Y Gwladgarwr

Y Boneddigesau hyny nad ydynt wedi defnyddio Starch Glenfleld, dymunir ar iddynt wneui un prawf o hono, a bod yn ofalus am ganlyn y cyfar wyddiadau argraffedig ar bob pacyn. Y mae yn ychydig anhawddach ei wneud na starches ereill, end pan y denir dros yr anhawsdra, dy- wedir fel (Jolchwragedd y Frenines, mai y Starch goreu a ddefnyddiwyd ydyw.

TERFYNIAD Y STIKE YN AMERICA. St. Clair, Pa., America. Mr. Gol.)-Dymunaf am i amynedd gael ei pherffaith waith ^enych y tro hwn yn unig. Dichon fod eich gofod yn brin y dyddiau hyn yn herwydd y rhyfel waedlyd sydd yn bodoli y dyddiau presenol rhwng Ffrainc a Prwsia. Hyn hefyd ydyw prif destyn y dydd yn holl bapyrau y wlad hon. Ond yn gymaint ag i mi ysgrifenu hanes y strike i un o'ch rhifynau diweddaf, beroais mai teg fyddai i mi eto gy- hoeddi ei gorpheniad. Gall yr hyn a ganlyn fod yn falm i glwyf canoedd o ddarllenwyr y GwLADGARWR; ac yn gysur i lawer un yn ei drallod. Yr ydym gyda llawenydd yn eich hysbysu fod y cwmwl dudew fu yn gordoi Scuylkill County, a'r swyddi cylchynol, wedi clirio i ffwrdd, a gwawr oleu yn gwenu arnom un- waith yn rhagor. Yr ydym wedi colli tua 7 mis, "heb fawr o waith wedi ei wneud gan neb, oddieithr ychydig yma ac acw gan hwn a'r llall, ar y repairs; ond erbyn heddyw y mae y rhwystrau wedi eu symud, yr holl genfigen a'r anghydwelediad oedd yn ffynu rhwng y meistr a'r gweithiwr wedi diflanu fel mwg, pob olwyn a berthyn i bob gwaith yn troi mor hwylus ag erioed, y gweithwyr (y rhai fu gynt yn elynion i'w gilydd) yn awr fel Jonathan a Dafydd, yn gymaint cyfeillion ag y buont er- ioed, a'r naill blaid fel y llall wedi claddu eu beiau y tu ol iddynt, gan weithio yn un ac yn gytun, heb neb yn tynu'n groes. Cychwynodd y gweithiau y laf o Awst, ar y telerau a ganlyn :—Fod y gweithwyr i gael eu tri doler basis, hyny yw, pe byddai y glo yn gwerthu am 3 doler y dynell yn y farchnad, fod iddynt hwy-y mwnwyr—gael 14 doler yr wythnos pan fyddent yn gweithio ar hur, yr hyn hefyd oeddynt yn ofyn; a phe dygwyddai i'r glo fyned i fyny i 4 doler, fod y gweithwyr i gael 35 cent o godiad ar bob doler a enillant. Tebyg i hynyna yr oedd pethau yn sefyll cyn y strike. Y mae y drefn wedi newid ychydig yn awr, a diameu genym y bydd yn sicr o ateb y dyben yn well i'r meistr yn gystal a'r gweith- wyr, na'r hen -drefn. Y mae y drefn newydd yma, sef y sliding scale, yn myned i fyny ac i lawr. Os bydd y glo yn ddau ddoler a haner y dynell yn y farchnad, y mae y gweithwyr i ostwng i 12 yn lie 14 doler yr wythnos; a phe dygwyddai-ddyfod i lawr i 2 ddoler y dynell, fod y gweithwyr i gael eu talu yn ol 10 yn lie 12 doler yr wythnos, a dim yn Is. Pasiwyd penderfyniad gan y Grand Council, os byddai i'r glo fyned islaw 2 ddoler y dynell, fod i'r mwnwyr gael suspension hyd nes y byddai i'r prynwyr diras weled mwy o angen tynell o lo, a gweled hefyd fod yr hwn sydd yn ei dori yn deilwng o ryw gydnabyddiaeth am ei lafur- waitha'i anturiaethau peryglus. O'r braidd y credwn fod tynell o lo, allan o'r miloedd tyaelli sydd yn caeleu hanfon bob dydd i wahanol fanau o'r wlad yma, nad yw gwaed y mwnwr tlawd wedi ei dywallt arni, a hyny o herwydd llymder y glo sydd yn y rhanau hyn o'r wlad-y mae ei swn yn union fel camedd o hen boteli gwydr wedi eu tori pan deflir hwy ar eu gilydd. Gwn fod rhai o ddarllenwyr y GWLADGARWR, y rhai a adwaenwyf yn dda, a wyddant trwy brofiad fod yr hyn a ddywedals yn wirionedd. Nid ydym mewn un modd yn pleidio strike, os bydd yn bosibl bod hebddi; ond yn ddiddadl, gwna strike yma. ddaioni i'r naill blaid fel y llall. Cafwyd gweled faint oedd ei gallu bob ochr, a maint ei chyfoeth. Llorlwyd llawer gwr cyfoethog with geisio ymladd i enill y dydd, ac yn y diwedd yn troi yn fethiant. Dichon y gwna y cynllun new- ydd, sef y sliding scale, ateb y dyben yn well i'r meistr a'r gweithwyr na'r hen drefn. O'r blaen, ni wnai dim y too ond y tri doler basis, pe bai byd yn bebyfi. Lawer pryd, byddai y meistr yn ymdrechu cadw ei waith yn mlaen, gan feddwl y byddai i'r glo godi; ond pan adeuai y mis i ben, byddai y glo wedi dyfod 1 lawr 10 neu 15 cent y dynell, ac er hyny yn gorfodtalugofyniony mwnwyr, neu wneud ei hun yn fethdalwr, a thrueni o'r mwyaf yw hyny. Nid oes daioni fyth o weled perchenog gwaith yn gwaethygu yn ei sefyllfa. Gellir dysgwyl y canlyna y gweithiwr ef ar fyr. Yr ydym yn caru diareb y Sais bob amser, sef "Live and let live." Y gweithwyr yw y buddugwyr y tro hwn mewn rhyw ystyr. Cawsant yr hyn oeddynt yn ymofyn, ond eu bod i fyned i fyny ac i lawr, yn ol fel y byddo y marchnadoedd. Ceir gweithio yn fwy cyson o hyn allan, a chaiff y meistr yn gystal a'r gweithiwr ran o'r fasnach fydd yn pasio trwy y wlad, a gall y perchenog yn awr werthu ei lo i gystadlu ag ereill. Yr oeddwn yn meddwl dyweyd gair pa fodd y gallwyd sefyll yr holl amser, heb fod llawer o ddynion yn newynu. Diameu genym fod llawer yn synu pa fodd yr oadd dynion yn gallu byw cyhyd heb enill dim i'w cynal. Y mae llawer hen weddw wedi holi yn fynych sut yr oedd ei hanwyl fachgen. Nid ydym yn credu fod neb wedi gweled eisiau pryd o fwyd yn ystod y saith mis y buwyd yn sefyll allan. Dim ond dau ddarfu i mi weled yn cardota, ie, a Dau hen Wyddel du, anaddap, -oeddynt Yn eiddil a drewgas; Dau anwvr iawn dinas, A'n H.iw brwnt-wedd hyll heb ras. Nid oes raid i ti, ddarllenydd, wrth hanes y Gwyddel-yr ydwyt yn gwybod fel finau pa fath genedl ydynt; ond teg fyddai dywedyd nad yw pawb o honynt yn afiach. Y mae yn rhaid iddynt wrth eu whisci cyn y credant y gall eu peirianau coed weithio. Gwleddant, ae yna ymgladdu Yn hyll eu dawn mewn llaid du. Rhaid i mi derfynu yn nghanol fy nghyf- eillach felus a thi, ddarllenydd. D. GRIFFITHS, Gynt o Gwmafon.

AMRYWION 0 YSTAFELL Y CYSTUDDIEDIG. Mr Gol. Y mae llawer o bethau yn dy- gwydd i ddyn nas gall eu hegluro, na rhoddi un eyfrif am danynt, Felly minau, gyda golwg ar y cystudd yr wyf ynddo er ys llawer blwyddyn nis gallaf ei esbonio, ei egluro, na rhoddi un cyfrif am dano. Y mae Dr. Traddodiad, yr hwn sydd wedi llanw y byd a chymaint o gamsyniadau a chwedlau anwireddus, yn ceisio fy narbwyllo i gredu fod pob afiechyd yn dyfod oddiwrth y diafol; ond y mae Dr. Rheswm, a'i frawd Dr. Profiad, yn nghyd a geiriau yr Hwn a greodd y crwnfyd, ac a hardd luniodd y Zebra, yn fy nysgu fod y duwiolaf o ddynion wedi cael ei eni i flinder a thrallod, fel yr eheda y gwreich- ionen i fyny. Clywais Nhw & Co. yn dyweyd ar hyd a lied y byd nad yw cystuddiau a thrallodion yn ddim amgen nac anfoddlon- rwydd y Brenin Mawr tuag at ei ddeiliaid ar y ddaear; ond y mae Bardd o Israel yn dweyd mai "ami drallodion a gaiffy cyfiawn," ac y mae loan, y divine, yn dweyd ei fod yn argyhoeddi ac yn ceryddu y sawl y mae yn ei garu am hyny, nis gallaf lai (os yw yn fai) na chredu nad oes un afiechyd yn dygwydd i ddyn heb fod gan y Crewr Mawr law ynddo, er ein galw i ystyried pwy ydym, o ba le y daethom, pa le yr ydym. ac i ba le yr awn yn y diwedd. 0 ganlyniad, ym- ddengys i mi mai dyledswydd pob dyn yw bod yn foddlon a dirwgnach o dan y cystudd- iau trymaf, a'r profedigaethau llymaf a gyfar- fyddwn yn y byd helbulus hwn. Ynfydrwydd a ffolineb o'r mwyaf ydyw grwgnach ac an- foddloni yn ngwyneh ein sefyllfaoedd yn y byd; oblegyd ni wna y weithred o rwgnach ddim ond ychwanegu trueni. at y truenus- rwydd yr ydym ynddo yn barod. Rhyfedd y grwgnachrwydd sydd yn perthyn i ambell i ddynsawd-nid oes dim na neb wrth ei fodd y mae ganddo feiau ar bawb a phobpeth. Y mae ei dy yn rhy fach, ei wely yn rhy galed, ei aelwyd yn rhy oer, ei fara yn rhy sych, ei ymenyn yn rhy hallt, ei gymyd- ogion yn rhy sarug, ei arian yn rhy brin, a'r byd yn rhy ddrwg iddo ef i fyw ynddo. Y mae dynion o'r natur yna yn ddynion tylawd fynychaf oblegyd pe caffent y byd yn grwn o benbwygilydd iddynt eu hunain, ni chaffent ddigon. Y maent yn barod i yfed y mor i frecwast, bwyta'r haul i giniaw, a llyncu y greadigaeth i swper a phe byddai yn bosibl iddynt gael eu dymuniad, grwgnach a wnelent wedi'r cwbl. Y mae yn anhawdd lawn ewrdd a dyn y dyddiau presenol heb fod yn grwg- nach am rhywbeth neu gilydd. Clywais yn ddiweddar am ddyn yn cyntachu a'i hun am nad oedd yn gymaint o gorffolaeth a'i gymydog, ac am ferch a dorodd. y drych am na buasai llun ei gwyneb ynddo i'w weled yn llawer iawn mwy prydferth nag ydoedd. Clyw- ais hefyd am wraig gyfoethog hynod o wen- wynig, anfoddog, ac arianfalch, yr hon a fynai o herwydd ei bod yn gyfoethog, eistedd yn yr eisteddle uchaf yn yr eglwys, yr hon a naca. wyd iddi, ac o herwydd hyny hi a aeth i gyfraith a boneddiges gyfoethog, arianfalch, grwgnachllyd fel hi ei hunan ac fel y gellir dysgwyl, bu y canlyniad yn ofid mawr i'r eglwys hono, heblaw i'r diwedd fod yn waeth na'r dechreuad. Fel yna y mae'r byd wedi myned i'r fath rwgnachrwydd fel y mae'n anhawdd iawn trin a thrafod rhai mathau o ddynion. Anwyl gyfeillion, meithrinwch frawdgar- wch, a pheidiwch bod yn rhy barod i feddwl yn fawr am danoch eich hunain: y mae'n well goddef camwri na chwympo maes a'n gilydd. Na fydded fod eich gwynebpryd yn cyxinddo eich calon. Prynwch yr amser, a byddweh yn heddych- lawn a phawb hyd eich bedd, a chwi a gewch ddyrchafiad. Ydwyf, yr eiddoch yn gystuddiol, Alltwen. Eos WYN.

GAIR AT YMGEISYDD. Mr. Gol.Pan ar wibdaith yn Nghaerodor, galwyd fy sylw gan y cyfaill Llwydwedd at eich nodiad golygyddol parthed mesur can fawr anfarwol y diweddar GIasynys. Wele engraifft o honi, a chyda llaw, bydded i'r ym- geiswyr gofio na thelir y wobr os na chenir ar y mesur. O'm ogof greigiawg yn Wyddfa, Y lie gysegrwyd yn gyfrinol guddfa, Ymwibiaf ar fy hynt un boreu tawel, Yn nghwmni difyr y sibrydol awel. Gwasanaethed y padair liinell yna, gan nad yw y gyfrol wrth law, a minau oddicartref. Wele engraifft arall ar yr uu mesur, i brofi y gellir yn hawdd canu arno, os cymer gwir awenydd afael yn y testyn :— Mewn llanerch dawel o dan fryniau cribawg, Yn llathraidd ymddolenai ffrwd risialawg; Yn swn y murmur yr eisteddaf finau, Gan syllu ar yr anferth ryfeddodau. Y creigiau serth lawnoda anfeidroledd, Ac ar y bryniau certh y gwelir mawredd, Dadblygir enw Duw drwy'r greadigaeth, A cheir cyfrolau byw ar len dynoliaeth. Rhoddais destyn o'r blaen, sef can' Ilinell. i'r "Gormeswr" ar y mesur uchod, a rhoddwyd y wobr am ddernyn ar y mesur diodl, yr hyn oedd yn anghyfiawn; felly, dealled y brodyr yn Mountaicash fod yr amodau i s&fyll yn ddigyfnewid. Mae pwyllgor y Rhos yn haeddu canmol- iaeth am ddewisiad y gwahanol destynau newydd a chwaethus. Nid ots yno alarnadu ar ol y diaod, na chanu clodydd corachod gor- mesol, ac nid yw yn debyg y bydd i neb gael gwobrwy am englynion i bwyswr. Y mae angen am chwyldroad yn nhestynau y man Eisteddfodau lleol. Bydd genyf nifer o lyth- yrau ar hyn yn fuan i ddalenau y GWLADGAR- WR. Hyd hyny, gorphwysaf yr eiddoch, yn rhwymau awen a chan, CYMRO GWYLLT.

LLOFFION 0 LLANELLI. Mr. GwLAD&ARWR,—HenSych well i chwi a'ch hiliogaeth am fil o genedlaethau. Hen- ffych well hefyd a phriodas dda i'r Cymro Gwyllt; ie, priodas dda, a da dros ben, i'r di- ragrithiol Gymro. Nid oes yn ein hynys Gymro mwy trylwyr, mwy calon agored. Yn wir, y m&e ei fron yn galon i gyd. Bydd genyf air ag af yr wythnos nes vf mewn ffordd arall. Y mae genyf linell farddonol neu ddwy ar y blocks, ond nid oes modd eu gorphen erbyn y pott hwn. Cawsom Doswaith odiaethol dda gyda Mr. Powell Thomas, o Lanymddyfri, neithiwr yn yr athmeum yn y dref hon. Na fydded i chwi, ddewrion Aberdar, orphwys nes ei gael i'r Temperance Hall. Gwn na fydd edifar genych. Cymro glan, gloew, o hil a gwehelyth yw efe, ac fel y cyfryw dylem ei gefnogi. Ei broffes ydyw darllen, aieithio, adrodd, a chwareu y miwsig mwyaf melodaidd, dylanwadol, a grymus a wrandawsom erioed. Y mae natur a chelfyddyd wedi cydgyfarfod yn mherson ein harwr. Medr ddarllen a chwareu ei grwth gyda'r peth effeithiolaf a wrandawsom erioed. Y mae gartddo allu i weithio allan wahanol gymeriadau mewn barddoniaeth, megys y prudd-chwareu, neu'r tyuer a'r swynol, yn y dull mwyaf effaithiol. Y mae yn medru gosod bywyd yn mhob cymeriad, y tuhwnt felly 1 neb a wrandawsom erioed. Y mae yn deall teithi eyfrinol barddoniaeth a cherddoriaeth, fel y medr osod ei law ar danau y galon ddynol pryd y myno. Yr ydym yn falch o'n cydwladwr dewr a doniol. Caffed dderbyniad helaeth drwy Gymru benbaladr. Mr. Gol.-Byddwch gystal a'm cofio filwaith. at yr enwog, yr athrylithgar, y dewr a'r gwrol, Dafydd Morganwg. Y mae Dafydd megys coeden ar fynydd Libanus wedi cael tyfiant anarferol o dda, nes y mae yn uwch o gryn lawer na nemawr o'r coed ereill. Dywedwch wrtho hefyd fod Alaw Ddu yn byw yn yr un ystryd a'i gyfaill, a hono yr ystryd fwyaf aris- tocrataidd yn Llanelli. Y mae Alaw a minau gyda'r blaenaf o'r aristocrats, ac os byth y daw ein cyfaill Dafydd i dalu ymweliad a ni, lef- einir ynteu i'r un clamp toes. Heddwch i Dafydd ddyddiau ei oes, a heddwch bythol iddo wedi i'w oes ddirwyn i'r terfyn. HEN LOFFWR.

ABERDAR.-Symudiad Cyfrinfa Alfftedaidd, -Nos Iau diweddaf, y 6ed cyfisol, cafwyd cyfarfod dyddorol ac adeiladol yn y Royal Exchange Inn, Cardiff Street, Aberdar, ar yr achlysur o symudiad Cyfrinfa a el wir y Gwron," o'r urdd uchod. Yr achlysur o'r symudiad oedd fod y diweddar westywr Mr Thomas Rosser, yn ymadael am ardal arall; felly, cytunwyd symud y Gyfrinfa i le mwy cyfleus, sef gwesty Mr Wiiliam Nicholas, ar- wydd y Royal Exchange, lie y cynaliwyd y cyfarfod. Yn apsenoldeb y llywydd apwynt- iedig, Mr Evan Thomas, Haiarn- werthydd, llanwyd y gadair gan y cyn-swyddog parchus- a diwyd gyda'r Odyddion a'r Alffrediaid, Mr. David Williams. Yr oedd yr ystafell eang a chyfleus hon wedi ei gorlenwi ag ymwelwyr— yr-- eyfeillion a chyfeillesau prydferth a pharchus., Yn ei anerchiad agorladol, dywedodd y llywydd ei fod yn flin amanalluawgrwydd Mr E. Thomas i fod yn eu plith y prydnawn, hwnw; ond am yr achlysur hwnw, y gwnai ef ei oreu i gario y gwaith allan drwy fynorthwy ei gydswyddog, sef yr is-lywydd. 'elly, galwodd ar y cor i roddi ton, yr hyn a wnaeth yn fedrus a meistrolgar. Yr oedd dan gor yn wyddfodol, sef Cor yr Eglwys < Gymreig a Chor y Bedyddwyr. Difyrwyd y cyfarfod gan wahanol gyfeiluon & chaneuon ac adroddiadau yn wir hapus. Yr oedd y cyfarfod yn teimlo yn ddwys y o apsen- oldeb Mr Mills, y GWLADGARWR, wrth weled ei enw ar y programme. Yr oedd llawer yn Mraethu am ei weled a'i glywed. Cyn y diwedd, yn ol el addewid, cawsom ychydig o- gyfeillach y boneddwr a'r Cymro twymgahm y Parch Canon Jenkins, Aberdar. Yn mhlith goruchwylion y nos, rhoddodd Mr Henry