenol, yn nghyda phrif leygwyr Rhyddfrydoljy cylch. Cadarnhawyd y penderfyniadau blaenorol. Penderfynwyd yn mhellach fod y boneddigion canlynol yn cael eu hychwanegu at yr aelodau seneddol crybwylliedig fel gwahoddedigion i aneroh y cyfarfod cyhoeddus, sef Parch Dr. Rees Abertawe, Parch J. R. Kilsby Jores, Meistri W. Abraham (Mabon), Lewis Afan, a D. Morgan. DeaUwyf fod rhai o'r aelodau seneddol eisoes wedi rhoddi atebiad cadarn- haol. Bwriedir cycal y cyfarfod tua chanol mis Medi, yn yr awyr agored, mewn man cyfleus a chanolog, Ceir gwybod eto y fan v cvnelir ef. Yn awr, Ryddfrydwyr Aberorave, Ynys, Cwmguedd, Ystradgynlais, Cwmdulais, Cwmtwrob, Gwrhyd, Rhydyfro, Pontar. dawe, Alltwen, ac Ynysmeudwy, ymunwoh k ni fel un gwr. Mynwn demonstration teilwngo Ryddfrydwyr goleuedig Cwmtawe. Mae Toriaid y gymydogaeth eisoes yn deohreu sneerio ar y mudiad sydd ar droed, ao yn gwawdlyd broffwydo mai failure fydd y cyfan. Taflwn y sneers hyn yn ol i'w danedd, drwy gydweithio yn unol a brwd- frydig i gael demonstration teilwng o Rydd- frydiaeth Cymru. Dangoswn ein bod yn ddisgynyddion teilwng o'n tadau pybyr, y rhai a ymladdasant hyd at waed dros egwyddorion rhyddid ac annibyniaeth. A oddefwn i arglwyddi trahausfalch a ym- ffrostiant yn eu gwaedoliaeth—gwaedol- iactb yn wir 1 beth yw gwaed Arglwydd Salisbury yn well na'r gwaed sydd yn ngwythienau Shon y dyrnwr ?—a oddefwn ni yr arglwyddi trahausfalch hyn yn dra- gywydd in cadw dan I iau caethiwed, ac i'n hamddifadu o'n rhyddfreiniau dinasol?' Gadawn i ddemomtration teilwng i lefaru drosom. Parotown i'r g&d, mynwn organis aUon da, trefnwn ein rhengoedd, dysgybliwn ein milwyr, chwifiwn ein llumanau, taniwn ein magnelpu ar amddiffynfa trais. Mae baddngoliaeth yn ein haros. Nid yw eel. wydd i goncro gwirionedd, na ohaethiwed i goncro rhyddid, os mai uniondeb yw syl- faen Ilywodraeth foesol. Yr eiddoch, &c., D ONLLWYN BRACE. O.Y.-Cynelir pwyllgor yn y Gurnos nos Fercher nesaf eto. Dymunir gwahodd Ehyddfrydwyr y oyloh i'r cyfarfod hwa.— D. O. B.

ANEURIN FARDD All DDALLINEB. Goco go go. 0 mam, y mae Aneurin wedi rhegn" y mae yn rhaid rhoi ei lys yn y t&n. Pa un ai Dybryd Sain, nea ynte Gormod Odlau. sydd yn Goco go go, wys ? Y naill a'r llall, eh ? Dyn helpo Aneurin. I ba le y mae yr hen wr yn ceisio myned yn ei hurt wch a'i ddallineb ? Ni welais nob erioad yn profi geirwiredd yr hen ddywediad hwnw,' Unwaith yn ddyn a dwywaith yn faban,' yn well nag ef. Y mae yn amlwg oddiwrth ei druth (chwedl yntau) yn y DARIAN ei fod wedi myned yn mhell iawn i diricgieth ail fabaneiddiweh, os nad yw wedi myn&d i'r sefyllfa isel hono yr a rhai iddi, sef nad yw yn gyfrifol am ei weithredoedd na'i eiriau. Os iawn ei dyb, set ei fod yn wr dyeithr i naw o bob deg o ddarllenwyr y DARIAN, diau y bydd yn ddiolcbgar i mi am roi desgrifiad byr o hono. Geilw ei hun yn Aneurin Fardd, ond pwy erioed a dybiodd y gellid bardd o hono, heb. law ei anwyl hunan, nis gwn. Yn y maes barddol, rhyw ddarn o dir gwenwynllyd ydyw, na chynyrchodd ddim erioed heblaw danadi, ysgall, a chwyn. Nid oes achos traffel thu ei ddarlunio fel beirniad, oblegyd yr wyf yn sier na welaist tif ddarllenydd, erioed o'r blaen y fath dryblith didrefn, hurt, a disynwyr, a'i adolygiad gorphwyll- og ar Awdl Dyfed i'r Goleuni.' Fel hen gonyn anfoddog, grwgnachlyd, ac ymryson. gar, saif yn y rhes flaenaf yn mysg prif geintachwyr gwrachiaidd y byd. Ei ddryc arfer ar hyd ei oes yw ymosod mewn dull brwnt a lleehwraidd ar oreugwyr y genedl. Pan yn ngwlad ei dadau, dyn yblawd yn ei blwyf ydoedd, ond gwisg sweep oedd am dano fynyohaf. Yn y wisg hono yr ym- osodai ar Tegai, Eben Fardd, ao ereill; a gofalodd gludo yr hen wisg front hono gydag ef i Dir Jonathan ac er iddo fod yn ymyl digon o ddwr, ni olchodd hi unwaith. Yn yr un hen wisg fawlyd yr ymosododd ar Dyfed. Dyna i ti, ddarllenydd, ddarlun lied gywir o'r Aneurin a hona ei fod yn rhyw. fath o fardd. Nid dyma y tro cyntaf i ni ypgwyd dwy. law. Y mae Aneurin a minan yn hen gyfar- wydd a'n gilydd. Yn y DARIAN am Awst 21ain, edliwia i mi mai crwt wyf. Ha, ha. Y mae ef yn cofio yn dda, ond odid, am y orotyn a'i trafododd ef yr hen amser gynt Yn hoenus, a hawdd, nes iddo Alw i'w blaid y Libel Law, gan chwythu bygythion yn gynddeiriog, ys dywedai Mynyddog. Ond dyna, dyna, yr hen bethau a aethant heibio. At ei ffregod presenol bellaoh. Dechrena trwy acbwyn i mi leohu yn nghysgod y DARIAN, ao na fnasai yn gweled fy amddiffyniad i Dyfed oni bai i ereill an. fon y DARIAN iddo. Nage, nage, Aneurin. nid felly y bu. Dryo-gamsyniad yw peth fel yna. Anfonais i'r swyddfa am chwech o DARiANAU Mehefin 15fed, ac anfpnais hwy bob un i America, ao un yn special i An- euriu; ond gan nad oeddwn yn sicr o num- • bel" Box yr hen frawd, anfonais DARIAN a llythyr at gyfaill i mi yn New York, gan ddymuno ar hwnw ofalu am ei hanfon i Aneurin. Felly, fe ddichon mai oddiwrthyf fi y cafodd efe yr holl DARIANAU y cyfeiria atynt, wedi'r owbl. Dyna ddigor. ar hyn yna, ai ie ? 0 nage, y mae ochr arall i'r ddalen. Pe lleohaswn yn nghysgod y DARIAN, fel y tybiodd ac fel yr haera efe, a' phe sad anfonaswn un iddo, ni fassai hyny ond efelychiad o'i ddull brwnt ef yn ymotod r ar Dyfed mewn newyddiadur Amerioanaiddj gan dybio, mae'n debyg, na fuasai neb ye I ochr byn i'r Pond Mawr yn gweled of lysnafedd drewllyd, i'w dafiu yn ol i'w ddanedd. Achwyna, fel henfaps. hefyd, i mi wneud cam ag ef mewn cysylitiad a chyflyaidra goleuni. I Ni olilywedodd Aneurin;' moddal, Gan nad yw yn teithio end tua 12,000,000 o filldiroedd mown mynyd.' Pwy, yn enw Di o Dywyll s awgrymodd iddo ddweyd hyny ? Y mae'r hen ddyn mor hurt, fel nad yw yn gallu gwahaniaethu rhwng ei Iofarydd ei hun ag eiddo arall! 0 ie, gan fy mod yn ymyl hasnsd doniol arall o'i eiddo, sylwaf arno wrth basic. Dywed i mi golli wyth mil o filldiroa&d yr eiliadcyntaf wrth ymgymeryd & rnalhsmatics goleuni. Wei, wel, felly'n siwr. Dyma i chwi ddarganf yddiad,-y mae Aneurin wedi cael allan fod dau chweoh yn ddeuddeg a bod goleuni, wrth dsithio TUA deucdeg mil, iwo o filldiroedd mewn mynyd yn taithio 200,000 o filldiroedd mewn eiiiad; tea mai 192,000 o filldiroedd yr eiliad ddywedaia inau. Synod y byd at ei alio dargaafydd* iadol! Neu, aroswch pwy fyth a fuasai yn dychymygu y bnasai yr hen \1: yn gwnend cymaint ffwl o hono ei bus a dangos ei an wybod aeth dygn i'r hen fyd a'r newydd ? Arfer athroawyr yw rhoddi mesuriadau m&wrion in round nnmlers, er mwyn plant, a. phob! weimald, a phwl eu hamgyffredion, fel Aneurin a'i fath, a dyna y rheswm eu bod wedi nodi cyfiymdra goles. ni, nid yn, ond tua 12,000,000 o fiildirocdd y fynyd, Ond i rai o amgyffredlon cryfaeh, rhydd yr athronwyr y mesuriad yn fanyl- ach, sef 11,473,500 o filldiroedd y fynyd, neu 191,225 o filldiroedd mewn eiliad. Dyna ddigon, debygwyf, i ddangos hyd a lied, uchder a dyfnder ei wybodaeth ef am mathematics goleuni. Gwyr darllenwyr y DARIAH i mi yn fy llythyr cyntaf chwilfriwio e! grach-feirn- iadseth eiddigus, lipa, a diawen of, fel mai gwastraff ar amser yw sylwi ar Cwlbri hen wr yn y bendro; ac eto, gan ei fod wedi cyhoeddi yn y DARIAN yr ynfydtvrydd a gyhoeddodd yn y Drych, y mae yn haeddn codi ei odren eto i ddangos ei noethax; ao fel hen fana drws, dvlai izael v wialen. &. 11# II Fy nghan sydd i Un ole"lni,-urddaa Gwawrddydd, gwres a thlysni." Gwegi me,?d y gwr blawdiog o New York, yw dweyd fod goleuni yn urddas gwawrddydd. A welodd ef, nou ryw lelo arall, wawrddydd heb oleuni ? ao ai nid goleuni sydd yn rhoi nrddas i'r T aw:* ? A welodd ef y wawr erioed, ac a sylwodd efe ar ei lliwiau amrywiol? Ai nid goleuni sydd yn oynyrchu yr amr) w liwi&u pryd- ferthion a thlysion hyny ? Dywed Aneurin y gellir cynyrchu gwres heb oleuni. Felly. A wadoad Dyfed hyn, neu a ddywedodd efe yn wahanol, tybed ? Dywed Ansurin nad yw goleuni yn urddas tlysni, c herwydd ymddibyna tlysni ar ei hanfod ei htra, ao nid yw goleuni c- d cyfrwng i'w arddangos. Dyna athroniaeth deilwngo ymenydd Robin Cludro. Yn gymaint ag nas gellir gweletl tlysni heb oleum, ac fod goleuni yn gyfrwng i'w arddangos, fe wel pob ffwl ond an ei fod yn gosod nrddas arno. Dywed Anaurin yn mhellaoh mai tywyllwch sydd yn gosod urddas ar y ser Dyma hi ar ben baH&oh I Ni waeth i ddyn fod yn ddall post na'i fod yn gweled pobpeth o ohwith, Y m6f\'r baD wr, druan, wedi ymdroi cymaint gyda radiation, reflection, refraction, &C nes y mae wedi dyrysu yn lAn, ao yn gweled y ser, fel pobpetb arall, o chwith. Ai nid y ser, tybed, sydd yn gosod urddas ar y tywyllwch ? Y mae hyn, fel llawer o bethau ereill o'i eiddo, yn gwireddu yr hen diliareb. I Dyla dwl, dwl hen.' I Wybrol lif o bur Icnfcr sydd dra-mynyahiad, medd Aneuir, am mai geiriau cyfystyr y w lleufer a goleuni,, Dywed am danaf finaa, 'Nid yw yn son am dra- mynychiad lleufer a goleuni. Ai yn rhy ddall i weled, nen ynte yn rhy ystry vvgar i gydnabod priodoldeb fy noaiadau ydoadd ? Dtyo-egwyddor yw peth fel yna ?' Dimun o'r ddau, Aneurin. Fy rheawm Yl1 peidio sylwi a son oedd, fod y eamg^huddiacl yn ddigon amlwg i byd yn cod ddyn jail ei weled. Yn awr, sylwer ar y liinell Ybaij medd yr arch-fejtniad Aneurin, ydyw ei bod yn cynwys tra-mynychiad, aBifod IIau. fer a goleuni yn gyfystyr. Yn mha le, atolwg. y mae efa yn gweiea y gair goleuni yn y liinell? Ai breuddwydio yn nyfndec caddug Hud a Lledrith y mae yr hen$r 2 Buasai yn rhaid i'r ddau air eyfysfcyc, lleu- fer a goieuni. fod Yl1 y liinell, tuag at wneud y bai o dra-mynychiad; ond nid oes yma end un o'r ddau a rhaid bod yr hen wr yn delirious cynbyth y buasai yn breuddwydio y fath ynfydrwydd, a thraethu y fath lol. ansynwyrol. Tramynychiadynwir! Yr unig dra-mynychiad sydd y wtra-mynyohiad La o'i ddallineb a'i ddiffyg barn ef, yn nghyda thra mynyohiad o'i ddryc-fwriad. Yn llanio bai lie na bydd.' Gooo go go, Aneurin, hyd yr wythnos nèõaf, DAFYDD MORGANWG. (I'w barhau).

BIRCHGROVE-DIOT A A MEDDWI AR Y SABBOTH. MXI GOL.,—Yn ddiddadl, nidoes yn Nghy- mru heddyw ddim sydd yn cynyrchu mwy o deiralad a gofidmewn caredigion eocrwydd a moesoldeb ag ymddygiadau rhai tafarn- wyr isel yn gadael eu tsai yn agored i ddiot- wyr a meddwon i besgu en hunain arddydd yr Arglwydd. O'r braidd y mae swn y frwydr wedi gadael ein clustiau oddiar pan y buom mewn gorchest galed a'r Llyw. odr aeth am gaol deddf i gan y tafarndai ar y Sul. Yn wir, yr oedd Cymru yn grudd- fan o herwydd melldith yr hudoliaeth oedd gan dafarndai agored ar y dydd santaidd. A phan ddygoad Mr John Roberts ei fesur gerbron Ty y Cyffredin, dangosodd y genedl, a hyny mewn modd na ellid ei gamddeall] ei bod yn ei gydnabod fel un oedd yn ym- ladd ei chweryl, ac fe ddywedir na cbafodd yr un seneddwr erioed y fath gefaogaeth gan ei wlad ag a gafodd Mr Roberts yn yz aches hwn. Ond y mae yn amlwg fod i'z ddeddf ei gwrthwynebwyr. Y mae dos. barth lluosog o'r tafarnwyr wedi cynddeir- iogi yn enbyd, ac yn dyfeisio yn mhob rhyw fodd i wrthweithio dylanwad y ddeddf fen- dithiol hon. Y maent wedi ffurfio iddynt eu hunain gymdeithas o'r enw Licensed Victuallers Association; ac yn sicr i chwi, nid yw y bobl barchus hyn yn rhyw ofalus iawn beth a ddywedant am y ddeddf achod a'i phleidwyr. Ceisiant berswadio eu hun- ain ac oraill-ac yn wir, y maent yn llwyddo gyda'r bobl hyny na wyddant ragor rhwng en Jlaw ddeau a'u HAW aswy-i gredu nad oedd y wlad yn galw am y ddeddf Can y Tafarnau ar y Sul.' Beth a'u oynhyrfodd i ddywedyd y fath anwiredd, nis gwyddom. Tybed eu bod yn meddwl ein bod wedi anghono y deisebau hyny a anfonwyd i'r Senedd oyn ail ddarlleniad y Mesur, { y rhai oeddent yn rhifo dros chwarter mif- iwn—267,000 o bobl Cymru, sef mwy na'r drydedd ran o ddynion mewn oed yn yr holl Dywysogaeth. Y rhai hyn, gydag areith- iau anwrthwynebedwy yr aelodau Seneddol Cymreig a ddylanwadodd gymaint ar ael- odau Ty y Cyffredin, nes cafwyd o blaid y Mesur 163 o bleidieisiau yn erbyn 17. Dyna

tide i orwedd ami, oblegyd pan y byddo y corff yn yr ystum hwn, y mae y bwyd yn dyscyrchu yn rhwyddach o'r ystumog i'r perfeddion, ac nid yw pwysau yr afu yn gwasgu, ar y rhan uchaf o'r perfedd- ion. Gwna trem ar ddarlun yn dangos safle y coluddion, neu y perfeddion, ddangos paham y mae yn rhaid i hyny led. Mae Ilawer o bersonau yn fyddar mewn un glust ac yn dewis gorwedd ar rhyw ochr neillduol; ond os yn bosibl dylid dewis yr ochr dde, fel y byddo y poerlifiant fyddo yn cael ei arllwys i'r genau gael ei lyncu mewn modd esmwyth ac anymwybodol. Eto, y mae cysgu a'r breichiau wedi eu taflu dros y pen i'w gondemnio; ond y mae yr ystum hwn yn cael ei gymeryd yn fynych yn ystod cwsg. oblegyd fod eylch- rediad y {lwaed y pryd hwnw yn rhydd yn y pelbioedd, y pen, a'r gwddf, ac y mae cyhyrau y frest yn cael eu tynu i fyny a'u sefydlu gan yr ysgwyddau, ac yn y fel hyry y mae ymlediad y ddwyfron neu y frest yn hawddach. Y pril wrthresymau yn erbyn yr ystum hwn ydynt ei fod yn creu tuedd at gramp ac oerfel yn y breichiau, a rhai gweithiau yn achosi poen pen a breuddwydion yn ystod cwsg. Y mae materion bychain yn y fel yna yn ami yn gwneud neu yn difetha ein cysur pan y byddom mewn ystad o gysgadrwydd.