Y Celt

^"Ochiad (?) John Jones, Llan- gollen. SYR,—Goddefwch i mi, fel un sydd Wadi dilyn hanes dadleuon Bedydd yn Nghymru am lawer o flynyddau, ac fel 1¡11 sydd wedi arfer meddwl am John Jones, Llangollen, fely brenin-cldadlauwr 0 da y Taenellwyr, i ddiolch i chwi a'ch §ohebydd galluog am yr ysgrif ddydd- orol a phwrpasol ar y mater uchodaym- ddangosodd yn y (JELT diweddaf. Dar- llenais hi gyda bias, ac y mae wedi llwyr "'nend i ffwrdd a'r amheuaeth a fynweswn yn nghylch hanes y dyn rhyfedd achod Yn mhrydnawnddydd ei fywyd. Nid yw Yn syndod yn y byd fy mod i ac ereill ^edi rho'i rhyw fath o grediniaeth i'r si ^daenidfod John Jones wedi troi at y Leintiau yn ei ddyddiau olaf, pan gofir bloraml, ac nior wawdlyd, y mae papyr ^ythnosol y Trochwyr, a chyhoeddiadau 1Sraddol ereili, wedi cyfeirio at hyny; 0lld y mae yr ysgrif eglur yn y CELT y Cyfeiriais atiwedi cllrio-i mi-bob rhith o dy wyllni allai fod yn amgylchu hanes yddiau olaf John Jones, ac yn rhoddi yr 6,1 gawr o'n blaen yn yr agwedd ei had- ^abyddid gav bawb pan yn anterth ei j 6rth-r-fel Taenellwr cadarn, parod ar ^yd o rybudd (neu heb ryddid o gwbl, Oa gwelai efe ei hunan yn dda !) i sefyll egwydaorion. ■&haid i mi amheu eich erybwylliad 0,1 rhai -—aVcyfryw ynperthyn i'r dos- ^th iselaf—o'r Bedyddwyr sydd yn rodd y 'stori fod John Jones tvedi ym- 0 a'r Seintiau, ac wedi cymeryd ei j, °ehi> &c., a chredaf mai eich parod- ydd i feddw] yn dda am grefyddwyr -^esedig a barodd i chwi ysgrifenu Ond fel y mae gwaethaf y modd, dynion yn meddu ar gryn ddy- ynyrenwad Trochyddol—gweini- lied boblogaidd, rai o honynt— &c l'.ac yn' a<^r°dd y 'stori gydagawch, yn ychwanegu ati, gan dynu S paent y dychymyg dros gymeriad 5 J°nes. Yr wyf wedi sylwi, os ar y Y'w bryd y daw Taenellwr a rhes- ac enw y gwr enwog o Langollen mewn dadl, bydd y Trochwr, j yn ddieithriad, yn ateb megys >st0*1 dirmyg mwyaf, ac yn trotian y cjw*"1 ^on yn mlaen, a thrwy hyny geisio *n aTguments yr hen Langollen i ly A'r dydd o'r blaen daeth dan ^Qlwyddoreg Trochyddol, yn Q j ar ei wyneb enw rhyw Barch. J. e* awdwr, ac mewn crynodeb y llyfryn o ddadleuon Jn u yn Nghymru, gelwir John Jones ^yir rcll"aflonyddwr Cymru," a chry- lr J 'stori hon am dano. Ac yn ^e\v ddiweddar, yn y dref hon, dadl yn, nghylch pa eglwys Tin-' neillduol oedd y gyntaf yn Nghymru, ac I yn nghwrs yr hon y cyffyrddwyd ag "ymyl gwisg" y pwne o Fedydd, son- iwyd am yr un peth. Ond dyna, oni cheisiodd un ysgriblwr dichwaeth yn y Seren or lachar yna daflu y 'stori i wyneb Golygydd parchus a galluog y CELT ? Fe ddeallir, felly, fod y 'stori wedi gwasan- aethu y Trochwyr yn dda, ac w edi ateb y dyben iselwael a fwriadwyd iddi wneud, a thebyg y bydd yn anhawdd gan y Trochwyr ymadael a hi inwyach, gan y byddent wrth hyny yn colli un o'u argu- ments cryfaf dros Drochiad Gobeithiaf allu gweled y dydd pan dderfydd y Trochwyr gicio llewod marw —llewod y buasai un ruad o'r eiddynt yn eu dychrynu yn enbyd pan yn fyw Ni raid wrth wroldeb i gicio dyn yn ei fedd llwfriaid diegwyddor yn unig, fel y dy- wedasoch, syr, a ymostyDgant i wneud hyny. Y mae yn canlyn, felly, gan fod nifer athrodwyr yr hen Langollen yn lluosog, fod nifer mawr o lwfriaid heb yr un iot o egwyddor yn en wad y Troch- vvyr Ni bu John Jones yn ol o ro'i i'w elynion gyflawnder o gyfleusderau i'w gicio i ddinodedd pan yn fyw. Treuliodd lawer o'i amser gwerthfawr—mwy, fe allai, nag a ddylasai-i ysgrifenu her- iadau {challenges), yn galw y prif saeth- wyr Trochyddol i frwydr, er IDwyn pen- derfynu cwestiwn y Bedydd yn Nghymru unwaith am byth; ond fynychaf, nid oedd na llef na neb yn ateb Oudyr oedd y Trochwyr y pryd hwnw yn ddigon o gadnoaid i wybod na chymerasai fawr o amser i John Jones argyhoeddi y Cymry o dwyll y Droch, ac ni chaed ond dynion cymharol ddinod o blith y Bedyddwyr yn ddigon rbydd oddiwrth nervousness i'w wynebu Grwyddai rhai o'r big guns fod rhywbeth heblaw swn yn dyfodallan o fagnel y Daenell pan oedd yr ben Jones yn sefyll tu cefn iddo! Anafodd Iawer ar y Droch yn ei ddydd, a braidd na chred- odd ei chyfeillion mwyaf ei fod wedi ei 11wyr ladd ar un adeg, a bu wylofain mawr a rhincian danedd am fiynyddau o'r herwydd, a disgynai melldithion ar ben yr hen Jones ddinwed rnor ami a chawodydd mis Ebrill. 0 na, nid oes eisieu dweyd wrth awdurdodau y Seren, nac wrth neb sydd yn gwybod rhy wbeth o hanes Jones, nac yn sicr wrth neb a gafodd y fraint o'i weled a'i glywed, fod gwahaniaeth annhraethol rhwng Jones Llangollen marw a Jones Llan- gollen byw Coffa da am dano. Er na chlywais ef erioed, yr wyf wedi darllen llawer o'i ysgrifau gwerthfawr, a chredaf y gwnai dwyn ail-argraffiad allan o rai o'i draethodau ar Fedydd les mawr i rai o weiniaid y ffydd yn y dyddiau hyn. Y mae digon o le i'r hen Jones a D. S. D., ac y mie y ddau yn anatebadwy. 0 bosibi na fu gan y Taenellwyr erioed yn Nghymru ddyn mor gyfarwydd yn mhwnc y Bedydd, ac mor barod i ddefn- yddio ei ysgrifbin a'i dafod i amddiffyn ein hegwyddorion, a John Jones. Hawdd y gellid ei ddwbio yn "Quick," oblegyd bu yn annhraethol rhy lygad-agored a chwimwth i'r un Trochwr allu gwneud ond y peth nesaf i ddim ag ef. Cofiaf yn dda ddarllen hanes y ddadl hono a elwir yn awr "Dadl Rhymni," a mwynhad mawr i mi oedd dilyn ei ysgogiadau meddyliol digyffelyb yn y ddadl hono —yn wir, nis gellir myfyrio dim o waith y gwr enwog hwn ar unrhyw gangen o wyboaaeth — ac yr oedd efe yn feistr ar amryw — heb dderbyn budd ac adeiladaeth; ond yr oedd yn invincible ar Fedydd. Dyn ydoedd a fu byw yn mhell o flaen ei oes, ac y mae llawer o'i ymresymiadau cywrain a galluog wedi eu defnyddio i bwrpas gan ddadleuwyr ar Fedydd a fu wrth y gwaith flynyddau ar ei ol. Yr oedd John Jones nid yn unig yn Gymro trwyadl, ac yn feistr ar iaith ei fam, ond siaradai Seisneg a ieithoedd dyeithr gyda llithrigrwydd di- hafal, ac yr oedd ei fedrusrwydd i egluro ei bwnc, a'r rhwyddineb gyda pha un y gallai ro'i Trochwr dros ei ben yn y dw'r yn groes i'w ewyllys, yn ddiarebol. Ar dir y byw, yr oedd John Jones yn gon- cwerwr ar ei holl elynion, ac yn alluog i ro'i taw ar ddyn o athrylith Brutus (a gyflogid gan y Bedydd wyr i'r unig amcan o geisio Ilorio yr "hen law "); a bu raid i John Jones farw cyn i'r ceiliog Trochyddol fagu digon o feiddgarwch i glochdar uwûhei ben! Nis gellir meddwl am ymddygiad o'r fath hyn ond fel chwareuyddiaeth warthus ac annheilwng, a'r trueni yw mai proffeswyr crefydd sydd yn ei hactio. Ofnwn fod y "nod- weddion gwahaniaethol sydd yn poeni eneidiau cyfiawn canoedd o Fedyddwyr, yn peri iddynt anghofio fod rhyw swyn yn perthyn i grefydd ar wahan i bwnc I y d Gadawer yr hen gawr o Langollen i I huno yn dawel bellach, a cheisied y Bed- yddwyr eu goreu i faddeu iddo am ei bechod mawr yn troi sylfeini tywodlyd y Dioch wyneb i waered. Rhaid cyfaddef mai gorchwyl anhawdd yw hyn; ond credaf y dylent fod a'r boneddigeidd- rwydd i atal taflu ensyniadau anwir- eddus ar ol dyn i'r bedd, er mwyn dal i fyny fedydd Trochi. Os yw Jones wedi marw, y mae ei waith yn fyw, ac, yn ddiamheuol, wedi lefeinio Cymru ben- bwygilydd. Yn hytrach na cheisio ymhel y r hen Jones, -ateber rhai o'i ymresym- iadau, neu cymered rhai o awdurdodau y Seren at y gorchwyl o ddadansoddi rhai o lyfrau pwysig ei olynydd—D. S. D. ( Llanelli, TAENELLWR.