Y Dydd

AT EIN GOHEBWYR. T. T.—Y mae eich cynnygiad am i Undeb Annibynol Cymreig gael ei ffurfio ar gynllun yr English Congregational Union, yn deilwng o ystyriaeth blaenoriaid ein heglwysi. Gallai fod o les mawr yn sefyllfa bresenol Cymru. Gallai fod Cyfarfod- ydd Mai yr Undeb yn Metropolis Cymru, neu yn un o drefydd mwyaf y Dywysog- aeth; a gallai y Cyfarfodydd Hydrefol fod yn y De a'r Gogledd bob yn ail, fel yr awgrymwch. Wrth gwrs, dyiai gwyr lleyg yn gystal a gwyr lien fod ar y Pwyll- gor; a gallai yr Undeb, os caiff ei ffurfio, gael Year Boole, a hanes ei weithrediadau. A byddai yn dda genym hefyd weled yn Nghymru Gynghrair Efengylaidd," neu gynnadledd o weinidogion a swyddogion eglwysig, yn cyfarfod yn achlysurol er cydymannog i gariad a chydweithrediad o blaid teyrnas y Gwaredwr. Mrs. J. a Mtiri.—Da, iawn genym ein bod wedi ennill eich meddwl da, a'ch gair da drwy yr ychydig a ddywedasom o blaid Hawliau Merched. Dylech gael eich hawliau; a dylech ymbarotoi i'w derbyn a'u defnyddio. Chwychwi ydyw hanner y teulu, a hanner y wlad, a hanner y byd. Y.mae yn deg iawn i chwi gael eich cylch, ac y mae yn bwysig iawn i chwi ei lenwi. Y mae dyrchafiad a llwyddiant ein gwlad, a lledaeniad gwareiddiad a chrefydd drwy'r byd, yn ymddibynu mwy ar eich gofal a'ch llafur chwi, nag y mae neb yn ddychymygu. R. T. R.—Yr oedd Samuel yr Herald yn haeddol o'ch cerydd am ysgrifenu mor frwnt danfugenw. Y mae dau neu dri eraill heblaw chwi am roddi tipyn o gerydd iddo am ei dro bychan isel; ond dichon mai hogyn bychan ydyw ac na wnaiff ef ddim tro bach felly byth mwy. Y mae llawer yn dweyd y dylasai Gol. mawr yr Herald ddysgu gwell manners iddo; ond nid yw pobl fawr ddim yn cadw bob amser at reolau good manners. Ymofynydd.—Dymuna gael gwybod a yw Seryddiaeth Robert Roberts, Caergybi, ar werth gan rai o lyfrwerthwyr Cymru.

YR ETHOLIAD DYFODOL. UN o'r adegau pwysicaf yn y wlad hon yw amser etholiad ein cynnrychiolwyr i'r Senedd. Mae yn rhy amlwg fod gormod o ddifaterwch ac esgeulusdra wedi bod yn mhlith y Oymry fel cenedl, yn nglyn a'r mater pwysig hwn, trwy yr oesoedd. Mae hi yn ddigon o wirionedd fod cenedl y Cymry yn rhagori mewn llawer o rinweddau,-y maent yn dawel, gonest, a chrefyddol, efallai uwchlaw un genedl arall; ond hyd yma rhaid addef nad ydynt erioed wedi dyfod allan fel gwleidiadwyr goleuedig, pen- derfynol, a grymus, i honi eu hawliau, a mynu teimlo eu dylan- wad yn ffurfiad a gweinyddiad eyfreithiau ein teyrnas. Beth bynag yw yr achos o hyn, dyna yw y ffaith. Pan y mae tair rhan o bedair o drigolion y wlad yn Ymneillduwyr goleuedig a phenderfynol, os nad rhagor, yn deall ac yn gallu iawn-brisio rhyddid gwladol a chrefyddol cystal a neb, etto nid yw yn ym- ddangos eu bod erioed wedi dychwelyd cymaint ag un Ymneill- duwr i'w cynnrychioli yn y Senedd. Ac nid hyny yn unig, ond y mae llawer o wledydd a bwrdeisdrefi llawn o Ymneillduwyr, wedi bod trwy y blynyddoedd yn euog o'r aiferiad anghyson o ddychwelyd y Ceidwadwyr mwyaf culfarn, a gelynion penaf pob rhyddid, yn wladol a chrefyddol, i'w cynnrychioli yn y Senedd. Mewn gwirionedd, y mae yr ymddygiad hwn o eiddo Rhydd- frydwyrac Ymneillduwyr Cymru, wedi bod, ac yn parhau i fod, yn destun syndod a galar i Ryddfrydwyr ac Ymneillduwyr Lloegr; ond gobeithir fod yr amser wedi dyfod, pryd y tynir y gwarth hwn oddiar ein gwlad. Gallai mai y prif achos o'r difaterweh hwn gyda materion gwladol yn mhlith y Cymry fel cenedl, yw y diffyg sydd wedi bod yn yr ymdrech i'w haddysgu yn egwyddorion gwleidiadaeth Ryddfrydig, ac yn neillduol y syniadau hyny a goleddir yn eu plith, sef nad yw y pwnc yn perthyn cymaint iddynt hwy, ac nad oes unrhyw bwys neillduol yn nglyn a'r fath symudiadau; ac uwchlaw y cyfan, nas gallant hwy wneuthur nemawr, os dim, y naill ffordd na'r Hall gyda gwleidyddiaeth. Ond pan oleuir meddwl y Cymry yn iawn am eu dyledswydd, y darbwyllir hwynt yn llwyr am bwysigrwydd y pwnc, a'u dyledswydd arben- ig hwy i weithredu er ei gyrhaedd, y mae ynddynt ddigon o eiddgarwch, digon o wroldeb i wynebu unrhyw anhawsder, a digon o gydwybod er peri iddynt barhau yn yr ymdrech nes dwyn allan farn i fuddugoliaeth. Er prawf o hyn, edrycher ar eu dewrder, eu dyfalbarhad, a'u cydwybodolrwydd yn ymladd eu ffordd dros burdeb ac ysbrydolrwydd crefydd, a'u hymneill- duaeth oddiwrth gysgadrwydd, difrawder, llygredigaeth, a gau- egwyddorion y grefydd wladol. Do, fe ddyoddefodd llawer o'r Cymry yn yr hen oesoedd fwy o ddirmyg, erledigaeth, colledion, a eharcharau yn achos eu crefydd oddiwrth glerigwyr ac uchel- wyr ein tir, nag a feiddiant gynnyg yn awr ar Ymneillduwyr y Dywysogaeth, er maint eu gofid, eu galar, a'u digofaint llidiog wrth weled egwyddorion rhyddid gwladol yn ffynu, ac yn neill- duol wrth glywed bloeddio i'r gad i dynu i lawr uchelfeydd llygredig y grefydd wladol, a setydlu yr egwyddor fawr, deg, a chyfiawn o gydraddoldeb crefyddol yn ein plith. Mae helaeth- iad yr etholfraint, a'i hestyniad i feddiant dosbarth lluosocach o drigolion y wlad nag o'r blaen, bob amser yn peri echrys-fraw ac oergri yn ngwersyll y Ceidwadwyr, yn neillduol y clerigwyr. Pan basiwyd ysgrif y Diwygiad Seneddol yn 1832, yr hwn a estynai yr hawlfraint etholiadol i ddosbarth lluosog o'r trigolion nas meddent hyny o'r blaen; pan ddeffrodd Ymneillduwyr ein teyrnas o ddifrif i wrthwynebu talu y dreth Eglwys; pan gwt- ogwyd ar Eglwys yr Iwerddon trwy dori ymaith ddau o'i harchesgobion, a deg o'i hesgobion, a chymeryd swm dirfawr o'i chyllid i'w ddefnyddio at achosion eraill; ac yn enwedig pan y dywedodd Iarll Grey yn Nhy yr Arglwyddi, ei bod hi yn hen y bryd i esgobion Eglwys Loegr, yn Lloegr a Chymru, drefnu eu tai, syrthiodd braw echrys i fynwes y clerigwyr. Ac ar yr am- gylchiad hwn, gan gymaint braw ac ofn colli gobaith eu huwch- afiaeth a'u helw, fe ymgasglodd rhyw rifedi penodol o honynt yn nghyd i dy y Parch. Hugh J ames Rose, yn Hadleigh, Suffolk, i gymeryd i ystyriaeth pa foddion a ellid ei ddefnyddio er lluddias i ryddid crefyddol i ffynu, a darostwng yr Ymneillduwyr ac Ymneillduaeth yn y wlad, ac er diogelu a dyrchafu Eglwys Loegr. Yn y gynnadledd urddasol, glerigol hon, gwelid y gwyr enwog a dysgedig Froude, Keble, Percival, a Newman; ac mewn cysylliiad a. hwynt, os nad yn bresenol gyda hwy, yr oedd Dr. Pusey. Ac yn y cyfarfod hwn, penderfynwyd ar gyhoeddi y traethodau hyny a elwir mewn ffordd o hynodrwydd—"Traeth- odau Rhydychain," y rhai sydd yn llawn gyforiog o egwyddorion Pabyddol, a gwrthwynebol i egwyddorion y diwygiad Protest- anaidd; a dyma yr adeg a dyma yr achlysur i sefydlu yr heresi Babyddol yn Eglwys Loegr, yr hon a elwir "Puseyaeth," (oddi- wrth enw Dr. Pusey), yr hon, erbyn heddyw, mewn ychydig uwchlaw 30 o flynyddoedd, sydd wedi llwyr a hollol ddirywio rhyw ddosbarth dirfawr o glerigwyr ac eraill yn Eglwys Loegr, oddiwrth Brotestaniaeth at Babyddiaeth, yn ei holl hagrweh ritiwalaidd. Ac os oedd y mesurau ag oeddynt ar droed mewn cysylltiad ag ysgrif Diwygiad Seneddol yn 1832, yn creu y fath gynhwrf a braw yn ngwersyll y Torïaid a'r clerigwyr, beth na ellir ddysgwyl oddiwrthynt yn bresenol, pan y mae yr ethol- fraint wedi ei hestyn mor eang ag i fod yn bleidlais dy-yddol ('household suffrage'); pan y mae y dreth Eglwys orfodol wedi ei dilëu; pan y mae Ty y Cyffredin wedi cyhoeddi ei benderfyn- iad, y rhaid agor Prifysgolion Rhydychain a Chaergrawnt i bawb fel eu gilydd, yr Ymneillduwyr yn gystal ag Eglwyswyr; ac yn enwedig pan y mae cynnrychiolwyr y bobl yn y Senedd, trwy fwyafrif grymus, wedi selio dadwaddoliad a dadgysylltiad Eglwys yr Iwerddon? Pan y mae yr holl fesurau. pwysig uchod, (oddi- gerth, fe ddichon, pwnc y dreth Eglwys), megys yn tafoli yn y glorian, ac yn aros penderfyniad yr etholiad nesaf er gwybod pa un ai eu llindagu, eu damsang, a'u gwrthod, gan Dy yr Ar- glwyddi, y Ceidwadwyr, a'r clerigwyr, ynte mynu eu pasio gan fwyafrif "digonol" yn Nhy y Cyffredin, fel na faidd yr esgobion y a holl Arglwyddi Ceidwadol y Ty Uchaf eu gwrthwynebu. A ellwch chwi, Ryddfrydwyr, Ymneillduwyr, a hoffwyr crefydd ysbrydol, beidio a dyfod allan fel un gwr i'r ymdrech sydd ger- llaw1 Gwregyswch lwynau eich meddwl, a byddweh wyr yn yr ymosodiad. Gwneir pob ymdrech a all cyfoeth, bygwth, a hud- oliaeth ddwyn o amgylch, eu rhoddi i weithredu arnoch; ond ystyriwch bwysigrwydd yr amgylchiad, ymunwch a'ch gilydd i weithredu, a byddwch benderfynol yn eich ymdrechion, a bydd y fuddugoliaeth yn fuan yn eich llaw. Cewch glywed, mae'n ddiau, lawer o edliwiadau gan eich gwrthwynebwyr, y Ceidwad- wyr a'r clerigwyr, fod mesurau Gladstone, ag sydd eisoes o flaen sylw y cyhoedd, yn agor ffordd i Babyddiaeth i lifo dros ein teyrnas, i ddadymchwelyd y cyfansoddiad Prydeinig, ac i beryglu gorsedd ein Brenhines, &c.; ond na ofelwch am yr un o'r pethau hyn, canys gwyddis yn rhy dda o ba gyfeiriad y maent yn dyfod, a pheth yw y gau amcanion mewn golwg wrth eu cyhoeddi. Mae amgylchiadau yr amserau y fath fel y maent yn gofyn i Rydd- frydwyr, nid yn unig i fod yn unol a'u gilydd, ac yn benderfynol i gydweithredu a'u gilydd yn wyneb llawer o wrthwynebiadau a all gyfodi yn eu herbyn, ond dylent hefyd arfer llawer o bwyll, arafwch, a doethineb yn eu gweithrediadau. Mae llawer o fes- urau gwerthfawr y dysgwylir eu cael mewn canlyniad i'r hel- aethiad diweddaf a wnaed yn hawlfreintiau etholiadol ein gwlad; ond er mor werthfawr ac angenrheidiol y mesurau dysgwyliedig hyny, na fydded i etholwyr Cymru golli eu golwg ar brif bwnc y dydd ar esgynlawr yr etholfa, sef dadwaddoliad a dadgysyllt- iad Eglwys yr Iwerddon a'r llywodraeth. Dyma brif bwnc gwladwriaethol y dydd, pwnc nas gall holl elyniaeth y Ceidwad- wyr, a holl gyfrwysdra gwenwynig y clerigwyr trwy y deyrnas, ei gadw i lawr, na'i guddio o'r golwg.