Y Celt

Mount Stuart Docks, Caerdydd. Cynaliodd yr eglwys hon ei chyfarfodydd blynyddcl eleni ar Sul a LInn y Pasc, Ebrill y 5ed a'r 6ed. Gwaaatiaethwyd ynddyntgan y Parchn. E. C. Davies, Ynyshir, a G. Lloyd Evans, Cwmavon. Cafwyd cynulliadau da a gweinidogaeth rymus. Y mae yr achos yn gwisgo agwedd lewyrchus o dan weinidogaeth ein parchus weinidog. Cychwynwyd ganddo yn ddiweddar "Gymdeithas y Gwyr Ieu- ainc," ac y mae ei wasanaeth yn y cyfeiriad hwn fel pob un arall yn y lie, yn hawlio oddi- wrthym fel ieueucfcyd y parch a'r edmygedd mwyat. Bydded i'r hwn '1 alwodd ac a'i arddelodd yn y gorphenol, ei arddel eto yn y dyfodol, er dyrchafu rhinwedd a santeidd- rwydd yn y dref boblog hon.-Aelod.

Tysteb i'r Parch. W. Thomas, Whitland. Ar ben deugain mlynedd ei weinidogaeth lafurus a llwyddianus yn y Tabernacl a Bethel, y mae yr eglwysi hyny yn bwriadu cyflwyno iddo dysteb ar y 23ain o'r mis hwn. Dylai hon fod yn dysteb genedlaetbol, ond y mae'r amser yn rhy fyr i'w pharotoi ar yr egNyddor hon. Mae Mr. Thomas yn haeddu tysteb eithriadol am ei fod ar lawer adeg wedi bod yn gymwynaswr difalch i'n cenedl ni. Pwy bynag a ewyllysio gyfranogi yn anrhydedd y dysteb hon, bydd yn dda ganddo wybod y derbynir yn ddiolchgar ei danys- grifiad gan v trysorydd, Mr Thomas Phillips, Brynglas, Whitland. Byddai yn dda genym glywed fod y dysteb yn deilwng o'r gwr y bwriedir ei anrhydeddu.-Gol.

Cymmer, Cwm Rhondda. Nid oes ua sefydliad yn ein mysg yu llawer mwy bendithiol i ni fel cenedl, na'r Gymanfa Ganu. Ac i bob sylwedydd craffus, mae caniadaeth y cysegr yn dadblygu gyda chyflymdra anarferol y dyddiau hyn. Cafwyd prawf eglur o hyn yn Nghymanfa y Cymmer a'r cylch Llun y Pasc. Cyuelir y gymanfa uchod yn flynyddol dan nawdd yr eglwysi Annibynol canlynol :—Cymmer, Ynyshir, Porth a Thonyrefail. Arferir cynal hon yn y Cymmer, o herwydd ei bod yn fwy canolog ac yn eangach na'r lleill, ond gorfuwyd ei chynal eleni yn y Porth, am y rheswm fod capel y Cymmer dan adnewyddiad yn bresenol. Ac er fed yr at- dyniadau yn fawr ar y dydd, cafwyd cynull- eidfa dda, yr aneiniad ar y gwasanaeth, a'r gymanfa yn ei huchel-fanau. Yn y borec cafwyd eyfarfod y plant, dan arweinyddiaeth Mr W. Davies, Tonyrefail, a chyflawnodd ei waith yn foddhaol iawn. Yn sicr mae y eyfarfod hwn yn glod i'r plant bach, ac yn dystiolaeth gref fod dyfodol dysglaer i ganiad- aeth gysegredig y cylch. Yn y prydnawn cafwyd cyfarfodydd y rhai mewn oed, dan arweiuiad Mr Taliesin Hopkins, Cymmer, yr hwn bellach sydd wedi enwogi ei hun fel arweinydd cymanfaoedd. Yr oedd y cyfarfodydd hyn yn bob peth allesid ddymuno. Y tonau yn cael eu canu gydag effeithioldeb anarferol, yn enwedig yr anthemau, sef "Y Mab Afradlon," "Arglwydd chwiliaist," ac anthem gotfadwriaethol y di- weddar anwyl frawd Mr Idris Williams, Porth, yr hwn a fllo wasanaeth dirfawr, nid ya unig gyda chaniadaeth gysegredig, ond llawer o symudiadau ereill perthynol i'w enwad, ei wlad, a'i Dduw. Ond tra y eenir j hon, pery adgofion byw o'r gwrthrych ger ein bron yn barhaus. Mae yr anthem yn un dyner yn llawn o deimlad cerddorol o'i dechreu i'w diwedd, a hyderwn y bydd i wasanaeth y diweddar anwyl frawd fod yn symbyliad i bob eynulleidfa Gymreig ei dyagu yn drwyadl. Profiad amryw eleni ydoedd y dylasem gael cymanfa bob chwe mis. Diau y byddai hyny yn welliant mawr. 0 herwydd y mae'r oes yn llawn o at-dyniadau dirywiol, a Satan ar ei oreu yn dyfeisio ac yn taenu rhwydau i ddal ein hieuenctyd. Credwn nad ydyw yr eglwysi yn haner digon deniadol {attractive), y dyddiau hyn. Nid yw fFiirfafen y cylch cerddorol yn hollol glir yn ddiweddar, am y rheswm fod y brawd Mr Taliesin Hopkins wedi haner penderfynu ymadael a'r cylch. Ond hyderwn y bydd i'r teimladau gwresog a amlygwyd tuag ato yn y gymanfa ddiweddaf, beri iddo roddi y buria:l hwnw heibie. Colled ddirfawr i'r cylch fyddai colli Mr Hopkins. yn ddiau efe ydyw Saul" y cerddorion yma. Y mae wedi bod o wasanaeth dirfawr i ganiadaeth y Cysegr, a llawer o symudiadau ereill. Nid yw yn ail i neb yn Nghymru fel arweinydd, a'i enw bellach yn berarogl gan lu o gerddor- ion diwylliedig em gwlad. Hir oes iddo i wasanaethu ei enwad, ei genedl, ei wlad, a'i Dduw. -Gwylieclydd.

♦ Aberdar a'r Cylch. BETHEL, TRECYNON.—Y Sul a Llun y Pasc, yr oedd yn uchel-wyl gyfarfod gauy frawdol- iaeth sydd yn arfer addoli yn y capel uchod. Pregethwyd y Sul, gan y Parch. 0 Rhys Owen, Glandwr, a'r Llun gan Mr Owen a'r Parch. R. Thomas, Glandwr. Yr oedd y weinidogaeth yn dra nerthol a hyawdl, ac yn cael ei gwerthfawrogi gan y tyrfao.edd llunsog ddaethent yn nghyd. Arosodd rhai ar ol o'r newydd yn y gyfeillach nos Lun. Gwelsom dorf o'r brodyr cylchynol yn y weinidogaeth yn bresenol yn y cyfarfodydd. Rhoddwyd yr emynau allan mewn gwedd ryddiaethol fel arfer, gan weinidog parchus y lie, y Parch. H. T. Jacob. Y mae yr achos goreu mewn gwedd lewyrchus yn Bethel. TABERNACL, HiRWAUN. —Y gwahoddedigion i gyfarfcdydd blynycdol y Tabernacl eleni, a gynelid Sul a Llun y Pasc, oeddent y Parchn. L. Probert, D.D.,asE. Evans, Llanbedr. Yr oedd y pregethau yn hynod feddylgar a byw, yn cael eu traddodi yn swynol a grymus. Cafwyd tywydd dymunol a chynulliadau lluosog. Llywyddwyd y cyfarfodydd gan fugail gofalus yr eglwys y Parch. Thomas Edmunds. PENYWERN, DOWLAIS.—Deallwn fod Mr John Davies, Alma Street, wedi ei ddewis i fod yn arweinydd y gan yn yr eglwys uchod, yr hon swydd a lanwyd am flynyddau gan Mr T. Thomas. TABERNACL, ABERDAR.—Pregethwyd yn nghwrdd blynyddol yr eglwys uchod y Sul o'r fclaen, gan y Parch. E. Jenkins, Walter's Road, Abertawe. Cafwyd cyrddau rhagorol. -Shon. Smintau.

Y Dosbarth Gramadegol. GWERS v. Da genym ddeall fod y golofn hon yn cael llawer 0 sylw gan ysgrifenwyr ieuainc. Llawer o ddiolch i'r Athrawoncaredig sy wedi galw sylw eu myfyrwyr at y gwersi hyn, gan eu hanog i'w hefrydu a'u meistroli. Disgybl: (un o'n gohebwyr ffyddlonaf) "Beth yw y gwahaniaeth rhwng henafa. hynaf? a rhwng oeddym ac oeddem, gwnaethen t a gwnel- ent Athraw Mae hen, henach, a henaf, yn ddigon amlwg yn dri pherson: ond rhaid i'r tri fod yn hm :-B. yn hen, C. yn henach, a D. yn henaf o'r tri. O'r tu arall, ni raid i hyn na hynaf fod yn hen o gwbl. Canys fy mrawd hyn na mi ydyw efe" (1 Bren. ii. 22), ac nid oedd Solo- mon, na'i frawd hyn, yn hen. Yr oedd y ddan yn ieuaine y pryd hwnw. Sylwch ar y trefniad hyn:— Hen, henach, henaf. Hyn, hynaf. Chwi a welw ch fod Hen wedi ei golli o'r ail Linell. Awgryma hyny pa fodd v dylech ys- grifenu. Hen, henach, a henaf, am hen bobl: hyn a hynach, am bobl ieuainc a hefyd pan na ewyllysiwch awgrymu henaint hyd nod am rai a fyddont yn hen. Mae lledneisrwydd yn ami a thynerwch yn amlach yn eich arwain i ddweud hyn a hynaf rhag dolurio teimladau y rhai sy'n ymylu ar henaint. Tybiaf eich bod yn awr yn deall y rhagor rhwng hen a hynaf. Gall yr hynaf o dri brawd fod yn wr ieuanc iawn, ond y mae'r henaf yn sicr o fod yn hen. Beth yw eich brawd henaf?" Golyga hyn fod y brodyr oil yn hen. Beth yw enw eich brawd hynaf?" Gallai hwnw fod tan ddeng mlwydd oed. Bynag am hyny, nid yw hyn na hynaf yn awgrymu henaint. Yr un gwahan- iaeth yn union sydd rhwng oldest ac eldest y Saesneg. Gall yr eldest o dri neu bedwar o blant fod tan saith oed. Ni ellir dweud oldest am hwnw-y inaent oil yn ieuainc iawn. Da genyf fod ein Cymraeg anwyl yn gwahaniaethu mor amlwg a thyner a chwaethus mewn pethau mor debyg i'w gilydd. A ydych yn wr priod ? Os na, gofalwch beidio gofyn i un o ddwy neu dair chwaer mewn teulu, Pa un o honoch yw yr henaf Ni allech ei digio yn waeth pe gofynech iddi, "Pa un ai eich mam neu chwi yw yr henaf?" Pechod anfaddeuol yw aw- gryma hen am ferch ieuanc olygus a phechod llawn mor anfaddeuol yw awgrymu henaint am unrhyw ferch barcbus. Neu gwae chwi os gwnewch-bydd rhaid i chwi redeg yn gynt na chynta galloch i rywle arall i chwilio am wraig. Ac os ceisio caru'n Saesneg y byddwch, fel y mae arfer y ihai mwyaf mursenaidd o'r oes ragrithiol hon, gofalwch gofio y gwahaniaeth rhwng older ac elder a rhwng oldest ac eldest, neu bydd rhaid i chwi hyd henaint fod yn hen lane diarngeledd. Dodwn y ddwy linell a grybwyllwyd mewn ffurf a awgryma addysg y wers hon am henaf a kynaf:- Hen, benach, henaf—oil yn hen. Ieuanc, hyn, hynaf-oll ya ieuaine. Henaf am yr hen a hynaf am yr ieuainc, a phan fyddo chwaeth dda yn galw arnoch i beidio awgrymu henaint. Yr wyf yn wir ddi- olchgar i chwi am yr holiad hwn. Oeddym ac oeddem:" Y n y gair cyntaf my- negir bodolaeth yn unig. Pa le yr oeddych ar y pryd ?" Adref yr oeddym ni, ac adref y dy- lasent hwythau fod. Ni all oeddym, oeddych, oeddynt, awgrymu dim ond eu presenoldeb yn rhywle. Berf gyflawn ar ei phen ei hun, heb gynorthwy. Berf gynorthwyol i ferfarall, neu i osodiad, yw oeddem, oeddech, oeddent. Yr oeddem yn disgwyl; yr oeddech yn pryderu yr oeddent yn credu. Nid oeddem, nac oeddech, nac oeddeat, yw y berfau yn y cysylltiadau hyn cynorthwyon ydynt i amseru y berfau- disgwyl, pryderu, credu. Nid—yr oeddym yn ddieuog, ond, yr oeddem yn adieuog: nid, yr oeddych yn ddedwydd, ond—yr oeddech yn ddedwydd: ac nid-yr oeddynt yn dda, ond— yr oeddent yn dda. Ac pid—yr oeddem yn y lie, ond—yr oeddym yn y lie nid-yr oeddech yma ar y pryd, ond-yr oeddych yma ar y pryd: ac nid-yr oeddent yn y ty, ond-yr oeddynt yn y ty. Hyderaf fod hyn yn ei wneuthur yn eglur i chwi y rhagor rhwng oeddym ac oeddem. Un yn ferf gyflawn, heb aagen cymorth berf arall; a'r Hall bob amser yn cynorthwyo berf arall. Un yn ferf syl- weddol, a'r llall yn ferf gynorthwyol. Cawn gyfle eto yn fuan i ddangos y ddwy hyn yn y gwahanol amserau a phersonau. Gumaethent a gwizelent." Gwnelent, they wei-e doing gwnaethent, they had done. Y mae gwnaethent a gwnelsent, gwnaethai a gwnelsai, yn union yr un amseriad. Yr unig gwestiwn a erys ar hyn yw-Pa wahaniaeth sydd rhwng gwneud a gwneuthur ? ond nid oes nv:" wedi ei ofyn-hyd yn hyn. Gadewir ef yn awr i'n dar- llenwyr gael meddwl am dano.