Y Gwladgarwr

Gurnos Jones a'r Dadgysylltiad Y mae y pwnc hwn yn bwnc y dydd, ac yn bwnc yr oes o ran hyny a pliwyc ag sydd a llawer o ddadleu wedi bod arno gan oreuwyr y deyrnas. Deallwn ei bod yn frwydr boeth tua chylchoedd Talysarn a Chaernarfon ar yr adeg bresenol, ac mai y Parch. Gurnos Jones -y bardd cadeiriol-yw prif wrthwynebydd yr Eglwyswyr. Mae yn debyg ei fod wedi rhoddi heibio farddoni yn* hollol, ac wedi peiiderfynu gollwng peleni ei athrylith ar draws muriau yr hen Eglwys. Deallwn fed ganddo chwech neu saith o'r darlithiau mwyaf tanllyd ac ofnadwy a glywodd clustiau dyn erioed ar y datgysylltiad, a'i fod yn eu tra- .Y ddodi yn rhad yn nghylchoedd Talysarn, ond y mae yn fwy na thebyg y byddai yn rhaid i ni yn y De i dalu am eu clywed. Bydd tysteb yn cael ei rhoddi iddo nos Fawrth nesaf, gan holl chwarelwyr Talysarn, am ei ddarlithiau gorchestol. Dyma farn S.R. am dano fel darlithydd y mae yn ysgrifenu at y Libera- tion Society yn Llundain fel hyn My friend and neighbour, the Rev. Gurnos Jones, of Talysarn, is a very able expounder and ad- vocate of the great cause of the Liberation Society. He is one of our chaired bards, and is a veiy eloquent, powerful, and popular lecturer." Ymddengys fod yr offeiriaid ar eu heithaf yn ceisio ei orchfygu, ond eu bod hyd yn hyn yn mhell yn ol oailu gwneyd hyny. Ilyder- wn y daw Gurnos allan o'r frwydr fawr ddat- gysylltiadol hon yn fwy na gorchfygwr, a gobeithio cawii ei glywed yn y De yn fuan. Y mae yn ddrwg genym ddeall bod yr hen Barchedig S. R. yn wael ei iechyd. Mite tri meddyg yn gweini arno, ond y mae ychydig yn well nag y mae wedi bod.—Hyivel.

BRIWSION 0 LLANSAMLET. Tywyll iawn yw hi yma fel yn mhob man arall mewn cysylltiad a masnach. Y mae yr hen ddiareb yn dvveyd, Pan fo'r nos dy- wyllaf y bydd y wawr agosaf i dori," ac yn wir gallem feddwl fod awyrgylch masnach wedi cyrhaedd ei eitliafbwynt mewn tywyll- wch. Wel yntau, os gwir yr hen ddiareb, y mae y wawr ar dori ac yr ydym ni yma tua Llansamlet fel y gwyliedydd ar ben t,'Vr yn disgwyl yn ddyfal am i'r boreu wawrio, pan bydd masnach yn ei llawn hwyliau unwaith eto. Clywsom yr wythnos ddiweddaf fod man- ager newydd i ddechreu yr wythnos hon yn y Cwmdu a'r Brithdir ond yn wir nid oeddem wedi blino ar yr hen fanagers, sef Mri. Morgan Griffiths a Roger Thomas, canys yr oeddynt yn ddynion o'r iawn ryw, a llwydd- iant a'u dilynoiit pa le bynag y byddant. Hawyr bach beth yw yr achos fod Cwm- peini y Great Western wedi cau y ffordd i fyned at Ffynon y Railway, fel ei gelwir 7 Y mae yn wir fod digon o ddwfr i'w gael yn bresenol, ond pa le yr awn ni yn amser sychder? Yn wir, fy anwvl gymydogion, y mae yn llawn bryd i ni ddechreu ymysgwyd. Pa Ie y mae dynion blaenaf y lie ? Paham na bai rhywun galluog yn ymgymeryd a'r gorcliwyl o ddanfon deisebau at yr inspector ? Pell ydym o gredu fod gan Mr. Rees, y station master, law o gwbl yn y fusnes o gau y ffordd, fel y tybia rhai, oblegyd y mae Mr. Rees yn ormod o wr boneddig o lawerfi wneyd y fath beth. Ychydig amser yn ol, claddwyd yr hen gymeriad hynod, Edward Abram, hen flaenor gyda'r Methodistiaid. Yr oedd ei angladd yn un, os nad yr hynotaf fu yn Llansamlet erioed. Yr oedd, os wyf yn cofio yn iawn, tua un-ar-bymtheg o weinidogion yn bresen- ol. Bu tua deg ohonynt yn siarad ychydig eiriau ar yr achlysur, ac yn eu plith Cadben Davies, Phillips, Anthony Edmunds, ac ereill o Abertawe. Ac eto, er yr amgylchiad hynod uchod, ni chafodd yr un gair ei ddanfon i unrhyw newyddiadur. Yn sicr, lenorion Llansamlet, yr oedd yr hen Edward yn haeddu cael ychydig goffadwriaeth ar un o'n newyddiaduron. Ond nid wyf yn amheu am foment mai anmharch ar yr hen ddiacon ydoedd, ond yn unig fod y naill yn ym- ddibynu ar y llall.- Beth bynag am hyny, yr wyf fi am rhoddi hyn o goffadwriaeth i'r hen dad a hyny mewn llythyrenau breision, fod EDWARD ABRAM: YN EI FEDD ac na therfysged ei lwch hyd y boreu y "Pa bydd dorau beddau'r byd Ar un gair yn agoryd." Er na chafodd ei osod yn y front wrth gapel Ebenezer, fel ereill o'r diaconiaid, eto, pan gyfoda yr wyf yn credu y caiff ei osod yn y front yn y Gaersalem fry. -Bi-i,wsioitlfd,-I.

CAERFFILI. Nos Fercher wythnos i'r diweddaf, cynal- iwyd cyngherdd mawreddog yn TonyMin, capel y Bedyddwyr yn y lie uchod, pryd y gweinyddwyd gan y personau canlynol :— Mrs. Owen, Dinas; Mrs. Dodd, Porth; Mri. S. Owen, Dinas; Gwilym Thomas, Porth, (gynt o America), yn nghyd a'i frawd Idris Thomas. Cyfeilydd, Mr. Caird, Tredegar. Yr elw i Mr. Idris Thomas, er mwyn ei gynorthwyo i fyned i Brifysgol Aberystwyth, i astudio cerddoriaeth. Daeth lluaws o bobl yn nghyd, er fod yr hin dipyn yn anffafriol a masnach yn araf. Credwyf fod y cyngherdd y 11 wedi talu ei ffordd yn dda iawn. Carwn eu gweled yn talu ymweliad a'r lie hwn unwaith eto tua chanol yr haf, a gallwn eu sicrhau y gwnant eu ffordd yn well o lawer.

MAESTEG. Cynaliwyd cyngherdd ardderchog yn y lie hwn Chwefror y 14eg, elw yr hwn oedd yn myned i gynorthwyo y brawd Thomas John, yr hwn sydd wedi ei analluogi i ddilyn ei alwedig- aeth arferol, trwy ddamwain, am ei oes. Cymer- wyd rhan yn y cyngherdd gan barti Betbania a ch6r y Garth, yn cael eu cynorthwyo gan yr enwogion canlynol :-Misses Price a Rees, Eos Afan, Mri. Ap Mawrth, Llewelyn, Evans, Isaac, a Lewis. Canodd y parti a'r c6r amryw ddarnau yn dlws a gorphenedig. Yr oedd datganiad Eos Afan o'r Dashing White Sergeant," yn beauti- ful. Ni raid i'r Eos wrth ganmoliaeth, mae ei henw yn ddigon hysbys bellach trwy Gymru benbaladr eto, carem gael rhywbeth yn fwy newydd ganddi o hyn allan, yn lie canu yr un pethau byth a hefyd. Y peth goreu glywsom yn y gyngherdd ydoedd Y Gadlef," gan Ap Mawrth rhaid addef mai canwr galluog ydyw y brawd hwn. Yr oedd y gwahanol movements yn cael eu cymeryd i fyny yn grand a meistrol- gar; ac hefyd, rhan amlaf pan y byddo yn ym- ddangos o flaen y cyhoedd, y mae yn canu rhyw- beth newydd, ac o chwaeth dda. Gyda ei fod yn ganwr galluog, y mae yn sefyll yn y rhes flaenaf fel arweinydd corau hir oes iddo i was- anaethu ei gydgenedl. Canodd Mr. J. Llewelyn Y Bachgen Dewr," yn hynod dda; a chawsom Y bwthyn ar y traeth," gan Mr. T. Llewelyn, yn lied dda. Byddai yn werth i'r brawd hwn gymeryd gwers fechan, sef hebgor canu drwy y trwyn, ac yna gwna well canwr. Cyfeiliwyd ar y berdoneg gan D. J. Williams, mab y cerddor D. G. Llyfnwy, yn feistrolgar dros ben y mae dyddiau braf o flaen y enrfc baoh hwn. Chwax. f" euwyd ar y crwth gan Arthur Hurley, mab Mr. Hurley, builder, fel arferol. Gellir dweyd yn ddibetrus mai dyma un o'r cyngherddau goreu y bum ynddo yn y lie hwn er's talm bellach. Molus moes eto. Terfynwyd trwy ganu yr anthem genedlaethol, pawb wedi cael eu llwyr foddloni, a'r cyngherdd yn grand success.—Eos Hijllon. Pasiodd Mr. John Jenkins, gynt o Ysgol Frytanaidd y He hwn yn y dosbarth blaenaf yn yr arholiad am drwyddedau, a gynaliwyd yn NgholegBangor. Mae hefyd wedi. euill trwydded gyilawii fel arluniwr. Y mae wedi ei benodi yn athraw o dan Fwrdd Ysgol Aberteifi. Y mae ei Iwyddiant yn glod mawr i Mr. T. L. Roberts, A.R.C.P., prif athraw Ysgol Frytanaidd y lie hvm.—Oohebifdd.

BARGOED, RHYMNI, A'R DERI. Gan fod llawer o edmygwyr a derbynwyr y GWLADGARWR yn byw yn y Ueoedd uchod, teimla,f yn ddiolchgar am ofod er awgrymu i'ch darllenwyr lluosog fy mod wedi cael cyfarfodydd yn y manau hyn, ac yn mhob un ohonynt bu rhai o'r brodyr ca,nlynol Dewi Glan Taf, loan ab Dewi, Morgrugyn Gwent, Myddfai Jones, Eos Bargoei, loan ab Ieuan, Llew Bach, Mr. Edmunds, Eosydd Mynach, Dr. Leigh, Dr. Llewelyn, Mri. Lewis, James, Thomas, J. Lloyd, Jacobs, ar- graffydd; Llewelyn, inspector a J. Cledan Williams. Cynaliwyd un y Bargoed yn y Greyhound cyfarfod Rhymni yn y Tredegar Arms a'r olaf yn y Bailey's Arms. Bu y brodyr a enwais, ac ereill, yn ffyddlon. Bum yn cael lluniaeth gydag amryw ohonynt, ac yn eu plith Myddfai Jones, yr hwn sydd un o'r ffyddlonaf a'r didwyllaf a weiais erioed. Joseph Lloyd, eto, sydd un o'r dynion ieu- ainc mwyneiddiaf a charedicaf. Jacobs, ar- graffydd, eto, mor siriol a charedig a gwenau yr haulwen a J. Cledan Williams sydd gerddor o nod, ac y mae ei fachgen ieuangaf, dwy flwydd oed, o'r enw Tommy, wedi ar- graffu ar fy meddwl, trwy ei wynebiaeth, fod -ynddo dalent a'i gwna yn «il Handel o gerdd- or, os ca fyw i weled oedran gwr. loan ab Ieuan eto a enwaf, ac y mae y brodyr yma yn nghyd a'u teuluoedd, yn teilyngu fy ni- olchgarwch gwresocaf, yn nghyd a theuluoedd y gwestdai y bum yn trigo ynddynt, ac hefyd yr hen gyfaill anwyl Hopkin Miller a'i deulu, o'r Deri. Y mae yn ddywenydd genyf enwi Dr. Hughes, Dr. Price, a'i fodryb a'i ewythr Mr. a Mrs. Edmunds a'r teulu ac 0 mor anwyl oedd ein cyfarfyddiad a. chael ymgom am yr hen amser a'u hanwyl fab Edmund, yr hwn sydd yn America er's blynyddoedd, ac a fu gyda mi yn yr ysgol pan llanc lleg neu 12eg oed. DEWI MABON A I ENSYNIADAU.-Druan ohono Y mae yn fy adgofio o'r frawddeg Pan tybiasant eu bod yn ddoethion hwy a aethant yn ffyliaid." Gan ei fod yn ceisio arfer ei irony wrth gofnodi fod Carwr Cyf- iawnder wedi gadael allan nodi "y pedwer- ydd" wrth godi o E i A, ac nid eilfed, fel y dygwyddodd gwall naill ai arnaf fi neu'r cysodydd. "Yr ochr dywyll," medd efe, dywell ddylasai fod. Eto, "ma,e dynion yn dod i weled eu perygl ac yn fioi rhag y Ilid a fydd i gysgod yr hwn a'u carodd ac a roddodd ei fywyd drostynt." Gan ei fod yn defnyddio "cysgod," dylasai ddweyd ctaig yr oesoedd cl neu bren y byivyd. Chwi welwch bellach ein bod ni, tua Llanfabon, yn gwybod rhywbeth hyd yn oed am gerddoriaeth. Gwyddom fod yr hwn a eilw ei hun yn Dewi Mabon, alias Dafydd Cwmbach, dro yn ol yn arwain cor bychan mewn eisteddfod ar "Let the hills resound," a chan ein bod yn bresenol, cawsom y fantais o'i weled yn methu cymeryd y pitch ei hun, ond yn ymddibynu ar arweinydd enwog o le arall, yr hwn a'i arweiniai ef a'i gor, gan ymguddio ar ei liniau yn nghanol y cor ar y pryd, rhag i'r beirniad ei weled, a dichon y gall fod yn gysur i wyr Dowlais hefyd wybod fod un mor enwog wedi bod yn apprentice yr amser hwnw gydag un o'n har- weinyddion, a dyma'r fath gyw o gerddor sydd yn ei haerllugrwydd yn tynu ei linyn dros un a fu yn tynu programme cyngherdd ar gais ei frawd, ac yn canu yn rhad ynddo hefyd er cael Dewi Mabon yn ol o'r Amerig. A dyma fel y mae hwn yn talu am garedig- rwydd. Gyfeillion cerddorol, gwyliwch rhag- ddo. -Mabonwyson.

CWMPARC. AGORIAD CAPEL NEWYDD YR ANNIBYNWYR. —Saif y lie hwn o fewn milltir a haner i Dreorci. Perthyna y gwaith glo sydd yma i'r Ocean Company. Mae nifer y trigolion tua 3000. Cychwynwyd yr achos Annibynol yn nechreu y flwyddyn 1874, mewn adeilad a godwyd ar ffurf dau dy anedd. Yn fuan, cynyddodd y gynulleidfa nes oedd angen am helaethu lied y babell ac estyn allan gortynau y preswylfeydd eithr oherwydd dyryswch a marweidd-dra masnach ni anturiwyd i dde- chreu y capel newydd hyd fis Mehefin di- weddaf. Tynwyd y cynllun gan Mr. J. Rees, Hillside House, Pentre, mab-yn- nghyfraith y diweddar B. Owens, Soar, Merthyr, yr hwn sydd un o'r architects mwyaf celfydd ag sydd yn y cylchoedd. Cy- merwyd y contract gan Mr. Charles Jenkins, Treherbert, yr un ag sydd yn adeiladu y deml newydd i Eglwys Annibynol Treorci. Cost iodd yr adeilad ryw ychydig dros £1700. Yr oedd gan yr eglwys zC150 i gychwyn, a chaw. sant addewid ar £100 arall gan D. Davies, Ysw., A.S. Deallwn hefyd fod awrlais pryd- ferth gwerth deg punt wedi ei roddi gan Mr. John Mathews, Cwmdar Beibl hardd i'w osod ar y pwlpud gan Mrs. Treharne, Pentre Farm; par o lestri cymundeb gan Mrs. Thomas, merch-yn-nghyfraith y Parch. W. Thomas, Rock bedyddlestri gan Mrs. Jones, Ystradfechan Row y gadair farddol a enillwyd gan y gweinidog, y Parch. J. Gwrhyd Lewis, yn eisteddfod Ystalyfera, wedi ei rhoddi ganddo i'w gosod ar y plat- form y cadeiriau ereill wedi eu rhoddi gan Mrs. Edwards, Treorci, Mrs. Williams, Mrs. Richards, a Mr. Evan Davies, Cwmpare; y 1 (. v"¡ .');: pulpit cushion gan Miss Walters y table cloth, gan Mr. David Morgan y Ilyfr hymnau gan Mr. James Morris; y carpels a'r blinds gan wahanol bersonau ereill o'r eglwys a'r gynull- eidfa. Dyddiau Sul a Llun, Chwefror 18eg a'r 19eg, cynaliwyd y cyfarfodydd agoriadol, pryd y gweinyddwyd gan y Parchn. W. Davies, Nantymoel D. Evans, Pentre J. Williams, Trehafod L. Probert, Porth- madog J. Thomas, D. D., L'erpwl; a T. Rees, D.D., Abertawe. Yr oedd yn bresen- ol hefyd M. Jones, Tynewydd; J. John, Bodringallt; I). Thomas, Tonypandy; T. George, Dinas J. Thomas, Carmel; J. Williams, (M.O.), Cwmparc; D. Jones, (B.), Cwmparc a James, (B.), Pentre. Cafwyd cynulleidfaoedd lluosog a phregethau nerthol 11 z;1 a dylwadol. Hyderwn y bydd ffrwyth tor- eithiog yn canlyn. Yr oedd yn hyfrydwch genym weled eglwys barchus y Methodistiaid wedi trefnu i roddi eu presenoldeb yn yr holl gyfarfodydd, yn neillduol y Saboth. Byddai yn dda i weled mwy o'r teimlad brawdol hym yn ffynu rhwng y gwahanol enwadau. Mae yr eglwys ieuanc Annibynol yn Nghwmparc wedi cymeryd arni faich trwm, ond y mae ganddynt yn weinidog a. phobl galon i weithio, ac wedi gweithio yn dda eisioes. Clywsom fod tua zC350 o'r £ 1700 wedi eu symud yn barod, ac os parha eu ffyddlondeb, diamheu y bydd y gweddill wedi eu talu cyn pen ychydig. Bydded llwyddiant mawr yn coroni eu hymdrechion. —Gymydog.

GENE DIGAETH. Cirwef. 14eg, priod Mr. Lewis William3, roll turner, Workington, ar fab, a gelwir ei enw ef John Asaph. Ah! dyma r6dd o'r nefoedd glyd, Mae delw angel yn ei bryd Mwy gwerthfawr yw'r un thvs, dinam, Na phobpt^th gan ei dad a'i fam. Boed einioes hir, a lion ac iach, I'n hanwyl loan Asaph bach A chywir iawn dilyned 61 Yr lesu nes myn'd idd ei g61. —Gariadfab. MARWOLAETHAU. Dydd LInn, Chwefror 19eg, yn 84 oed Mrs. Llewelyn, 5, Phillip-street, Mountaiu Ash, (mam y bardd a'r telynor, Llewelyn Alaw). Claddwyd hi y dydd Gwener canlynol yn mynwent yr Hen-dy-cwrdd, berdar, pryd y gweinyddwyd gan y Parcb. W. James, y gweinidog. Gwelw yw ein bardd mewn galar-am ei fam. Hyfwyn ro'w'd mewn daear Ond gwel, aeth ei henaid gwir I ogoniant yn gynar. -c. Chwefror 18eg, yn 29 mlwydd oed, Mr. William Llewelyn, Prichard Street, Aberafon. Cafodd gystudd caled, a bu yn dihoeni am flwyddyn o amser. Efe oedd unig fab gweddw ei fam, a bu yn anwyl ohoni, ac yn ffyddlon iddi hyd ddiwecld ei oes. Bu yn aelod ffyddion gyda'r Annibynwyr yn y Wern, Aberafon, am ilynyddau. Cymerodd rhan flaenllaw neillduol gyda'r canu, a bu yn dra defnyddiol yn y cylch hwnw tra parhaodd ei iechyd. Hebryngwyd ei gorph yn barchus gan gyfeillion a pherfchynasau galarus i fynwent y dref ar y Mefeher canlynol. Darllenwyd a gweddiwyd yn y ty cyn cychwyn gan Mr. Hopkins, ei weinidog. Dyrriimwn o'n calon nawdd y nef ar ei fam oedranus am y gweddill o'i hoes.-R. Morgan. Dydd Mercher, Chwefror Meg, Daniel Davies, Nantgarw, yn 21 mlwydd oed. Claddwyd ef dydd Sadwrn canlynol yn meddrod y Groeswen. Gweinyd Iwyd ar yr achlysur "gan y Parch. W. Rees, Glandwr. Gadawodd fam dduwiol, yn ngliyd a dwy GJnvaer a brawd i alaru 'ar ei ol.— Ciifail. Dydd Jan, Chwefror 15ed, wedi bod yn gys- tuddiol am rai misoedd, Mr. T. Watkins, yn 69 mlwydd oed. Bu yn flaenor yn Hermon, Dow- lais, capel y Trefnydclion Calfinaidd, am yr amser hirfaith o 30 mlynedd. Yr oedd yn ddyn o gyneddfau meddyliol cryf iawn, er ei fod yn anllythyrenol, fel llawer o'n hen dadau. Llawer cynghor llini a thyner gafodd Eglwys Hermon ganddo, fel y buasai galwad am hyny, er ei phuro oddiwrth weithredoedd drwg. Yr oedd yn ddirwcstwr trwyadl er yn ieuanc, ac wedi bod yn areithio a chymell ereill i wneuthur yr un modd drwy ei oes. Yr oedd yn hynod y ffordd yma yn saethu at gestyll annuwioldeb a'i holl allu. Ond y mae wedi ein gadael yn myd yr anial, "canys efe a fu farw." Dydd Llun, daeth llu o'i gyfeillion o bob enwad yn nosbarth Merthyr a lleoedd ereill, yn bregethwyr a blaen- oriaid, i osod y rhan oedd farwol iddo gada'i dadau yn Mynwent Newydd y Pant. Gwein. yddwyd ar yr achlysur gan y Parchn. Williams, Abertawe, Rees, Merthyr, J. M. Jones, Caer- dydd, J. Hughes, Dowlais, ac ereill. Chwithed yr awel falmaidd dros ei lwch hyd yr amser pan y codir ef i lys fo uwch.—Gymydog.. Ionawr 18, yn Pizon Run, ger Massillon, Ohio, John Smith, yn 68 mlwydd oed. Dyoddefodd gryn lawer oddiwrth yr asthma yn ystod y pum* mlynedd diweddaf. Y boreu Llun hlaeuoroll w farwolaeth tra yn dyfod allan o'i ystafell wely,, ewympodd i lawr oddiar y grisiau, megys pe wedi ei daraw yn ddisymwyth gan y palsy, a bu yn dihoeni o hyny hyd ddydd Iau, pan y rhodd- odd angeu derfyn ar ei boenau. Bu yn trigianu am amryw ilynyddoedd yn Rhymni, ac wedi hyny yu Aheraman, ac yn gweithio o dan Mr. Williams, Ynyscynon. Adnabyddid ef yn gy- ffredin fel John Smith, y coediwr. Claddwyd ef y Sadwrn canlynol yn ngladdfa. Massillon. Heddweh i'w lwch. Chwefror 4ydd, yn Hamilton, Gogleddbarth America Brydeinig, yri 66 mlwydd oed, Mr. John. Thomas, brawd Mr. D. Thomas, hosier, Llan- dysul, a Mrs. Bow en, 33, Francis terrace, Caer- fyrddin. Yr oedd Mr. Thomas, er yn frodor o sir Aberteifi, wedi ymgartrefu yn Ystalyfera, lie yr enillodd lawer o gyfeillion. Yr oedd yn un o'r dynion mwyaf didwyll, ac oherwydd hyny enillai serch pawb y deuai i gysylltiad a hwynt. Bu yn ngwasanaeth Dr. Rice, yn Hamilton, tua 13 o flynyddau. -J. Davies. Chwefror 18eg, yn 72 mlwydd oed, Mr. Thomas Griffiths, Arthur Row, Cwmafon. Yr oedd yn dad i'n hanwyl frawd, y Parch. T. Griffiths, Derwenlits, sir Drefaldwyn. Dyoddef- odd gystudd hirfaith, ond yn y diwedd tawel hunodd yn yr lesu, gan ganu yr hen benill hwnw,- Am lesu Grist a'i farwol glwy, Boed miloedd mwy o IÔ11," &e. 'J