Llais Y Wlad

TELERAU GWERTHIAD "LLAIS Y WLAD." Pris pob copi unigol yw Un Ddimai, neu un Geiniog gyda'r post. Os bydd rbai o'n derbynwyr yn dewis ei gael trwy y llythyrdy yn rheolaidd, anfonir ef iddynt bob nos Iau am Is 3c y chwarter, os telir ymlaen Haw. Anfonir sypynau i Ddosbarthwyr am bedair cein. iogadimaiy dWi!in syda'i ireu,aphumceinioggydarpoat gST Pob taliadan, arohebion, &c., i'w cyfeirio at Mr K. W. DOUGLAS, LLAIS Y WLAD Office, Bangor.

DOS B ART aWYK Y N J3ISI EU. Carem glywed gyda throad y post oddiwrth y rhai a ddymunent gael eu penuodi yn id us bart h wy r LL A IS Y WLAD. Cant yr olw urfcrol, a chair ein bod wedi DYBLU MAINTIOLI- Y r'APYH, y mae hyuy, ynghydÚ pris isel yn sicrhau CYLCHREDIAD ARUTHROL. Anfoner yn ddioed at y Parchenog, Mr K. W DOUGLAS, Bangor.

DYDD GWENER, HYDREF 23, 1874. CYDYMDEIMLAD AG ABGLWYDD PENRHYN. Ni fedd Gogledd Cymru bendefig medd- iannol ar ivry o deimladrwydd nag Ar- glwydd Penrhyn, ac nid ydyw ei haelfryd- edd yn gyfyngedig i eiriau, plaid, na sect, ond amlyga ei hun yn feunyddiol mewn gweithredoecid ac elusengarweh diwahan- iaeth. Wrtb son am elusengarweh, dygir i'n cof awdl odidog Dewi Wyn, yn mha un y ceir pottread o haelfrydedd dirgel a di-, ymhongar; JtJoed na wyppo byd neppell, Ie, y naill law a wnel y HaIL" Ni raid i Arglwydd Penrhyn wrtli y fatli gyfanvyddyd, fel y gwyr cannoedd o wrtht ddrychau elusen yn brofiadol, oblegid nid; yw efe byth yn udganu ei hunan-glod, ond y mae yr holl yoddion a ddeilliant o'i lo- gell yn tarddu oddiar deimlad ei galon ac, fel rfieol, dymuna ar fod i'w elusenau gael eu dirgelu rhag y cyhoedd. Eler atto i geisid tir tuag at adeiladu addoldai, ac -amlyga yr un rhyddfrydigrwydd at Ym- neillduwr ac Eglwyswr, Radical a Cheid- wadwr. Etto, dyma y pendefighfLelionus ag y mae y wasg Radicalaidd wedi bod ar lawn egni yn ei bardduo A pliob enllib- iaetli, cieidd-dra, a bustleiddiwch o fewn cylch iaith a dyebymyg yn ystod yr ycli- ydig fisoedd diweddaf. Unig amcan y cyfryngau enllibus hyn ydyw seboni gweithwyr Cymru hyd ffieidd-dod mewn trefn i sicrhau cefnogaeth ysgarthion cym- t3 y 11, ru deithas, a cheisio cymmeryd mantais ar yr amgylchiadau mwyaf difrifol i'r llafur gonest a diwyd er enniil dylanwnd politicaidd. Ni raid i unrhyw ddyn yn ei iawn bwyll ond bras ddarllen rhai o'n newyddiaduron nas gorfyddir ef i gyd- nabod ein bod yn ysgrifenu gwirionedd anwadadwy. Modd bynag, y mae yn byf- ryd genym sylwi mai ychyiig ydynt nifer eu dysgyblion yn mhlith chwarelwyr goleu- edig y Penrhyn, y corph mawr o ba rai sydd yn cashau yr offerynau eithafol hyn fel seirph gwenwyiiig eymdeithas. Er gwaeth- af yr boll ymdrech i fwyhau y gagendor tybiedig rhwng Arglwydd Penrhyn a'i weithwyr, y mae yr hea. deimlad caredig a fodolai rhyngddynt ar hyd y blynydd- IY '-I"" oedd yn parhau, ac ni ddianga sill an- ngharedig dros wefusau y naill am y Hall. Ar hyn o bryd y mae sefyllfa pethau yn ardal Bethesda yn llawer rhy ofidus a di- frifol i'r wasg gymmeryd mantais bolitic- aidd arnynt, a gwyddom nad oes neb yn teimlo yn ddwysach oherwydd parhad yr annghydwelediad nag Arglwydd Penrhyn, yr hwn sydd yn gwneud pob ymdrech res- ymol i ddwyn cyd-ddealltwriaeth ebrwydd apharhaol oddiamgylcli, ond y mae yr ymchwiliadau i'r cwynion yngyfryw o ran eu nodwedd fel y mae amser yn ofynol er myned drwyddynt yn drwyadl a boddhaol. Nid oes neb parottach na'r dynion, er eu holl gyfyngder, i gydnabod hyn oil, ac y '7 I mae yn gieidd-dra brwnt ar y wasg ymyr- yd yn.eu hachosion o dan y fath amgylch- iadau. Wrth ystyried y cyfrifoldeb a'r pryder dirfawr sydd yn rhwym o fod yn pwyso ar feddwl ei arghvyddiaeth yn y cyfwng hwn, yn nghyd a'i brofedigaeth oherwydd afiechyd ei fab anrhydeddus, nid annatur- iol ydyw fod y wlad yn cydymdeimlo yn ddwys ag ef. Yn ein rhifyn diweddaf ey- hoeddasom adroddiad cyflawn o weithred- iadau cyfarfod pwysig a gynnaliwyd yn Nghonwy, yn mha un yr oedd prif bobl y plwyfi cyn-imydooaetliol yn bresennol, pryd y cyttunwyd yn unfrydol ar fod i'r datgan- iad canlynol o gydymdeimlad gael ei lawnodi gan y trigolion a'i gyflwyno i'w arglwydd- iaeth: At y Gwir Anrhydeddus Arglwydd Penrhyn.—Rliynged bodd i'ch arglwydd- n y iaeth,—Yr ydym ni sydd a'nhenwau isod, trigolion Conwy a'r gymmydogaeth, oher- wydd clywed o honom er ein gofid am y gwahaniaeth anhyfryd a fodola l'hwng eich arglwyddiaeth a'r gweitlnVyra gyflogir yn eich chwarelau, a chan ddal mewn cof ddyddordeb eich arglwyddiaeth bob am- ser yn Uwyddiant y gymmydogaeth,—yn dymuno yn barchus gynnyg i chwi ddad- ganiad o'n dyfnaf gydymdeimlad yn y gobaith difrifol y bydd i'r annghydwelediad anffodus y cyfeirir atto gael ei ddwyn i ben yn ebrwydd a heddychol." Canfyddir ddarfod i'r cyfarfod ymgadw yn fanwll rhag eiliw pleidiaeth boliticaidd, ac ymochel rhag datgan unrhyw farn ar y pyngciau mewn dadl rhwng perchenog y chwarelau a'r gweithwyr, pa rai sydd ar hyn o bryd o dan sylw y cyflafareddwr. Yn yr anmhleidgarwch hwn y gorphwysa- prif ogoniant y cyfarfod, a gwerth ei ddatganiad; a buasai eyhoeddi dedfryd mewn achos sydd dan gyflafareddiad yn weitbred anesgusodol. Yr pedd y pre- sennolion yn gymmysgedig o Ryddfrydwyr a Cheidwadwyr, yr hyn oedd yn brawf digonol nad oedd a fyno syniadau 9 politicaidd a'r gweithrediadau o gwbl, ar wahan oddiwrth ddatganiad y cadeirydd ac ereill i'r un perwyl. Yn ddilynol i'r cyfarfod, hyfryd genym ddeall ddarfod i'r datganiad o gydymdeimlad gael ei law- nodi gan ynmrdn yr oil o drigolion parchusaf Llandudno, Conwy, a manau ereill, yn Rhyddfrydwyr a Cheidwadwyr yn ddiwahaniaeth. Yn mhen ychydig ddyddiau bydd i'r cyfryw gael ei gyflwyno i'w arglwyddrgeth ar ffurf cylrol adduimol, a diamheu genym y rbydd gysur a chyfnerthiad iddo o dan ei brofcdigaetli, ddeublyg bresennol. Gan ystytied dat- rv o dinvi-th ganiadau o'r fath yn gwbl rydd oddiwrth y duedd leiaf i ymyraetb rhwng y mei I Btr. w 1 OU, ,,t'r gweithiwr yn eu aiinghydwelediadau,- nis gallwn lai na gobeithio y eyflawnir dymuniacl un o'r llefarwyr yn nghyf- arfod Conwy, drwy gynnaliad cyffelyb gyfarfodydd mewn gwahanol ranau o'r wlad, lie y mae y trigolion yn brofedig o diriondeb a chymmwynasgarwch dihocced j Arglwydd Penrhyn. J

4 • ?; J oj CYFFRO YN Y GWERSYLE. Ynsicrqigon, y nrae cyffro yn ngwer- syll RadioaJai,dd y Fam Yiiys a phrif ddinas y Crispiniaid wedi ei meddiannu ond, attolwg, paham y terfysgir ac y meddylir pethau ofer ? Nid oes ond ychydig fisoedd er pan ferwinai crechwen bmddugoliaeth ein clustiau, ac uid ydyw etto wedi dystewi ar dabyrddau ein clyw a phaham yr aflonyddir mor gynamserol ar heddwch ynys y derwyddon ? Attebed y sawl a graffodd ar fn, ydr y llysoedd cofrestriadol, oblegid yn y canlyniad y gorphwys yr esboniad. Ar ddechreu y flwyddyn bresennol, dychwelwyd dau Radical yn aelodau dros y sir a'r bwr- deisdrefi, gyda mwyafrif sylweddol; eithr erbyn hyn y mae yr ynys wedi ymwisgo !í!' a, sachlian a lludw edifeirweh, ac wedi amlygu ei thueddfryd ddiamheuol i wneud iawn am ei gwyrdro byrbwyll. Nid ydym ar un cyfrif yn awyddus i fod yn llaw- drwm ar etholwyr Mon, oblegid yr oedd Mr Richard Davies wedi sicrhau addewid o'u pleidleisiau cyn breuddwydio am frwydr. Ymddygodd Mr Davies yn ddoeth yn ei genedlaeth, ac ni charasem iddo brofi chwerwder athrawiaeth newydd-anedig yr efengylwr o Dy'nllwyn, drwy i'r ethol- wyr dori eu hammodau ag ef. Yr unig beth sydd yn ein rhyfeddu ni ydyw ddar- fod i'r Cadben Bulkeley, o dan y fath an- fanteision, lwyddo i ennill y fath nifer o gefnogwyr mewn pleidgeisiad o dri neu bedwar o ddyddiau, yr hyn sydd yn argoeH na raid iddo bryderu nemawr am ei ddychweliad pan adnewyddir y frwydr. Cadarnheir hyn yn y ffeithiau fod y gym- deithas Geidwadol wedi estyii ei chang- henau dros yr lioll ynys, a buddugoliaeth rhagbarottoawl anwadadwy wedi ei hennill yn y llysoedd cofrestriadol yn ystod yr ych- ydig wythnosau diweddaf.. Os oes unrhyw annghredadyn yn amheu nad ydyw y llanw politicaidd wedi troi, bydded iddo wylio ysgogiadau y Radicaliaid, a chaiff argyhoeddiad ebrwydd. Cydnabyddwn yn rhwydd fod cyfoeth- ogrwydd Mr Richard Davies wedi ennill iddo ddylanwad eang yn nghylch ei en- wad, a diamheu i laweroedd yn eu dini- weidrwydd gasglu oddiwrth hyny y prof- asai yn uwch; o'i ysgwyddau i fyny na'i frodyr yn y ddeddfwrfa Hrydeinig, ond y mae profiad wedi hyfforddio iddynt esbon- iad ,ymarferol o'r ddihareb yn nghylch y mynydd yn esgor ar lygoden. Nid ydym y I yn cyhruddo Mr Davies o wneud addewid- ion helaeth, ond wedi manylu o honom ar ei yrfa seneddol gofidus orfod cyfaddef ein siomedigaeth yn yr ymchwil am ei gyflawniadau. Heblaw hyn y mae genym i'w adgoffa o'i ymgais i dafllu dwfr oer ar ymdrech Mr Hugh Owen, Llundain, ar ran y Brifysgol yn Aberystwyth, mor ddi- weddar a Chymmanfa Bangor, yr hyn, os nad ydym yn camgymmeryd yn ddy- bryd, sydd gwbl groes i deimladau gwladgarol etholwyr Mon. Yn ngwyneb y ffeithiau hyn, a'r der-' byniad tywysogaidd a roddir i'r Cadben' Bulkeley yn mhob cwr o'r ynys y gwnelo ei ymddangosiad, nid ydym yn rliyfeddu ddarfod i'r Radicaliaid wneud,un ymdrech i grynhoi holl hufen eu bathrylith i gym- manfa boliticaidd Llanerehymedd ddydd Gwener mewn trefn i geisio cyfnerthu eisSo" teddle sigledig Mr Davies. Yn mysgy llefarwyr, gwnaeth Mr Henry Richard ei ymddangosiad o. bellder byd, ond yn ein tyb ni nid oedd yri -ed araeth ddigon o newydd-deb i haei|du taledigaeth ei glud- iad. Fel y cysgod o Miálla daftwyd gan y amgylcbiadau.ar jw^faii sectyddiaetli sen- eddol-, c awn ]^ri($ichard ddiflasu ei svp- yn gwiaBikwyri a'r hen athrawiaeth wrthod< dig .a chyfeiliornus mai geiriau cyfystyr ydyw Ymneillduaeth a Radical- iaeth. Yn ofer ac am ddim y Hafurir i geisio darbwyllo corph o bobl ddea.llus a diwylliedig fel. etholwyr Mon na ddylid ymarfer rhyddid barn mewn gwleidydd- iaeth heb gydsyniad a chyfarwyddyd y bugeiiiaid ysbrydol; ac ni lwyddir mwy- ach i godi bwgan y ddisgyblaeth, oblegid yn nirgelwch y, ¡J}fwlYlll¥Le edefy screw santaidd wedi ei phylu. Ar lwyfan p dadleuol y Rhyl gallasai araeth Mr Richard wneud argraff ar y gwyddfodolion, pe digwyddasai dderbyn IlèrFicer Caer- narfon ond riifyn Moil ymborthi ar gawl cyfansoddedig o elfenau mor annghydnaws a chrefydd a gwleidyddiaeth. Yr oedd presenoldeb a datganiadau M!r MorganLloydaChadben Verney ar yr un llwyfan yn dwyix, ar gof yn rymus ini gyfeillgarwch Herod a Pheilat. Nid oes ond ychydig fisoedd er pan oedd llewys politicaidd y brodyr hyn wedi eu torchi, a'r ddau yn y cylch etholiadol yn ben- derfynol o ymladd y frwydr hyd y cam; ond erbyn hyn, wele hwynt yn ymryson seboni eu gilydd. Dichon mai yn eu serch angerddol at yr achos sydd mewn perygl y ceir yr esboniad mwyaf bodd- haol o'r annghyssondeb ymddangosiadol hwn, ac nid ydym ni ar un cyfrif yn gofidio oblegideu cymmôdiad hyd nes y caffont achlysur nesaf i -syrthio allan. Gan Mr Richard Davies ni chafwyd ond ladolygiad arwynebol a glasdwraidd o gyflawniadau y Ceidwadwyr, pa rai a ganmolai yn gymmysgedig ag ambell ¡..ii"'¡ :J «. t;, -,rCr.\ i l: f chwedl wrachiaidd; ond drwy ryw anffawd digwyddodd annghofio hysbysu ei ethol- wyr o unrhyw weithred nerthol a gyf- lawnodd ei hun, heblaw eistedd fel cerflun ar un o feingciau y shady side." Nis gallai ychwaith gyfeirio at unrhyw wr- hydri o eiddo ei blaid yn ystod y senedd- dymhor; ac yn enw pob rheswm, ar ba gyfrif y disgwylia i'r bobl ddigymmod a'r fath gynnrychiolydd diymadferth? Yn ofer y sebona Ymneillduaeth Mon, oblegid y mae yr etholwyr yn ddigon treiddgar i, ganfod y gwabaniaeth rhwng crefydd a gwleidyddiaeth, y gymmanfa a'r senedd. Ni fynem gyfyngu rhyddid y Radicaliaid yn mhob ymdrech deg i amddiffyn eu meddiant mynedol o'r- gyiinrychiolaeth, na dannod icldyilt yr angenrheidrwydd a wTasanaeth "ApostolHeddwch" i ychwàn 9 egu cyffro y gwersyll; ond yn myeft-y cyfyngder hwn yr ydym yn cael boddliad wrth weled cofleidiad serchog a chyffredin- olyr egwyddorion Ceidwadol yn y Fam Ynys, fel y mae genym yr hyder llwyraf y sicrhawn fuddugoliaeth ogoneddus pan elwir nesaf ar ein lluoedd i faes y frwydr, o dan arweiuiad y Cadben Bulkeleyl

CRYNNODEB WYTHNOSOL. Ni chyfyngwyd yr holl fendithion, Radicalaidd i Lanerchymedd yr wythnos ddiweddaf, a chawn fod Mr Morgan Lloyd wedi bod yn ail dwymno y cawl politieaidd yn Nhaergybi ddydd Sadwrn. Galarai y boneddwr yn ddwys oherwydd, diflama$/ gogoniant ei blaid ac adferiad y Ceid- wadwyr i awdurdod; ond yn ei alar yr oedd yn cael cymmaint achos ag erioed i ymgalonogi ac hyderu yn Uwyddiant sicr egwyddorion Rhyddfrydig." Rhai-d i ni gydnabod fod Mr Lloyd yn foddianoUi ar dreiddgarwch dihafal pan y cenfydd y (I wreichionen leiaf o arwydd llwyddiant ar ei h off egwyddorion yn ymgodiad llanw mawreddog Ceidwadaeth, pa un syddyn ysgubo pob gwrthwynebiadau o'i flaen. I sylwedyddion eyffredin y mae ennilliad pob eisteddle wag o'rbraidd gany Ceidwadwyr, ac ymraniadau y blaid wrthwynebol, heb ben na bugail fel deadell,, ar gyfrgoll, yn ymddangos yn bobpeth ond addawol i achos mawr Radicaliaeth; ond y mae Mr Lloyd, drwy ryw foddion aneBboniadwy, yu gallu sugno mel cysur o wermod siomedig- i aeth, ae yn Ilwyddo i droi cyfoos aflwydd yn ganolddydd llwyddiant. Nid ydymni yn brofiadol o wynfydedigrwydd. parad- wysaidd y cyflwr Radicalaidd, ac felly yr. ydym ym addef ein hanallu i drigo cestyll awyrot a- sylweddoli cysur breuddwydio| boneddigion o nodwedd Ml'Lloyd.Oert:¡ yddai y Llywodraeth oherwydd iddynt. "trwy ymddiried annoeth yn Uwyddisuit parhaus y wlad—trwy annghofio fod trai yn rhwym o ddilyn llanw," ddwyn allan gyllideb, canlyniad yr hon a fyddai creu diffyg yn lie gweddill erbyn Ebrill nesaf." A 0 ba le y cafodd y boneddwr anrhydeddus y wybodaeth drwy ba un y galluogwyd ef i wneud y cyfrifiad cynamserol hwn, niet, gwyddom; ond gallasai hebgor gwneud camgymmeriad mor ddybryd a gorfoleddu mewn ffydd, pe oedasai y dadganiad byr- bwyllam ychydig ddyddiau, oblegid oi-bya hyn cyhoeddir fod y gweddill mewn llaw ar yr 17eg cyfisol yn cyt-haedd y swm en- fawr o 1,124,766p. Ond y mae y fath gamgymmeriadau bwriadol yn hollol gyd- fynedol a nodwedd y blaid o ba un y mae cynnyoaiolydd wyth mis oed bwrdeisdrefi Mon yn aelod mor ddisglaer. Nid oes nemawr ddim newydd i'w gof- nodi o barthed i'r anrghydfod galaruB yn ardal Bethesda. Deallwn nad oes ond tua hanner y owynion a ddygwyd yn mlaen wedi eu hystyried hyd yr adeg yr ydym yn myned i'r wasg, ac felly nis gellir' disgwyl terfyniad ebrwydd yr an- nghyd wele diad.. Bellach, ymaeychwar- elwyr wedi bod mewn cyllwr o segurdod am yr ysbaid maith o dri mis, yr hy# gall lai na chynnyrchu cryn lawer o gyf-<r yngder ac angsn; ac nid rhyfedd fod y dynion yn anesmwytho a'u hawydd yn f cryfhau yn ddyddiol am rwyddhad y ffolxdcl- .-If iddynt ddychwelyd at eu gorchwylion. Ymaflodd Mr Horatio Lloyd yn ngorch- wylion ei swydd, fel olynydd Mr Vaughan Williams ynnghylchdaith Gogledd Cymru, Ymrup yn llys sirol Treffynnon ddydd Llun di- weddaf. Ar ran y cyfreithwyr a fynych- ent y llys, llongyfarchodd Mr Mareus Louis y barnwr newydd, a sylwai fod ei ddyrchafiad i'r swydd wedi rhoddi bodd- lonrwyddcyflawn i'r rhai a ymddangosent' ger ei Iron. Diolchodd y barnwr am y teimlad cynnes a amlygid tuag atto, k datganai ei ofid oherwydd yr amgylch- 0 iadau a fuont yn achlysur o ymneillduad Mr Yaughan Williams. ———— ¡¡ Ymddengys fod yf anturiaeth bwysig I A 9 yn nglyn a'r gymmanfa gerddorol a gyn- naliwyd yn ddiweddar yn Lerpwl wedi [troi allan yn fwy llwyddiannus nag y disgwylid. Mewn cyfarfod o'r cyfarwvdd- Iwyr ddydd Llun cyflwynodd y* pwyllgor It I,