Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
Y NOFEL: EINION HYWEL.
Y NOFEL: EINION HYWEL. (BurJJugol yn Eisteddfod ddiweddar Aberdar.) PENOD XVIII. WRTH fyned at y ty, dyna y bonedd- wr yn dyfod i'w gyfarfod, ac yn gofyn iddo o ba le yr oedd yn dyfod, a phwy ydoedd ? Ac mewn enyd dyna y bach- gen yn ei ateb, gan ddweyd o ba le yr oedd yn dyfod a phwy ydoedd, ac mai ei neges at y palas oedd edrych a oedd eisieu gweithiwr yno. Synodd y bo- neddwr at ei ddull boneddigaidd, a doethineb ei laferydd, a dywedodd wrfho fod ar berchenog y palas angen gweithiwr, ac y byddai iddo ef gael gwaitb, ac am iddo ddyfod i'r gegin. Felly y bu, ac erbyn hyn yr oedd y bachgen yn teimlo yn lled lawen ie, er fod pawb a phob peth yn hollol ddy- eithr o'i amgylch. Wedi iddo gael ym- borth, dywedodd y boneddwr wrtho na chaffai weithio y prydnawn hwnw, ac am iddo fwynhau ei hun o gwmpas 5 palas, a dyna fel y gwnaeth; ac yn wir, nid oedd wedi gweled cymaint pryd- ferthwch eddiar pan yr oedd wedi gadael Dyffryn Eifion. Boreu dran- oeth, dyna Syr Jubal Hugo (canys dyna oedd enw y boneddwr), yn gofyn iddo, A oedd yn gyfarwydd ynyr ardd," pryd yr atebodd yntau ei fod. Yn awr, dacw Einion ynei ddilyn trwy y gerddi prydferthaf a ffrwythlonaf a welodd erioed, nes dyfod at y gweith- wyr, pa rai oediynt yn mhen draw yr ardd fwyaf, fel ei gelwid. Yna safodd y boneddwr, a dyna ef yn galw ar ei arolygydd, yr hwn oedd yn ddyn o ym- ddangosiad ercbyll, ei edrychiad yn dreiddgar, a'i gerddediad yn chwyrn, a dywedodd wrtho am roddi gwaith i'r bachgen hwnw oedd wedi dyfod o Gymru. 0 Gymru, meddai yr hen arolygydd. Peth ')d ei fod wedi dyfod mor bell i ofyn gwaith, onide ? Ie, ond gwnewch chwi fel yr ydwyf fi yn gorchymyn. Felly y bu, a dacw Einion yn cydio yn ei orchwyl. Eto, y mae yn teimlo yn hynod unig yn mysg y fath reng annuwiol, ac edrych- ent hwythau arno yntau fel pe byddai yn mhell islaw dyn, a hyny o herwydd ei fod mor ddifrifol gyda phob peth. Eto, dangosai fod ei wybodaeth fel garddwr yn mhell uwchlaw pawb yn -y gerddi; ie, nid oedd gan yr arolygydd ei hun ddim i'w ddangos iddo. Yn mhen rhai wythnosai dacw y bonedd- wr yn yr ardd, a'r peth cyntaf a dyn- odd ei sylw ydoedd, medrnsrwydd Einion yn trin y blodau. Safodd uwch ei ben, a gofynodd yn mha le yr oedd wedi dysgu pethau felly," pryd yr ateb- odd y bachgen "mai yn Nghymru." Ond cyn cael ymddiddan dim yn mhell- ach daeth yr arolygydd yn mlaen, a thynodd sylw y boneddwr at rywbeth arall. Ond cyn ymadael o'r ardd, go- fynodd pa fodd yr oedd y Cymro yn dyfod yn mlaen ? Y Cymro," meddai yr hen arolyg- ydd Dyna y creadur rhyfeddaf a fu yn fy ngwasanaeth erioed weithiau bydd am ddiwrnod cyfan heb yngan yr un gair wrth neb; eto, y mae mor ddi- wyd a'r morgrugyn ac yn wir, y mae yn profi fod ynddo lawer o wybodaeth mewn cysylltiad a llawer o bethau, yn enwedig gyda'r blodau er hyny, yr wyf yn credu mai creadur digon canol- ig ydyw, a rhyngof fi a chwithau, nid oes dim dadl yn fy meddwl nad ydyw yn medru I dewiniaeth,' o'r hyn leiaf, y mae mewn rhyw hen lyfr bob mynyd o amser hamddenol a ga." "Yn medru I dewiniaeth,' yn wir, ebai y boneddwr. Pe bawn yn deatf hyny, cai fyned o gylch fy nhy cyn cysgu heno." Yn lie dweyd wrth y bachgen, penderfynasant dreio cael gafael yn yr hen gyfrol Mewn gwir- ionedd, yr oedd llawer o'r gweithwyr erbyn hyn yn teimlo yn hynod eiddig- eddus at ein harwr, a hyny o herwydd ei ragoriaeth yn mhob peth. A rhyw ddiwrnod, dyna un o honynt o'r enw Henry Coffin yn treio codi ffrae rhyng- ddo a'r bechgyn, gan feddwl cael achos 1 achwyn arno fel alfonyddwr. Ond er iddo ei ddifenwi yn mhob dull ni chy- ffrodd Einion yr un mymryn, ac ni ddywedodd yr un gair yn ol, yr hyn a barodd i'r gweithwyr eynu ya asgy- ffredin. Mewn ychydig wythnoeau dra- chefn dyna Coffin yn g\yneudcynygiad fw fradychu, ond mefchoddyp ei am. can, ac yn ei nwydau i i Ae oteiti-, harwr a tharawodd ef erth, gan feddwl na fyddai iddb amddifiyfa ei hun. I Ond mewn eiliad wedi iddo g&el ei daraw, neidiodd ar ei draed a chydiodd yn y gwrthwynebydd a gwasgodd ef yn nghyda'r llawr nes oedd yn gwaedi yn ofnadwy, ac yn erfyn .yn daer am oll- yngdod, yr hyn a gafodd yn union, ar yr amod y byddai yn llonydd o hyny allan. Erbyn hyn yr oedd pawb wedi eu hargyhoeddu mai nid dyn heb wrol- deb ynddo oedd ein harwr. 0 na, byth ar ol hyn yr oedd pawb o fewn y gerddi yn talu gwarogaeth neillduol iddo, ac ni chymerent y byd am ddweyd gair yn ei erbyn ac yn fwy na dim, yr oedd ei feistr yn para i'w hoffi yn fwy bob dydd. Eto, nid oedd Einion wedi ymserchu dim ynddo ef, a hyny oblegid ei annuwioldeb rhyfygus; ac yn wir, yr oedd yr olwg ar baganiaeth ac eilufiaddoliaeth yr ardal yn cren gofiddirfawr yn ei fynwes. Yr oedd y Sabboth yn cael ei dreulio gan y rban fwyaf o bawb yn y cymydogaethau mewn yfed cwrw, dawnsio, a chyflawni pob math o gampau annuwiol. Ac yr oedd treulio un Sabboth yn y palas yn archolli mwy ar ei galon na dim oedd wedi ei gyfarfod ar ei daith helbulus. A chan ei fod y fath ddirwestwr trwy- adl, a Christion mor ddysglaer, methai yn deg ac aros yn merw y meddwon ar ddydd yr Arglwydd. Ac wrth weled ugeiniau a chanoedd o blant yr ardal- oedd yn casglu at eu gilydd i chwareu, penderfynodd fyned atynt a gwneud ei bun yn gyfarwydd yn eu mysg, ac yn ol ei benderfyniad y gwnaeth, a chyn pen tri Sabboth yr oedd y plant wedi ei hoffi yn anghyffredin. Ond y try- dydd Sul dacw efyn eu galw yn nghyd cyn dechreu chwareu, ac yn dweyd wrthynt fod ganddo ryw hen lyfr rhy- fedd iawn, ac os gwrandawent, y byddai iddo ddarllen rhan o hono cyn dechreu, a thrwy fod degau o honynt heb glywed son am y fath beth erioed, yr oeddynt yn sychedig am glywed beth oedd ganddo, a dacw ugeiniau o honynt o'i gwmpas, a dyna ef yn agor yr hen lyfr ac yn dechreu darllen Hanes Joseph iddynt. Wedi myned dros ddwy neu dair obenodau, dywed- odd wrthynt am fyned i chwareu, ac y caffent ragor y Sabboth canlynol. Ond 0 gwaeddent ag un lIef," Yn mlaen a chwi, na hidiwch o'r chwareu." Aeth thagddo drachefn hyd ddiwedd yr hanes, ac erbyn hyn yr oedd y plant wedi eu gyru i syndod, oblegid yr oedd lluaw8 o honynt heb glywed neb yn darllen erioed o'r blaen, ac er eu hoff- der at y chwareu, llwyr anghofiasant ef y Sabboth hwn, y gadawsant i Einion fyned adref ar yr amod y byddent yn cael clywed rhagor yn mhen yr wyth- nos. Dacw ef yn y palas. Ond 0 y peth cyntaf a ddisgynodd ar ei glust- iau oedd, fod Coffin, ei hen elyn, wedi ei daro 4 thwymyn, a bod y meddyg yn dweyd mai y Freeh Wen ydoedd, yr hyn a barai i bawb ddychryn yn erwin, a hyny o herwydd eu bod yn ymwyb- odol o'r difrod yr oedd y dolur poenus yn arfer wneud bob amser pan y talai ymweliad a'r gymydogaeth. 0 gwel- wch y truan yn gorwedd ar ei wely, heb neb yn estyn yr un dyferyn o ddim ar ei wefus losgedig. Y mae ei holl gyfeillion wedi cilio ie, mewn ofn. a'i adael i farw yn ei boenau Yn y cyf- wng, dyna Einion yn cymeryd ato. Ac O! ei ofal diflino Gwelwch efyn ei ymgeleddu mor esmwyth, y mae yn ei droi, ie, er cael ei hwtio ogymdeith- as ei gydweithwyr, nid yw yn peidio gofalu am Coffin. 0 na, trinia ef fel plentyn, a chreda fod ei adferiad yn bosibl,.
GWYL LENYDDOL Y GILFACH GOCH.
GWYL LENYDDOL Y GILFACH GOCH. BEIRNIADAETH Y GAN A CHYDGAX. DERBYNIWYD chwech o gyfansoddiadau i'r ymgyrch hwn, a sylwn arnynt fel y daethant i law. Dafydd y Gareg Wen.—Cyfansodd- iad lied gyffredin, heb gynwys fawr o hewydd-deb. Prudd a digyffro yw yr alaw, ac rid oes digon o amrywiaeth yn y gwahanol adranau. Y mae mwy o orchest yn yr introduction nac sydd yn y cyfeiliant trwy y darn i gyd. x mae y cyfeiliant wedi ei gynghan- eddi fel ton gynulleidfaol. Y mae Ilawer o'r cordiau heb drwydded nac adferiad- Y gynghanedd yn y gydgan sydd gywir, ac wedi ei hysgrifenu yn syml fel y gall yr eneth fechan ei chenu yn hawdd a siglo y cryd yr un pryd. LLAI NA'R LLEI.A.F.-Dyma gyfan- soddiad yn uwch o ran arddull. Nid ydym yn hoffi y disgyniad i D. leiaf. Profa yr awdwr ei hun yn fwy gwreidd- iol yn j rhan olaf. Y gydgan yn bur ddá, er nadoea ynddi ddim yn neillduol. Tafia cord y seithfed shade ar "O! Dduw bydd ini'n ben." Astudied fwy 0 fdxli. Meudwy.—Beth yw yr amser. Pa le mae yr acen. Y mae pob symudiad yn wallns, yr arddull yn wael. Ceisied ysgrifenu yn gywir cyn dechreu cyfan- soddi. Ap Gomer.-Feallai fod yr awdwr wedi bod yn anoeth wrth ddewis geiriau, gan fod dau o'n cyfansoddwyr enwog wedi ysgrifenu arnynt eisoee. Cychwyna gydag ychydig banau o introduction yn gerddorol iawa, ac y mae cychwyn- iad yr alaw yn dda, yn enwedig ar, "Os rhua'r Daran draw." Byddai y bedwaredd frawddeg yn well ar y llyw- ydd nag ar y tonydd, credwn y byddai yn fwy ystwyth hefyd. Y mae y rhan olaf yn dda, ac yn fwy gorphenedig nag un o'i gydymgeiswyr. Y gydgan yn swynol, ond enaid hen alaw a elwir, "The Lord De Dardy" ydyw, heb ddim gwahaniaeth oddieithr y gyng- hanedd. Herald.—Cychwyna yn naturiol, nid mor gryf ag yr hoffem i. gyf ateb y geir- iau, arweinia yn mlaen yn gymeradwy. Beth y mae yn ei feddwl wrth y trumpet ? Y rhan olaf yn effeithiol iawn. Y mae'r gydgan yn dda, a'r gynghanedd yn gryf anghyffredin. Chorister.- Dyma yr unawd mwyaf canadwy yn y gystadleuaeth Y mae y felodedd yn rhwym o ymaflyd, er, mewn rhai manau nid mor wreiddiol a Herald. Fe ddengys y trawsgywelriad yma i F beth yw cerddor. Y soprano yn y rhan olaf o'r gydgan ychydig yn rhy undonol ar yr acen drom a'r ys. ysgafn. Y mae y gystadleuaeth yn sefyll rhwng Herald a Chorister. Y mae Herald mor wreiddiol, er nid mor gan- adwy. Chorister mor ganadwy, er nid mor gryf. Felly, ar y wybodaeth sydd genyf, ac ar gydmybod rydd, rhaner y wobr rhyngddynt. Gilfach Goch J. LACEY.
. LLUEST Y MYNYDD.
LLUEST Y MYNYDD. MEDI 24, 1875. DA iawn gen'i 'ch gwel'd Owain, a'r cyfeillion oil sydd yma gyda chi. D'wch i fewn i gyd. 'Nawr ma' gen i ryw beth i ofyn i chi Owain. 'R ydech chi yn gwybod. Cyhudd- ir Dick yma o wneud ei waith yn gosod allan beth sydd yn Salon" Cymdeithas Hen Sgidie yn llechwredd." Ebe Owain, gallaf fi dystio. na bu dim yn fwy "anrhydcddus" erioed na gwaith Dick yn myned i ffau dywyll bwystfil, yr hwn sydd o naturiaeth yn caru y nos, a'i waithyn ei ddwyn allan o'i ffau liw dydd goleu giau, yn ngwy- neb "haul a Ilygad goleuni. Ac y mae unrhyw ddyn a eiarado am fod yn llechwraidd, yr hwn ar yr un pryd a ddengys ddigofaint am na chaiff fod yn llechwraidd ei hun, yn annheilwng o enw Cymro, yr hwn sydd wedi arfer a phrofi pethau yn "ngoleuni haul," yn 01 y ddiareb. Os oes rhyw gymdeithas yn bod yr hon sydd yn cuddio pethau da, megys gweddiau, neu ymrwymiadau, neu em- ynau, y mae y gymdeithas bonoyn gwneud fely gwas anfuddiol, yn "cuddio ei thalent yn y ddaear." Y mae pob peth yn sefydliadau Cristion- ogaetb fel Crist ei hun, i'w gwneuth- nr yn amlwg." Er fod g^eddi yr Ar- glwydd i gael ei dweydyn y dirgel, y maeyr Ysbryd Glan wedi ei chyhoeddi i'r holl fyd yn Mathew a Luc. Nid oes na gweddi na chan wedi cael ei chuddio gan Ysbryd Duw yn yr holl Feibl. Gweddiau a raoljant cyhoeddus oedd rhai y Salmydd, a phrophwydi ereill, heb eithriad. Hyny yw, er eu bod yn cynwys cyffesiadau personol, defnyddiwyd hwynt yn gy- hoeddus mewn addoliad, ac y mae yr Ysbryd Glan wedi eu cyhoeddi yn y Beibl i'r holl fyd. Y mae Iesu Grist a'r Ysbryd Glan wedi cyhoeddi i'r holl fyd weddiau y Pharisead a'r Publican, a gweddi gyffesiadol y Mab Afradlon. Ac y mae mawl a chaniadau y saint a'r angylion yn y nefoedd yn cael eu cy- hoeddi i'l byd gan yr Y IIbryd Glan yn Llyfr y Dadgnddiad, a llyfrau erem, n y Beitl. Gan hyny, os oes unrhyw gymdeithas ynibod, yr hon sydd wedi gwneud deddf i guddio ei chyiflawniad- au crefyddol da oddiwtth y byd, nid yw hono yn dilyn esiampl Duw nac addysg y Beibl. Yn ol geiriau yr Apostol at y Corinthiaid, yr oedd y dtws i fod yn agoreel i anghredadyn ddyfod i mewn i gyfarfod yr eglwys i wraudo ar yr addysg aroddid gan y rhai a arweinid gan y Ysbryd, er mwyn iddo gydnabod fod Duw yn eu plith. Pan yr oedd y dysgyblion yn nghyd yn yr un lie ar ddydd y Pentecost yn llawno'r Ysbryd Glan, ac yn llefaru mawrion bethau Duw, daeth y lluaws yn nghyd i'w gwrando. Eglur yw, gan hyny, os oes rhyw gymdeithas yn cuddio gweddiau, caniadau, anerchiadau, ac ymrwymiad- au moesc 1 da oddiwrth y cyhoedd gyda math o Iw, eu bod yn gweithredu yn groes i Dduw a'i Air. Dangosant wrtb hynynad ydynt yn dilyn cyngor yr Apostol, "byddwch ddilynwyr Duw fel plant anwyl." Os coffhant esiamplau cymdeithasau ereill, profant wrth hyny eu bod fel y Phariseaid, yn barod i ddirymu gair Duw er mwyn cadw tra- ddodiadau dynion. Ond os yw en gweddiau, caniadau, anerchiadau, a'u hymrwymiadau yn rhai Pabyddol, Sos- inaidd, a nodweddion Anghrist arnynt, yna nid rbyfedd eu bod mor daer, mor selog, i'w cadw dan glo. Y maent yn dilyn esiampl tywysog y tywyllwch. Y maent fel Rachel yn cuddio y delwau, ac Act an yn cuddio y pethau oedd wedi cael eu melldithio gan Dduw. At y rhai hyn y mae geiriau Crist yn gy- mwysiadol Hon yw'r ddamnedigaeth ddyfod goleuni i'r byd. a charu o ddyn-. ion y tywyllwch yn fwy na'r goleuni, canys yr oedd eu gweithredoedd hwy yn ddrwff. O herwydd pob un ar sydd yn gwneuthur drwg sydd yn casau y goleuni, canys nid yio yn dyfod i'r goleuni, fel nad argykoedder ei weithredoedd ef. Ond yr hwn sydd yn gwneuthur gwirionedd sydd yn dyfod i'r goleuni^ fol yr eglurir ei weithred- oedd ef, mai yn NtwJ y gwnaed hwynt: loan iii. 19--21. Dyna eiriaTi T3arnwr anfeidrol yr holl fyd. Os gwrthodwn ni wrar.do arno ef, sylweh ar y canlyniad, A bydd pob enaid ni wrandawo ar y Prophwyd hwnw a Imyr ddifetJtir o blith y bobl Act. iii. 23. Byddwn oil cyn pen ychydig o amser, efallai o ddyddiau, yn sefyll o flaen ei frawdle Ef, i gael ein setlo yn ein cartref tragwyddol wrth safon ei air Ef. Hwn yw y glor- ian yn mha un y byddwn yn cael ein pwyso. A gwae ni os ceir ni yn euog o gynorthwyo J}irgelwch Babilon fawr, mam puteiniaid a ffieidd-dra'r ddaear," a pheidio dyfod allan o'i chanol hi yn ol gorchymyn Duw, rhag bod yn gydgyfranogion o'i uhechodau hi, a derbyn o'i phlaon hi, y rhai a ddeuant arni mewn un dydd." Dywed y brophwydoliaeth ei bod i gael ei gwneud yn "noeth." Y mae Glad- stone yn gwneud hyny yn awr. Y mae deddfau dirgel urdd y Jesuitiaid yn cael eu heglu ro drwy'r byd. Gwneir hyny yn awr yn yr English Quarter- lies. Gwnawd hyny ddau can mlynedd yn ol gan Pascal, mewn llythyrau a gynhyrfasant y byd. Y mae dedd fau "Cymdeithas Hen Sgidie," ac urddau ereill, yn gopiau o ddeddfau dirgelaidd y Jesuitiad. Y mae yr un ysbryd an- uibynol ar ddysgeidiaeth y Beibl yn yr hoil urddau y maent yn gwthio Crist oddiar ei orsedd fel Yr Oen a laddwyd," yr un fath a'u gilydd. Dyr- chafant ddyn i fawredd yn ei le ef, fel eu gilydd. Erlidiant y rhai a apeliant at Air Duw, a'r rhai a fawrhant Grist yn ei waed a'i aberth, fel eu gilydd. Ac nid oes dim yn profi eu balchder eilunaddolgar yn fwy perffaith, fel 'y dyn pechod,' na'u bod yn honi ei fod yn fater o anrhyd- edd yn wir (!) i ddeiliaid ffyddlon Crist i guddio gweithredoedd an- ffrwythlom y tywyllwch,' y rhai a gyf- lawnant. Da yw fod rbyw rai yn cael eu cyffroi yn eu cydwybodau mewn mynachdai, lleiandai, ac o fewn urddau j annuwiol y Babaeth, ac urddau ereill, y rhai a'u hefelychant, i ddadguddio en gweithredoedd drwg, fel y dywed yr Apostol, 'Brwnt yw adrodd y peth a wneir ganddynt yn ddirgel." Eph. v. 12. Y mae yr Apostol yn dweyd nad ydym yn ddyledwyr i'r cnawd.' Yr ydym dan rwymau i'w groeshoelio. Pob deddf a wna dynion yn groes i dde -df Duw, anrhydedd tragwyddol yw fÍ thori. Ac nid yw ond impudence Pabyddol, hunanol, i ddal i fyny gy- segrwydd ymrwymiad i gelu yr hyn sydd yn lladd eneidiau, pan y gwnawd yr ymrwymiad hwnw hwnw mewn an- wybodaeth o'r drwg, yr hwn a gudd- iwyd o bwrpas nes i'r ymrwymiad gael ei wneud Y mae honi fod y fath ymrwymiad a hwnw yn un rhinweddol, ac yn meddu hawl ar gydwybod, yr un peth a honi mai goleuni yw tywyllwch, a sancteiddnrydd yw pofhod. Buasai yn dragwyddol weli i Herod dori ei lw j ynfyd, a chymeryd gwawd ei gym- deithion na thori ymaith ben loan Fedyddiwr. Gan hyny y mae yr ym- resymiad ar y mater fel hyn,—Os DA yw yr hyn a guddir yn ngweithrediadau ^y salons, y mae ei guddio, fel y prof- ais, yn groes i Air Duw. Os DRWG yw, yna? y mae yn ddyledswydd i'w ddwyn i'r golwg, er mwyn rhwystro dynion i ymarfer ag ef. Dyma ddau gorn y dilemma. Nid yw y rhai nad ydynt yn aelodau yn gyfrifbl am ym- ddygiad aelodau y rhai a ddadguddiant yr offer a ddefnyddir i fwrdro eneidiau. Ac ni fyddai neb ond gwallgofiaid yn disgwyl i ddynion, y rhai a gondemn- lant Gymdeithas Hen Sgidie fel cym- deithas Ba )yddol, i roddi un cynorthwy iddi i. gadw ei haclodau at ei deddfau cwbl anysgrytbyrol. Y mae y rhai hyn mewn argraff, i'w prynn gan bawb, er ys amser bellaeh, ac mewn traethodau a llythyrau dynion cydwy- bodol yn Lloegr. A rhaid fod y neb na wyr hyn yn bagan mewn gwybod- aeth. Ni bydd bytheiriau dieflie, yn lie apelio at Air Duw fel safon, ddim ond prawf fy mod i yn beirniadu yn gyfiawn. Cewch ddadguddiad pellach." Da iawn, Owain, mawr lies i chi am eich trwbwl. LLUESTWR.
——^ GOGONIANT DYN YN EI SYLWEDDAU…
—— GOGONIANT DYN YN EI SYL- WEDDAU CYFANSODDOL. Gan y Parch. J. W. Pugh, Abergwaun. PENOD VI. Blas. Y synwyr hwn a weithreda trwy gyfrwng y rhan hwnw o'r mem- rwn gieuol sydd yn gorchuddio y tafod a rbanau tufewnol y gwddf. Prif ddefnyddioldeb y synwyr hwn yw bod yn offeryn i ddewisiad ymborth; ac yma gwelir doethineb mawr yn gosod yr offeryn wrth y fynedfa i gamlas dreulbarhad. Y mae y synwyr hwn 3 n bur o ran ei natur, ac fel y teimlad, y mae yn cael ei gynyrchu trwy gy- ffyrddiad uniongyrchol a sylweddau allanol. Cynyrcha y cyffyrddiad hwn ymsyniad boddhaol neu anfoddhaol, derbyniol neu i'r gwrthwyneb. Arogl.-Os priodolir yr amrywiol chwaethau perthynol i flas yn foddhaol neu anfoddhaol, felly y gellir dweyd am arogl mewn perthynas i'r ymsyniad, fod y cwbl a ddaw i'n ffroenan yn hyfryd neu yn anhyfryd. Y mae y synwyr hwn yn ymddibynu ar wasgar- iad y man ronynau, neu y sylwedd yn yr awyr o'n hamgylch. Y man ronyn- au hyn a ehedant ymaith, ac a ymgy- merant raid belaeth o ymdebygol- rwydd i darth; ac wrth ddyfod i gy- ffyrddiad a'r memrwn llysnafeddog sydd yu. amgylchu celloedd y ffroenau, ac yn mha un y mae gieuyn yr arogl yn wasgaredig, yr ydym yn dyfod yn ymwybyddus o syniad cyf- atebol. Yn y synwyrau hyn, sef bias ac arogl, y gwelir effaith doethineb anfeidrol, a daioni dros fesur yn peri fod y ddau yn wasanaethgar i'r dyben o ymwrthod a'r cwbl ond yr hyn a fydd yn llesiol ac iachus pan yn ym- borthi. Clywed.- Y glust sydd offeryn hardd, wedi ei ymgylymu a'i ymgryn- hoi yn nghyd yn gywrain. Cryndod neu ymdafliad sydd yn peri swn, wrth daro unrhyw beth seingar, megys hai- arn, efydd, &c.; pob peth yn meddu ansawdd gwrthneidiol a effeithia ar yr awyr, fel pe y teflid careg i lyn o cdwfr, ymgoda ton nes effeithio ar y dwfr hyd yr ymylau; felly, hefyd, gyda swn pan darawer unrhyw gorft gwrthneidiol, cymer ymdafliad (vibra- tion) Ie, ac effeithia yn donau yn yr awyr; ac os cyrhaeddir y glust gan y cynhyrfiad hyn, effeithia hyn ymdafliad yn y memrwn a'i agoriadau tu fewn i'r glust; trosglwyddir hyn trwy wahanol ranau yr offeryn rhyfedd hwn, ac wedi dyfod at y gieuyn fe'i cludir i'r ymen- ydd, ae y mae genym yr ymsyniad o glywed. Dyma offeryn gwir ddef- nyddiol i greadur yw hwn eto-yn na. turiol ac yn foesol. Y mae yn hynod a ddefnyddiol i'r creadnr direswm; ond i'r creadur rhesymol y mae yn wir wasanaethgar. Swn dychrynllyd y daran, rhuadau grymus y corwynt, trwst mawreddog y rhaiadr, peroriaeth hyfryd y gornant risialaidd, a'i sain melusber wrth ymwau yn ngwely y dyffryn, cynghanedd yr ehedydd, cerddoriaeth hyfrydawl yr offerynau, traddodiad gweinidogaeth y Cymod, trwy ba rai y dyrchefir ein meddyliau at Dduw natur a gras; heb y synwyr gwerthfawr hwn a fyddai i gyd yn ddiles. Gcltog. Y mleyllygad reI offeryn