Y Gwladgarwr

GWAUNCAEGURWEN. Barchus Olygydd a'r Frawdoliaeth oil,— Dyma Wil yn anfon ei lith 'sgleigaidd i chwi y tro hwn o blith y Shirgars a'r Pembrokers. Fel arfer, 'nol cwrlio'm gwallt a chocio'm clustiau, cyfeiriais fy nghamrau tua'r station, lie y cvfarfi ddais luaws mawr o gyfeillion yn gwynebu oil ar y 'Steddfod, welwch ch'i. Cyrhaeddais Llandeilo, ac wedi aros tipyn, dyma'r gaseg dan yn dyfod. Wedi cael prin ysgwyd fy mhawen a meistr y GWLADWR a'i gydmares siriol, i ffwrdd a ni helter skeltar. Wel, dyna le prydferth yw dyffn n Tywi! Wedi pasio Castell y Dryslwyn a Thwr Pax- ton, cawsom gip olwg ar balas gorwych Esgob Tyddewi rhwng cangau'r coed. Wedi hyny, wde dref henafol Myrddin yn d'od i'r golwg. Gwarchod pawb, dyna le drud yw Caerfyr- ddin Ni wyddent pa faint i ofyn am or- phwysle a thipyn o grub i ddyeithriaid. Ond diolch byth, 'does fawr o rhai'n yn ardal Gwauncaegurwen. Bu eich gohebydd a'i gyf- aill yn fwy lwcus na llawer, serch hyny, drwy fod genym ffrynd vn byw yno, lie y cawsoin le cysurus dros ben am bris eithaf rhesymol. Bendith i Mr. a Mrs. Davies am eu serchog- rwydd. Llywydd y dydd cyntaf oedd Mr. Pugh, aelod Seneddol, a chlywais un o'm cyfeillion yn adrodd englyn iddo y prydnawn hwnw fel hyn, os wyf yn cofio yn dda,— 11 Ileddyw,. n Llyw'n pabell wen,- neu pwy Ond ein Pusjh gwaddien Yw'n blaenor, ein por, a'n pen, A'i lewyrch yn haul awen D. L. MOSES. Maddeued yr awdwr os yw yn wrong. Y mae Caerfyrddin a'r cylchoedd yn lied enwog am hynafiaethau. Gwelsom lawer o honynt. Gwrthddrychau lied ddyddorol yw y monu- ments a'r quarter canons sydd yn nghanol y dref, fel coffadwriaeth am frwydrau caled wedi eu henill gynt. Y mae eich modryb Gweno yn teimlo yn wir ddrwg fod y boneddwr parchus, Mr. Shon Chwareuteg, yn dygwydd bod yn absenol yn ystod y canu corawl ddydd Mercher, onite nid felly buasai. Diau y dengys y dyn o ba radd y bo ei wreiddyn," Dyna Mr. Phillips, un o'r cor, yn drydydd yn y gystadleuaeth am yr ysgoloriaeth, onite? Wel, beth am y blaenor, ynte ? Beth oedd y gwalch hyny o Gastellnewydd yn ceisio wneud ar y Tyst, rhyw rigymu fod ei gor ef wedi maeddu yr Aberdariaid ? Dim o'r fath beth. Os cawsant y pres, ni chawsant y public opinion o'u plaid, bid a fyno. Gallwn feddwl i'r 'Steddfod droi mas yn dda ar y cyfau. Cewch ragor eto oddiwrth WIL O'R MYNYDD.

WERN, ABERAFON.—Cynaliwyd cyfarfod blynyddol y lie uchod y Sabboth a'r Llun. Pregethwyd gan y Parchn. D. T. Jones, Port- tenant J. M. Jones, Bethesda, Brynmawr R. Rowlands, Bethel, Llansamlet; W. Jen- kins, Pentre Estyll; John Davies, Soar, Aber- dar J. Davies, Cwmaman. Yr oedd y pre- gethau yn hynod rymus a dylanwadol, a gwrandawiad astud gan y gynulleidfa felly cafwyd amryw ddoniau, ond yr un ysbryd.- G. Ty DDEWI.—Yiawelwyd a'r dref henafol ac enwog uchod yn ddiweddar gan Llew Llwyvo a'i gwmni, sef Miss Llwyvo Lewis, Miss M. A. Beynon, a Mr. Apmadoc. Gwahoddwyd Miss Beynon gan gyfeillion gorgaredig Ty Ddewi i roddi cyngherdd iddynt. Atebodd hithau i'r gwahoddiad, gan gvflogi y cantorion uchod i'r cyfryw ddyben. Nid oes eisieu yr un llythyr canmoliaeth ar M'ss Beynon. Hi fedr chwareu y purdoneg fel ag y myn. Y mae yn berffaith feistres ar execution. Ac fel accompanyist, nid yn ami y ceir ei chystal. Yr oedd y Llew ar ei uchelfanau, ei lais treiddgar yn sw, no yr holl dorf, ac yn gorch- vrayn gwrandawiad. Yr oedd "Llongau Madoc," "The Wolf," a'r "ViUage Black- smith" yn fendigedig. Canodd Miss Llew Llwyvo fel angyles. Yr ydym yn proffwydo adeg o ddysgleirdeb yn y byd cerddorol i Miss Lewis. Aeth Apmadoc trwy ei ran ynteu yn ardderchog. Yr oedd Beautiful girls of our Island," Rhyfelgan Meirionydd," a'r Gam- bler's Wife yn profi ar unwaith fod defnydd- iau tenore campus yn y brawd o'r Maesteg. Gall y Maestegiaid fod yn falch o'u plentyn. Y mae yn dda genym allu hysbysu fod cyng- herdd Miss Beynon yn success. Yr ydym yn deall fod y Llew a'i gwmni yn bwriadu rhoddi taith gerddorol i fyny tua'r Gogledd. Go- beithio y cant yr un croesaw yn mhob ardal ag a gawsant yn Nhy Ddewi.—Huw BACH. TREFORIS AC ALFFREDIAID.-Nid anenwog iawn ydyw y lie hwn mewn cysylltiad a chym- deithasau dyngarol, ac yn neillduol yr Urdd Alffrediaid. Ar y 14eg o'r mis hwn, cynal- iwyd gwledd fawreddog gan y gwahanol gyf- rinfaoedd y lie, sef pump mewn rhifedi. Trefn yr orymdaith fel y canlyn :-Am ddau o'r gloch y prydnawn, daeth yr hen frenin Al- ffredaidd, sef Mr. J. Harries, i'r Union Inn i wisgo yn nillad offeiriadol y gyfrinfa, ac oddi- yno aeth gyda y brass band i Landwr i gyfar- fod y gyfrinfa yno, ac aethpwyd oddiyno yn orymdaith fawreddog i Dreforis i gyfarfod a'r cyfrinfaoedd yno. Wedi rhoddi pob cyfrinfa yn drefnus, yna awd tua Clydach i gyfarfod a chyfrinfa yno eilwaith, ac oddiyno aeth yr holl gyfrinfaoedd yn ol gyda eu gilydd drwy Tre- foris, ac oddiyno i Landwr. Yna aeth pob cyfrinfa yn ol i fwynhau y danteithion oedd wedi eu parotoi ar eu cyfer yn eu gwahanol fanau, ac fel yna y treuliwyd y prydnawn yn hynod o ddifyr er ei bod yn bur wlyb. Go- beithio y bydd yr amgylchiad hwn yn foddion i ddyrchafu Alffrediaeth drwy yr ardal yn gyffredinol, ac y daw y district newydd Tre- gforis i rifo ei filoedd o Alffrediaid cywir alon yw dymuniad un o honynt.-W. P. SARON, TREFFOREST.-Dydd Llun, yr 16eg cyfisol, cynaliodd yr eglwys hon ei gwyl de flynyddol, pryd y cyfranogodd tua 500 o'r deisen flasus a ffrwyth y ddeilen Indiaidd. Y mae agwedd dra gobeithiol ar achos yr Iesu mawr yn y He hwn yn bresenol. Cawsom gyngherdd ardderchog gan gor undebol y lie, (gan mwyaf o honynt yn perthyn i'r capel uchod), dan arweiniad y cyfaill gwir fedrus, Mr. Rees Davies. Aethant trwy eu gwaith yn gampus, ac yn anrhydedd iddynt eu hunain a'r eglwys. Ac nid yn unig canu a gawsom yn y gyngherdd hon, ond areithiau hefyd. Y bon- eddigion fu yn areithio oeddynt y Parch. J. Griffiths (A.) Testyn y brawd hwn oeddy te, a rhoddodd lawer o hanes na wyddai llawer o honom ddim am dano, yn ol ei ddull ar- feiol. Hefyd gan Mr. D. Roberts, arolygydd y rail works yn y lie hwn Mr. Francis, ys- golfeistr; Mri. Richards a Robatdan, Tre- fforest Mr. Thomas, Pontypridd. Pwnc y dynion da hyn oedd cynghori yr ieuenctyd pa fodd iddynt ddvrchafu eu hunain, yn hytrach nag eistedd yn y dafarn i ddyrysu eu synwyr- au, a gwario eu harian am yr hyn sydd yn gwneud cymaint o niwed iddynt. Llywydd y gyngherdd oedd Mr. W. Ivander Griffiths, ar- olygydd ywaith alcan Trefforest. Yr oedd yn anrhydedd i gael dyn o safle Mr. Griffiths i lywyddu y cyfarfod hwn, ac nid yn unig yn y cyfarfad hwn, ond bydd yn bleidiwr i ni yn mhob peth tra byddom yn teithio llwybrau rhinwedd a sobrwydd. Wedi talu diolchgar- wch i'r cadeirydd, y cor, a'r rhai fu yn ar- eithio, ac hefyd y rhai fu yn gweini ar y te, a chanu God bless the Prince of Wales," ym- adawodd pawb wedi cael llawn gwerth eu har- ian.-BARFOG. PONTYPRIDD.-Marwolaeth y Parch. James Richards. Y mae yn ddrwg genym ei fod wedi dyfod i'm rhan yr wythnos hon o gofnodi marwolaeth y Parch. James Richards, Ponty- pridd, gynt Caerphili, yr hwn a fu farw oddeutu naw o'r gloch nos Sabboth diweddaf. Yn marwolaeth y dyn da a doniol hwn cafodd achos crefydd golled dirfawr. Bu yn glaf iawn am amryw fisoedd. Y mae ei angladd i gymeryd lie heddyw (dydd Iau.) GOPA.—Cynaliodd yr eglwys uchod ei gwyl flynyddol eleni dyddiau Mawrth a Mercher, 17eg a'r 18fed cyfisol. Dechreuwyd y cyfar- fodydd gan y Parchn. W. Morris, Llanelli, a W. Prytherch, Pontardulais, a phregethodd y Parchn. J. Prichard, Amlwch; 0. Williams, Pwllheli; Moses Thomas, Glandwr. Teg ydyw hysbysu fod bechgyn y Gogledd mewn hwyl yn mynegu ffordd yr iechawdwriaeth, a'r De- heuwr yn dda odiaeth. Gobeithir y bvdd y canlyniad o glywed a gweled lluaws o'r gwyddfodolion yn gofyn y ffordd tua Seion. Casglwyd yn y gwahanol gyfarfodydd y swm o £34 3s. 5c.—J. J. MAESTEG.—Damwain.—Dygwyddodd dam- wain yn ngwaith glo y Ty with, trwy yr hon y cyfarfyddodd dyn o'r enw William Richards a'i ddiwedd sydyn, trwy i gareg drom syrthio o'r top arno. Yr oedd yn ddyn hynaws a charedig, ac a berchid yn fawr gan bawb o'i gydnabyddiaeth. Efe oedd yn cadw y gwesty a elwir y Traveller's Rest yn y lie yma. Trwm genym ddweyd fod gan y trancedig wraig a naw o blant i alaru ar ei ol. Bydded i'r weddw a'i hamddifaid anwvl i gael ystyried fod tad yr amddifaid eto yn fyw, ac y medr eu cynal yn mhob tywydd ddaw i'w cyfarfod.—J. J. NARBERTH ROAD.-Nos Lun, y 17eg cy- fisol, cafwyd cyngherdd odidog yn yr ardal uchod gan Llew Llwyvo, Miss Llwyvo Lewis, Miss Beynon, o Newport, ac Ap Madoc, o Maesteg. Yr oedd yn dda genym gael y fraint o wrando canu mor ardderchog. Yr oedd y Llew a'i gyfaill yn eu hwyliau goreu. Yr oedd v canu penillion ganddynt yn cymer- yd yn ardderchog. Yr oedd Miss Lewis yn denu y dorf yn lan trwy ei chanu tyner, gwreiddiol, a theimladwy. Chwareuodd Miss Beynon fel hi ei hunan, ac yr oedd hyny i foddlonrwydd pawb. Yr oedd yn dda genym weled y Llew yn cael ei orchfygu yn deg gan floeddiadau o'r dorf am John Jones a John Bwl." Deallwn iddynt roddi cyngherdd yn Solva y nos flaenorol Yr oedd yn anmhosibl cael cynulliad mwy aristocrataidd yn Narberth Road nag a gafodd y Llew. Yr oedd prif deu- luoedd yr ardal ac o gwmpas yn bresenol yn y blaenseddau. Trueni fod yr ystafell mor fechan. Yr oedd ugeiniau y tu allau yn methu cael lie i ddyfod i mewn. Llwyddiant i'r cwmni ar eu taith, y Llew a'i genawon.- NARBERTHYN. MOUNTAIN ASH.—Cynaliodd Bethlehem, capel y Trefnyddiou Calfinaidd, Mountain Ash, eu gwyl de mewn ttndeb a'r ddwy gangen Ysgol Sabbothol perthynol iddi, y Miskin a'r Capcoch, sef y fam a'r ddwy ferch, dydd Llun, 9fed o Fedi, pryd y cyfarfu y ferch hynaf a'i phlant yn yr ysgoldy newydd a adeiladodd eu mam iddynt yn y lie, ac aethant i fyny i Bethlehem i gyfarfod a'u mam. Am 3 o'r gloch y prydnawn, cychwynasom drwy v lie gyda ein gilydd i fyned i lawr i'r Miskin, lie y cafwyd te a theisen rhagorol gan y boneddig- esau, a chafodd pawb ddigon o'r bara brith a the, ac yr oedd llawer yn weddill. Am 7 o'r gloch, cynaliwycl cyfarfod adroddiadol, pryd y dewisiwyd Mr. D. Jones yn gadeirydd, a Mr. William Thomas yn ysgrifenydd, a galwyd ar amryw o blant i adrodd darnau ag oedd wedi eu dysgu ganddynt, yn nghyd a phobl mewn oed, a chafwyd cyfarfod dyddorol dros ben, a chanwyd amryw donau vn rhagorol iawn, ac yr oedd yr ystafell yn orlawn o bobl, a phawb yn ymddangos wrth eu bodd pan yn ymadael. Prydnawn dydd Iau canlynol, aeth y fam a'r ferch hynaf i'r Capcoch i gynorthwyo y ferch ieuengaf i gynal gwyl de a chyfarfod adrodd- iadol, a therfynodd y cwbl mewn modd tra boddhaol. Yr oedd yn dda genyf weled ar dudalelian y GWLADGARWR diweddaf eich bod wedi cyiu ddu o 30 i 60 oddiar pan yr ydych wedi dechreu y gangen yn y Capcoch, a gall- wn ninau yn Miskin ddweyd yr un fath. Y Sabboth y dechreuwyd ysgol y Miskin oedd yr 8fed o Ebrill, 1866, a'i rhifedi oedd 30, ac erbyn heddyw y mae dros 60. Terfynaf yn bresenol, gan obeithio y bydd bendith ar ein hymdrechiadau pan yn ceisio dysgu y plant i ddarllen y gwirionedd i ddyfod a hwy yn wneuthurwyr y gair.-UN O'R MISKIN. ELIM, TREDEGAR.-Cynaliwyd cylchwyl yr addoldy uchod y Sabboth diweddaf, Medi 22, pan y pregethwyd gan y Parch R. A. Jones, (B.) Abertawe, a'r Parch D. A. Jones, diwedd- ar Pentre Estyll, ger Abertawe. Pregethwyd yn y boreu yn Elim, am 2 yn Saron, ac am 6 yn Silo, capel eang y Bedyddwyr. Yr oedd y cynulliadau yn arferol luosog, acarwyddion amlwg o wenau'r nefoedd n'r dechreu i'r di- wedd, a'r hen hwyliau gynt yn cael eu teimlo i raddau tra helaeth, yr amenau, y diolchiad- au, a'r haleliwiau yn adseinio y lie, yr hyn bethau ni chlywir yn fynych y dyddiau hyn. Hyderwn y bydd effeithiau daionus i'w can- fod yn olllaw.-G, GLANDWR, GER ABERTAWE.—Ymweliad ag America,.—Nos Lun, Medi 23, yn nghapel y Tabernacle, yn y He uchod, traddododd y Parch T. Levi, Treforis, ei ddarlith ar y testyn dyddorol, Ymweliad ag America." Cymer- wyd y gadair am haner awr wedi saith o'r gloch gan T. Phillips, Ysw., Maer Abertawy. Wedi rhoddi anerchiad byr a phwrpasol, galw- odd ar Mr. Levi at ei waith. Dechreuodd ynteu ar ei orchwyl, a phasiodd ychydig oriau heibio heb yn Wtbod i ni. Sylwodd braidd ar bob peth yn ein tyb ni, er nad aeth dros agos yr hyn oedd yn fwriadu. Yr oedd wedi gwneud map o'r Northern States, Canada, a'r prif lynau, yn nghyd a'r Niagara Falls, ac wedi tynu llinell drosto er arddangos y ffordd y bu yn teithio. Yr oedd hyn yn fantais fawr i'r gwrandawyr, oblegyd yr oeddent yn gallu ffurfio gwell barn am fawredd y wlad, a chy- sylltiadau y lleoedd a'u gilydd. Cawsom bleser mawr wrth ei glywed yn darlunio y Ni- agara Falls. Y maent yn sicr o fod yn ogon- eddus. Afreidiol fyddai ceisio gwneud adol- ygiad ar y ddarlith yn unig dywedwn ei bod yn ddyddorol dros ben.— BETHANIA, DOWLAIS-Capel yr Annibynwyr. -Mae Mr. J. Evans, Coleg Aberhonddu(gynt o Dredegar), wedi derbyn galwad unfrydol oddiwrth yr eglwys gynulleidfaol a gyferfydd yn Bethania, Dowlais ac y mae yntau yn unol a'u cais wedi eu hateb yn gadarnhaol. Y mae gan Mr. Evans, y flwyddyn hon eto i aros yn v Coleg, ae y maent hwythau yn ben- derfynol i aros iddo hyd nes y daw allan. Da genym fod eglwys barchus a lluosog Bethania wedi bod mor hapus yn ei dewisiad o ddyn ieuanc mor obeithiol a Mr. Evans. Dymunwn iddo hir ddyddiau, iechyd da, a llwyddiant mawr i wneud daioni. EGLWYSNEWYDD.—Cynaliodd y Methodist- iaid Calfinaidd eu cyfarfod blynyddol yu y lie hwn Sul a Llun diweddaf. Dydd Sul pre- gethodd Mr. Davies, Llantrisant, a Mr. Morti- mer, Caerdydd. Dydd Llun am 10, y Parch. B. Davies, (A.), Glandwr, a'r Parch. W. Tho- mas. Am 2, v Parch. B. Davies, (A.), Glan- dwr, yn Gymraeg, a'r Parch. S. Price, Llan- daf, yn Saesoneg, yn apsenoldeb y Parch. D. Charles, B. A. Abercarn. Am 6, y Parch. W. Thomas, (Islwyn), a'r Parch. D. Charles, B.A., Abercarn. Yr oedd yr hin yn anffafriol, er hyny, daeth mwy yn nghyd nag a ddysgwyl- id, a chaed profion o bresenoldeb yr Arglwydd yn y mocldion.-GwRANDA WR.

Y mae son y bydd i'r Senedd ymgyfarfod yn mis Tachwedd nesaf, i'r dyben o neillduo arian i dalu treuliau y rhyfel ag Abyssinia. Yr oedd Mrs Ann Rumsey, yr hou sydd wedi marw yn Colchester, yn ferch i'r di- weddar enwog Cadben Cook, a dywedir ei bod yn 104 oed. Llofruddiwyd ei thad gan frodorion Owhyhee, yn ynysoedd Mor y Deau, a ganwyd hithau mewn ) chydig flyn- yddau wedi coroniad George IIL 0 Cymerodd cymaint a deuddeg o danau I' mewn gwahanol ranau o'r brif ddinas rhwng nos Sadwrn a boreu dydd Llun diweddaf. ] Dywed llvthyr cyfrinachol o Rufain mai yr 28ain o'r mis hwn ydyw y diwrnod apwyfl'j iedig gan Garibaldi i gychwyn y yn y Taleithiau Rhufeinig. Diau nad y1 hyn ond dychymyg, trwy nad yw yn debyg 1 buasai i Garibaldi roddi rhybydd i'w el ion o adeg ei ddyfodiad. Wedi ysgrifenu If uchod, deallwn fod y Cadfridog Garibaldi ei gymeryd i fyny gan lywodraeth Itali. 0 herwydd y cynhyrfiadau. Ffenianaid4 svdd yn cymeryd lie yn Birmingham, Chester, &c., dywedir fod v lly.wodraeth f bwriadu anfon mwy o gynorthwy milwrol11 rhan hono o'r wlad am ystod y gauaf. Deallwn fod y Parch C. H. Spurgeon yn dyoddef yn fawr er's yn agos i dair wythnO! oddiwrth y rheumatic gout yn e i goes^ Cafodd anwvd trwm tra yn gosod i lawer 90 eg sylfaen Cartref yr Amddifaid yn StockweU, ac y mae y cyfryw yn para i'w ddilyn hyd yn hyn. CYNAUAF AMERICA.-Dywed newyddi^j uron o'r America fod y cynauaf yn y hono eleni yn un o'r rhai goreu a gasgl^f erioed gyda'u gilydd. Hysbysir yn mhelW mai Illinois sydd yn cynyrchu mwyaf o raw, Indiaidd, bod y chweched ran o'r oil a gyP, yrchir yn v wlad yn cael ei godi yn y hono. Hefyd y dalaeth hon Svdd yn cynyi'^1 fwyaf o geirch a gwair o un dalaeth arall Y11 wlad. Y mae Pennsylvania yn cymeryd blaen mewn cynyrchu rhig. Talaeth York sydd yn cymeryd y blaen mewn cf yrchu haidd, Virginia mewn tobaco. Y$ blaenaf mewn cynyrchu gwenith ydyw lIb ois, Wisconsin, Michigan, a Iowa. Y mae yn tyfu yn China goed a elwir 00" Gwer. Dywedir fod yn v wlad hono go wigoedd mawrion o honynt. Yn ddiwedd anfonwyd had i India, ac yn awry maentynty yn rhagorol yn y wlad hono eto. Y mae gwer a dynir o'r pren yn un tra gwerthfo, at amryw ddybenion, ac y mae yn llosgi J glir, goleu, a dymunol yn mhob ystyr, ddim sawr annymunol yn ei ganlyn. Cynwysa newyddiaduron New York aJII. 7fed cyfisol hanes damwain ddychrynlly", gymerodd le y diwrnod blaenorol ar reilffof Naugstuck, ger Thomaston. Ar waith y 06 bydres yn myned dros y bont ar y Brill River, syrthiodd y bont, a hyrddiwyd cerw ag un ar bymtheg o bersonau i'r dyfnder isla1 Gallwyd achub chwech o'r cyfryw, ond 0 iwyd y deg arall gyda'r llif. Y mae aiM o'r cyrff wedi eu cael. Dywedir fod rhai o'r amaethwyr yn ngbr ydogaeth Manhassas yn gwerthu esgyrjj milwyr a gladdwyd ar ei ffermydd i wneu^ dwst esgyrn a wierthir yn witaith ar Gwnaed ymholiadau i bwnc tra dyrys i Hankney, Llundain, yr wythnos ddiwedd Yr ydys wedi dyfod o hyd i Skeleton pleilt mewn seler teulu cyfrifol o'r enw Butley. peth rhyfeddaf yn yr helynt ydyw ei fod ei symud mewn hamper o'r ty lie yr arferal teulu fyw i'r ty y maent yn byw ynddo bresenol. Yr oedd yr amgylchiadau 110, mor dywyll yn niwedd* yr ymholiad ag oedd yn y dechreu,^ gohiriwyd y pW11() ymchwilio yn fanylach iddo Yr ydym yn cael fod ymgais ar droed i ryd hau Protheroe, yr hwn sydd yn y carchar d y cyhuddiad o lofruddiaeth, o dan feichOfo Teimlir os nad yw yn euog, y bydd ei ga yn y carchar hyd mis Mawrth yn gosp trol LLOFRUDDIAETH YN WOLVERHAMPT0^! Nos Sul diweddaf cafodd manyw o'r en^ omi Neale ei llofiuddio yn Wolvermamp j! Yr oedd yn wraig i un Thomas Neale, y1? j mlwydd oed, ac yn fam i saith o blant, yr 1&| angaf yn naw mis oed. Dyoddef lawer o greulondeb oddiar law ei gwr ifle er oddeutu mis neu ddau wedi ei phritH Wedi iddo godi o'i wely boreu dydd Sul> J'i aflodd yn y gath, ac wedi ei throi o g^] ei ben, gerfydd ei chynffon, taffodd h1 J erbyn y llawr, fel y bu farw, gan ddy^e<Jj wrth ei wraig mai yr un fyddai ei hithau pan ddeuai y nos. Yn y pryd°f j daeth dau ddyn ato i brynu colomeD0^] rhai a werthodd am 6s. Ychydig cyn y gloch, daeth Neale a'r dynion 1iyn o'r i gan fyned i geisio yr adar. Clywodd y hwynt yn myned i lawr y yard, a chyf0<y o'i gwely ac aeth ar eu holau. Clywodd J hynaf hi yn codi, ac aeth yntau ar ei h°k ,1 erbyn iddo fyned i waelod y yard, } fam yn gorwedd yn farw ar y llawr. y cymydogion, a'r meddyg, a chafwyd yn y gwr oddeutu 3 yn y boreu. Rhodd | ef mewn dalfa, ac y mae ei brawf wedi c»e ohirio. J Y mae lie yn Ngogledd Lancashire o'r I Burrow-in-Furness, poblogaeth yr hff £ sydd wedi cynyddu yn y deng mlynedd J weddaf o fil i ugain mil. Dydd Iau di^ J af, agorwyd dock newydd yno, yn hwn a e Duke of Devonshire. J Gellir cael rhyw ddrychfeddwl am y W J au a gollwyd trwy y diweddar ryfel yn J ica oddiwrth nifer y beddau yn mynvveO AI y lleoedd canlynol:—Yn Nashville feddau yn Vicksburg, 15,000 yn And^J ville, 15,000 yn Memphis, 12,000 y» M tanooga, 12,000 yn Marrietta, 10,000 J inth, 6,000 ;yn Stone River, 5,000 ya Jj\ burg, 4,000 yn Savannah, 3,000 yn pA ville, 3,000 yn Natchez, 1,500; yn Nelson, 1,500 yn Perryville, 1,200 y11^ umbia, 1,200 yn Millen, 1,000 yn J ton, 1,000 yn Mobile, 1,000 yn r;j 750 yn Covington, 600 yn Mill 500 yn Richmond, 400 yn Montg" M 500 yn Danville, 400 yn Cumberl&D'* 360 ac yn London, 300. )