Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
25 articles on this Page
CAJEBNABFON.'I
CAJEBNABFON. Dydd Sadwm diweddaf, cyhuddwyd William Owen, Talyaarn, o geisio lladrataoriawr a chadwen, eiddo John Jones, Cwmyglo, ac anfonwyd ef i garchar am dri mis. Derbyniasom raglen y oyfarfod adlouladol a gyn- lielir yn y Guild Hall nos Iaunesaf: a barnu oddiwrth enwau y cantorion, darllenwyr, &c., diau y bydd yn un o'r rhai gorau a gafwydeto. Mwyohaald aelodau oor Ebenezer, yn nghyda'r .-yfeuou a gymeramut ran yn y "watohnight" Vidiweddar, swper rhagorol nos Fercher. Cafwyd cyfarfod adloniadol cyn ymwahanu. Cafwyd Thomas Taylor yn euog o ladrata set o ,ddanedd gosod, eiddo ei feistr Mr P. Harding, vlemtydd, o'r dref hon, ddydd Sadwrn diweddaf, a dedh-vdwvd ef i dri mis o garchariad. Cynhaliodd y Wesley aid Seisnig gyfarfod oen- liadol nos Lun diweddaf, pryd y traddodwyd anerchiadau ar yrachlysur gan y Parchn. iF. Payne, Rhyl; S. Haigh, Caernarfon; Hutchinson, Gaer- Tiarfon, ac ereill. Llywyddwyd yn fedrus gan Mr Hugh Humphreys. Deallwn mai 12p a gasglwyd yn y gylohdaith hon at y genhadaeth. Dydd Sadwrn diweddaf, dygodd Mr Henry Jones, eigydd, Bangor-street, eidion ardderchog i'r farohuad, yn pwyso y swm anferth o 181 cwt. M-agwyd yr anifail hwn ar ffarm y Parciau, eiddo Mr Humphreys, o'r Roval Hotel. Derbyniodd wobr yn Llangefni yn 1876, ail wobr yn Bangor yn 1877, a'r drydedd wobr yn arddangasfa amaeth- yddol ddiweddaf Lerpwl. EISTBDDFOD PORTHAETHWT.—Da genym ddeall fod y cerddor ieuano gobeithiol, Mr R. Lloyd Owen, mab yr adnabyddus Mr William Owen, Prysgol, ar ffurflo cymdeithas gorawl, etholedig o leisiau goreu Caernarfon, er ymgeisio am y brif anrhydedd gorawl yn eisteddfod ddyfodol Porth- aethwy. Llwyddiant i fechgyn o dalent, onide P Sicrheir y bydd i Pencerdd Gwyneddf fod yn gyf- eilydd i'r gymdeithas hon. Pwy yn weU p- Gohebydd. TBKL FFYNON LORW.Cynhaliodd y deml uchod swper ardderchog a chyfarfod adloniadol yn yr ystafell o dan gapel Seisnig Turf-square. Gweinyddwyd wrth y byrddau gan y boneddigesau a ganlyn :-Mrs Lloyd, Pool-side; Miss Davies, Glanaber; Miss Williams, Pool-side; Miss Griffiths, -do; Miss Jones, do; Miss Ellis, High-street; Misses Parry, Leiod; Miss Jones, Bangor-street; Miss Parry, South Penrallt; Miss Griffiths, do; a Miss Davies, Bridge-street. Cafwyd cyfarfod da a ;ylweddol, pryd y llywyddwyd yn ddoeth gan y brawd John Lloyd, Pool-side. Canwyd yn y cy- farfod gan Mr W. Jones, Bangor-street, a'i barti; Mise Jones, Bangor-street; MUs Williauls, Llan- llyfni; Miss Roberts, Garnons-street; Mr Thomas Joites, Treffynnon; Mr H. 0 Hughes, British School. Areithiwyd yn hyawdl gan Mr David Roberta, Peblig Mills; Mr W. Davies, Pool- street; Mr W. Davies, Treffynnon; Mr Thomas Morris Jones, cysodydd, &c. Talwyd diolch- garwch arferol, yn neillduol i Mr Wm. Parry, pobydd, Bridge-street, am ei wasanaeth a'i gare- ■digrwydd. MARWOLAKTH Mr EVAN RicHAnDsoN. -Hewn volofn arall gwelir crybwylliad am farwolaeth ,'dyn a hollol annysgwyliadwy Mr Evan Jtichardson, 6, Segontium-terrace, yr hyn a gy- uerodd le pryduawn dydd Gwener diweddaf. Tarawyd pawb a syndod wrth glywed am yr am- Sylchiad pruddaidd, gan fod yr ymadawedig yn un o'r masnachwyr mwyaf synwyrol, hynaws, a -charedig yn y dref, ac yn un a fawr berchid ac a -edo^id gan bawb yn ddiwahaniaeth. Er fod ei je<?ttyn adfeilio er's rhai misoedd, ychydig a :to ylid fod awr ei ymddatodiad mor agos. Yr oedd allan ddydd Mawrth, a dilynodd ei alwedig- aeth arferol i fyny byd brydnawn ddydd lau. Wedi ychydig oriau o gystudd bu farw oddiwrth gletyd y galon ar brydnawn y dydd canlynol, er gofld chwerw i'w briod a'i deulu, ac i lawer o'i gy. feHlion a'i edmygwyr. Yr oedd yn wyr i'r di- weddar Barch Evan Richardson, un o sylfaenwyr yr achos Methodistaidd yn Nghaemarfou. Cymer- odd yr angladd le prydnawn ddydd Mawrth, pryd y talwyd iddo y gymwynas olaf gan dorf fawr a pharchus o fasnachwyr a chyfeillion yn nghydag aelodau cyfrinfaoedd yr Odyddion yn y dref, i ba rai yr oedd yn perthyn. Teimlir cydymdeimlad dwfu a'i briod serchus a'r teulu yn eu trallod chwerw. Cymydog enwog, uniawn,-oedd Evan, Ddifyr a sechogl.?n- Gwyl fasnachydd, llonydd, llawn,— D.' Ofl?fe bwd cyfiawn. Y BWBDD YSOOL.—Cynhaliwyd cyfarfod misol y bwrdd nos Fercher, yr 16eg cyflsol, pryd yr oedd yr aelodau canlynol yn bresenol:—Meistri W. P. Williams (cadeirydd), J. Jones, Thomas Hughes, J. Edmunds, a Mr R. Hughes, yr ysgrifenydd. Wedi i gofnodion y cyfarfod blaenorol gael eu cadarnhau, cymerodd ymddiddan le gyda golwg ar archeb y bwrdd am dreth at ddybenicm addysg. Arwyddwyd yr archeb yn Medi diweddaf, ond Rid oedd trysorydd y gorphoraeth wedi tala yr arian hyd yn hyn. Gwnaeth Mr Jones sylwadau miniog iawn ar yr esgeulusdod hwn, a oyl-rodd y dylai y Cynghor Trefol weled fod yr arian yn cael eu talu yn ddioed. Hysbysodd yr ysgrifenydd iddo weled j trysorydd, a dywedodd yr olaf nad oedd ganddo arian, ac na dderbyniodd rai ar gyfrif y dretb.- Darllenwyd adroddiad Mr T. Morris, y swyddog gorfodol, ac yraddengys fod y presenoldeb yn yr ysgolion yn fo ldhaol dros ben.—Hysbyswyd mai Joseph William Thomas, Henwalia, ydoedd y bachgen gw,wth>f yn y dref; ei fod yn arfer Had- rata, a dellll plant eraill i'w gynorthwyo; nas gallai ei fam ei argyhoeddi o gwbl; ac nad oedd byth yn mynychu yr ysgol. Dygwyd ef gerbron y õwrdd, ac addawodd fod yn fachgen da yn y dy- :fodol. -Yr achos nesaf ydoedd eiddo David Daniel. Hysbyswyd mai gwario ei gyflog am ddiod y byddai ef, ac na dderbyniodd y wraig ond 15s oddi "Wrtho er's mis Awst diweddaf, ac nad oedd yn "byw gydag ef. Anogwyd Daniel i droi yn ddir- -westwr, ac yna ceisid dwyn y wraig i'w fynwes ,drachefn, a thrwy hyny anfonid y plant i'r ysgol. JVddawodd weithredu yn unol a chynghor y bwrdd. BWRDD Y GWARCHEIDWAID, DTDP SADWRN. —Presenol: Meistri Robert Jones (cadeirydd), Thomas Hughes, William Jones, John Jones (Caernarfon), Evan Hugh Owen, J. Fraser, J. Lloyd, Evan Griffith, Daniel Thomas, J. Jones (fAanwnda), Robert Williams, W. Owen, Parch. H. Jones Henry, Meistri J. Thomas, E. Williams, W. Griffith, Robert Griffith, Hugh Williams, Robert Roberts, Robert Lewis, a J. H. Thomas (ysgrifenydd). Cais am gynorthwy.—Daeth Thomas Jones, hen wr o gymydogaeth Clwtybont, i ymofyn am ychy- dig gymhorth, gan ei fod yn wael. Hysbysodd y bwrdd ei fod unwaith yn meddiannu y Clegir, ond cafodd ei yspeilio o'i eiddo trwy i'w fab ei werthu am lOOp i ddyn o'r enw Lloyd. Cydsyniodd y bwrdd i roddi ychydig gymhorth iddo ar hyn o bryd, ond nid oeddynt yn credu ei chwedl gyda golwg ar yr eiddo' a yspeiliwyd oddiarno. Gohebimthats.-Derbyniwyd llythyr oddiwrth Fwrdd y Llywodraeth Leol yn gofyn faint o am- ser a gymerai crwydryn i falu deugain pwys o Indrawn, ac atebwyd mai o ddwy i dair awr. Cofus gan ein darUenwyr i'r gwarcheidwaid anfon at yr awdurdodau ychydig wythnosau yn ol yn gofyn i'r rheol gyda golwg ar waith y crwydriaid yn y ty gael ei newid.-Anfonodd yr un awdur- dodau i hysbysu y bwrdd y gall y gwarcheidwaid o hyn allan wneyd cytundeb (contract) am nwyddau, &c., ae nid ymofyn am tendert. Achos ifari Sanders,' Umiwreh.— Derbyniodd yr ysgrifenydd lythyr oddiwrth Cadben Yerney, JR.N., Rhianfa, cadeirydd Llys Chwarterol Mon, yn galw sylw y gwarcheidwaid at achos Mary Jones, Stryd yr Eglwys, Niwbwrch, yr hon a euog- iarnwyd gan ynadon Porthaethwy, ar y 7fe l ey- Jisol, am droeoddu cyfraith y Lluestai. Ymddengys oddiwrth dystiolaeth y boneddwr hwnw ei bod yn derbyn dau swllt yn wythnesol, yn nghyda'i thy. gan y plwyf. Yr oedd hefyd yn dal ty arall, wedi ei gofrestru fel lluesty cyffredin, ond nid oedd y Hall felly. Er i'r heddgeidwaid ei rhybuddio yn barhaus, parhai i gadw lodgers yn y ddau dy. Trigai ei dau fab, teilwriaid ieuainc dibriod, yn derbyn cyflogau da, gyda hi; ac hysbysid fod un o honynt yn meddu deadell o ddefaid. Nid oedd y Cadben yn credu, wedi iddynt glywed y ffeithiau hyn, y buasai gwarcheidwaid yr undeb yn barnu fod Mary Jones yn berson cymhwys i dderbyn cymhorth allanol, pan yr oedd yn achosi y fath goet a thrafferth i'r sir.—Cafwyd adroddiad difyr dros ben o'r helynt gan Mr Ellis, relief mg oiffcer y doabarth, yr hwn, yn ngliyda Mr Thomas, Tantwr, a wnaeth ymholiad trwyadl i'r holl helynt. Syl- wodd Mr Ellii fod Mari yn derbyu oymhorth plwyfol, a rhoddoddesponiaa ar y dda.u dy a ddeUd ganddi. Trigai mewn ty byohan, am yr hwn y talai ardreth blynyddol o ddwy bunt. Yr oedd ganddi ddau fab, ond yr oedd un o honynt yn hoUol wirion, ac ni enillai ddigon i gynal ei hun. Derbyniai y mab arall 12s yr wythnos gan Mr R. P. Jones, ac o'r swm hwn talai am ei fwyd a'i ddillad, felly nis gallai ef gyfranu tuagat gynhal- iaeth Mari. Yr oedd y ddeadell' y soaiwyd am dani gan Cadben Verucy yn gynwysodig unwaith o bump o ddefaid. Bu farw dwy, ac yr oedd y gweddill yn pori mewn llain o dir hynod ddiwerth, am yr hwn y telid ardreth blynyddol o 353. Yr oedd y lluesty, am gadw yr hwn y dirwywyd Mari, yn un o res o hen t? a berthynent i'r plwyf yn flaenorol i fEurflad yr undeb. Cawsant eu liesgeu- luso, gadawyd y naill a'r llall i adfeilio, a medd- iannwyd hwy gan wahanol bersonau tlawd, a daeth Mari i feddiant nn o honynt yn ddiweddar. Ystabl mewn gwirionedd ydoedd y lie; ond er mwyn gwneyd ei meddiant yn fwy sicr aeth Mari a gwely yno; ac ar un aohlysur caniataodd i grwydriaid tramor gael cysgu yno 08 dewiBent, gan fod ei fhy yn llawn. Nid gwir ychwaith y chwedl mai meibion Mari a dalasant y ddirwy, a'r costau, 35s, ond casglwyd yr arian yn mysg yr amaethwyr, ac eraill yn yr ardal.—Bamodd y gwarcheidwaid yn ddoeth barhau y ddau swllt i Mari, ond ar yr un pryd amlygasant eu diolch- garwch i Cadben Verney am y dyddordeb a gy- merodd yn yr achos, trwy alw eu sylw ato. Nwyddau Dillad i'r Zlfotfy.-Derbyniwyd cynyg- ion y masnachwyr canlynol am gyflenwi nwyddau dillad i'r ty:Meistri Lewis Lewis, Nelson Em- porium Pierce and Williams, yr Air Aur; Eben- ezer Jones a'i gyf., Regent House; a Mr James James, Bont Bridd. LLYS YR YNADON SIROL.—DYBD SADWRN, gerbron Arglwydd Newborough (cadeirydd), y Parch Canon Wynn Williams, Dr. Millar, a Mr E. G. Powell. Cadio Gum hei Brvjijdded.—Gwyaivrjd Ellen Lewis, Penygroes, Llarillyfni, am gadw ci heb drwydded. Ymddangosodd Mr Allanson dros y ddiffynyddes, a dywedodd mai cri-werthwr (hawker) adawodd y ci yn ei thy rai wythnosau yn ol. Gan nad oedd yn dymuno ei ddinystrio, cad- wodd ef o dan ei gofal. Nid oedd yr ymddiheu- fiad hwn yn cyfiawnhau y ddiffynyddes o gwbl, a gorchymynwyd iddi dalu 25s. Hugh Thomas, Gwyndy, Llanllyfni, a gyhuddwyd o gyflawm cyftelyb drosedd. Ymddengys iddo ef gael y ci yehydig ddyddiau yn ol gan berson yn meddu trwydded, ac oherwydd hyny nid oedd yn tybio fod yn angenrheidiol iddo godi trwydded newydd. Birwywyd yntau i 25s.—Thomas Williams, chwar- elwr, Llanllyfni, a ddaeth yn mlaen i ateb cyffelyb gyhuddiad. Hewn amddiffyniad, dy- wedodd nad oedd y ci yn chwe' mis oed, ond tystiodd yr heidgeidwad Jones, yr hwn oedd gyda'r swyddog ar y pryd, ei fod yn nes i ddeng mis oed. Galwodd y diffynydd ar dyst i gadanw. hau ei haeriad o berthynas i'r oedian. Gorchy- mynodd yr ynadon iddo ddyfod a'r ci yn mlaen yn y llys nesaf i "siarad drosto ei hun."—Ni atebodd Edward Davies, Talysarn, wys am gyffelyb drosedd, ac o ganlyniad diiwywyd ef i ddwy bunt a'r costau. Meddwdod.—Dirwywyd y personau canlynol i 2s 6c a'r costau am feddwdod:—Thomas Edwards, Talysarn; Howell Powell, Llanberis; E. Richards, Talysam; Owen Evans, Penygroes; a Thomas Ryan, Ebenezer. Myn'd am dro.—Am ganiatau i'w fochyn ryddid i deithio y ffordd fawr, dirwywyd Robert Roberts, Penygilfach, Llanrug, i 9s 2Q cydrhwng y oostau. Plant Anghyfreithlon— Ceisiodd Catherine Ro- berts, 18 mlwydd oed, Ebenezer, dadogi ei phlentyn anghyfreithlawn ar William Jones, Capel Fachwen, Diuorwig, Llanddeiniolen. Ymddang- osodd Mr J. Roberts dros yr erlynes, a Mr Allan- son dros y diffynydd. Tystiodd yr erlynes iddi gyfarfod y diffynydd yn nhy ei chwaer, ae iddi fod yn ei ganlyn hyd o fewn yehydig fiaoedd cyn iddi roddi genedigaeth i'w phlentyn, yr hyn a gymer- odd le ar yr 20fed o Ragfyr diweddaf. Cyaierodd y cysylltiad le yn nghreigiau PenllYB-Cwmyglo. Gwadwyd hyn mewn modd pendant gan y diffyn- ydd, a galwodd ar nifer o dystion i gadarnhau ei haeriad. Taflwyd yr achos allan o ddifEyg tystiol- aeth.-Titas John Jones, Talysam, a gyhuddwyd o fod yn dad plentyn anghyfreithlawn Ellen Jones, Creigiau Mawr, Talysarn. Ymddangoeodd Mr Allanson dros yr erlynes, a Mr C. A. Jones dros y diffynydd, yr hwn a witdodd. idde) fod yn cysgu gyda hi yn nhy ei mam, ac iddo addaw ei phriodi pan wclodd ei bod yn feichiog. Galwyd amryw dystion ar y naill ochr a'r llall, a gorchymynodd yr yaadon Fr di2tynydd dalu 2s yr wythnos. SjY? YR YNADON BWRDEISIOL, DTDD LLUN, gerbron Mr Pugh (y maer) a Mr G. R. Rees. Gamymddqgiad.—Am gamymddwyn nos Sadwm diweddaf, anfonwyd Rachel Blackburn, dynes o gymeriad drwg, i garchar am fis. Meddwdod.—Cyhuddwyd E. J. Paul, dyn o ym- ddangosiad parchus, o feddwdod. Addefodd y trosedd, gan ychwanegu mai yagolfeistr ydoedd wrth ei alwedigaeth. Bu yn cadw ysgol Genedl- aethol yn Llanelwy, ac hefyd yn Nehendir Cymru. Daeth i Gaernarfon gan obeithio y caffai waith fel gohebydd newyddiadurol. Derbyniodd ei addyag yn Ngholeg Normalaidd Bangor yn 18-51. Dir- wywyd ef i 2a a'r costau. Ymosod ar Feili— Cyhuddwyd 0, .Lewis, Courty- bragwr, o ymosod ar Owen Edwards, beili, ar yr 16eg cyflsol. Tyetiodd yr erlynydd iddo fyned i dy y diffynydd i gymeryd meddiant o ran o'i eiddo gan nad oedd wedi talu rhent. Ymosodwyd arno gan y diffynydd, yr hwn hefyd a fygythiodd ei ladd gyda bwced haiarn. Cadarnhawyd hyn gan Wm. Wilkinson, beili aralL Gwadwyd y cyhuddiad gan y diffynydd, yr hwn a ddywedodd ei fod wedi talu y rhent, ac mai dyfod i'w dy yn feddw a wnaeth y beiliod.—Dirwywyd ef i 2s 6d a'r costau. Merehed Owerylgar.-Jane Owen, Treffynnon, a gyhuddai Margaret Jones o ymosod ami trwy ei churo a choes ysgub, gweddillion pa "arf" a ddangoswyd yn y llys. Gwadwyd hyn gan y ddiffynyddes, yr hon a ddywedai mai hi ac nid yr erlynes a ddioddefodd oddiwrth effeithiau yr ysgub a'r goes. Gan fod yr erlynes yn dymuno gohirio yr achos hyd y llys nesaf, er cael tystiolaeth ychwanegol, barnodd yr ynadon daflu y cyhuddiad allan. Modd bynag, hysbyswyd yr erlynes y willai gymeryd gwys arall os dewisai. Cyhuddiad Fwysig yn erbyn Tafarnwreig.-Laura Roberts, Coedhelen Vaults, Twthill, a gyhuddwyd o geisio llwgrwobrwyo. yr Heddgeidwad Hugh Hughes, tra yn cyflawni ei ddyledswydd. Amddi- ffiynwyd y ddiffynyddes gan Mr Allanson, Caer- narfon, ac erlynwyd gan yr Is-brif Gwnstabl Prothero. Oddiwrth dystiolaeth rr heddgeidwad ymddengys iddo fyned i'r Coedhelen Vaults oddeuta deg o'r gloch ar y 14eg o Ionawr, gan i ychydig gynhwrf gymeryd lie yn y ty. Aeth i'r tar, a chaufyddodd yno y gwas yn ceisio cael dynes o'r enw Hannah Dart allan. Cwynai y ddiffyn- yddes fod dynes ddrwg o'r enw McNolly wedi taraw yr olaf. Gofynodd y tyst iddi paham na buasai wedi galw am dano ef i glirio y ty, ac atebodd hithau i ddau ddyn fod yn chwilio am daM, ond iddynt fethu a dyfod o hyd iddo. Yr oedd amryw o ferched drwg yn y bar ar y p-yd. Dywedodd wrth y ddiffynyddes fod yn gywilydd mawr iddi gadw y fath annhrefn yn ei tliy, ac yna aeth allan. Oddeutu haner awr wedi unarddeg, pan yr oedd yn sefvll yn agos i Mount Pleasant- square, daeth y ddiffynyddes ato, a gofynodd iddo Pit le yr oeddych pan ddechreuoddy twrw yn y ty?" Atebodd mai yn y fan He yr oedd y pryd hyny yn sefyll. Cyfeiriodd hithau at vmddygiad un o'r merched, ae atebodd yntau fod ei thy yn cael ei gadw mewn dull cywilyddus, gan ei hadgoffa o'r hyn a welodd ar achlysuron blaenorol. Gofynodt iddll wedi hyny "Ddowchchwi ddim i fewn i gael glasiad o rywbeth P Atebodd yntau yn nacaol, pryd y dywedodd hithau "Miaredaf i'r ty i estyn ychydig mewn potel i chwi; y mae yn barod genyf." Atebodd yntau drachefn nad oedd ganddo ddim i wneyd & hi. Gofynodd hithau a oedd efe yn ddirwegtwr. Atebodd eto yn nacaol, ac yna rhoddodd hithau ei llaw yn ei phoced, gan ddyweyd Gwell i chwi gymeryd hwn i brynu ychydig o dybacco." Atebodd hi wedi hyny i'r perwyl mai ofer fyddai iddi geisio ei lwgrwobrwyo ef, ac ei fod am "reportio yr achos. Croes-hol- wyd y tyst gan Mr ABanson. Addefodd i ychydig o eiriau' fod rhyngddo ef a'r ddiffynyddes mewn perthynas i'r ty ar achlysuron blaenorol, ond gwadai fod ganddo deimlad personol yn y mater. Gwadai iddo fod yn cadw gwyliadwraeth fwy manwl ar y Coedhelen Vaults nac ar dafamdy arall yn y gymydogaeth, ac hefyd iddo fod yn edrych trwy y ffenestr pwy fyddai yn y bar. Bu yn cwyno wrth y ddiffynyddes oblegid ymddygiad suhaus gwas y ty tuagato. Yr oedd y ddiffyn- yddes mewn tymher lied boeth ar y pryd. Gwnaeth Mr Allanson araeth faith o blaid y ddiffynyddes, a galwodd sylw yr ynadon at y ffaith ei bod yn byw mewn cymydogaeth hynod o isel ac anmharchus. Oblegid hyny, anhawdd iawn ydoedd cadw gwell trefn yn y ty; yr oedd gan ferched drwg hawl gyfreithlon i fyned yno i yfed a neb arall yn y wlad, mor bell ag yr oeddynt yn iawn ymddwyn yno. Gyda golwg ar y cyhuddiad presenol yr oedd yn un difrifol iawn yn mhob ystyr, a gwedid ef yn bendant gan Miss Roberts. Cafodd ei dirwyo am ganiatau meddwdod ychydig wythnosau yn 01, pryd yr oedd y swyddog Hugh Hughes yn un o'r tystion, ac nid oedd yn debyg y buasai yn awr mor ryfygus a chynyg llwgrwobr i'r dyn hwnw. Na, yr oedd yn prisio ei heiddo, ac yn arfer y gofal mwyaf i gadw ei thrwydded rhag cael ei ooysgrifio. Nid oedd ych,waith yn meddwl y buasai dynes mewn tymher boeth (ac addefwyd fod y ddiffynyddes felly ar y pryd), yn cynyg Uwgrwobr i'r heddgeidwad. Bodolai amheuaeth mawr yn yr achos, ac eherwydd hyny erfyniodd ar yT ynadon i beidio cospi y ddiffYDyddes y waith hon, ond i daflu yr achos allan. Yna galwodd ar Miss Roberts i wadu tystiolaeth yr heddgeidwad gyda golwg ar y llwgrwobrwyon a haerid iddynt gael eu cynyg. Mewn atebiad i Mr Prothero, addefodd i ddau heddgeidwad fod yn ei thy oddeutu dau o'r gloch y boreu un diwrnod, ond gwalai iddi wrthod cymeryd arian am v ddiod a roddwyd iddynt. Dirwywyd y ddiffynyddes ar y 26ain o Dachwedd diweddaf i bunt a'r costau am ganiatau meddwdod.—Wedi ymddiddan pellach ar yr achos, cyfarchwyd y ddiffynyddes gan y Maer, yr hwn a ddywedodd fod yn ofidus iawn gan y fainc weled dynes ieuanc fel hi yn cael ei gosod yn y fath sefyllfa. Yn y fath gymydogaeth isel ao anmharchus diau ei bod yn anhawdd iddi gyflavmi ei dyledswyddau yn drefnusach, ond ar yr un pryd, yr oedd yn ddrwg iawn ganddynt hwy ei gweled yn y fath sefyllfa. Cafodd ei dirwyo a'i rhybuddio o'r blaen yn mis Tachwedd, ac yn awr cyhuddid hi o gyflawni trosedd difrifol iawn, sef ceisio llwgrwobrwyo heddgeidwad. Teimlai y fainc i hyny gael ei brofl yn ei herbyn, ac yr oeddynt yn awr yn dyblu y ddirwy, i ddwy bunt a'r costau, ac yn gorchymvm i'r trosedd gael ei ysgrifenu ar fefn y drwydded.-Hysbysodd Mr Allanson y byddai i Miss Roberts "lio yn erbya dedfryd yr ynadon. Cadw Ty Anmharchut.—Am gyflawni y trosedd hwn, dirwywyd Ellen Gregory i 118 6c rhwng y costau.
I . ACBEFAIB. I
ACBEFAIB. I AKOTHOEDDIAD.—Fe ddywedir (medd yr Oswestry Advertiser) fod y Parch R. Llugwy Owen, yr hwn a hynododd ei hun gymaint yn mhlwyf Rhiwabon trwy wrthwynebu y blaid Eglwysig mewn cyfarfodydd byrddau ysgol, wedi rhoddi i fyny ei weinidogaeth yn eglwys y Methodistiaid Calfinaidd yn Acrefair, ac y mae ar gael ei ordeinio yn guard i'r Eglwys Wladol. Bu ei frawd hefyd gyda'r un cyfundeb, ac yn ddiweddar yn gu-d I- y Wyddgrug.
I AMLWCH. I
AMLWCH. I CAT; OTNAB.—Gwnaeth y dynion ieuainc sydd yn g?-th. YB siopau y dref h.. ymgais teg i gael y fantais fawr o gael cau am Wth o'r gloch, yn ystod .o.?eithi.. trym y 9 'af ;?'.dd Ifi.b peth fel y. dyw. d fod O.r Zi .I g?oni a Ilwyddian t. r;3;1 d :beit{à:gîJif: holt gestyll ::=nc:h eu drj llio yn ddarnau, g? gybydd-dod m "ukarweh rbid ?'r mwnachwyr ?yny a wdda?t eu g? a hyay o ?hydedd oOOd yn erthyn iddo, i estyn y fantais fawr hon i'r dynion ieuainc. ar y tpittyn uchod DYN.—Cafwyd drlith raxorol, ar y testyn uchodj gan y ddareg alluog "Oranogwen," yn Peniel (M.C.), Porth Amlwch, nos Fawrth diweddaf. Y ..d?,iryddyd..dd Parch J. Enns (A). Yroedd yno gynulleidfa mgoro r a gwnwd elw da co, diwrtu ?y yr fod, yr hwn sydd yn myned at y? achos teUwng a gynorthwyo y trueiniaid sydd yn dioddef yn y DlZu- dir.—Jonah J-.
I ABERTAWE. I
ABERTAWE. I NBWYDDION DA I DKIGOLION MORRISTON.—Yr ydym wedi derbyn newydd ag a dderbynir a Uaw- enydd gan lion Morriston a'r gymydogaeth, enydd gan d ic'm WflHam?i, Womest?er Stocks, Mor- sef fod Mr W riston wedi pryun y gweithfeydd alean a haiarn, a adnabyddid wrth yr enw U i)er Fore't, y rhai a fuont YU R :cÜJrueg;'y u¡';d';{"l(fr.rhDo ar y gweithrediadau rhag blaen, yr hyn a rydd wait, IrI owdd .v= 700 0 weithwyr. N id o? g??nym amheuaeth na cherir y gwaith yn mlaen yn Uwyddiannus gan Mr Williams, g2lu a medrusrwydd yr hwn sydd eisioes yn adnabyda? trwy y dull Y ? wedi Carlo allan y gwaith yn ngweithfa Worcester. LLADEAD.—Yn llys yr ynadon bwrdeisiol, dydd Sadwrn, ?yhuddwyd g, wths Luem, am ladrata kettle te a ,h.ff-p.t 0 siop Mr William B,?tcher, 7, High-str?t. gwerth 6s 30. Anfonwyd hi i garchar am dri mis gyda llafur caled.
CBICCIETH.
CBICCIETH. Da genym ddeall fod Mr G. H. Evans, Criecieth, newydd enill ysgoloriaeth o 30p, i barhau am dair blynedd, yn Mangor, yn ychwanegol at yr ysgolor- iaethau a enillodd yn ddiweddar yn Rhydyehnin.
CWM, PENMACHNO.
CWM, PENMACHNO. Yn YSOOL.—Ymneillduwyr ydyw trigolion y Cwm hwn bron yn gyfangwbl, ac nid rhai ydynt o fewn ychydig i fod yn Eglwyswyr; ond nid ysgol Frytanaidd ac nid ysgol y Bwrdd ydyw yr ysgol ddyddiol-y rhai fuasai yn cyfateb i am- gylchiadau yr flrdal--eithr ysgol o nodwedd wa- hanol. Y mae yn ddiamheu na byddis yn euog o gam enwi yi ysgol drwy ei galw yn Ysgol Gen- hedlaetliol; os byddis byddai yn dda gwybod, gan y gallaf sicrhau fod amryw fel fy hunan, nad oes ganddynt ddim gwybodaeth sicr o barth i gyfausoddiad yr ysgol. Yr argyhoeddiad cyff- redinol ydyw ei bod yn perthyn yn agos i'r fam eglwys, ond pa mor agos ni wyddis. Nid es- geulusdra a difrawderar ran amryw ohonom ydyw y rheswm am yr anwybodaeth a'r petrusder sydd yn bod ar y pen hwn, ond y ffaith ein bod yn gwybod ychydig ac ond ychydig o berthynas i'r ysgoldy yn mha un y cedwir yr ysgol ddyddiol. Y mae ychydig wybodaeth weithiau yn dwyn un i yvndeimlo i raddau helaeth a'i anwybodaeth, lie y mae i un ymdeimlo a'i anwybodaeth bob amser yn symbyliad cryf iddo ymdrechn troi ei anwybodaeth yn wybodaeth. Yr ydwyf ynaddef ger bron fy nghj dardalwyr mai hyn ydyw y cyflwr yr ydwyf wedi bod yndd. er's amser maith, lie y mai yn ddiamheu genyf fod amryw yn yr un cyflwr. Credaf fod yr hyn a ganlyn yn adroddiad cywir er nad yn adroddiad llawn, o amgylchiadau sefydliad yr ysgol. Rhoddwyd y tir ar y deall- twriaeth y byddai yn eiddo yr ardalwyr, neu, o'r hyn lleiaf, y byddai gan yr ardalwyr law yn ei llywodraethiad; rhoddwyd y llechi i'w thoi yn yr un modd; a dywedid hefyd nad oedd gan offeiriad y plwyf un bawl i wneyd un cyfnewidiad, &c., yn y nodd y dygid yr ysgol yn mlaen hob alw yn nghyd y cyfeisteddfod, sef holl benau teuluoedd yr ardal. Dyma hyd, lied, a dyfnder, y wybod- aeth a feddaf; ond y mae mor fychan fel yr ydwyf yn ewyllysgar yn gofyn gan rywun, a ydyw y pethau hyn felly tu hwnt i bob amheuaeth ? Pa un ai meddiant yr ardalwyr ynte meddiant offeir- iad y plwyf a'r Eglwyswyr ydyw yr ysgoldy ? Ai yr offeiriad yn unig sydd i'w llywydraethu. Credaf nad ydwyf yn gofyu gormod nac ychwaith yn gofyn dim anmhrisdol gan fy nghyd ardalwyr wrth ofyn i ryw un ohonynt daflu goleuni pellach ar y mater hwn. Hyderaf y bydd hyn yn ddigon er galw sylw,at y mater, ac y ceir vmdriniaeth helaethach arno yn ei wahanol agweddau cyn hir. -Jf.
I CAEBGTBI.I
I CAEBGTBI. TBENOHOLIAD.—Dydd Merehor diw?l(W, orbron Mr R.Jones Roberta, a deuddeg o reithwyr, cynhaliwyd trmghouad ? orph John Jonos, Edmund-street, Caergybi. Y dl, ?f"?d y tranc"ùig (or\'hwyl y, hwn ydoedd dilyn ceifylau W? g%,M?"til y Mi Kwtt & Edwards) gyaa ?ftyl a throl ar y dydd LInn bl- o-1, p- y d-f. iddo syrthlo ry wf w wth y drol .:0,;1 If:¡lh d:1h;dh1'i\1 ¿c.ae'rl fraich gan y pwysau oe(i Idar.i,thp,yd J oUe- i yspytty y morwyr, He y bu farw yn mhen ychydig o u. Dychwelwyd rheithfarn o farwolaeth ddainweimol. RHODDION H ABLIONUS.-DA genym allu 8rybwyll fod rr Anrhydeddus William Owen Stanley, PenrhOB,Caer- gybi. wedi gweled yn dda gyfrann y swm -Mo bunau t.aagftt Ysbytty y Morwyr, a phum -to bunau taag at art?.f Morwyr yn v a. ho.. CTFA.U"O Ye oif.-No8 Fawrth,yr wythnos ddA- weddaf, cruhaliwyd cyfarfod g= ysgol y MethodistIaid, ? ysgol y Eed?ddwyr yn Kinoland, oddi- fawn ? furLtU C'P" M?,thodistWd C.Ifini,ld, yr hwn sydd o.,dyh,& ami?rw"' agar, wedi ei adgyweiriad. Llywydd f d-f.,l ydoedd Mr Owen Jmee, TwtlYčJl1;d: can::t buasai yu well pe y taww yr hwn a gyfododd i simud o'r gynulleid1a i wneuthur qyfeiriAdau¡ aiihoil?g tuag at gomu craiu, a gwneuthur ey(Imari?thau annym?.. rhwngycorhw^aceraillyn y dref. NidHymay trocyn- Lhridl.yau dwfr oorjneigis ar gyfarfod da. Gobeithi *n y oçhel rhag hyn yn y dyfodol, 08 na fydd galwad arno i wneyd hyny.
I CROESOSWALLT.I
I CROESOSWALLT. CYFAMOD M:sot..—CynhaUodd Trefnyddion CaMn- .idd ?h.. 1,,d sir D,?f.1d??- eu cwTdd misol yn y d?.f hon ar y 17eg a'r I9eg cyfisol. Yr oedd trefn y moddion cyh-dd.. f., y C.,l, Noslau, gth.,Id y P.?h îi:fo\:í=sJJ;B K: dranoeth, am naw, cynha!iwyd miat. Tro gwir f!mwd- dranoeth, = ?w, cynhaliw rk d ddi g..h.ddid ?yh- farol ar eglwys Sem oedd rhoddi gwahoddiad CynhM i oglwysi y gwahanol ?wadau y dref i ddrlod i gy aw,-ban o wledd y seiat. ej gc" l y cthu fel I canlyn: y boreu, Parchn. Henry Jones, Li-wddyn, r "3 :Jíe.s'yH: parcdW: Roberts, Binnin?ham, a DaTid WiUiama, Llanfyllin. Y nos, Pardw. Hagh Jones, Lerpwl, a Dr Edwards, B.PYretbMhJf'ph' r:w:wd gan y Parchn. riffitVb., Parry, tAh ad y4;7hy a Dr EdwardB, Bala.
LLANGWM.
LLANGWM. DARLITH.-Nos Fercher, Ionawr 16eg, yn yr Ysgoldy Cenhedlaethol, traddododd Wmffre Elis Llangwm," ei ddarlith ar Williams o'r Wern." Llywyddwyd gan y Parch Ellis Wynn, offeiriad Llangwm, a chanodd Miss Roberts, Persondy, y gan, "Mae lie gyda'r acgelion," ar ddiwedd y ddarlith. Yr oedd y gynuilleidfa yn lluosocach a'r elw yn fwy llBg a gafwyd gyda darlith yn llan- gwm o'r blaen. Rhoddodd y darlithydd a phawb eu gwasanaeth yn rhad, felly y mae yr elw oll yn myued i dalu dyled capel yr Annibynwyr. Rhodd. wyd diolchgarwch gwirioneddol gan y Parch Ellis Johns irdarlitliydd a'r cadeirydd, yr hwn a eil. iwyd gan Air D. Roberts, ac a gefnogwyd gan Mr Ebenezer Jones a'r dorf oil. Ymataliwn rhag rhoddi y canmoliaethau ystrydebol a gysylltir a darlithoeddyr oei hou.T. J.
-LLITHFAEN.
LLITHFAEN. Nos Fawrth diweddaf cynhaliodd Cyfrinfa y Temlwyr Da yn y lie hwn gyfarfod cyhoeddus, pryd yr areithiwyd ac y canwyd yn rhagorol gan. Mr Evans, B. S., Nefyn, a Mr Griffith Jones, eto. Llywyddid y cyfarfod gan y Brawd Parch D. E. Davies, ein T. B. D. g-weithgar.—LUynfab.
I - .LLANGEFNI.-
LLANGEFNI. UYFABPOD AOORIADOL ADDOLDY YR ANNIBYN- WYR.—Cynaliodd yr enwad eu cyfarfod er ail agoriad eu haddoldy, ar ol bod o dan adgyweiriad am y chwe mis diweddaf. Mac yr addoldy wedi ei addumo yn hardd, yn hoUol newydd o'rtufewn, y gwaith coed o ffawydd coch ardderchog yn yr oil o'r eisteddleoedd, a'r llwyfan o'r gwneuthuriad tlysaf; gasfittings hardd, gvda thri o oleuadau ar bob pillar, y rhai a brynwyd gaii Mr E. Edwards, ironmonger y dref. Cynllunydd ac adeiladydd y capel oedd Mr David Owen o'r dref hon, yr hwn sydd wedi gorphen oi waith yn dda ac yn hardd. Gellir dyweyd fod yr addoldy yr un o'r rhai harddaf a'r ysgafnaf a ellir gael. Mae y ceiling yn ardderchog a da, o waith Gwilym Gwalia, y bardd, a'r varnishio yn dda iawn o waith John Owen, un o aelodau yr eglwys; mewn gwirionedd, mae pob peth yr hyn y gellir dymuno iddo fod. Yr oedd yr oil o'r gost o'r adgyweiriad tua dau gant a thriugain a phump o bunoedd. O'r swm yma, mae dau gant a thua deg punt ar ibugain wedi eu casglu tuagat y ddyled, fel na bydd ond oddeutu deg punt ar hugain o'r ddyled yn sefyll; ao yn ddiwedc.iir tvaddo.lodd y Parch E. H. Evans, Caernarfon, ei ddJdith iw Oliver Cromwell, a thran- aCo g arfoii. ly,l 1, ?,-g-th ,w a,. dcl,?? 41,lu a oeth, trwy'r dyd 1, pregothwyd am dileg, dau, a chwech, gan E. H. Evans, Caernarfon, E. Stephens, Tanymarian, a D. S. Davies, Bangor. Cafwyd cyfsr- fodydd ardderchog, cyuulli.'id;iumawrion, achasjjliadaii da.
I BANGOR. I
I BANGOR. I PLBSER AC Aj)Rr?ADAwH.-Nos Fawrth diweddaf, yn Yagoidy y Tabem?le, cynhaliwyd cyfarfodadloniadol, rf:âdl:wllr y i?u'dog. Yn ystod y cyfarfod cafwyd areithiau hy awwr chanu rhagorol, a throsglwyddwyd gwobrwyon i'r ieuenctyd a farnwyd yn oreu am ?eyd mapiau, eyfleithu af'- dyify. t.b GWELMANT Gw?.-M? n ddrwg genym i ni yn anfwriadol roddi onw William Eames o dan y penawd Methdalwyr," yn Y G,oedl ddiweddaf, yn U. Thomas Methdal, ? yr:pW r William Eames yn f?sn?Fhydd parchus yn Llanfairfech", ac nid oes a wnelo a'r cy- rfod yr ,edd ei enw wrtho yn cin hadroddiad. D.0 airAiNT T GLOwn YN Y DEILEUDm.-Nos Sul diweddaf gwnaod casgliad yn nghapel y Tabernacl (M.C.), t?gat gynorthwyo y tmeinmid no K od, pryd y casglwyd y swm ? rhyde(Idus o 14p 14s 00.
I BEATTMABIS. I
BEATTMABIS. MABWOLABTH DDIFHIFOL.—Nos Sadwrn diweddaf cynhaliwyd trengholiad yn Beaumaris, ar gorph Miss Elizabeth Jones, Church-street. Oddeutu deuddego'r gloch nos lau, aeth i ystafell ei thad, ac megis mewn ystad o wallgofrwydd gwthiodd ei llaw drwy wydr y ffenestr, nes torwyd ei garddwrn bron ymaith. Llewygodd yn uniongyrchol mewn canlyniad i orliflad gwaed, a chymerwyd hi i'w hystafell, lie y triniwyd ei garddwrn. Arhosodd ei thad gyda hi ar hyd y nos a bu farw cyn i gynorthwy meddygol ddyfod yno. Dygwyd rheith- fam o Farwolaeth Ddamweiniol."
I BETHEL, ABERDAR. I
BETHEL, ABERDAR. GWEINIDOG NEWYDD.—Y Sabboth, pythefnos i'r diweddaf, dechreuodd y Parch R. Morgan (Rhydderch ap Morgan) Aberafon, ar ei ofal gweinidogaethol yn y capel uchod, pryd yr oedd cynulleidfaoodd mawr lawn yn nghyd y DOro a'r hwyr. Mae Mr Morgans yn bre- gethwr nerthol a chredwn ei fod the right man in the right place.' Gobeithiaf y bydd pob llwyddiant yn t d? e Y, I, r,,?'I yn ei faes newydd, ac yr enilla yr 1m parch vma. yn Aberdar, ag yr enillodd yn Aberafon. YR YSOOL ?ABBOTHOL.- n, both wyt'mos r? diweddaf, ?y- =IdllSabbothol y capel uehod ei chyfarfod h rlll, lywyddiaethMrMorgan. Wedi ",lrodd penod gan ferc ieuanc o'r enw Ann -di ?,1(1 "rh vid?.vi i aeth- pwvd yn mlaan a'r cyfarfod mewn canu, "rodd, ar- eitWo, &c., gan rai 0 leuenctid Y capel, ac hefyd cafwYd amryw donau da iawn gan y gobeithlu, ac un do! y cor, o dan arweiniad Mr T. Morgans. Aeth pawb trwy oi waith yn rhagorol.—Darfab.
BRYNENGAN, BIFIONYDD. I
BRYNENGAN, BIFIONYDD. MARWOLAETII MIss ELLEN JONES, COED-CAL-DU. —Dydd Gwener, Ionawr lleg, bu farw y ferch ienanc dalentog a rhinweddol uchod yn 21 mlwydd oed. Bu yn nychu o'r durfodedigaeth er's YI1 agos i ddwy flynedd. Yr oedd yn ddiamheu yn un o rai rhagorol y ddaear. Yr oedd natur wedi ei gwneyd yn brydferth iawn mewn corph, tymer, a meddwl, a gwnaeth crefydd hi yn fwy prydferth fyth, yr oedd ei thalentau yn amrywiol iawn. j Enillasai lawer o wobrwyon mewn darllen, adrodd, canu, a gwneyd traethodau mewn cyfar- fodydd llenyddol yn y cylchoedd hyn. Yr oed4 yn gantores dda, ac yn hoff iawn o gallu. Gwnai i ryw rai ganu iddi yn ami yn ei chystndd olaf. Ond er moi hoff oedd o ganu, nid oedd hyny yn pery iddi fod llf ddilafur yn y Beibl, fel y mae llawer o ieuenctyd y dyddiau hyn. Dysgasailvfrau cyfain o'r Beibl ar ei chof, megis Esther, Diarhebion, Prcgethwr, Caniad Solomon, Hosea, Matthew, a Marc. Yn ei chystudd yr oedd wedi darllen o ddechreu y Beibl hyd y Salmau, ac yn yr wythnosau diweddaf dysgai benod o'r Beibl allan bob dydd gan ei hadrodd i'w mham. Yr oedd yn hyddysg iawn yn y Beibl. Byddai ganddi adnod neu benill ar bob peth y gonid am dano ymron. Pan mewn cryn boen, dvwedid wrthi ei bod yn cael cryn ddioddef; Ydwyf," meddai hithau, "ond Crist, yntau hefyd a ddioddefodd." Dywedai fod ei thad a'i mham yn dda iawn wrthi. "Ie, ond fedrwn ni wneyd fawr," meddant hwythan. Pan yw fy nhad a fy mam yn fy ngwrthod, yr Arglwydd am derbyn," meddai .hithau. Ac ni chollodd ychwaith gyda'i dyled- swyddau teuluaidd er ei holl ymroddiad gyda cherddoriaeth, llenyddiaeth, a chrefydd. Gwnai ei goreu o'r ddau fyd. Yr oedd ganddi synwyr naturiol cryf, a thymer addfwyn, siriol, a thawel. Ni chwynodd gymaint ag unwaith yn ei holl gystudd. Yr oedd mewn gwirionedd yn ddioddef- gar fnewn cystudd. Braint fawr oedd cael bod yn ei chwmni yn ei hwythnosau olaf. Yr oedd ei golwg angylaidd a'i hyjnddiddanion nefolaidd yn gwneyd yr ystafell lie yr oedd yn fath o nefoedd ar y ddaear. Bu am fisoedd yn hollol ddistaw am ei chyflwr, ac am bethau crefydd; ond o'r diwedd fe ddechreuodd son wrth ei mam yn hollol ohoni ei hun. Ac am wythnosau wed'yn hyd ei marwolaeth yr oedd yn myned yn oleuach, oleuach ami o hyd. Un boreu, wedi bod yn wael iawn drwy y nos, dywedai wrth ei thad, "Neithiwr y ce's i noswaith hapus; 'doedd yr hen ddiafol ddimarfy ughyfyt i." Am beth yr oeddet ti'n meddwlP" meddai yntau. "Am yr hen benillion rhei'ny:- Y gwaed, y gwaed a redodd Ar groesbren un prydnawn, &c." Noswaith evn y noswaith y bu farw, bu yn sal iawn, ond daeth ati ei hun dranoeth, a phan yr oedd )11 dyfod ati ei hun, gwenai yn siriol, a dywedai, "Maehi'n dal, nhad, beth pe cawsech chi yr olwg ge's i ueithiwr?" Gofod a ballai i mi roddi llawer o ymadroddion cyffelyb a ddywed- odd. Yr oedd yn tystio yn barhaus ei bod yn ym- ddiried yn Nghrist, a'i bod yn sier o'r Nefoedd, er y byddai ar adegau yn ofni ei bod yn rhy hyderus. Bu farw yn hollol dawel, fel pe buasai mewn cwsg esmwyth. Yr Arglwydd a fyddo yn gynhaliaeth i'w thad a'i mam, a'i theulu ell yn eu trallod.— loan.
BIRRENHEAD.
BIRRENHEAD. CYXRABS MEWN HELBVL.—Gorchwyl annifyr i neb sydd yn meddu rhyw radd o genedl-garwch ydyw cofnodi ffaeleddau a throseddau ein cyd- genedl, yn neillduol felly pan y mae y cyfryw yn cymeryd lie ) n mysg cenhedloedd eraill. Nid gorchwyl hawdd ar bob adeg ydyw dyweyd geiriau'r Bardd- Pa wlad wedi'r siarad sydd, Mor Ian a Chymru lonydd," p.n yr ydym yn cael engrheifftiau rhy fynych o gyfreithiau ein gwlad yn cael en hesgeuluso gan Gymry, heb son am v cyfreithiau a ddylasent fod yn iau esmwyth ar ysgwyddau pob plentyn yr Ysgol Sul, sef cyfreithiau moesoldeb a rhinwedd. Dydd Sadwrn, y 12fed cyflsol, eymerwyd geneth ieuane i fynu, o'r enw Hannah Jones, genedigol o Penygroes, Llallllyflli, am arfer moddion twyll- odrus tuagat gael tair punt o arian gan un John Dean, Swan Hotel, Price-street, o'r dref hon. Aeth yno a dywedodd fod Mr Thomas Williams, draper, o'r un heol wedi ei hanfon yno i fenthyca y swm a nodwyd am ychydig amser, gan ei fod wedi colli agoriad ei safe. Cyasyniwyd a'^ oais ar unwaith, a gw/liodd hi yn myned i siop Mr Williams. Yn mhen ychvdig amser, asfonodd Mr Dean ei ferch i ofyn i Mr Williams a oedd pob peth yn iawn mewn perthynas i'r tair punt, pan, er ei syndod, y cafodd ar ddeall na wyddai Mr Williams ddim am y peth, ac mae twyll oedd yr holl 'stori. Hysbvswyd yr heddgeidwaid o'r peth ar unwaith a chymerwyd hi i'r ddalfa, gan ei chyhuddo o'r trosedd a nodwyd, i'r Ityn ni wnaeth yr un atebiad. Dydd Llun, y 14eg, dygwyd hi ger bron yr ynadon pryd y traddodwyd hi i sefyll ei phrawf yn mrawdlys nesaf sir Gaer; ond yn ddiweddaracli a ganiatawyd i fyned adref o dan feichiau. Ymddengys fod y garchares wedi dyfod o Gymru yr haf diweddaf felmorwyn gyda theulu parchus a symudasant o sir Gaernarfon i Birkeu- head i fyw, ac iddi fod yn eu gwasanaeth hyd o fewn pum' wythnos i'r adeg y cyflawnodd y trosedd, pryd y gorfu iddi ymadael, ac a aeth i letya at un Mrs Powis, a'i bod wedi llwyddo trwy chwedlau twyllodrus i gael ei Uety a'i chadwr- aeth am yr amser a nodwyd, pryd yr oeddyn nyled Mrs Powis o dair punt a dan swllt, ac wedi cael rhybudd i ymadael o ddiffyg y talai ei dyled, a'r prydnawn y cyflawnodd y trosedd rhoddodd i ?ri? Powis y swm o dair punt gan ddywedyd ei bod newydd en derbyn oddiwrth ei brawd o Gymru. Y mae llawer o chwedlau yn cael eu taenu mewn cysylltiad a'r eneth anffodus, ac y mae lie i gredu fod amryw ohonyrit yn wir, ae y bydd iddynt gael eu cadarnhau ar ddydd y prawf.
I FFESTINIOG.
FFESTINIOG. Y MWYAP ylt CABL iai FBNDITKIO GAN Y LLEIAP. -Cyfeirio yr ydym at gyfarfodydd a g) nhallwyd yma yn ddiweddar i anrhegu cyn-bercheuogion chwarelau ar en hymadawiad. Gresynwn wrth feddwl am drueni y rhai a folir yn nghyda'r rhai a'u molant. Coffa da am Cadi Roudol pan y diolchai am ei thlodi, iddi gael chware teg i'w henaid. Felly y rhaid i ninau ddyweyd pan yn son am wrthddrychau edmygedd pobl y cymydog- aethau hyn yn y cyfnod presenol, oblegid fel y mae yn hysbys, ychydig amser yn ol yr OeddyrUll bobl yn dyweyd wrth eu gilydd mai gorthrymwyr, &c., oedd eu cyflogwyr, a chyflwynasant amryw geis- iadau atynt i erfyn ar iddyflt esmwythau eu beichiau, ond yn gwbl ofer, y "nacaol" oedd yr ateb bob tro. Ond erbyn hyn dyma yr un bobl ag oedd yn cwyno oherwydd eu gorthrwm y pryd hwnw wedi llwyr golli yr olwg ar eu hymddyg- iadau trahaus tungatynt, ac nid yn unig hyny, ond wedi canfod Ilu o ryw rinweddau na clilybu- wyd air o son am danynt cyn hyn. Mor ychydig onide ydyw y sail i roi o ymddiried mewn braich 01a d "I Na chamddealler fl; nid ydwyf yn erbyn rhoi "parch i'r hwn y mae parch yn ddyledus." Yn unig, cofiwch gysondeb. Na ddywedwch ar un adeg yr hyn y byddwch yn debyg o orfod ei alw yn ol ar adeg arall. Y gwir, a dim ond y gwir, bydded y gwrthrychau y neb y byddont. Dywedwch y gwir bawb wrth ei gy- -,do 'H"y,,a ar yr hen arfer weniaethus o dystebn. -Gohtbydd. dy.'e?r,?..r, y 18,?d cyfisol, cynhaliwyd cyng- herdd amrywiaethol yn yr Assembly Rooms, dan arweiniad medrus Thomas Jones (Jones Bach). Cynhaliwyd y cyngherddgan Seindorf y Gwaenydd Eos Meirion, Eos Brychan, Eos Brothen, Owen R. Owens, ac E. Roberts, o Lundain, Chwareuwyd ar yr harmonium gan R. R. Owens. Elw y cyngherdd i David Davies, Maentwrog, yr hwn a "la g7d a damwaiu yn un o'r chwarelau, er ei gynorthwyo i fyned i'r infirmary i Lerpwl, er ceisio adferiad i'w olygon. TAl DIRWBSTOL CYKOEDDVS (Oocoa Souses).—Nos Lun, y lleg cyfisol, cynhaliwyd cyfarfod lluosog yn Assembly Rcoms y Blaenau, er ymdrafod y mater 0 g.1 y tai cyhoeddus dirwestol a enwyd yn yr ardal. Mae yn dda genym fod dynion mwyaf blaenllaw yr ardal yn cymeryd y mater hwn i'w hystyriaethau, ac yn ymaflyd yn y cyfleusdra cyn- taf i weithio y peth i sylw cyffredinol. Siaradwyd gan amrhyw foneddigion yn ffafriol i'r symudiad, ac addawsant wneyd cymaint ag svdd yn eu gallu er cael hyny oddiamgylch yn y ffordd fwyaf effeith- iol a thebygol o lwyddo. Bwriedir ffurflo cwmni terfynol yn fuan. ANRHBOU MR SAMUEL HOLLAND, A.S.-Nos Fawrth, y 15fd ?y*t..I, ymgyfarfu torf luo?g yn yr Assembly Rooms er a?he,,ni y boneddw h' &g anerchiad ysblenydil gan ei weithwyr, ar ei =UZ. 6. hwy o'r chwarel oherwydd torfyniad y brydles. Etholwyd Mr Reos Roberts, y goruehwyliwr, i gymeiyd Uywyddi.ethy?-yf ar f I lhw.?, ?..th' .y wadau ar ddyfodiad cyntaf Mr )d,) i Pf,?.,ti??i.g a hyny er's deu"aw mlyn",ld a denial pan y (i??uwyd gweithio chwardl y Welsh Slaw, yr hon eh?WL a wevtUodd cyu r.(IhwIo anturiodd yn y (?hw?LM pa un oedd ar ei enw, o r hon yr oedd yu ?-m- a luel ae yn tori pob cy% lti.,l yn W,. Cyfeiriodd y Cati?itd?t at yr holl ddiwygiadau a'r gwdüantau a w?t ? Mr Holland tra y bu yn dal cysylltiad a'r Ue yn y..ith thrwy yr ardal [',r,r:l:).1ft.o o id le i'r Ysgol Sabbothol 1 roddi ei throedilawr yn nghymydogaeth Y Rhiw c?fe a roddodd le i adeiladu :¡"dT i;¡aÁ.1y l',¡d,ffd. adeilad- odd dai er cysur ei weithwyr; hefyd, de a gafodd le i'r addoldal tieirdd sydd yn Tanygrisiau gyda mil ond un brvdlesedd arnynt, &e. (-i-.th Mr Holland ei orou hefyd or dyrcU mo?oldeb yr ardal ac i'w sobreiddio; mo?., bugauddo law mown pobpoth a thuedd ynddo i wella a diwygio. Wedii',Gw-.ydd Brms Bmd chwareu ton, cafwyd gair o deinim h??n weithwyr hynaf y gwaith ar yr achlysur. Y cyntaf a alwyd ydoedd Robert Williams. TanygrLqau. Dywedai ef ei f,(Ii 'ithi,, d.. Mr Holland dros ddeugain l?.?i?dd7 a p Wob =mr wedi ei gmt vn fou, dwr t?wy.dl wrth f-dd Ia I y- ddei d?i=.. yn rhyfedd chymY"IYd. Yr oedd y diwrnod cyntaf o'r flwyddyn d a'r di?od cyntaf d= feistr :hJ:.t=th Cynt¡;oda g ai myned at ei waith, & Yr il. yd.,?,ld? ?bdpJ' Lord-strmt. Hynod o deimladwy k)od g yr hen Iran Ephraim. Meddai, "Mae sefyll yma heno yn both difrifol iawn i mi; myned i fyny y boreu diweddaf yx beth difrifol iawn i mi; gweithio y ll..h,?. ddiwedlat yn ddifrifol iawn i =; gweled y ? wyth diweddaf yn ?:th difrifol iawn i mi; ymofyn yr arian diweddaf yn beth 'foliiawn i mi, &0. a phe biu?W Mr Holland yn cael aros ychydig y buasai hyny yn ddigon iddo of oh?3mydd buapai ef wedi ?(i vm?lth ond os n Wd o«dd wiw g.bithi. oaii ,;?tr Mr Holland yn y gwaith y g&Uwn ddisgwyl Uawer oddiwrtho mewn cyfeiriad wall ?gan gyf&rio at y Sonedd). Wffliam Jones, Lian, a gyfeiriai at dynemeh a charedigrwydd Mr Rollan? pan mewn adeg o gyfyngder, .1r.dtdd ffaith er ft hyny mewn ey?y tiad *g ef ei hun. Mr Robert icwti iait,,tp l?rthmaac dfoe l agyfodai i dkla4m ei deimlad fel h?n wr, ac fel ma b i hen oruchwyliwr i Mr Holland sef y diweddar Willi? Rowlands. (??eiriai Mr Rowlands at y teimladau da a charedig oedd bob amser yn bodoli rhwng Mr Holland a'i weithwYr Sicrhai nad ..dlh' Dywysogaeth ag yr oedd f w, o gyd-tl a ft,, ,,a=rth D ?Y.1 '0o(1g0ali eth ag yr o?(td cymaint o gyd-ddeahtwriaeth yn bodoli rhwng meistr a fttd-Üda:li.tfot\erO::nhfI a,f weithwyr. id yn yr un dull y mae pawb yn eyi haedd enwogrwydd; rhai mewnrliyw gangen neillduol, l?-dd,w,)ffr7r ?I oU..d, yr Nd ?f w?di ?yh-d,l enwogrwydd arw o bethau—fel meistr 'foi.Ydw:i: selog, to. Cyf?ii-i m:tist; diwygiadau a wnaeth mewii gweithio yn y chwarel o ran dull, yn yr amser gweithio, ac fel y byddai bobamsermor barod i wrandaw arbobpetli a dlygid ger ei fron, a chyfeiriai na fu y fath beth a sefyll allan erioed yn y gwaith; os byddai i ryw ddadl gyfodi, yr ai ef i siarad wyneb jn wyneb a'i weith- wyr, a thrwy hyny ddyfod i gyd-ddealltwriaetii heb ullrhvw anhawsder. Yna cyfeiriai mor ilaen- llaw fu Mr Holland gyda phob symudiad yn yr a,rd4-gwueyd lAi CYSUfUS i'w weithwyr, capelau, ysgoldai, ft?rdd ar hyd y lie, ffordd haiarn o Borthmadog. gwaith nwy, ..ith dwfr, ei garedig- borthmadoz. uwaith n-o  y, To b Ii tidiad o bwyt3a rwyddi'r tlodion, &c., fel am bob symudiad o bwysa m yn yr ardal elioed. mae gan Mr T'o. Hand ran fwyaf bi-? ynddo. Nid yu nnig y mae af wedi.lwt'itbio yn Fl-tiniog ond hefvd Porthmadog, Pe?hyii' Harlech, &c, Ni wnaeth Mr Holland ddrwg i un dos- bartb o bobl erioed, ond un, mf twrneiod. Mae vn gyfreithiwr heb ei fath. Nf ehol!odd g)-traith crio«i iw?,ii hyn oaf ''I to cor, o d.. arweiniad B M?Rf?rta. ?di ?y?a??? Rob?&n?)?; Llan, a Robert WiW&ms, Ty'ntwll, ou wim]"u i'r UJi cyfeiriad. Cyfeiriodd yr olaf at yr hutpitai a wa4th M. Holl?(I yn Hwlooh, a c", amolai ef hefyd am b,?dio .i.t.. !eb g-L ,yf.di yr un d,,fa- ar ei <fu. M. Owens, y Rhiw, a ddyweda! am Weithgarwe? Mr Holland, w y byddai ei enw yu anwyl tm Y bydd Jt=t'ml1, eiffi;¡; p oobl", Clfaby,b?h a gyfeiriai at y gwelliantau a wnooth & f,3Ltr er gwneyd 3 weithwyr mor gysurua -w y gallai -Kyd 'ugw"ith* wELm?)S?SSS'?r?o<M Mi?hi?' eynhci a tl?.ildwy. Y.y?? Mon, gan y wr. a =L:I¿'di'l;;J'g:;ry Brity' Ab.ry.twyth itddiad yr ?yth,?.9 ti?ed l,?,. g?oyd trefniadau ?ffeithiol tr ew,l y e?wRU&d o'r Wrdea boblogiddd U Yr oedd Mr Hugh Owen, Llundam. y. b-ol, a rboddodd 6n7nhod?b,, h..ea y Brifyog?,. -Llw¡¡dfab.
LLANGOLLEN.
LLANGOLLEN. OoLEO Y BBDTDDWYR.—Y mac Mr Thomas Lloyd Jones, Talysarn, wedi cyflwyno aelodau y coleg uchod a cliyfrol o biegethau ei ddiweddar dad, y Parch John Jones, Talysarn.
LLANDDERFEL.
LLANDDERFEL. BOXEDDWR HAELIONUS.—Mae Mr Henry Robert. son, A.S., Pale Hall, wedi gofalu am dlodion y lie uchod y gauaf presenol fel pob gauaf. Cyfranodd amryw fathan o ddilladau, a chyfranodd Mrs Robertson fel arferol fara brith i blant JT ysgol ddyddiol, a rhoddodd hefyd o swllt i goron i'r plant a ddysgasant oreu ac a fuont gyson yn yr ysgol. Dydd Gwener a dydd Sadwm diweddaf, cafodd y tlodion y fraint o dderbyn eu cyfran o'r deg tunell glo CyfrLinayboneddwrhaelionusali wraig at bob achos daionus yn yr ardal hon, ac mewn ardaloedd eraill hefyd.—Ieuart Gwenol.
LLANBERIF.
LLANBERIF. Cawsom y pleser a'r mwynhad diledryw nos Fercher, yr 16eg cyflsol, o wratidaw ar Miss Reee (Cranogwen) yn darlithio yn en Concert Hall ar "Anne Griffiths, yr Emynyddes, a'ihamserau," ac anfynych yn Wir y profir genym y fath Iwledd feddyliol mor ragorol. Bu y ddarlithyddes yn ein plith amryw weithiau o'r blaen, ond ni roddodd i ni erioed y fath foddlonrwydd llawn a'r tro presanol. Yr oedd y neuadd yn orlawn o gyn- ulleidfa barchus a meddylgar, a chafwyd pob astudrwydd a distawi wydd drwy ystod y ddarlith. Siaradodd am tua dwy awr o amser, ac yr oedd ei dawn, a'i liarabedd, a'i nerth mor lawn, miniog, a chadarn yn y diwedd ag ar y dechreu. Gwae yn wir y craclifeirdd a'r crachfeimiaid a ddeuent yn nodau i'w saethau o watwareg digymysg! Yr oeddid yn teimlo eu bod yn gwywo ymaith dan ei thriniaethau chwerw olionynt. Treuliasom felly un o'r nosweithiau mwyaf difyr ac adeiladol a dreul- iasom mewn darlith erioed. Llywyddwyd gan y Parch G. T. Parry, Gorphwysfi. Yr oedd yr elw at gynorthwyo dau hen Gristion yn eu henaint, Dafydd Prys a'i wraig, o'r Clegir; a chatwyd dros ddeg punt ar gain yn gynyrch iddo. Sieryd hyn yn uchel am barodrwydd ein hardalI gydvmdeimlo â chyd-ddynion mewn eisiau. Bu trefniad y ddarlith yn foddion i ddwyn y ddau hen bererin i sylw hefyd, fel y gwyddis hyd sicrwydd fod punnoedd lawer wedi eu cyfranu yn uniongyrchol i'r ddau ar ol deall eu hanes, ac y mae yr un mor sicr genym na adewir iddynt byth eto fyned i galedi eisiau heb ddarpariaeth ar eu cyfer. Gresyn. mawr gweled dau mor dduwiol a'r ddau yma wedi myned dros bedwar ugain mlwydd oed yn dioddef eisiau ar derfyn eu gyrfa. Sicr ydyw na chant en gadael felly eto. Y mae caredigrwydd a theim- ladau da yr ardal tuag atynt wedi ei gynhyrfu i'r gwaelodion.—Gohebydd.
RHYDWYN, MON.
RHYDWYN, MON. DYHIROD.—Y mae yn y lie hwn nifer o weilch diieidus yn arfer ailonyddu ar heddwch hen graduriaid tlodion a methiautus, gan fyned i'w tai i'w dyehrynu yn y nos, ae hyd yn nod eu poenydio ar y ffordd fawr. Oni ddylai yr hedd. geidwad sydd i edrych ar ol y lie edrych ar ol cymeriadau o'r fath a cnwyd, a'u dwyn o flaen eu gwell a chyhoeddi eu henwau ar goedd gwlad. Y mae yn y plwyf ddau addoldy, ac hwyrach fod y creuloniaid uchod yn mynychu y naillucu y llall ohonynt, os nad ydynt yn esgus o aelodau eglwvsi £ » Purion peth fyddai rhoddi gair o gyngor weithiau ar y mater yn y gynulleidfa a'r cyfarfod eglwysig. Mae yn arw o beth lod dyhirod ynfyd fel hyn yn cael eu goddef i boeuydio a dyehrynu, wrth eu pleser, hen greaduriaid methiantus, ac amddifad, a thlodion mewn lie fel Rhydwpi. Os clywir am y fath beth yn ca ei gyflawtii yma eto, bydd eu henwau yu y newyddiaduron, fel y byddo eu cymeriadau isel yn adnabyduus pa le bynag yr elont. Y mae yn ddigon hysbys pwy ydynt.- X. F. B.
YD.
YD. LLVICDAi-i, DYDD LLUN.—Yr oedd y farchnad heddyw yn dywylla marwaidd. Araf y gwerthai gwenith Seisnig a thramor, gyda h 0 ostyngiad ar y dyud Llun blaenorol. Llonydd ydoedd ceirch gyda 6c o ostyngiad ar yr wythnos. LEKI'WL, DYDD LLUN.—Gwenith a grawn Indiaidd yn araf a sefydlog.
ANIFEXLTAIP.
ANIFEXLTAIP. LERPWL, DYDD LLUN.—Yr oedd yma gyflenwad cymedrol o anifeiliaid heddyw, ond yr oedd nifer defaid yn llai o oddeutu 700 na'r wythnos flaenorol. Frisian;—Anifeiliaid goreu, Sic i Oc y pwys aii- oreu, tU-c i 8ic; defaid, 9c i 10jc. Argraphwyd a chyhoeddwyd yn Swyddla Y GEIIEL GYMREIO," New Harbour, Caer- narfon, gan ROBERT WILLIAMS, dros y C A UN A IN ON PRINTINO COMPANY, Dydd Ian, Ionawr 24ain, 1S78.
I BETHESDA. ____I
I BETHESDA. Y FFYRDB.—Y mae sefyllfa y ffordd fawr yn anyrpunol i'r eithaf. Y mae cyfarfod o'n mas- nachwyr wedi ei gynal i geisio deffro yr awdur- dodau at y gwaith o'u hadgyweirio. Clvwsom un cyfaill yn awgrymu mai priodol iawn fyddai rhoddi rack yn llaw pob un o'n lieddgeidwaid-owilynt Jones.
CORWEN.I
CORWEN. CMC NEWYCD.—Diamheu genyf y bydd yn dda gan drigolion Corwen ddeall fod ein parchus Rec- tor yn bwriadu rhoddi cloc newydd yn y clochdy, am yr hwn y mae mawr angen. Y mae yr un pre- senol, er nad yw yn hen iawn, wedi myned yn fethiatitus. Y mae eiu tref yn cynyddu yn gyflym iawn. Y mae llawer o dai newydd yn cael eu hadeiladu. a llawer eto i gael eu dechreu yn y gwanwyn. Mae y W csJeyaid yn bwriadu adeiladu capel newydd, ac mac yr arian at hyny mewn llaw ganddynt, oddi- gerth ychydig. Hefyd mae y Bedyddwyr yn myned i helaethn eu capel, gan fod yr un presenol yn rhy fychan i ddal y gynulleidfa. Sonia y Saeson sy'n ymgynull at eu gilvdd i addoli am adeiladu capel hefyd, ond nid wyf yn sicr a ydynt yn bwriadu dechreu arno )n y gwauwvn yma ai peidio. Y mae Northyn yn credu fod yn rhaid cario prophwydoliaeth Robyn Ddu allau, -y byddai orwea c dd i 'f Corwen yn cyrhaedd i Ty'nycefu, gan ci fod yn bwriadu adeiladu rhagor o dai rhwng y ddau le. Dyna ddigon y tro hvm.—Corwenfali.