Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
----------I Nodiadau Golygyddol.…
Nodiadau Golygyddol. i BRWYDR ADDYSG, Blin genym weled ein cydwladwyr Cymreig a'n cyd-ddinasyddion Ymneill- duol yn Lloegr yn dechreu deffro a chyffroi yn erbyn y mesur creulawn a gynygir gan y Llywodraeth Doriaidd bresenol. Po mwyaf o ystyriaeth a roddir i fesur addysg Syr John Gorst, mwyaf oil jw'r gwrthwynebiad a deimlir ato. Nid oes dim i'w glywed trwy yr holl wlad ond bloedd Udgorn Rhyddid yn galw i'r gad. A brwydr ddifrifol a fydd yn fuan. Nid yw ein Ehyddid gwladol na chrefyddol yn ddyogel pan fyddo off- eiriaid Eglwys Lloegr yn teyrnasti, Yr tin hen bwnc sydd yn awr yn ein cyn- hyrfu—yr un hen ddadl rhwng yr Eglwysi Rhyddion a'r Eglwys Wladol- a'n dyledswydcl arbpnig, a dyledswydd am ein bywyd Ymneillduol, yw Ilethu yr ytadrech wrthryfelgar hon ar ran yr Eglwys Wladol. Anturiwn broffwydo, ac ar seiliau da, er fod yr Eglwys wedi cloddio pwll i Ymneillduaeth, mai yr offeiriadaeth wladol ei hunan a syrthia iddo yn fuan neu yn hwyr-yn fuan go- beithiwn. Yn 1814 ffurfiwyd y "Gymdeithas Grenedlaethol i sicrhau addysgiad y Tlod- ion yn egwyddorion yr Eglwys Sefydl- edig," ac o hyny hyd yn awr eu hamcan lzawr a'u hymdrech barhaus yw gwneu- thur yr ysgolion eyhoeddus yn fagwrfa Eglwys "Wladol. Hyd y flwyddyn 1870 cawsant eu ffordd eu hunain yn dra dirwystr. Y pryd hwnw ffurfiwyd y 13Yrddau Ysgolion, etholedig gan y bobl hunain yn uniongyrchol: ar ol hyny oedd ysgolion yr Eglwys Wladol yn colli tir-a cholli tir y maent hyd yn trese-not Ysgolion Gwirfoddol y gal- "Want y dosbarth hxn, ond Ysgolion «J?lwys Lloegr yw eu gwir enw. Ysgol- Gwirfoddol, am na feddent awdurdod 1 Sodi trethi i'w cynal. Enw tlws iawn "Ysgolion Gwirfoddol," a gellid mai ar gyfraniadau gwirfoddol elJ. pleidwyr y dibynent, ond yr oeddent derbyn gan y Llywodraeth bedair o bump y swm a dderbyniai y ^rddau. A'u hunig reswm dros aros "W'ahan ydoedd er mwyn dal yn eu v^ylaw y gallu i ddysgu'r plant yn Shatecismau yr Eglwys, ac i broselytio Plallt yr Ymneillduwyr. I Y mae dan eu hawdurdod yn bresenol Avth mil i ddeng mil o ysgolion, a 9 yfartaledd dirfawr o Ymneillduwyr en ^eoe^ gwledig yn gorfod anfon Plant atynt neu eu gadu heb addysg gwbl* Mae'n hysbys ddigon fod y riaut bwn yn allu mawr yn n^ylaw | 0;Seiriaid. Er y cwbl, eolli tir yr oeddent. A chynllun melldigedig o "1 gyfrwys yw mesur Syr John Gorst i ladd y Byrddau Ysgolion ac adfer gallu yr offeiriaid dros holl ysgolion cyhoeddus Lloegr a Chymru. 0 herwydd neilldu- olion ein sefyllfa wleidyddol, ni allai y mesur hwn fod mor niweidiol i Gymru yn uniongyrchol ag i Ymneillduwyr Lloegr. Ond rhaid i ni, er ein mwyn ein hunain yn y pen draw, sefyll yn ddewr yn y frwydr gyda ein Brodyr Ym- neillduol yn Lloegr, oblegid nis gallant hwy gael eu niweidio heb i hyny fod yn golled uniongyrchol i ninau. Yr enw budoliaethus a roddant ar eu cais Jesuitaidd yw—" Rhoi yr un chwa- reteg i'r Ysgolion Gwirfoddol ag a roddir i Ysgolion y Bwrdd." Y mae hwn yn ym- ddangos yn dra diniwed, ond diniweid- rwydd y golomen yw'r pellaf oddiwrtho a ehyfrwysdra y sarff yw ei enaid. Pwy sydd yn erbyn rhoi chwareteg i ysgolion yr Eglwys Wladol ? Os ewyllysiant gael yr un chwareteg paham na ddeuant dan yr un ddeddi ? Yr anghyfiawnder yn eu cais yw, hyn—eu bod yn ceisio eu cynaliaeth yn hollol gan y cyhoedd, a chau y cyhoedd yn llwyr allan o bob ar- olygiaeth ar yr ysgolion hyn!! Da genym weled fod rhai esgobion yn cyd- nabod hyn yn gais anonest ac anwladgar. 9 Mae ysgolion v Bwrdd yn cael eu cynal gan y trethi, ond y mae pob awdurdod arnynt yn nwylaw y trethdalwyr eu hun- ain. Dyna yr unig chwareteg a ddylent hwythau ei geisio, a'r unig chwareteg a ganiateir iddynt yn sefydlog. Trethi i'r ysgolion, a'r trethdalwyr yn eu llywodr- aethu. Eu cais ynfyd hwythau drwy y mesur presenol yw-Trethi i ysgolion yr Eglwys Wladol, a'r offeiriaid i'w llyw- odraethu yn hollol fel y mynont. Arian drwy drethi, ond tawed y trethdalwr am byth. Ai chwareteg yw hyn ?
. Bloedd Caernarfon.|
Bloedd Caernarfon. RHYBUDD BYR PWYSIG. APEL AT ANGHYDFFURFWYR. ANWYL GYFILLION, Dan ymdeimlad dwys o bwysigrwydd yr argyfwng pre- senol yn hanes Addysg a buddianau Ymneillduwyr, penderfynodd Cynadledd Eglwysi Anghydffurfiol Caerynarfon drefnu Gwrthdystiad Cyhoeddus yn erbyn y Mesur Addysg Newydd a gwa- hoddir yn gynes eich cydweithrediadi'w wneud yn effeithiol ac i ledu ei ddylan- wad drwy y wlad. I Yr ydym yn argyhoeddedig fod y Mesur hwn yn tori dan wraidd egwydd- orion mwyaf cysegredig Anghydffurf- iaeth; ynymosodiad uniongyrchol ar gyf- undrefn Addysg Anenwadol; ac yn gwneud anghyfiawHder dybryd a'r wlad drwy geisio rhoddi Gtvaddoliad o 500,000^. y flwyddyn i Eglwys loegr. Ar ran Cynghor Eglwysi Anghyd- ffurfiol Caerynarfon dymunwn wahodd pob Eglwys Ymneillduol, pob Bwrdd Ysgol, pob Awdurdod a Chymdeithas Gyhoeddus arall yn y Cylch, i ddanfon Cynrychiolwyr i Gynadledd Agored o Wrthdystwyr a gynelir yn y Guild Hall, Caerynarfon, am Dri o'r gloch prydnawn dydd Gwener, Ebrill 24ain, lie y cymer rhydd-ymddyddan le ar y pwnc, ac yn yr hwn y dymunir i'r Cynrychiolwyr gym- eryd rhan. Dymunir ar i bwy bynag a dderbynio y Cylchlythyr hwn ymgyng- hori a brodyr ereill yn ei ardal a'i gapel yn ddioed gyda'r amcan o sicrhau penod- iad Cynryehiolwyr cymhwys; amgauir copi neu ddau yn ychwaneg o'r cylch- lythyr i chwi fel y galloch eu rhoddi i gyfeillion ereill yna a deimlant ddyddordeb yn y mater pwysig hwn. Cynelir £ !yfarfod Cyhoeddus am saith o'r gloch yn yr hwyr, yr hwn a anerchir gan y Parch. J. Hirst Hollowell, Ysgrif- enydd Oynghrair Addysg Genedlaethol yr Eglwysi Rhydd; Mr D. Lloyd- George, A.S., a siaradwyr adnabyddus ereill. Os yn bosibl, danfoner enwau y Cyn- rychiolwyr a benodir i'r ysgrifenydd, Mr Beriah G. Evans, Caerynarfon. Gan hyderu y oawn eich cydweithred- iad calonog, Ydym, anwyl Gyfeillion, Yr eiddoch yn gwir, Parchn. Evan Jones, Moriah; W. B. Jones, Engedi; R. D. Rowlands, Beulah; D. Hughes, B.A., Castle Square; J. E. Hughes, B. A., Siloh; Owen Davies, D.D., Caersalem; Hugh Hughes, B.A., Ebenezer: A. H. Woodnutt, Castle Street; D. S. Jones, Salem LI. Bryniog Roberts, Pendref; Mri. R. Norman Davies, Robt. Williams, Griffith Owen, Cadwaladr Williams, E. Lloyd Wil- liams, John Rees, David Roberts, John Hy. Thomas, W. G. Thomas, Beriah G. Evans.
. Yr Arch-ddiacon Howel yn…
Yr Arch-ddiacon Howel yn Nghastellnedd. RHAI NODIADAU. Gwledd i enaid pob Cymro gwladgarol oedd cael y fraint, nos Lun, Ebrill 13, o glywed yr Arch-ddiacon Howel yn y Gwyn Hall, Castellnedd. Yr oedd wedi dod yno ar gais Cymdeithas Gristionogol y Gwyr Ieuainc, i draddodi ei ddarlith ar Emynyddiaeth Gymreig. Cymhwys iawn oedd i gymdeithas sydd yn anenwadol i .1 ymofyn un sydd yn ddyn cenedl, ac i !——————————————————————————————— I siarad ar destyn a ellir ei alw yn un cenedlaethol. Mae dynion o fath yr j arch-ddiacon poblogaidd yn brinion iawn yn ein rwlad-yn arbenig felly yn y cylch crefyddol. Ac yn y cylcb hwnw y mae mwyaf o angen am danynt. Maent yn anamlach o lawer nag y dylent fod yn mhlith Ymneillduwyr Rhyddfrydol Cym- ru, ond y maent yn anamlach fyth yn mhlith arweinwyr yr Eglwys Wladol. I zn Yn ami, fe roddir yr enwadaeth yma fel rheswui digonol gan bohl. y hyd dros beidio ymano agunblaidgrefyddoL Ond dylai y cyfryw gofio nas gall hyn byth fod yn ddigon o ieswm dros beidio gwneud dim yn mhlaid gwirionedd a rhinwedd mewn rbyw gylch neu gilydd. Nid yw ond clogyn dros ddifaterwch gan lawer, a chan ereill nid yw ond He i sefyll arno i dynu cymaint a fedrant i lawr ar bobl sydd yn ceisio gwneud rhywfaint i wella'r byd. Eu crefydd hwy yw Ym- neillduaeth Phariseaidd oddiwrth y gwa- hanol gymdeithasau ac enwadau crefydd- ol, gan ddweyd yn dduwiol eu bod eystal a neb proffeswyr yn y wlad. Ehowcli i mi broffeswr sal sydd yn ceisio dod yn well, o flaen dyn sydd yn rhy urddasol a mawr i ymostwng mewn gostyngeidd- rwydd gerbron y Gwaredwr, gyda "phablicanod a phechaduriaid." Mae enwadau wedi ac yn parhau yn angen- rheidiol yn ein gwlad, ond y mae pob crefyddwr gwirioneddol yn defnyddio ei enwadaeth fel cynorthwy yn unig i fod yn grefyddol, ac fel moddion i helpu ereill i fod yr un fath. Yr oeddym yn teimlo yn llawen wrth feddwl am y darlithiwr yma pydd mor Ehyddfrydig ei ysbryd- mor eang ei galon. Ni ctiefals y fraint erioed o'r blaen o glywed un offeiriad gwladol yn siarad nor barchus am Ym- neillduwyr. Byddaf yn teimlo weithiau fy ngwaed yn berwi ynof wrth weled, wrth glywed, ac wrth ddarllen am y :ffordd ddiystyrllyd a gwawdlyd yr ym- ddyga llawer o honynt tuag at Ymneill- duwyr. Gellid meddwl nad ydynt weithiau yn gwybod fawr am elfenau moesgarwch. Fel yr ymddygant weithiau yn mynwentydd yr eglwysi pan y cymer angladd aelod gyda'r Ymneillduwyr Ie, mae'n anhawdd dal yn wir. Ond cyfar- fyddir ag ambell i "foneddwr Cristion- ogol weithiau. Talai yr arch-ddiacon barch lie yr oedd parch yn ddyledus. Yr oedd wrth fyn'd yn mlaen yn crybwyll enwau rhai o'r tadau diweddaraf, megys Dr. Owen Thomas, Henry Rees, a Hiraethog. Nid crybwyll yn unig wnai, onddywedai eiriau llawn gwirionedd a hyawdledd am eu galluoedd mawrion a'n dylanwad ar y wlad. Desgrifiai oedfa bregethu o eiddo'r blaenaf mown Sassiwn yn Mangor, pan yr oedd, meddai, tua