Y Gwladgarwr

EIN HYNAFIAID. Ymddengys ar'yr olwg gyntaf yn [rhyfedd, fod y fath luaws o hynafiaid gan bob dyn, heb redeg yn ol, ychwaith, ond ychydig o genedlaethau. Mae iddo ddau yn yr esgyn- radd gyntaf, sef ei dad a'i fam; mae ganddo hedwar yn yr ail, sef rhieni ei dad a'i fam mae ganddo wyth yn y dryd- edd, sefrhieni ei ddau daid a'i ddwy nain ac yn ol yr un riol o gynyddiad, mae ganddo un cant ac wyth ar hugain yn y seithted raddd, mil a phedwar ar hugain yn y ddeg- led, ac yn yr ugeinfed radd, set yn ol o again cenhedlaeth, mae gan bob dyn dros filiwn o hynafiaid. Hawyr bach, pwy a sonia am waed boueddig yn ei wythienau mwy ? Cymaint o gymysg gwaed sydd gan bob dyn yn ei redwel- iau. Nid yw achyddiaeth, ac ni all fod, yn ddim ond gwagder.^Testyn o ymffrost difesur yw gan ambeil Y.swain \n Nghymru,"allu treiglo ei ach yn ol hyd Owain Glyn- dwr, neu Syr Gruffydd Llwyd, neu Maelgwn Fyehan, neu Owain Gwynedd, 'os gadawir iddo ond y gwir yw, mai atihawdd iawn ydwy profi nad ydwyt ti a minau, anwyl ddarllenydd, yn hanu o honynt gymaint a'r un yswain yn y wlad. Gadawer fod eu hynafiaid yn planta ar oi eu gilydd, oddeutu dwy ar hugain oed, dyutmgain cenedlaeth yn ol hyd at Owain Glyndwr, a deuddeg- ar hugain hyd at Owain Gwynedd a chanfod yn ngwythienau bob un o bcmom rywfaint o waed miliwn o gyd-oeswyr y blaeuaf a enwyd, a phum rriliwn o gyd-oeswyr Owain Gwynedd, rhaid fod eu gwaed eoch puraf hwynt ynont iii canys yn mha le y caech filiwn o Gymry yn eu hoes heb gyfrif Owain Glyndwr i mewn, heb son am fyned yn ol, lie y mae ein sicrwydd yn myned yn sicrach, sicrach bob gradd. IOAN DAFYDD.

AT OLYGYDD Y GWLADGARWR. Syr,—Mnwr yw y budd a'r dywenydd deilliedig ila cenedl oddiwrth cymdeithasau Cymroaidd; a hyddawr i ba.b Cymio sylwi ar eu gwoberiadau, canys y maent yn gy- Sr<din yn haelionus a gwladgaritwl yn eu boll weithred- oedd. Cymera pob pwladgarwr yr arferiad clodwiw o roddi testyliau cystadleuawl, yn nghyda gwohrwyon hael- ionit8 i'r ymgeiswyr llwyddianus. Diau nad oes gwell maeth i elrydwyr ein gwlad, nac un arferiad ceuediaeth- awl yn teilvngu mwy o ganmoliaetb. Ond yhiddengyg fod ryw ysbryd caetliiwiis wedi^neddianu hyd y nod A cvmdeitlasau Cymreigyddawl yn ddiweddar; canys gwel- aia meWii amtyw baburau yn ddiweddar res o destynau gan amryw gymdeithasau Cymroaidd, pa rai y dywedir eu bod yn rhydd i'r neb a fyno yrgrifenu atynt; ond rhaid i'r cyfryw fod yn bresenol ar amser eu cyfarfodydd, &c. Pa fath ryddid yw hyny ? Onid yr un peth fuasai dywed- yd bod y testunau yn cael eu cyfyngu i aolodau y cym- deithasau 1 Yr hyn yw "yr ystyr mewn efFaith, ond ei fod yn fwy chwyddedig yn y dull ei gwelir! Gresyn na bai mwy yn efelychu hen gymdeithas y Feni, Merthyr Tydtil, Llangollen, ie, dywedaf ffordd y gyfraith, a Llan- illtyd Fawr, yn eu hegwyddorion. Hefyd, ymddengys fod un o'r cymdeithasau dan sylw am gymysgu crefydd a Chymreinyddiaeth canys dywedant mai Undodwr yw un o'r beirniaid, Pa beth yw hyny i'r cyffredin ? Nid oes a wnelo y Cymreigyddion yn gyffredin ag Undodwyr na Thrindodwyr Gan hyny gwell peidio crybwyll daliadau crefyddol yn nghyda hwynt. I Eithr gwneler pob peth yn weddaidd ac mewn trefn.' CARADAWC.

YSTRAD-DYFODWG. Mr. Gol.Nid wyf yn sicr a yw y silliadaeth uchod yn gywir; y mae yn ol fel y seinir y gair gan y bobl yn gyff- redin gan nad beth, bum i yn treulio diwrnod yn ddi- weddar i fyned o Aberdar yno, aros yno, a dychwelyd; ac yn siwr i chwi, er cael dydd oeriawn, gwyntog, ac ychydig yn wlyb i ddychwelyd, ac er Ilwybrau geirwolr igam-ogam, i fyny ac i waered ofnadwy, y mae arnafflys cael dydd eto i syllu ar Gwm yr Ystrad. Mi fum yno dair neu bedair gwaith pan yn Uanc ond ni chefaisy prydiau hyny yr un argraffam eu golygfeydd ag a gefais yn awr. Arnaf fi, bid sicr, yr oedd y bai; oblegyd yr oedd Pen-bych ardderchog yn ymwthio yn fawreddog i sylw, gan sefyll yn impudent, aiegisyn mlaen y Cwin y pryd hwnw; ond ddywedodd e ddiin wrthyf fi o'r blaen, a'r mynyddoedd a'r creigiau cylchynol yn ymddangos yn brydferth cyn fy mod i yn 15 neu 20 ml. yn ol, ond ni wnaethant sylw o honwyf; ond yn wir, buont mor garedig wrthyf y tro hwn, a dywedyd, Wele ni.' Pe buaswn i yn fardd, mi gawswn lawer iawn yehwaneg o bleser, meddai nhw ond fel yr oeddwn mi gefais beth. Ymaellawer iawn oboblogaethyndebygo fod yn y Cwm hyn yn mheu ychydig flynyddau-v mae tai yn ymgodi yn ami yma a thraw o'r naill ben i'r 11al1- capel yma a thraw yn ymgodi at yr ychydig oedd cyn hyny, a bid sicr tafarndai. Mae'n ymddangos fod calonau tyuer rhai pobl yn teimlo awydd am wneydi fyny angenion y bobl yn lied iuan mewn lie newydd; oblegyd ni cha dwsin o bobl o'r braidd fyw yn nghyd heb i ryw un deimlo y dylent gael ty tatarn i weinyddu ymgeledd iddynt. Gild i fwynhau agoriad lie i bwrpas gwahatiol, yr oeddwn i yn myned efo'm dau gyfaill; ac yn wir wrth edrych ar bob peth yn deg, yr wyt fi yn methu yn glir a gweled pa fodd y gall pobl weini i'r ddau achos yma, y naill fel y llall. O'm rhan fy hun, nis gallaf fyned heibio i'r blan, y capel, a'r ysgoldy, y Neuadtl Ddirwestol," a'r Xidarllenfa, &c., heb deimlo dymuniad am en llwydd ond am bob tafarndy yr af heibio iddo, cynyrclia deinilad hollol wahanol. A'r peth sydrl. ddirgclwch i mi yw, sut na bai pawb sydd yn dy- muno llwydd y capel, yn dymuo aflwydd y tafarndy, ac yn gwneyd eu goreu l'wllwyr ddymehwelyd o ran ei fasnach, yr hon sy'n dinystrio ein gwlad. Y lie y cyfeiriem ato oedd ty bychan ar ymyl y ftord,d fawr, tua thri chwarter milltir islaw yr eglwys—lie bach yn cael ei gysegru i addoli gan gwpwl bach o Fethoclistaid-datt dy wedi eu gadael yn un, a'u dodrefnu ag areithfa a meinciau yn gysurusiawn— lie a gynwysa tua 200 o bobl, efallai tua gwerth j £ 110 heb y dodrefn. Yr oeddid wedi casglu ychydig^yn yr ardal gy- ferbyn a'r draul, a gwneyd casgliadau yn y cwrddau y dydd hwnw, a'r nos o'r blaen. Y nos gyntaf pregethodd y Parchn. D. Evans, a D. Howells. Am 10 yr ail ddydd, dechreuwyd gan y Parch. W. Evans, a phregethwyd gan y Parchn. J. James, oddiwrth Rhuf. xv. 12, a D. Howells, oddiar Mat. xvii. 27. Am 2, dechreuodd y Parch. D. Saunders, a phregethodd Mr. J. Roberts, Aberdar, a'r Parch. J. James, oddiar Col. iii. 1-3, a loan xi. 22. Y Parch. D. Saunders oedd i fod yno yn yr hwyr. Cafwyd cynulliadau da iawn, a hyderwn y caiff y cwpw] cyfeiliion yma. eu cyfnerlhu a'u lluosogi, nes bo rhaid cael capel braf yno yn fuan, er cylle i'r lluaws i wrando geiriau bywyd tragywyddol. Y mae myned fel yma ambellwaith o gartref yn lies i gorff ac ysbrvd, acy mae cwrdd a phobl ddyeithr garedig, sirio], parod, a chymwynasgar, yn dd-iioni i ni, drwy beri i ni golli y dyh gul hono, set" mai ychydig o rai o gwmpas i mi yn unit; sydd yn meddu calon a haelfrydedd, y dyna y fath a gArddasom ni yn Ystrad-dyfodwg, a diau fod yno lawer o'r fath, ac eisilai am bell un o'r, dosparth arall yma. Llwydded gwiri-oned Dwyfol i wneyd yr Y stradiaid oil yn enwog mewn dyngarwch a duwioldeb., W.

ADDYSG CARTREFOL. Hynaws Olyg.-Os byddwch yn gweled y lli-nelau a ganlyn yn liesol i ddarllenwyr Iluoiogtv GWLADGARWR clodwiw, y mae i chwi roesaw i'w cyhoeddi. Dichon y bydd ambeil un yn gweled yr ysgrif hon yn rhy grefyddol nid oes dim i wneyd am hyny, nid yw yn bosibl boddio pawb, ac os amcenir gwneyd, feallai na fydd ein Hawd ddim amgen, na'r heu wr a'r a5en,' gynt. Cred yr ys- grifenydd yw, mai rhy fach o ysbryd gwersi y Llyfr San- taidd sydd yn cael ei arddangos yn nghololnau papurau newyddion. Rhag i mi-fod yn rhy gwmpasog, gofynaf bellach i ddarllenwyr y GV^LADGARWU. A ydych chwi yn hoffo hanesyddiaeth? Wel, mae genym hanes ddifrifol iawn yn yr ail benod yn ail lyfr y Breninoedd, am blant bychain o ddinas Bethel. Trowch i'ch Beiblau a darllen- wch yr hanes. Yn awr, chwi welwch, fel ag yr oedd Eliseus, prophwyd Duw, canlynydd Elias, yr hwn a gymevwyd i fyny i'r nef- oedd inewii • cerbyd taullyd a meirch ttlillycl,' y ii myntd <—■ f r ^a'r ddinas hono, /plant bychain a ddaethant allan,' honi" ac a'u gwatwarasant ef, ac a ddywedasant wrtho ef, Dos i fyny moelyn, dos i fyny moelyn.' Hyny yw, dos i fyny i'r nefoedd, fel y dywedant i'th feistr Elias fyned. Ac efe a drodd yn ei ol, ac a edrychodd arnynt, ac a'a melldithiodd yn enw yr Arglwydd. A dwy art II a ddaeth allan o'r goedwig, ac a ddrylliodd o honynt ddau blentya a deugain.' Ond cofiwch, na wnaeth Eliseus hyny mewn cynddaredd, ac o dymher ddrwg a dialgar, ond yn ol cy. farwyddyd Duw, yr hw.i a ddanfonodd yr eirth i gario allan y felldith a'r gosb a ddadganodd efe trwy enau ei brophwyd, o herwydd fod y plant plant bychain' hyn, yn eu gwatwar- gerdd anfoesol yn erbyn Eliseus, yn enog o anftyddiaeth ac anmharch. Yr oedd yr anffyddwyr a gwatwarwvr ieu- ainc, yn addfed mewn pechod, hyd ,y nod yn moreu eu hoes. Wrth ddarllen yr hanes bruddaidd hon, v mae un peth yn ymgodi yn naturiol yn ein me(Tdwl-sd fod yma awgrymiad i dadau a mamau. Gan ein bod yn sylwi ar bechod a chosb y plant a nodir yma, ac yn eu gweled yu dyfod allan i wawdio Gwr Duw, a'u bod yn gwrando areu gwatwarus a'u anmharchus eir;au, y mae gofyniad yn ym- godi yn ein meddwl :-Onicl oedd en dygiad i fyny, nell eu hyfforddiad yn feius a diffygiol iawn I Oni ddylasid eu haddysgu yn foreu, gan eu rhieni i barchu prophwydi Duw, a chredu ei wyrthiau ? Onid yw eu hymddygiad yn profi, neu o leiaf yn eu gwneyd yn dra thebygol, fod eu rhieni yn annghredu ac yn dirmygu Duw a'i weision yn fawr, yr un modd a'r plant? A oedd dim o'u cartref, tybed yn un halogerlig, ac yn llawn o an- nghrefyddoldeb ? Nis gallawn ateb gyda sicrwydd hollol eto, braidd y gallwn gredu mai fel arall yr oedd, gan mai nid un neu ddau yn unig o siamplau a gafwyd. Modd bynag, bydded i rieni gymerydawgrym, ac ymholiyn ddi- I:ly frifol yn nghylch y peth hwn. Ac yn mhellach, cofied tadau a mamau plant ein ysgolion Sabbothol a dyddiol, a. bydded iddynt ystyried yn ddwys a difrifol eu bod yn gyl- rifol i Dduw, am ymddygiadau plant, tra y byddont gar- tref ac o dan eu gofal. Mae meistradoedd honeddigaidd, mor elusengar a chynnhes eu calonau, fel ag y maent hiyy yn teimlo dros blant tlodion yn y fath fodd^ fel ag i 0faiu am addysg iddynt. Adeiladant ysgolion ar eu traul eu hunain, a dygant foddion addysg i ymyl y plant. Nid yw hyn yn cael ei wneyd heb lawer o lafur a thraul. I Rhieni, gan fod ein cymydogion cyfoethog yn rhoddi eu haur a'u'tiarian er adeiladaeth eich plant, na fydded i chwi esgeuluso a dibriso y eyfryw fraint, ond bydded i chwi yn enwedig, eu dysgu yn ofn, addysg ac athrawiaeth yr Arglwyddr.' O na fydded i chwi eu gadael i farw o eisieu gwybodaetb' Yr ydym ni, athrawon a phregethfvyr, yn eu dysgu am Dduw, ei ddydd, a'i dy. Goddefwch i mi olyn yn eglur a phlaen, ac hefyd yn ddifrifol, fel yw ngwydd Duw. Beth yr ydych chwi yn ei ddysgu i'ch plant ? Nid wyf yn gofyn pa lyfr yr ydych yn ei ddarllen iddynt. Y mae dull arall trwy ha un yr ydych yn eu dysgu, o ddydd i ddydd, ac hyd y nod pan nad ydych yn meddwl ond ychydig neu ddim am hyny. Yr ydych yn eu dysgu, a'r geiriau a glywant genych pan yn ;ilefaru a'r gweithredoedd y maent yn eich gweled yn eu cyflawni. Y mae eich cliwi gwjtJiartJO yn (lclytiiach, BC yn fwy arosol a pharhaus na'r ddyt geidiaeth a weinyddir I I gan athrawon a phregthwyr ar eu goreu. Pan fyddwch ehwi yn halogi a dianihydeddu dydd Duw trwy ryw ffordd neu gilydd, yr ydych yn dysgu eich plant i wneyd yr un modd. Gellwch chwi eu danfon i'r ysgol neu i'r bregeth, mae'n wir, ond bydd eich siampl yn eu dysgu i dori y Sabboth, yn fwy eryf a pharhaus yn eu meddyliau na dim a allwn ni ei ddysgu er eu hatal i hyny. Os mell- dithion a chableddau a glywir yn dyfod dros eich gwet-us- au-oS meddwdod a welir yn eich tai—os y Beibl, y pre- gethwr, y blaenor, neu neb, pwy bynag iyddo, a wawdir ae a ddirmygir genych, yr ydych yn dysgu eich plant i wneyd yr un pethau, a hyny mor effeithiol a phe tynech wersi pechadurus o lyfr a'u hargraffu ar eu calonau. Yr ydych yn eu dysgu gyda'r galluoedd cryfaf o ddysgeid- iaeth ddyiiol-trnvy siampl. Gan cin bod oil yn gyfrifol mewn barn mae ellogrwydd gorfawr a Hethiedig yn gOT- wedd ar eneidiau rhieni pechadurus Mae tadau a mam- au trwy eu siamplau drwg, yn arwain eu plant anwyl i nffern Ac os bydd i chwi a hwythau suddo i'r llosgfeydd tragvwyddol, pa wylofain mor resynus, aaswydns, ac oel- nadau eich plant eich hunain, y rhai y buoch yn rhoi help Uaw iddynt i ddyfod i'r lie poenus hwnw ? Chwi dadau, chwithau famau, tosturiwch, 0 tosturiwch, wrth eneidiau gwerthfawr eich plant mynwesol. Cymerwch ofal hob dydd a phob Sabboth, beth a gant glywed gartref! Gartrefyn ddiamheu genyf, y dysgodd plant Bethel wawdio. Gartref yn sicr y darlu iddynt glyw- ed dirmygu ac amheu esgyniad Elias i'r nefoedd—gwas Duw yn cael ei gablu. 0 rieni! na fydded i'r liw cyntaf sydd yn halogi clystiau eich anwyl blant ddyfod o'ch gen- au chwi—na fydded i chwi gael eich can fod ganddynt yn un o'r rhai cyntaf yn sigledig dan effaith y ddiod gadarn ie, chwi dadau a mamau y plant a e«dy>gwn yn yr ysgol Sabbothol i'ch anrhydeddu, ac ofni Duw a chofio eu Creadwr doeth a da. Cymerwch hyn at eich hystyriaethau a gwnewch yr un trodd. Hvfforddia blentyn yn mhftt ei ffordd a phan hensiddio nid yinedy a hi.' Ie, Maeth- wch hwynt yn addysg ac athrawiaeth yr Arghvydd.' Yr eiddoch" yn gywir, DELTA DELTA. lJJj.)¡¡

IAITH Y CYMRY. SYR,-Y mae enw eich Newyddiadur yn un dengar iawn tuag at dynu sylw pob'Cymro diledtyw ato, ac y mae pob pwnc sydd yn dwyn cysylltiad a lies a llwyddiant y Dywysogaeth yn ddiamheuol yn deilvrcv_j o'ch ystyriaeth. Nid oes gan y Cymro uniaith diiedryw ond y Gyniraeg, fel y mae, gwaethai modd, yn gyfrwng gwybodaeth. it, er fod y gyfrwng hon yn un rliauorol e.r cylieu pob math o Wybodaeth angenrheidiol yn gylit-eciiiiol, eto nis gallwn lai na gweled y golled fawr i'r Cymro uniaith o fod yn anwyb- odus o'r Saesneg, u herwydd ynddi hi y mae holl orchwyl- ion pwysicaf y wladwriaeth, yn gystal a masaach a'r ceif-