Y Gwladgarwr

Nodiadan Cerddorol. LLUNDAIN, Chwef. 16. Ar ol ysgrifenu ychydig mewn cysylltiad a chorau y brifddinas, teg yw cydmaru corau a chantorion Cymru a hwynt. Os byddwn yn talu pris first class yr ydym dysgwyl i'r peth gyfnewidir i fod yn first class. Gan fod Lloegr yn cael ei hystyried ar y blaen i wled- ydd ereill mewn canu corawl (yn neilltluol oratorios) gallesid meddwl mai yn Llundain y buasai y cymdeithasau corawl mwyaf cyw- rain a meistrolgar, ond erbyn chwilio, a holi, a chymharu, dywedir wrthym yn Llundain mai tua Manchester, Lirmingham, a Lerpwl mae corau goreu Lloegr. Yn sicr, yr oedd y parti gwrywaidd a glywais yn Wrexham, o Lerpwl yn wir dda, ac yn rhagori ar unryw gor wyf wedi glywed yn Llundain. Gan fod y cerddorion mwyaf, y blaenoriaid cerddorol mwyaf, y corau mwyaf lluosog, yn nghyd a'r manteision offerynol goreu gaa fod y rhai hyn oil i'w cael yn Llundain, felly yn Llun- dain y dysgwyliem gael y perfformiad goreu o gerddoriaeth, ac nid yn Ngogledd Lloegr, ac yn Nghymru. Mae yn Llundain a'r amgylchoedd dros "Yi bedwar miliwn o bobl, sef yn agos bedair gwaith gynifer ag sydd yn yr oil o Gymru. Byddai yn naturiol meddwl, felly, fod yn y brifddinas, yr hon sydd yn meddu y manteis- ion goreu, bedwar cymaint o ganwyr ag sydd yn Nghymru. Dewch i ni gael gweled rhif corau Llundain Lleisiau y Sacred Harmonic Society tua 550 Royal Albert Choral 3, 800 William Carter's ,,700 Henry Leslie's 300 Crystal Palace Choir 200 Man gorau gwasgaredig 500 Cyfanswm. 3050 Yr wyf wedi rhoi yr average dipyn yn uchel, ond gadawer ef yn y fan. Yn ol y rhif uchod nid oes gan holl Gymru ond 766 i fod a chy- nifer a Llnndain, yn ol y boblogaeth. Ond yn lIe 766 pa sawl mil o gantorion geir yn Nghymru 1 Gadewch i ni ffurfio corau o ddefnyddiau da Aberdar, o Hirwaun i Mountain Ash 300 0 Dowlais i Droedyrliiw 300 Rhymni, Tredegar, Penycae 300 Rhondda a Phontypridd 300 Caerdydd 100 Castellnedd a'r ardal. 100 Abertawe a Threforris, &c. 300 Llanelli a'r ardal 100 Wrexham a'r cylchoedd 300 Bethesda, Bangor, Caernarfon 300 Corau gwledig Cymru 500 Dyma gyfanswm o 2,900. Feallai fod rhyw un yn barod i ddweyd fod corau Llundain yn fwy hyddysg na chorau Cymru. Ychydig iawn, yn wir. Yr wyf wedi bod yn y private practices yma, a gallaf sicrhau fod yn nghor y Royal Albert ganoedd na fedrant ddarllen y gerddoriaeth a roddir o'u blaen ac yr wyf yn beiddio dweyd onibai cymorth y gerddorfa a'r dtgan, y byddai canu corawl Llundain yn sarhad ar enw y genedl. Gwir fod arwein- wyr corau Llundain yn llawer mwy o gerdd- orion na'r rhan amlaf o arweinwyr Cymreig y maent wedi eu dwyn i fyny yn mhob cangen o addysg gerddorol, ond nid ydym yn cael y fath yni a theimlad cerddorol ynddynt ag sydd yn dylifo allan o'r Cymro. Maent yn fwy tebyg i fachines—heb deimlad, ac fel pe heb eneidiau ynddynt. Y: mae hefyd lawer gormod o'r machine yma yn bresenol yn mhlith y Cymry. Mae cael yr anrhydedd o SjfyU o flaen cor, ac enill gwobr inowa pwt o gystadleuaeth, wedi bod yn foddion i droi anhell i fachgon da yn fachina. Yn sicr, fe ddylai blaenoriaid corau Oymru fyfyrio tipyn ar gerddoriasfch, fel y gallont ddeall gwallau z" a gymerant le yn fynych yn y wasg gorddorol. Hefyd, dylai ein. cautorion ymvvneyd mwy ag ofi>3rynoliaeth, ac ynuarfer rljagor v,yda hwynt. Ond yr ydych yn dweyd ein bod ni cystal a gwyr Llundain yn awr Ydwyf, ond nid y\V yn un rheswm i chwi beidio ytnberlfoithio hyd eithaf eich gailu, ohorwydd fod y Llundein- wyr yn waei. Ni wna y tro i ni gymeryd safon Llundain, Ewrop, America, Aberdar, nac unrhyw lo arall ar gerddoriaeth; l'haid yw cymeryd safon cerddoriaeth ei hun, mor belled ag ydym yn ei deall. Yr wyf yn ofnadwy o anfoddlon i'r Sasson yma am fy nhwyllo mor ddiseremoni. Yr oeddwn yn dysgwyl pob peth cerddorol yn y radd ucliaf ond yn lie hyny cawn, fel soloists, ryw second-rate amateurs, yn lie artistes a chanu corawl gwaelach nag oeddwn wedi arfer glywed, a hyn i gyd am bris first class-o dri swllt i haner gini ac uchod. Mi ddeuaf yn ol i Gymru i glywed gwell am lai o arian. Clywais un ferch ieuanc yn Portmadoc, a thair yn Mountain Ash, y rhai a feddent lawer gwell lleisiau nag sydd gan amryw wyf wedi orfod (ie, gorfod dan boen) wrando yn y Royal Albert, St. James's, ac Exeter Halls. Y mae Eos Morlais wedi cyrhaedd nod a safle uchel fel datganwr, ac yn anrhydedd i Gymru. Syndod genyf fod rliyw fustachod o denors Seisneg yn cael eu hurio i ddyfod i lawr i Gymru, tra mae digon o'u gwell yn y Dywysogaeth. Buasai lleisiau fel eiddo Eos Dar a Gwilym Cynon yn fnedith fawr i Lundain a byddai llais mawr, peraidd, fel yr hwn sydd yn dyfod allan o geg Mr. Gwilym Thomas, yn sicr o yru llawer o'r frauds sydd yn cauu braidd yn mhob cyngherdd fel baritones i'r cysgod. Ychydig iawn o baritones sydd yn fyw yn bresenol a gwell llais na Gwilym Thomas. Heno yr wyf yn myned i glywed y Messiah i'r Albert Hall. Y mae Signor Campobello (Mr: Campbell) i gymeryd y bass, ac un Mr. Shakespeare i ranu y tenor a Sims Reeves. Os bydd rhywbeth gwerth ei ddweyd ar ol y cyngherdd hwn, cewch wybod yn ol llaw. Y tro nesaf dywedaf rywbeth am ganu cy- nulleidfaol y capeli mawrion yn Llundain.— Yr eiddoch yn barchus, t PARSON PRICE. [Yn llythyr Mr. Price, yn ein rhifyn am yr 16eg o Chwef., digwyddodd gwall wrth son am Mr. Cummings fel hyn dylasai y frawddeg fod:—" Dec-hreuodd Mr. Cum- mings yn y medium register, ond pan ddaeth i C naturiol, daeth y chest register i fewn yn rhy gryf. "-GOL.

Llith yr Hen Bydler. Ms. GOL. ,-Mae pool dda ac urddasol Merthyr yn d'od maes fel cyfoethogion—yn cynyg at brynu un o'r gweithiau ha'rn a'i droi yn waith tin, os gwir ystori yr Express. Pe b'ai nhw yn prynn gwaith y Gyfarthfa a'i droi ef yn waith arian neu aur, dywedwn inau, Bravo fy mechgyn i, a thalwn am y newydd, am fod mwy o'u hangen yr oes hon nag sydd o eisieu gweithiau tin na haiarn chwaith. 0 na, gormod ohonynt sydd yn barod, ac effeithiau hyn sydd i'w weled yn awr ar weitliwyr Merthyr yn neillduol, a bron trwy holl weithiau Cymru, Lloegr, ac America. O 'r cwyno sydd ar slacrwydd y fasnach y blynyddau hyn. Yr wyf yn cofio er's tua 50 mlynedd yn ol nad oedd yn Morganwg ond rhyw bedwar neu bump o weithiau tin ynddi, ac yr oedd bod yn weith- iwr tin yr amser hwnw bron cystal a bod yn freeholder. Ond, ond nid felly y mae yn awr, am yr achos fod y gweithiau wedi aml- hau i'r fath luosogrwydd. Felly hefyd gyda y gweithiau haiarn. Maddeuwch I'r Hen Bydler, Os yn mhell o'm lie, Derbyniaf oleu gwell, Fel na bo achos p'le. Mae Merthyr, fel bo chi yn deall, yn cynyg at dd'od yn Llundain Cymry by and by. Pwy all ein beio am hyny ? Neb. Tybed ein bod ar y drws i gael maer ? Yr ydym wedi cael Grammar School oddiar y 12fed o Ion- awr ac os cawn ni weithiau tin, arian, ac aur eto, ni byddwn yn ol i drefydd mwyaf Lloegr. Y cynyg nesaf gan bobl dda ac arianog Merthyr, digon tebyg, fydd treio cael y Senedd i Ferthyr, yn lie ei bod yn aros o hyd o hyd yn Llundain. Amcenir ei chael yn symudol, fel na bo raid myned i'r gost i fyn'd i Lundain for ever. Tebyg yr un fath oedd hi gyda y Methodistiaid yn yr hen amser gyda eu cymanfaoedd—yr oedd yn rhaid eu cynal yn Llangeithio; ond erbyn heddyw y maent yn symudol. Oes y symud yw ein hoes ni, yn neillduol y blynyddau yma, yn herwydd arosiad y gweithfeydd. Mae ugein iau o'n brave boys ni gyda chwi tua Cwili Rhondda yna—America Cymru,-megys yr Ystrad, Ton-yr-ystrad, Treorci, Treherbert, Blaenllechau, a'r Arglwydd wyr faint. Diolch i Ragluniaeth am agor drws gobaith am fara beunyddiol i filoedd o goliers ac ereill; 0 ie, ie, ac i ugeiniau o'n bechgyn 11 gwrol a dewrion ni, y pydlers. Diolch i'r meistri parchus ac i'w henwog weithwyr am y caredigrwydd a ddangosir ganddynt heddyw tuag at y gweithwyr tan. Fy nghofion goreu at yr holl bydlers yn mhob cwmwd lie maent, ac at y coliers tra parhao'r byd a'u meistri hefyd gaffo fyd gwyn i gyd. Fy nghofion hefyd at Mr. Lewis Jenkins, Ton Ystrad. HEN BYDLER.

AT YSGRIFENYDD EISTEDDFOD TREHERBERT. ANWYL SYR,—Wrth ddarllen hysbysiadau am eich eisteddfod, caf yn mysg y testynau barddonol bryddest ar y Nefoedd." Atolwg, pa Nefoedd ydych yn feddwl Y mae rhyw da.ir Nefoedd yn wybyddus i ni, ac y mae tua saith yn wybyddus i'r Pabyddion. Pa 11TI o'r cyfryw a feddylir genych ? Afceb i hyn a rydd focldloarwydi i rai Ixoblaw J C2ATT3RTDNT.

"A fDD." Mr. GOL.,—Nid oas neb perffUith; ond y mae ainboll un yn nes na'r Hall i fod felly. Dim ond aumherxFeitlirwydd sydd yn beio yr hyn sydd anmherffaith po fwyaf perffaitli y byddo unrhyw ddyn, y mae y dyn hwnw yn fwy tirion a boneddigaidd tuag at ffi.teleddau dynion ereill. Galiem feddwl fod "Estron o'r Ystrad" alias Jones, Hughes, &c., mewn ambell i gyfarfod yn yr yn hollol ber- ffaith ond y mae y seigiau blasus sydd gan- ddynt ar y bwrdd yn dangos o ba radd y mae eu gwreiddyn." Eu hoff waith yw llys- enwi dyna eu dewisolymborth. Yr oeddwn inau wrth fyfyrio yn y talcen gyda'm'cyfaiil Jaci am gynyg i "Estron o'r Ystrad" ffugenw newydd spon, a dyma fe-" Glamorganshire pistol." Y mae yn ei weddu i'r blewyn, oherwydd ei fod ar y byra i gario dryll. Ond nid wyf am iddo ei fabwysiadu, nid wyf ond ei gynyg. A phwy bynag a wna alw yn Rhif. 0, High-street, Ystrad, neu yn y talcen, caiff ei ddewis o ffugenw.au a gyrhaedd- ant o Landudoch hyd at Edward's Terrace, ac o'r first magnitude hyd at y ninth ond ni fydd yr un o honynt yn berffaifch. SHON Huw.

HE LA LLWYNOJUD. MR. GOL., -Nis gwyddom am yr oedd yn eich cymydogaeth chwi pan osddych yn llanc, ond g^yr eich gohebydd both yd- oedd yn y gymydogaeth lie y ganwyd ac a magwyd ef. Buom lawer gwaith yn droed- noeth a clioesnoefca trwy y drain a'r drysni ar ol y llwynogod, a daliai yr helwyr rai, ond llawer mwy yn dianc, am y rheswm eu bod yn fynych yn myned i le gwaharddedig i'r own a'r helwyr fyned, sef i'r loarren, lie yr oedd miloedd o cwningod yn cael eu cadw ond cofier fod Mr. Fox yn myned yno heb ofyn cenad i neb, ac yr oedd felbwch diangol wedi unwaith y cawsai y fantais i dalu ym- weliad a'r tiriogaethau sanctaidd hyn. Fe gafwyd llawer iawn o spri a rali wrth fyned ar ol y boys hyn o bryd i'w gilydd ond nid yw pob spri yn parhau felly o hyd. 0 na, mae llawer can wedi troi yn alar, a llawer conewest wedi troi yn warth. Pan oedd perchenog y tir gwaharddedig hyfi yn ei uchel fanau a'i rwysgfawredd yn gwrthod i'r helwyr i fyned ar ol y llwynogod, gan eu gwawdio a dweyd mai ei eiddo ef oeddynt, annghofiodd y gwr mai rhai cyfrwys yw y llwynogod, a chyn hir gwelwyd fod y creaduriaid bach epilgar (y cwningod) yn lleihau yn lie cyn- yddu. Mae y perchenog yn awr yn dechreu meddwl beth allai yr achos o hyny fod—a oedd yn bosibl fod rhyw bla wedi ymdaenu yn eu mysg ? Felly aeth ynanesmwyth iawn yn eu cylch, nes y penderfynodd ofyn barn cymydog iddo am yr achos o'r difrod. 0," ebai hwnw, "y llwynogod ffoedig o'r myn- yddoedd draw sydd yn dinystrio eich eiddo." Gwyddai y gwalch cyn yma fod llawer teu'u wedi gorfod byw ar brinder oherwydd y dinystr a wnaeth y llwynogod pan yn chwareu eu hystranciau ar y gwastadedd a phan yn croesi dros fynyddau gwyddai hefyd am y gweddio fu gan lawer un am iddo ganiatau i'r cwn fyned a dal y llwynogod ond gwrthodai yr oil, a chwarddai am eu penau. Ti weli, ddarllenydd, fod gwrthodiad y boneddwr o drugaredd wedi troi yn farn ac yn feltdith iddo ef ei hunan a'i deulu. Drwg iawn o egwyddor yw y dyn a wrthyd wneyd daioni i unrhyw ddyn, os bydd yn ei allu, heb ddrygu ei hun ond gwaeth fyth yw y neb a amcano ddrygu cymeriad ei gymydog. E.. mwyn rhoddi gwybodaeth beth fu diwedd perchenog y llwynogod a'r cwningod, rhoddwn hanes eu trancedigaeth i mewn yma. Ymddengys i Ddeddf S^neddol gael ei pliasio yn awdurdodi i reilffordd gael ei gwneyd trwy y darn tir uchod, a phan oedd y ffordd yn cael ei gwneyd lladdwyd ugeiniau o'r llwynogod, a throwyd miloedd o'r cwn- ingod yn flasusfwyd i'r navvies. Amddifad- wyd y boneddwr dan sylw o'i wir gyfoeth, yr hyn yr oedd ychydig amser yn ol yn ym- orphwys arno, gan ddarostwng pawb a phob- peth dan ei draen. Erbyn heddyw mae wedi syrthio yn warth i'r gymydogaeth, a'i blant yn hela bara o ddrws i ddrws. Nid da gormod o ddim." Yr ydym wedi gweled cyfraith gwlad cyn yma wedi gwneyd rhwyg mawr mewn cymdeithasau a rhwng perthyn- asau, gan chwalu cysur llawer teulu, a hyny yn unig trwy roddi lie i ddiafol dd'od i mewn i'r galon. Mae y natur ddynol mor uchelfalch fel nad yw y naill ddyn yn foddlon cael ei lywodraethu gan ddyn arall, pan mewn gwir- ionedd mai dyma un o fendithion panaf y byd cymdeithasol; ond nid trwy drais, cofier, y dylai hyny gael ei wneuthur, ond trwy wir serch, dylanwad pa un sydd yn feddianol gan filoedd. 0, na fyddai pawb yn ymegnïo at y gallu swynol hwn i lywodraethu, fel y dar- fyddai trais yn ein hanwyl wlad. Wel, wel, yr ydym wedi myned iddi wrth hela llwyn- ogod fel hyn i roddi gwers i bawb o bobl y byd, a'ch gohebydd included. Clywsom yma, Mr. Gol., nad yw pawb yn credu i'r Ffarmwr Morgan o Penlan wrthod rhoddi benthyg ei beiriant nithio i'r Ffarmwr Williams o'r Llwynogdy, er yn wir nafuasent yn rhyfeddu clywed hyny ar ol gwrando ar Williams yn Ffair Caepontbren yn ceisio gwneyd y fath stock o'r gwrthodiad er ceisio meddalhau calonau y prynwyr i bwrcasu ychydig wellt ganddo. Rhyfedd gymaint o dal gaiff y cyfaill o'r Elwynogdy yn y diwedd —gwarth! SOHO.

Y ORVPWR ETO. Mr. GOL. ,—-Nid oes dim yn llythyr Gwron Dar yn galw am sylw neillduol, yn gymaint nad yw ef wedi cyffwrdd dim a'r pwnc, sef Nodweddion y cropwr." W11 i ddim pahanr y tybia y Gwron fod y nodiadan yn gyfuir- iedig ato ef mwy na rhyw un arall sydd yn cyflawm y swydd urddasol. Os nad yw efe yn tcimlo fod y darluniad o'r cropwr yn ateb idJo ef ya bsrsonol, nid oedd achos iddo gy- sneryd yr liugan ar ei ysgwyddau. Mi wn y cydnebydd y Gwron fod y glowyr bob amser yn edt-ych ar y cropwr fel cymeriad anmheus ;t chwbl diymddiried, ac os nad yw fony beth. sydd yn achosi iddo ef daflu y swydd o'i law ? Hyd nes y profa y Gwrün, neu rywun arall, fy mod yn gyfeiliornns fe saif goaodiadaa fy Ilytliyr cyntaf mor ansigledig a C'hraig y Mynach. Heb yindroi ychwanag gyda'r Gwron. rhaid symud yn mlasn i wneyd sylw ar ebychiadau anirwd y dyn a. eilw ei hun yn loan ap Iago. Nid yw o un pwys yn mha le y triga y doniolddyn hwn, ond mae yn amlwg ei fad wedi camddeall y pwnc dan sylw. Edrvched eto ar y mater, ac os myn fe all weled ei fod wedi cam gymeryd ystyr y cropwr, yn ol fel y defnyddir ef ar lafar gwlad, a chan y dosbarth gweithiol yn y cyffredln. Pe cymerasai y dyn ychydig o bwyll ni buasai raid iddo wneyd y fath ymdrech ei casglu y fath irruglwyth o ansoddeiriau gwyntog ac ymffl imychawl. Er mwyn cywreinrwydd, atebaf y gofyniadau yn ol y rhif fel y maent ar lawr 1. Gwneycl ei ddyledswydd rhwng meistr a gweithwyr yn onest, yn ol rkeolau y gwaith, yna ni bydd lie gan neb i rwgnach yn ei erbyn, gan y dylai pawb fod yn liysbys o drefniadau y g ivaith. 2. Cadw cyfrifon cywir o amser y gweith- i\yr ydyw gwaith amserydd, yr hyn o'i Seis- nigeiddio ydyw timekeeper. 3. Nid c y gosod i lawr ddiwrnod pan na fydd dyn wedi gweithio ond chwarter neu haner diwruod. Mae y gofyniadau ynddynt eu hunain yn ddwl, ac yn arddangosiad o an- wybodaeth dybryd ac eithafol. 4. Rhfsymol wasanaetxi pob dyn yn y swydd o amserydd ydyw cadw cyfrifon cywir a bod yn ofalus o'r chwarterion a'r haner diwrnodau. Gallesid ateb y pedwar gofyniad o dan yr un penawd yn ddigon hwylus, ond er mwyn yr Ap Iago rhoe3 hwynt i lawr wrth y rhif, er fod yr un meddwl yn rhedeg drwy y pedwar- gofyniad. Er mwyn osgoi y drafferth o gael ymgom pellach ar y miter hwn cynygiaf sylw neu ddau ar y gair "cropwr." Nid yw ond llygriad o'r gair Seisneg cropper y Gymraeg ydyw tociwr. tociedydd, blacndociwr. Eto, y y gair timekeeper — amserydd, amseriadur, aynseriadydd, neu goflyfnjdd. Hwyrach y dengys hyn o eglurhad nad yw Twmi o'r Bwllfa yn goegyn anfedrus ac annysgedig. Coned y dyn fod gwahaniaeth mewn ystyron geiriau, a bod llawer o eiriau sathredig ar lafar gwlad nad ydynt yn ddim amgen na chymysgedd o Gymraeg a Seisneg, eto i gyd y mae y werin yn deall yr ystyr sydd yn cael ei gyfieu drwyddynt. Nid wyf yn honi fy msd yn ddyn mawr fel y Gwron a'r Ap Iago, ond credwyf fy mod yn deall y gwahaniaeth rhwng y lythyren B a llun troed buwch yn y baw. Ewch rhagoch ymffl unvcliwyr, y naill i amddiffyn urddas y swydd o dociwr, a'r Hall i ymdrabaeddu mewn camsyniadau a'r ystyron geiriau Cymreig a Seisnig. Tebyg nad oes genych Ie yn eich colofnau i lawer o bethau fel hyn, o ganlyn- lad tawaf am y tro presenol.—Yr eiddoch, TWMI O'R BWLLFA.

HYNODION Y PRESENOL. MR. GOL. ,-Dymunaf gyfeirio y nodiadau hyn at ddosbarth ieuanc crefyddol y GWLAD- GARWR, heb na digter na dadl, mewn gwir obaith y gwna eu darllen yn ystyriol, ac ym- lwybro yn eu hoi, ddaioni mawr iddynt. Ys- grifenaf atoch y waith hon mewn cysylltiad a'r wasg. Y mae y wasg yn allu ofnadwy yn y byd mewn dau gyfeiriad, naill ai er an- nrhaethol dda neu or annrhaethol ddrwg, ac yr ydych mewn perygl mawr o gael camgyfeir- iad i'ch meddwl ieuanc pan y mae yn dechreu ymagor. Dyna y ffug chwedlau a ddygir allan hyd yn oed drwy y wasg Gymreg, pa feddwl all draethu y niwed a wnant ? Dyna, ond odid, un rheswm dro3 fod cynifer o ieuenctyd ein gwlad mor arwynebol mewn cysylltiad a phethau pwysig mewn duwinydd- iaeth, athroniaeth, neu unrhyw gangen o wybodaeth sydd yn gofyn tipyn oegni, medd- x wl, a dyfalbarhad i'w deall a'u defnyddio. Dyna draethodau drachefn, ar bynciau moes- el afiach, i ategu opiniynau crefyddol croes i wirionedd Duw a lies dyn. Y maent yn heigio i bob cyfeiriad o'r wlad, fel llyffantod yr Aifft gynt, ac yn -ceisio allanhau pob cyd- wybod a meddwl. Mawr yr helynt sydd wedi bod yn Nghymru y 30 mlynedd diweddaf rhwng Mormoniaid, Pabyddion, ac Anffydd- wyr o bob math, j lygru moesau a damnio cymeriadau ieuenctyd ein gwlad, ac y mae lie i gredu eu bod wedi llwyddo i ormod graddau yn yr anfadwaith hwnw. Dyna eto hanes ystranciau yr Ysbrydegwyr yn Nghymru y misoedd diweddaf. Mewn difrif, a yw yn debyg fod gan ddynion, pa bynag, hawl a gallu i drill a thrafod ysbrydion Hades fel y gwelont hwy yn dda, fel y llanciau yn trafod marbles ar yr heol ? Lol i gyd. Ieuenctyd hoff, cyn gadael eich meddyliau i grwydro yn ol a gwrthol ar hyd feusydd llenyddiaeth gyffredinol, ffurfiwch farn oleu- bwyll i chwi eich hunain, wedi ei tliynvw o galon gair Duw, dyma oleuad mawr y byd nioesol a chrefyddol, ac os rhodiweh yn ngoleuni hwn, ni chewch niwed. Beth bynag a fyddont y darganfyddiadau a'r gwelliantau a geir o hyd iddynt er goleuo tai a threfydd, nid oes yr un tebygolrwydd fod neb mor ben- wan a thybied y medr wella trefn Duw i oleuo y byd naturiol; byddai hyny mor ddoeth a pliosibl a cheisio gosod mympwyon dynol yn lie y Beibl i oleuo yn ffurfafen y byd moesoL Wrth ddiweddu hyn o rag-nodion, yr wyf yn dweyd mai peth o'r pwys mwyaf yw darllen. llawer ar gynwysiad y Beibl, ac yfed ya.