Tarian Y Gweithiwr

rYFARFOD I ANRHYDEDDU MR EVAN OWEN YN NGHAERDYDD. Dyclid Mawrtb, Mawrth, 31, cyfarfyddodd ■ vnulliad lluosog a, cbynrychioliadol. yn) yr '•Institute of Eg.ineers, Caerdydd, i 11 dybem 0 fodi yn dystlon ar achlysur anrhydcddR.i fr¡rwy anrhegu, Mr Evan Owen, Y.H., yr -L.wn sydd wedi bod: yn ysgrifenydd; cyffredint- 01 Cymdeithas Ddarbo'dol Barhaus Mwa- wvr Deheudir Cvrnru am y 22 mlyned-d ddii- wedidaf. Llywyddwydl y cyfarfod: gan Dr. T. W. Parry, Ferndale, ac yn mhlith y rhaI oeddiymt yni bresenod oedd! y camlynol: He'nadur Edward Thomas, Y.H. (Maei Caerdvdd;), Meistri James Miles, a. D. Bo-wen, Abercarn; Mr Meredith, Watte- townl; Prifathraw W. Edwards, Athrofa. y .Bedy Idwyr, Caerdydd; Parch. Charles Davies;. Caerdydd Mr J. P. Gibbon, Giofa v North Navigation; Mr Thackaray, Mr J. T. Barry, Cynghorwr J. T. Richards, Meistri D. B-eynon, Caerdydd; Au,stini Jenkins, D. 'Ellis, "Cwmni Glo'yr Albion; Cynghorwr Gregory, Ffynon Taf, Mr Jemkin Thomas, ZD Glofa-y Caerau, a, nifer luosog ogynrych- iolwvr yn cynrychioli gwahanal Adtanau y Gymdeithas Ddarbodo'i. Yr oedd! Mrs. Evan; Owen a Mrs j. P. Gibbon hefydi yn bresenol. Darllenodd* Mr M. Roberts-Jones, <eyifreithiwr, yr hwn oedd yn gweithr-edu fel ysgrifenydd i'r mudiad, nifer 0. lythyron. ym- ddiheuriadol yn datgan. gwertMawtogiad) o wasanaeth Mr Evan Owen oddiwrth Ar- glwyddi Tredegar, Syr John, Dillwyn Llew- ellyn, Bar., Syr Wm. Thomas Lewis. Bar., Syr Alfred Thomas, A.S., Mr R. Y. Evans, oyfreithiwr; Mr Pbineas; James, Abercarn (ar nn Co], Herbert, C.B.); Mr Blandiy Jenkins, ax- ereill. Cynwysai yr anrheg Anierchiad! Goceurecb- ig. 'cheque' ami ^580. oriawr a. chadwvn aur i Mr Owen, ac o-riawr a aur i: Mrs. Owen. Cynwysai yr ane-rchiadl ddarluniau c Mr a Mrs: Evans, yn mghyd; a, darlunaiui llai a (Ylygfevddl yn mywydi glofaül, a d&rifeiwydi ef gan Mr M. Rohertsl- Jones fel y canJyni: "Gad! dy arndddfaidl, Myfi a'u cadwaf le fawynt: yn fyw, ac. ymdkiirieaied! dv weddwon yncf fi." I Mr Evan Owen. Ysw., Y.H., Ysgrifen- ydd! Cyffredinol Cymclieithasi Ddarbodol Barhaus M wnwyr Deheudir Cymru a Sir Pynwy. Anwyl Syr,—Yr ydym, ni., Bwrddl Llywodlr- aetho;} y Gvmdjeithas uchoct. yn a,r yi achlysur hwnf i dldaitgani ein gwerthfrawr- ogiad! o ch gwasanacth maith a ffyddlon am drcs 21 01 flynyddau fel ysgrifenyiddl cyffrecEnûl y gymdeithas hon. Yr ydym, yn sylwi gydn: bodldhad a phleser mawr ar y cynycid sydd wedi IITI ar y Gymdeithas yn ystod tymor ech ysgrifen1- y-ckiiaeth, ac hefyd yr vdym: yn ymiwvbodol o r fFaith fod y fath ddiefnyddiioildeb' a, ilwydidliant ag sydd' wedi eu profi i'\VI cyfrif i radidhu helaeth i'r rlvfalbarhad, yni, a'r gwasanateh anhunangar y.r ydych, chwi bob- .8ms,er wedi ei dkllangGsi er h,ynvyddiant' yr achos. Mae y:n> rhwym OJ fodl wed;i rhodd.i--balch- • Jer i chwi eich bocl wedti bod! yn .-gyfrvrmg: gweithgar i ddosbarthu. y swim: o' ^650.000 i uwchlaw 1.700 o weddwon. 3: 100 o amddiiaid, a 200,000 o weithwyr a giwyfwyd nfld tnvy" un bai o'u heiddvnt hwv, -on! trwy bersglon anoohelad'wv e.u gooruch- •\vyliaeth anturus, ac mae y baJchder hwnw yn sicr 0 fodi wedi miwyhau Üi herwrdd: eich bofll yn glwybod! fodi -ein cymd'eithas wedii bodi yn aHu nerthod i gadw heddiwch & ch.ydi- gordi rhwng meistr a, gweithiwr vn y rfos- harth hwn am gyndfer o flynyddo-edd. Mae eich presenoldieb buani gerbron p. j, ■giofa. bob tro y dig-wydd^i tanchwa, eich gofal dyfal, aich sylw o'r rhai mewn cyfynp- der, yn ddngwyddiadau yn, eich, bywydi pai x;:i a, fydicfeut yn ca.el eu hadgofio, genych g} da. boddhadl mawr. ac yr ydym yn, teimlo tod' eich ilwyddiant; mawr vn v materion hym J raddiau helaeth i'w: cyfrif i'r ffaith eich, bod ^■n eich dyddiau boreiK)i vvedidierbynt eich by^oli.aeth trwy wei-thio mewm glofeydd1, ac derbyn y wvbodaeth weithredtal w'ecii profi moT dd-efnvddioi i chwi mewn achosion dtisvfvdL fod! Ynl agon i £ 600 w £ d(i eu ,ni>s.gn o at y dysteb hon gan bob dos- v.iitn o r bob! yn brawf diigonoi o'r parch L'cbe'l a roddar 1 chwi o n1 „ l Ui nui am' eich gwaisanaeth y cyhoedd yn gy £ Fr»liD0., J. ar raIli -mysgi.fcyr yr ydym, yn, ra.Hellac'-h vo. <*fj, eich. an«yl briodl ymrcAtete i &fer- ;™ onawr a. diad,vvn aur fel» ifchanou girerthfaivrogiadlg,vrrao„ rfr /vm •orth gicfnogaeth werthfawr y m,a- Mrs „«ii bod, i ctari mth gyflawni eich •<■0 Je(j,s\vyddiau prydterus. Yr ydym ym mawr obeithio y bvdd i'r g}mdeithas hon, yn; nghvd! a sefydJiidan' yr ydych yn daJ perthvn-as hwynt, 1 barhau i fwynhau y lles ol ch, pro,f- --■> maith, eich, barn aeddfed, a'ch cyfadda,s- masnachoJ, ac yl bydd; i'ch bywyd dyfodi- ei ddilvn gan gymaint o Iwydd a.cr ■>u y gyirideithas v mac genym yr ant ,ydedd!cÙ chynrychio,]j; .••vTwydd-wy-d' ar rap. y Ewrdd Llywodraeth- a'r TanysgrifwyrJohn T. D.'Llewellyn, j Llywydd Edward Jones, a Henry Thomas, Isdywyddion; W. Thos. Lewis, Cadeirydd V Bwrddi Llywodraethol; Joseph Price. i&- gadieirydd y Bwirdd Llywodraetr.ol; Louis Ty'lor/Cadeirydd y Pwyllgor Arianol; John Lewis, is^gaideiryddi y Pwyllgor Arianol; T. W. Parry,trvsorydd; M. Roberts Jones, ysg. Trosglwyddvvyd1 yr anrhegion yn nghanoi banllefau o gymeradwyaexh i Mrs. Owen gan Mr Henry Thomas. Is-lywvdd y (:n ac i Mrs> Owen gan, y Cadeirydd. Dywedai y Cadeirydd ei fod yn teimlo Vrth ei foddi. i fod yn bresenol ar y' fath achlysur i anrhydeddu un ag yr oedd efe yn ei a.flnabod er's dros 20 mlynedd1, ac uny Ii oedd ef wedi ca,el 'ei ddysgu i'w barchu am gysondeb ei dymher. a'r tnodd P, r og yr oedd efe bob amser wedi cyfia.v.fii y dlylediswyddau pwysig a. syrthiasai ivvi ran. Yr oedd wedi bod- yn bleser neiliduol i seer oedd o'r tuaiian i'r gymdeithas i 11110 yn yr anrhegiad, a pine buasai y dysteb wedi cy- rneryd lie rai Mynyddau. yn righynt, pan, yr oedGI y gymdeithas ar uchelfani ei Ilwyddiant, nidi oedd. ympetruso dim i ddweyd y buasai deirgwaith gymaint ag yw yn bruen-ol, er z7, c:l, I cymaint ydy w. Dywed'ai Mr James Miles (Glofeydd, v National) iod Mr Owen yn ei swvddi fel ysgrifenydd. cyffredinol Cymdeithas Ddar- bodOll y Mwnwyr wedi dantgos; ei hun fel v dyn iawn yn y He iawn. Yr oecldl gwell dewisiad yn anmhosibl. Yr oedd yn ddyn oedd wedi codi o blith y gweithwyr. ac nid oedd arnoi gywilydd, o hyny1, ac yr o-edd ei gyd'ymdeimlad yni natuTiol' gyda'i gydl-ddyn- ion. Yn nghyfla,wniadau y gymdeithas, lY bryd bynag y byddai amheuaeth. yr oe-'J Mr Owen a'r Bwrdd wedi troi a Oichr y gweithiwr, ac yr c'cddi ef (y siaradwr) yn cyhoeddi yn ddrbetru-s fod; pa. Iwyddiant bynag oed'di wedi ei gyrhaedd' g-n y gymdeithas yn. y goTpheno.1 j'w briodoli i raddau helaeth i'r diwydrwydd rhesvmiai..ol a pha lln yr o-edd; Mr Owen wedi d'wyt ei waith yn mlaen. Yr oedd wedi gweit'do mewn amser ac allan o. amser ar rani y gron- fa, 3.' b-yddi diolchgarwch yr aelodau yn ei I doilyn pa, bryd, bynag y deuai y gronfa ix ben. Dygodd Mr Evan Richards, Cilfynydd, dysticulaeth i'r parch a'r hoffder 01 Mr Owen gan y gweithwyr trwy y maes, glofaol. Dywedai y Prifathraw Edwards v gallasa, e; fel un- o'r tuallan ddwyn tystiolaeth, o> hyn, oil a ddywedwyd yn yr anerchiarj, o herwydd yr aedd pawb. oedd, yn adnalx.d Owen ynt gwybod am ei hymher adidfwynt evreddylgarwch, ei ddiwydnvydd diflino, ;?:i sHu. masnaohoi, a'r- sel yr ocdd wedi ei ddwyn, i orphwys air ei wasanaieth am law j- 'J, flynyddoeddi. Yr oedidi wedi Ilanw. ac vn parbau i lamw swyddi pwysig; o'r tuallan i'r gymdeithas, a.c yr oedd y rhai sydd yn hyw yn Nghaerdydd, yn gvvybod pa, mor werthfawr y mae ei^ wasana-eth, mewn llawer cylch. Nis gallai dim fod yn fwy boddhaol na'r ffaith, fori hyrwydtdtoyr v dysteb' vtn canfod1 y rb;a,n anrhyd-eddius oeddl Mrs Pwen, wedi ei lanw yn mywyd, eu cyfaiU. Dvweclai Mr D. Beynon. vr hwn: oedd, yn siarad oddiar adnabydd!iaetb>gvdoesol a'r oerbynyddt, nad ofeddl yr ij#f'arwvdd: 0' ormod- iaethyn yr anerchiad, a thystioiaethodd Mr Austin Jenkins, fel Cofrestrydd y Brifysgol, i'r gwasanaeth, gw'erthfawr a gyflawnwvd gan Mr Owen, i'r -sefydliad hwnw. Siaradbdd Mr Benjamin Jones, Aberaman. hefyd. Dywedai Maer Caerdydd1 (Henadur Ed. I Thomas) ei fod yn foddihaol iawn i weled yr anr-hiy die did1 hwn i Mr Evan Owen; un o'i gyf- eilfion hynaf yn Nghaerdydd. 'Nid dvn i wneyd, pethau yn hanerog oedd, Mr Owen, yr oedd, yn ei hell enaidi a'i galon yn mhob symudiiadr crefyddol a dyngarol ag a d. at thai i gysylltiad a hwynt. Buasai y fath gydJnaby-ddiaeth, ardderchog o'i was^i aeth rha.goirol yn cefnogi d'ynion ereil] oeddi- ynt yn llafurio erlles y cyhoedd i d dyfal bar- er, dich°!n' ^dldynit1 yn awr ac yn y man r einiio yn flimed'ig, rhag ofn na. fuasai eu g^sanaeth. yn dderbyniol gan; y rhai y vmdd 011 PlliA Yr asr m°r Syfad«;as i weithio heddyw dvdd Vni 'rlac °'ec,-dynt hwy yn Nghaer- crw-r^hfawr" at -y cvm^orth Siaxadtoddi Mr John Davies! MertSr'T^d" Meun atebiad. dywedai Mr Oweiii/iT hVn a doerbynnvyd' gydn, bonDefa,u uch;j v fforchwy] o- rodd, atebiad: Cyflaw:„ M fa^ achlysur y peth, m,v-vaf dyrys oed,d we,ii ei nuofi eri<„e: i. Yr cedd: ad0Iygia-t „ y.s^deithas yn,ei orfodi i d«m,ic° vnMch or hyn oedd wedi ei gvrhaedri v 1 sefydiad y gymdeithas wedi bod Vn achm o bryder mawr. Yr oedd y Gronfa Barbae! yn. fath, o ffu-rf newydd o undieb er .-efroo-i darbodaeth. Yr oedd ydrychtechhd 01 Darotoi ar gyfer damweiniau unigol yn, ogystal a damweiniau lluoscicach. yn hen ond yr oedd ei osodiad mewn. gweitbred vn newydd; Yr oedd Syr William Thodas Lewas wedi diadleu ynr gryf dros hyny mor bell yn Oil a 1867—blwyddyny danchwaofnr ad'vvy honoi yn Ferndale; ond; ni osochvyd y cirychfeddw] o ddit-rpar argyfer pob math o ddamweiniau i ffurf gyffyrddiadol hvd a n vvy 0 dyn 1881, pan v sefydlwvd y deithas gan y diweddar Marquis of Bute Syr William' Thomas Lewis, Mr Louis Tvlor ac ereill. Y n fuan wedi iddcs ddechreu ar ei wasanaeth fel ysgrifenydd cyffredinol can- fyddbdd na, fyddai ei swydd yn segurswydd. Yr oedrll rhwystrau yn dddgpnol. Yr oedd yn rhaidi symud rhagfarn tiwfnwreiddiol, ac yr oedd yn rhaid gorchfygxi gwrthwynebiad cryf. Gydia, chymhorth a chyclweithrediad y Bwrddl Llywodraethol a chyfeill ion ereill y symudiad gwnawd cynydidl sylweddol, ac mae cofnodiad 01 waith y gyimdeithas yn ys- todi y 22 mlynedd ddiweddaf yn rhodd'i y prawf goreu o lwyddiant eu hymdrechion. Yr oedd yr ychydig ffigyrau a, reddwyd1, yn yr anerchiad yn sia.rad cyfrolau. Beth, bynag allasai ffa'eleddau y gymdteithas a'i g\\tein>- yddwyr fod, yr oedd un ffaith yn sefyll aliani yn egliir, sef ei bodi wedi dwyn rorfoledcf a, dedwyddweh i gartrefi miloiedd o weddwon ac amddifaid, a, diolchgarwch a llawenydd i galonau tyrfa 0 \with-wyr amfus. Moir bell ag. yr oedd ef yn gwybod.rid; oedd un o'r 1,300 gwieddwon oeddynt yn derbyn tal o'r g'.rn,deithas erioedl wedi ceisio ami dal o'r plwyf, ac yr oedd! y ffaith hon yn unig yinj ddigon o gyfiawnhad1 am fodo'aeih sefydl- iad o'r fath. Yr oedd! ytaliadau o'r gymf- deithas: bob amser wedi 1 yn; gyffy'm ac y" gyson, ac er fo,d! y sw I JIJ a'r pwyll- gorau wedi delio ag ir 200.000 (> ach'csioni, yr oedd nifer -J ialldwi-iaeth- an y bu yn rhaid, cael gwasanaeth cyflafar- eddwyr atynt yn rnhell islaw; 60. Yr oedd; dyfarniad y cv fiafareddvvr mewn llawn 75 v cairt o'r cyfryw. wedi bodi o ochr y! gyni- deithas. bob amser wiedi bod yn gyflym, ac hyn i raddau he!aeth i'w priodbli i wasanr aeth gwerthfawr Dr. T. W. Parry, cadeir- if y c\'farfod. amser ac arian. pa un oeddi- ynteu moddi yn ddirwgnach ganddo er lles- 01I1 buddianaui yr aelodau. ac yr oedd! gvverth ej, wybodae'th, a'i farn- se-fydlog wrth ddelio a r gwabanoi achos,ion yn anmhrisiadwv. Y f oedd ilwyddiant y gymdeithas yn y gor- phenol i raddau helaeth i'w briodoli i set yni, a dK falbarhad y Bwrdd Llywodraethol, ac er ei fod yn: cael ei gyfew^odH: o gyflog- "yr a: gweithwyr nid oedid oirn- culni dos- barthol: wedi ei ddangjos yniddio. Wedi cyfemo. at y gwasana.eth a r-odUwwtii i'r gyn>- fl'e.tnas gan Syr John Liewelyjju. Syr Wniu a Mr Louis Tyiar,. dyw-ediodd1 y; siaradwr rod y gymdeithas w:edi cael gor- pnenol gogoneddus. Yr oeddl ei dtefniyddn iolcteb yn cael ei gydnahxt: gan bob ochr. J °'edd ei dyfodol yn anihawddl i'w hysbysu,. Wrth derfynu, dxlochai. Mr Owen yn: galonog i 1 tany'Sgrifwyr 1 luosog, y Pwyllgor. ac vni nedlduol yr ysgrifenydid gallL/J Mr M Roberts-Jones. • P, Pa srwvdJ pleidlais o \lidioJdi.?'if'w1ch ar gyni- vgiad Maer Caerd!ydd! ac eiiiadl Mr Jacob d reharne. i Dr. Parry am srade'irio*.

-0: NODION. Y mae llawer 0' elyniaeth a chas yn. y byd yn unia o herwydd, angbymd'eithasolrwydd po-bl. Y m,ae Vrngymderrhasiadl yn hanfodi- ol i gyd-ddeailltwriaeth. drwyadl. Casin^b golud tuag at lafur yw yr unig reswmi dros wrthod cydnabyddiad masnachol a gwieith- faol o hono. Y mae cymdeithas yn, angen, rheidiol i wareiddiad. Y mae pob achos neu achlysur rwystra i blant dynion: ddyfod at eu gilyddi ac adwaen eu gilydd! yn bechod. Plant Duw ydym;, ebe y Gair; oiid nid allai neb feddwl hyny wrth ein-, hymddiygiad. Y mae Rockfeller a'r clym- bleidgar ereill, oil yn erbyni cynllun yr Ar- lywydd! Roosevelt i gael trafodaethau o'r fath i gyhoeddusnvydd. Naturiol iawn. Y mae adar y nosl yn unfrydol ynt erbyn to-riad y dydd a, chodiadi yr haul. Dyddi tegweh a chyfiawnder yw nios, y cyfryw bobl. Yn y nos y mae yn ddydd marchna,d pob camwedd a chamchwareu. 0 anfod.di llawer o greaduriaid rheibiig y daw VI1 ddydd. Gwawried! v bore, serchi hyny.

o: PENRFIIW CEIBR. Y Gymdteithas Lenyddoi. Ciowyd v gyfres cyfarfcdydd \vytti1::}scl i fyny nos: Wener diweddaf a phapyr y Parch. R. Morgan. Ei dtestyn oedd, "Cipdrem ar Ddinas Alexandria. Yn absenoldeb v llywydd arferol erholwyd Mr W. James, (manager) yn gadeirydd am y noson, Gwyddis yn -eithaf da am ddyddbrdeb Mr James mewn, llenyddiaeth herx, ac yn, en- wedig mewn hynafiaethau deaB oleuni ar vr Ysgrvthyr Lan. Per)" ei bresenoldeb i'r hyf a'r anwybo-dus wladeiddio; ie, a chywil- yddio am esgeuluso chwi-lio am wybodaeth. Ond nid trwy ddyno-ethi ychwaitb, ond, yn hytrach wrth arliwys allan 0'1 gofffrau wybodf- a,eth newydd a hen, a thrwy hyny ddeffro'r meddwl i\v wa-elodion. Ni roes neb fwy o gefnogaeth i gychwyniad y- "Gymdeithas Gyffredinol" na Mr James. 'Efe i raddau pell, trwy eiriau carediig, foes yni yn yffit- drechion yr aelodau i bara'n mlaen )111 ngwyneb rhwystrau fyrdd. Teimlir yn bur rhwymedig hefyd i'r gefnogaeth, wych gawd gan. y P ichn. R. Thotmas. a W. R. Jones— yr u an weimidog; vm^elododd vn y Gy 1 le h is. Rhodidodd; yddau wr parchr ecÍig uchodhyd braich o wa&anaeth. ar hyd y tymor. Agoioddl y delay, eu drysau led y pen i'r aelodau i ymgyngho-ri: ai hwij, ar hyd) y ffordd. Ac y mae liwyddi ant y gyfres cyfarfodydd. ac yn arbenag "DdatWiad Dydd Gwyl Dfewi," i'w briodoli, lawer ididynt hwy jJ1 dau. Ondi yn aWI at bapyr y noson. Galwodd y llywydd a.r Mr Morgan i d'dar Hen e-: bapyr ar "Alexandiia." Rhoddbd-d Mr Morgan, i'r cyfarfod bapyr —cipdrem oh wedi; ynta.u. Ta.flod.d; iii ol ar1 y 'soil/ gan adael ar ryddid, V gwrandawyr i cMfilyn yr ymchwiIiad yn mhellach. A [ gellir sicrhau, Mr Morgan ei fodi wedi deffro c chwilfrycledd: yr aelodau. Myrir gwybod mwy am y d'diinas fawr hono gan bawb a'i ciywo CrybwyUûdd; am y lyfr-gell aiv ferth gasglwyd yn nghyd yno, ac am Ariusi a\ gyffeil-iornad Pwysleisiai'n drwm ar At ha IK! si us iddo, sefyll ar ei wadinau ei hun yn erbyn byd cyfan. Saif gnirioi-iedd; ynt (klligryn, yn ngwyneb y rhyferthwy' crvfaf. Ondi yr un pryd: dylid bod! yn bur ofalus, i rai. gwanach, a llai goleuedig nag Athan, asius, na chamgymerir mympwy ami egwydd- or. Dylid aberthu pobpeth "i gachv eg- wyddtir; ond- cloddiier yn ddiwfill, a: manwl- chwilier rhag i gulllil dygiadd-fyny a, phrixv' der maciteas-joiii adbysgo'l osod dynion mewn perygl i gam-arwain, heddyv, Mivynhaivyd) ¡ Lm. -w y noson yn faAvr; a pleidlais a ddiolchgaiwch cynes i Mr xgani am ei bapyr mamwil ac av.g io-1. Caedi wetiyn ryddl-yrnddyddan 1 1 oro-1 j:, Nn. GeEir YilI rhwy¿J edrych ,V!1 at y y Dioson dch weddaf o'r reran y gyfres i gyd mt, v, lpn u. ysryr. Diolchwyd yn fa-vr i Mt Ja.M. aciis lywyddu mar ddbeth ac am nawdd- r Gvirdleith-as, Wrth, eilio diolchgarwch Mr James ym- ollyngoddi y Parch. R. Thomas yn hya.wdl i adoJyg,u?r tymor. Soniiai fel y codwyA yr ysbrydi Cymreig. megisv o iarw- i fyw adeg Dyidid Gwyl Deivi, ac mai, coiled i gyemld Cymru fydd.ai colli,'r Gymraeg, Llawen- heir yn fawr wrth wded a,rwyd-dio.n cry.fhau yn Mr Thomas. Hyderir y cedwir ef ynt hir yn y dref i arwaani symudiad aw daaonus. Siaradwyd gan y Parch. D. Lloyd. Mri. Ja& Wi'lliams. John Davies. Hugh, Davies, ac E. Evans,. Ceisir ynl yr adroddiadi nesaf, adol- ygu mor grynOi ag y bydd modd, holl gyfar- fod,yd-fl! y tymoT. Terfynir y tymor drwy gael, "Social Tea," mor gynair ag y. gellir.

-L. MOUNTAIN ASH. Y Pasc. Yr ydym, elern. eto yn ymyi Gwyl y Pasc. Y mae Sul: y Blodau wedi pasio ar Pasc yn ago.s. Y gofyniadi mynych glywir y dyddiau hyn ydyw,—Biei yr ydych, yn meddiwl treul- I I YW w I ii/r Pasc.? Mewn- tr-eln i rhywrai 3 allu peiv derfynu ble; i fyned, canvn gyfeirio eu medd- yliau tua Mountain Ash, He y mae Eistedd- fod. fraf wedi ei threfnu eleni, etc. nadt yw yn 01 i'r un ond y GeniedSaeihoi. Y y rhagolygon mor addiawol el aid, os nad. yn fwy felly na'r un tro o r tl Caiff y mil- oedd: ckknv yma, bob e CL I air pleser o. glywed ;-ri'f gcrau a, cba it on goreu y Dywysogaeth yma'n canu. ¥.'fcle rai o'r enwau ddi-sgwvlir yma i g^ »v"*lu: Y pfif. d! 1-arni: 1', Mill R' 2, New- port; 3. Bui 1th; 4, ?1. Corau Merched: i; Cw'imic«n; 2, Llan- bradlach. Corau Plant: r, Twyncamo:, Rhymni; 2, Perth 3, printy'gwaitb; 4. Aberca-midi; 5. Troedyrhiw 6. Duffryn street; 7 Mountain As.h Croristers. C^rau Me-ibicn: 1. I^cndton; V»/e!sh. Mexb'n Morgan; 2. Pentre; 3, Carddf Glee; 4, Ferndale. Ail Gorawl: 1, Merthyr Vale Choral Society; 2, Blaengarw Music Lovers; 3, Libanus Choir. Treherbert; 4, Penygraig Philharmonic; 5, Carm.el Urjiited!, Aberdar; 6 Troedyrhiw Choral; 7, Ynysybwl Choral; 8, D-owdais Choral; 9, I'onitypridd Choral. Deuawdau, 25 yn cynvg; V deiym, 4; pent- illion. 3; parti ambulance, 11; nifer luosog 01 offerynwyr a seindyrf, a, chanoedd! yn cynyg ar y gwalianol' unaw-dau,. heblaw yr "droiddwyr Iu, a'r cadeirio1 am, y farwnad i'r ;v\ eddar Arghvyddi Aberdar. 'Bydd y 'dc.irioi ya beth newydd yn! yr eisteddfod l' a gallwn sicrhau y aneb a. dd(a,v.t yma na f) ^yn. c1 i un; man. Bydd! Brynfab wedi ta: y beirdd i'r dim, ac fe fiddl yma, lu ma ,> wedi dyf od yn bared at y cadeirdo. Gall, ny: dewch yn Uuoeddi fel axfer i Eis- tediu "I Mountain Ash,. Yn henvyddl y llu- osogrw dd sydd yn bwriadn CYlli.fg ar yr un- awd'aiu y mae y pwyllgor wedå gprfodi sicr- hau pabell eang arall at yr un arfero^ er liwylusdod! i gael y gwaith. ber- Nidi oes ond tywydd ttg yn angenrheidac-1 er gwnieyd yr Eisteddfod hon eile-ni, etcl y man goreu i dteulio'r Pasc. Y mae pob sicrwydidJ y brddl yma wiedd o'r fa.th oreu o g'i-rddor- iaeth uwchraddol.

-0:- GURNOS. Marwolaeth. Gorchwyl blin gen vm yw cofnodi rnarwot aeth Gwilym,. mab Mr a, Mrs Win. Williams, Station road, o'r He uchod; boreo dydâ lau, | v o'r nns vTi: iO oedL Dioddefodd: lawer g.ap gystudd!, ond yn ddiwieddiar yimdidiangosaa; iel yn gweHa. j felly, da,eth yr erg} di yn fwy sydvn i'w anwyl rieni. Nerth a gaffonit o'r ffynhoraeil Ddiwj'foil i ddial dan yr oruchwyhaeth a, yrn- cldiengys iddynt. yni bresenol yn chwerw. Yr oedidl Gwilymi bach. yn. aeJ>od ac yn fynychwr cysoni o'r Ysgol Sul a'r Band of Hope, perthr yjnol i eglwys y Gumos; yna, 321 ar yr ael- wyd;, bycid, eii le nrwyach yn wag. Hebryng- wyd ei wedidillion! marwod gan d*>rf barchns i'w rhoddi i orphwys yn mynwient Fghvys y Trindodl, y dyddi Llun canilynol. iiwasa-n^ aethwydi yn yr angladd gam y Parch. J. I Thomas, y gweinidog. Diangol ydyw Gwilym bach., U'vch swn- trafferth.ion bydt, Mo'iianu Duw mae heddi'-w'r;. iach, O fewn, y nfefoedd, dytd. C'ymydog.

-:0:- ENGLYNION ANERCH I Mr Morgan Evans, G. & L., Tctradfelite, Heddyw'n. Hon cawn farddoni,— • a.rwr Cerddcro) ei deithi; A gonest athraw i'n gweiind,— Ei sa.ig a'i nod yw'n dysgu m. Nod arniwg o'n hiawm dieijri'ad,—yw anwyl! Uno, i roi "Anerchiad," Ai gyhocddi'n mhob agweodiaa' n \v'eithiio-l lrw i goethi'i wladi Y r Oria.wr ol, aur eiriaiT—r. redttwra, Wir haeddbd'dl ein Morgan Y dawn gwych ie, dvn y gan- I ddwyn. Oi wy 11 ddoniau, allan Eithrio-1 ei cbwae-th, arhraw hatt, chweg,- didWvll. A clywedaf 'chwane^; ^a"'r gaffal i'n: hardal wirdeg Yw 'iwdwr' tal a'i fydirau, teg. Ystradf elite. L

-:0: Nidi oes neb ag v maa Mr Broderick yn fwy lla.wdrw ni arno nag Arglwydd Hugh Cecil. Dyfalir y rhaid fod rhyw ddrwg per-, s;cmc;] rhwng y d'dau. Nis gjelhr credu y buasent mor ch.werwom tpag at eu gilydd pe dim ond ychydig wahanaaeth barn rhyrc- ddynt. .11

EBENEZER, ABERDAR. D11, m,j, yn. ol cyhoeddwyul genynn h s cyfariod pen-chwarter ein Hysgol Sul, sci cyfariod cyntaf o'r gyfres newydd a rh^ol aiddi fwriedir iddynt gael eu cynal eto yn y dyfodol. Y Sabboth diweddaf, yn v nn.wij' a'r hwyr, cynallodd yr Y sgol uchod ei hail wyl. Anhawdd yma ydyw myned dros y rhagleni, gan v buasai yn rhaid 1 ni gad hamer y "Daxian" i fynegu am eu cyn.vyr a u gwerth, pe mnnylem arnynt. Yr vdym \\(>i gwded lluaws 0-gyfarfodydd o'r unnodwedd <r blaen yn nglyn a'r Ysgol Sui yma a. thraw ar hyd y wlad. ond ni chanfyddwyd genym ynddynt na thnvyddynt yr elfen o hunan- ymgysegriad mor rymusedd; a'r ymdeimlad o ddyledswydd, i fod c wasanaeth. cyhoedd-us mor amlvced o gryn dipyn nag vn: iigtiynyrch v llafur sylweddol ddaeth Ù gohg y Suii di- weddaf drwy yindrechion a iryddlo-ndeb yr Ysgol uchocf. Yr d'edd arwyddion di>.r,a<i'n- syniol o ragbaro-toad, a, dysgvhiae-th feddvl- iol a, ch-refyddol i'w ganfod. Vn amiwg ar ddefnydd-jau'r ddau gyfaifod;—yr» neillduod y gerddorfa, dan arweiniad; Mr W. E. Thomas; a'r parti, gan Air Wii, i.am Gwvnne1. a cham nifer o, oersonau umigv gymerasant ran mew-n gwananol gyfeiriadau dvddorol a buddiol iawn. Da genym fod egna mawr yn cad ei amlyga gan ieuenctyd yr eglwys hon. i gadw ei thraddodiadau i. fyned ar gynydd ac yn'fwy gogoneddus o oes i o-es. Ddsgwyiiwn weled llawer o'r rhai a, symbylir 1 gan y cyfarfodydd hyn a'u, cyfifelyb, yn dyfod i Ianw cylchoedd; a safleoedd o wasanaeth a chyfrifoldeb o bwys mewn, byd ac eglwys yn fuan. 1,-jia^v.ni ddVvtyd fod clud Did bychan yn ddyledus i'r d-dau arolygwyr am lwyddiant einl Hysgol Sul, sef y brawd a'r diwygiwr cerfyddol a chym.deitha^ol Mr T. Lewis. C.D., a'r hyna.ws a'r llednais Mr John League. A.D. -0:

CYFLF CYMRU. L GAN IDRISWYN. Y mae cyfle Cymru wedi dod o'r diwedd | sefydiu eoffadwriaeth o'i henw boll ddyddi- iau'r ddaear b?tb- hvna.-rr fvddc» tvnehed ei hiaith, a i llenyddiaeth, a'i sefvdliadau, a'i nodweddion cyn.hen.id. Y iaae;r Alban a'r Iwerddon bron cystal a, bod wedi colli, eu hiaith, ac nid oes end. ychydig yni alluog i wneydi dim a llenyddiaeth, y G wyd lei na'r "Vsgot}-n; end. y mae eu prif drefydti a'u Hamgueddfeyddi a'u Llyfrgeliceddi yn goffadwriaeth dragwyddol o'u bodolaeth. ac nid oes gallu a all eu dilcu—a.msant hyd ddiwedd;1 amser yn gofgolofnau o fywyd a, gweithgarweh ac o'u gailuoeddi fel celfydcV yd'Wyr, a beirdd, a lienorion, a cberddorion. Nid oes gan Gymru, hyd yma, ddim o'r cyfryw, am nad vw'n bercheo ar brif-dref a sefydiiadau gwir geneiJIaethoi ni cael eu cynal o bwrs y wlad, ac felly yn cael eu cy4- nabod' gan y Senedd; Ymerodrol. Ond y mae cyfle Cymru wedi dod, ac nid: oes dim yn eisieu ond iddi ymaflydi ynd-du a chymer- yd manttais arnOt, a bydd ganddi brif-dref mor urddasol, a. sefydliadau cenedla-ethol mor amhydeddus ag un o'r cenedloedd cym- ydogaethol. Nid yn unig y mae y Llywodr- aeth yn: barod i gydnabod un o drefi Cymru yn br if-ddinas, ac i roddi swim blynyddol i gynal Amgueddfa a. Llyfrgell Genedlaethol mewn effeithioh-\vyd!d' yn y dref hono; ond y mae tref, trwy ei hysbryd, Cymreig ac an- turiaethus, wedi cyfaddasu ei hunan mewn modd1 arbenig i gael yr anrhydedfdi hono. Y dref hono yw Caerdydd. Y ma.e'r hyn. ma'e wedi wneyd: dros addysg golega'.vl a thros .1 ,>a lenyddiaeth Gymreig. a thuag altgasglu hen gj-WTeinion, a'i thueddfryd at bob symud'iad cenedla,ethol yn hawlio iddi y flaenoriaeth. Yma y mae y Brif Ysgol yn myn'rl i wneyd pi chartref mewn adeilad a fuasai'n addu-m i unrhyw brif-ddinas; fe adeiledir co-leg na fydd ei harddach yn ninaso-e<id yr hen brif- ysgohon; a bwriedir ccdi Amgueddfa, new- ydd nta. bydd ei hamgenach o'r i brif- ddinas yr Ymherodraeth ei iiUnan.

Hawliau Caerdydd. Y mae ganddi eisoes yr Amgueddfa fwyaf gwerthfawr a'r Llyfrgell 3awn:d a chvfeeth- ocaf o lyfrau Cymreig ag sve^ofewn v.tir; a'r oil ar wahan i'r Co leg, Yl) perthyn i'r dref, ac yn rhad ac yn r cyhoedd i wneyd defnydd o honynt ie. apelir at y bobl i ddod i'w gweled. a g^vneir pob dar- pariaeth ar eu cyfer. Y we p- a,ii, c argraffir hyny ynmhoh model dichonadwy •r ei meddwl fel ag iddi werthfawro^i y trysorau sydd 0 fewn ei chyrhaedd, Y^mae wedi gwario miloedd' ar filoedd ar lyfrau- a chywreini-on yn dal perthynas a Chyrnru, a, gwyr pawb am. haelfrydedd y Cynghor Tref- (,1 at y ysgol a'r Coieg trwy roddi iddynt åir Yn. rhad ac am ddim yn Mhaxc Cathavs n'ecynt drutaf a mwyáf cy-S.eus 0 fewn, y jwrdeisdref. yr hwn- a gostiodd i'r dref uwch- aw rant a, haner 0: filoedd 0 bunau. Yma. hefyd yr adeiledir Swyddfeyddl y Gorffor- laeth a'r Llysoed^' Cyfreithio!, a phan eu gorphenir n't bydd, eu harddach 0 fewn y deyrna-s. Y mae rhif ei thrigoiiom—164,420 1901, ac y ma.en mvnd ar gynydd par- feus^yn nghyda'r ffaith fodr poblcgaerh Morganwg a Mymvy yn 1,152,349. tra, nad d Yr1)-W. eiddo Cymru i gyd—v tair sir ar ddleg ond 2,012,936, yn. sicr Q fod o'i phlaid; ac y irrae'n meddu ardddgon o gvfoeth i wned poa cyfia.wndter ar holl gyfrifoldeb a ddis- yn! I gyn j'w rhan, ac i gadw i fyny urddas prif- dref hen genedl y Cymry. Y mae'r I,I52J439 hyn o fewn, ychydig oriau o d-ai.th gyc-ar tren. i Ga.eraydd. ac v raae'r cvSeus- cterau teathio gyd'a, phob un o r rheilffy4dd vn rhadloo h- ], ?.vfarf, d- berth" it:1 nr. gaP neb haeru mai eu cornelu a wneid wnh. benrkrfyrva cael Amgueddfa a Llyfrgell vn N-haerdydd; ifr gw-rthwyneb, yma yn un'g byddant vn nghyrhaed-,1 ac it ,J c -r • uL *wist;nae..j, y mwwafrif mawr o'n oeiksdl. Beth Sydd ar v PTor-ftlP rwSUr,:|rWuStr g^riwWi, i hvn ell dood- }n ffaith yw penderiuiiadau Colegau Aber^twyth a Bangor i hadio riian o'r! P'n ? eU a'u LIvfr-1 geJJyfcddhwy eu hunain. hyvi\ osod 1 beiK>dl ar brif-drefc nddrvsu: V.a ph-e rhodd'^d: vr anrhvdedri to-no, dyweder. ar Gaerd\d..l r»'-r v g;vsddol m d.air rhan. rw bv Li %Ti ddil^a'i s^ydliadiau cenedlaeth ■■ te-h-ry- -i'n C :vd >"n hrOc rr.' r 1 A.' ourcotiau y clegau Cenedlaethol ddai i wthio eu hawl- '1. iau yn mlaen i'r fath raddau yn y cyfwog pwysig p-resenol yn ein banes fel ag i atak Cymru gael prif-dref, byddant yn euog. o vmddwyn yn anwladgarol, a b\dd yn bi^ii Gymru ofyn iddynt, "Ai i hyn y cyfc»oa» chwi?" Nid A'ugueddfeydd a Lhirgtii- oed-iii Cymreig yn nglyn a'r colegau sydd eis- ieu, ond rhai cyhoeddus, yn eiddo'r ¡,cbl; rhai y bydd y tlotaf ) n v wlad- yn gwy-.xyij iou iddynt berffaith- ryddid a ciiroesaw 1'W 1 mynychu. Nid felly y bydd os cysylltir üwy a'r gwahanol golegau; fe fydd ihyw gyriiju4 Z, y 0 gyfranaclirwycLd n. nglyn a h« ym ac ni themiia > cyhoedd yr un mor rhydd i nro iddynt a-pile yn. ade.ila.dau cyhoeddus, pertiir yncl i drt-f. 13yddaln resyn o'r mwyaf J Ill) •math o annghyciwelediad gvmeryd He yn awr yn ngwyneb acldewid haeifrydig v LJrw- odraeth i roddi yr arian angenrheidiol, oai-d i Gymru bend erf you ar ei phrif-dief; yn wir, fe'n darostyngir yn ngohvg holl gencdloe^# gwareiddieuig y by-d; os, na. allwn afaelyd ya • y cynyg ardderchog hwn .1 godi co-fgololn dragwy odol i'r genedl henaf yn yr Ynysoe(id Prydieinig. X chwaneg. fe fydd cyfrifcldeb y neb a ymyra fel ag i chwalu- ein gobeitb- ion. yn fawr. ac nis gall byth wedyn e-cbych \n ngwyneb Cymru a chydwybod dawei a uweyd iod. ei dyrchafiad yn agos at ei galon.

;0 MAERDY, RHONDDA FACH. Cymanfa Ganu. Sul, Mawrth 29, 1903, w^y, a chynulleidfa. (Siloa.) yr A vr },'11 y ucn-o-d eu hail Cyxna-afa 1 Yr nfarfod y boreu wedi -ei i'r plant. w. .,t- Yn gynar yn y boreu gwelid y rhai b-yc^ aia anwyi )T.. s-o. id addoldy er bo "I yn ry«i- lon yn -eu lleoedd, am fod yr arw .nydd!, Eos Da,r, weed gorchymyra iddynt; oil iod yno an ugainmynud wedi. uieg. Goiygia ddynmaol oedd. ei gweied oil yn barod i gychwyn y cyfarfod am 10.30. Lh wydd y dydd oeud y P-ich. J. Hop^ Evans, gweinidiog parchas yr egl IV y S uchod, a gwnaeth ei w aith yn z;1 gampus. Can wyd yr emyn adnabyddns: "Cysegrvra fiaenffrwyth dd'yddiau'n f ;j€S I garu'r Hwn fu a,r y Groes, b lese r" y n E i w2.ith Na dim a fedd y ddaear faith." Hawdd oedd canfod; fod y cerddorion i«e*- aine wed'i dod; yno a phwrpas ganddy nt. It oedd y datganiad: vn wresog a hwvlus, -rfr lleisiau yn swynol a threiddgar. Darllenw yd rhan. o Air Du. ac anexchwydi yr OrseJd- Fawr yn dater am fendith ar waith y dyM, a chynorthwy i'w wneyd yn brioded. Vn& dechreuwyd o ddyfrif ar waith. y Gymanfa. Bu rhyw bymtheg o ferched a chwe' a fechgyn by chain ym adrodd. y penillio-. 01 fi a en datganiad bob ton, ac heb os, gw-naeth- ant byny yn var ganmoliadwy. Canwyd y to na u canlynol 0 Ganiedydd yr Ysgol SuI: i^utner s Chant, "idosanina,' 'Civw ni., fwy Waredwr,' "{r Gelli Difai, 'Neb Ond 'Yi/ 'Blodau r Iesu,' 'Dys,g\ blion yr Iesu,' a 'Thd)ll' Seion' (allan o "Gvmru'r PLrie)- Mae yn anhawdd dweyd pa urn o'r uchtxJ oedd yn oreu, a.m. fod' yr oil mcr rhagoroi. Dilynwvd h-A-ynt, heblaw \r offexvn mawrat- f-erol, gan. 15 o offerynwyr c-erddorol eit-ik Yr oedd; y mynegianr yn wir didsa, a'r oil ym cyosymud yn ardderchog. Cyfarfod lis gofir gan y plant a chan ugeimau eredl xrixfck hwn. Yr oedd megys yn flaen-brawf o gymanfa hwylus iei trodd aiian trwy y dydd. 3 T Cyfarfod: 2 o'r gloch. Y capel eang ym orlawn. Canwyd: y tcnau canlynol:—'St. ¡S,avi our. 'Caearfyrdd'm,' 'Hoilstein, 'Shaw- mut,' 'Pennsylvania,' 'Emyn y Pa.sg;' dN- _7 them, Llwyddiant S,: C,a -s t e I I 'E' 'Cynhauaf.' Cy farfod 6 o'r gloch. Canwyd y tonao ca.at!ynol'Bryn Seion' (D. W, Lewis)-; 'Lewes,' 'San Martin,' 'Cynhauaf," 'Sanctis* (cyntaf), 'St. Joseph,' 'Kugelman, Gounod;* anthem. Llwyddiant Seion.' Dar)lenwjd1 yr emymu gan y cyfeillion caniyno-i: Ma. J. Revnolds, Thos. Connolly. Dd. Isaac, J. Griffiths. Wm. Rees, Dd. Lewis, Dd. EvansJ a chan y llYlrydd, Mr Evans. RhoddwyJ- datg.jniaa rhagorol iawn o am,r\ wrl o'r to'imi. uchoii. Hawdd oedd canfod1 fod1 v camt 7m carioi dy Ian-wad; ar y g^vrandawwr. TMtm .gyfarchwn y gwemidog, a'r églwys. cantorion yn gyffredinol, Ylli nghyd, a'r ilir- weinyddion: cynorthwyo-l, Meistri William John, a John, Jenkins, a'r prif Dar. ar y Ilwyddiant a ddilvnwvd; cu fcyi». drechion. Yr oedd yr Eos, y gerdd^fa^-W cantorion; yn dealleu gilydd yn gam,pus,. -■r canu wrtri hyny yn wefreiddiol. Hcb amheuaeith, hydd: ol y gymanfa. hon, ar Gam, laci'aetb y Gysegr am amser hir. Hyn. yw dymumad; ilawer heblaw, mi wn. Tubal Cam.

-c:- FELJNFOEL. Mr Goi\g-yd:j— Dymunaf am ycbyrEg bach o'r ;'Dan:r.n" wythna-s^hon. eto. gan fod: eich. papvr mar joblogaid,;]; yni y lie hwn, ond; vn anam-l i.iAUr mae y Fehnfoei i'w wel d. ar "ei dudaienaa; nid am nad oes yma. effeithiau a mudiadoa, etc.. daioniis yn bodoli vn v He, 5\&11 "i gyfríf am hyn:; ond; mi gredaf mai difster- weh y bechgyn hyny sydd vni gallu cy- hoeddi peth or iath. Mae yma ddwseiMi o fechgyn campus i gael yn well na fi; 01*4, er hyny. yr wyf yn mentro, ag yn eithal crynedig, rhoddi dipyn bach o haraes y Yelia.. foel ia,id: i 'r ^c_vh .oedd'. Mi nodat un oeu dáau o bethau daionns sydd ar waith ar hyn. o bryd, end yn. o-yntaf yr Eisteddfod; Favvreddbg. s.vchl; vn raet ei chynal yn y lie yn y h]; nyddioedd diweddal. Dyma i ciiwi m-udiad ,1.a,ionus., sef cael DaiIrf3 lu" Vl" W>'f m™> fvflRHf ya meddwl y gallat li (idesgrifio d« a gwyn gwerth- y m,udia.d! da,ionus hwn; a d:iolch am tod y mudiad vma vn lhsyiM* mor oda yn y ddwv flvnedd d^wedkM: tro nesaf eto. s-ef Llungwyn. Meheiin ráf. mae 1 fod' etc ac wrth yr argcelion svdrf m awr, mae_ non j diahi yn, well na'r dwv syidfci T-V^510: Os feJIv. feallwn SiCx bydd- i pwyllgo-r'v mudiad siwr 0 aiadi eu amcan, sef cael Darllenfa i'r ardal Yr yaym yn gobeithio mai-feijy v bv<ldl • t-, it I Y mater o gael meddyg i'r lie" Mae hW r* \e:1j caeleu rhoddi i'r pwvllgor hwni i v» gvmeryd- ag ef i drefnu v ffordd oreu ar-ei gyfer ef, ag yn gobeithio- v d^aw hwn i fYIl ar r. fP.