Y Genedl Gymreig

BANGOR. ?..) Y TLAWD. MM UU o fasnachwyr y ddi? y '?" "? ? aelod 0 cglwys y Tabc?r- fil 'weJibodynystod y dyddiau diweddaf yn ?mutuneIUo 10 yn mysg tcuhwedd tlodion ac ?ena" ?wmMth hyn yn ddistaw ac heb ?im o'i aaen. yn unol a'r egwyddor ysgryth. )ra <M'I<ti y Haw dde wybod am weithredoedd rVlW .?WY, Ymgynghorodd y boneddwr ?Aie .r 1>m'h John Wlllmms, gwcuudog Ta?eriiael, pi rhauMd ei elusen, ac fe V™i ltaw'T pe !?wyddentg?uier sydd yn nghyich !'wiU?ttt Mr WiUittmsyn wrthddrychau teilwng e Sosturi yn y tymhor caled hwn. Mae gan Mr ""on" rpstr faith o dlodion eto yn apelio am y neb a chwenycho y gwynfvdedigrwydd o do, ? rI wrth y tla?d, -c y mae Uawer yn y T?ernad 8c yn eglwysi craill y dref a aUent yn h.tdd ddUyn esiampl y brawd haelionus uchod ?g T(ld ya mrt-yuliau bendith y dyn tlawd yn bre- 31se rhyw ysfa anturiacthus wedi ymaflyd yn nzlivfansoddiad ein sciri llongau y dyddiau hyn, .Hesid caiifyddir hwy beunydd yn llygadrythu ac yn clustfeinio ar hyawdledd ymarllwysedig ar- Werthydd Jaskyddol, a than ei adenydd asgellog a cwenieithus urweinir hwy i waghau eu llogellau. Svrthiwyd yn ysglyfaeth i'r demtasiwn yma yr wythnos dtUwcddaf gan W. L., dyn ag sydd yn uwch o'i ysgwyddau i fyny na'r cyffredin, a dy- wedir ei fod wi-ili sicrhau oriawr ariau ysblcnydd. yr oedd ei lawenydd gymaint fel y diflasodd ei Vdweithivyr, a gallasai un brawd droi ei lawenydd p chwerw iddo pe buasai wedi defnyddio hen ifon oj nain. Yn y cyfamaer rhoddodd pert-ddvn ac la^rifenydd cwmpeini llongau enwog ei ymddang- 86iad. Y mae ef yn Demlydd Da selog hefyd, ac 0 walyriiad dechreuoddgosbiy seiri am eu chwaeth Jadtvddol, a thrwy hyny yn myned yn ddifater am y g) frilifa a'r achos dirwestol. Y canlyniad fu iddynt u u ac oil gynddeiriogi, gan ddadleu fod Jackyn foddion moeiol," adywedodd\m ei fod ef, "ar ci beth mawr yntau," yn brofiadol o hyny. Tulle bod yn y dafarn a dyfod adref yn waglaw, vr oedd yn awr yn dyfod a&ef gyda'i ben ) n Uawii (neu yn ddiysgog) a'i freichiau yn llwythog gan ddodrefn. 4welwyd fod grym yu ei ymresymiad, 1 bu raid i'r ysgrifenydd ddianc ymaith; ond, dd,,&erfaoi. d i'r Y?Zill i gyffyrddiad a dadlcuydd enwog arall, yr hwn a'i cyhuddodd o'i urddo yn "ddoctor" yn anamserol. Erfyniodd yr ysgrifen- ydd dieuog yn ostyngedig am drugaredd, gan gyf- addef yn li) iiod ddiscremoni ntid oedd ef yn cuog o jsgrifcnu dim am dano. Yn y cyfwng dacth Ifan Wan lieibio, a deohrenodd yntau bicellu yr ysgrifwdd anfiortunus a'i arabedd cocosaidd, a chyhuddodcl cf mai ef oedd "Clio." Wrth ganfod ei gyfvngder aberthodd y gwirionedd, gan gyf- addef miii ef oedd "Clio." Ond by(lded hysbys i'r cieaduriaid hyn nad ef ydyw "myfi," lie os byth y daw i gyffyrddiad a'm person urddasol i, jigydwaf hWYllt ymaith fel us gan wyut.-Clio.

BETHESDA. Bnm. OVNOHEUDD MB GKIFFITH HUOHKS, GBKLAN.—C'vnhaliwyd yr uchod o dan amgylch- iadaii pur ifitfriol, nos Iau diweddnf, yn nghapel Trctlvs (A.) o dan lywyddiaeth y Parch R. Rowlands, y gweinidog, ac arweinyddiaeth Tiuiy- marian. Yr oedd y capel yn orlawn o wrandawyr liriol. Acd yn mlaen gyda'r gwcithrediadau fel y canlynCydgan, Gwyr Harlech,' gan y cflr, o dan arweiniad Eos Idwal. Can, Acen y Golomen,' gan Eos Idwal. Can, I Y Cymro,' gan Mr Owen Owens, Glanygors. Can, 'Galitr gwraig y meddwyn,' gan Miss Margaret Moses, Bryn- eplwys. tlolo, I Ni raid i neb ofni,' allaix o Ystorm Tiberias, gan Deiniol Ogwen. Datganiad godidog yn ol tystiolaeth yr awdwr a'r gynulleidfa. Glee, Clyw, fy anwyl fab,' gan Alaw Uechyd (awdwr y glee), Eos Idwal, ac Eos Elidan. Can, Yr Ehedydd,' gan Tcnorydd y Bryniau. Can, Hen gadair freichiau ardderchog fy mam,' gan Alwen Tegai. Can, Bryuiau fy Ngwlad,' gan Tenorydd Infryn. Can, Y fam a'i baban,' gan Eurouwy Eryri. Iilawen oedd genym weled ail ymddangos- iad Miss Owen, ar ol hir ymneillduad o gyhoedd- usrwydd yn herwydd uflechyd. Deuawd ar y pirll/o gan J'encerdd Gwynedd a Mr Griffith Hughes. Deuawd, Y ddau forwr,' gan Eos Idwal a Tenor- ydd y Bryniau. Cm, 'Ar Ian Iorddonen ddofn,' gan Miss Margaret Moses. Can, Gwroaiaid Gwla^ y Gan,' gan Mr Owen Owens. Can, Deigryn ar fedd fy mam,' gun Alwen Degai. 'Glee, 7Maithatlivmhestlo, gan Alaw Ueckyd (yr awdwr), Eos Idwal, ac Eos Elidan. Y for- daith olaf,' gau Tenorydd Infryn, Can, Tell me, my heart,' gau Euronwy Eryri. Can, Cyinru, Cyinro, a Cliymraeg,' gan Tenorydd y Bryniau. Talwyd y diolchiadau arferol gan y llywydd a Mr Griffith Thomas, Braichmelyn. Hysbyswyd mai i Gaernarfon i Athrofa Gerddorol Mr J. H. Koberts (l'tucerdd ilwyuedd) y bwriada Mr Griffith Hughes fyned o dan addvsg. Minvr lwydd iddo. CIAWIKDIUAKRU Mu WILLIAM DAnEs, SALKM.— Adwat-nid yr hen Trawd duwiol hwu \n well o dau yrellw William Dafydd Morris. Yr oedd yn un e'r triawd pregethwyr cynorthwyol a berthyaai i f^lwys Bethesda cyn ei symudiad i Salem. Erbyn hyn y mae dau ohonynt wedi mywd, sef Robert Jones a William Dafydd. Gwnaeth William Bafydd lawer iawn o ddaioni yn ei oes gydag aehos crefydd yn nihlith yr Aunibynwyr, a diau iddo etifeddu y wlad well y soniodd gymaint am dani yn ei fyw-d. Dydd 1au diweddaf claddwyd ei weddillion yn Glanogwen, pryd yr oedd tyrfa an. arferol o luosog wedi ymgynull i dalu y gymwynas olaf i un 1& berchid mor fawr. Y .4.DOI.w.-Cynhalia y liedyddwyr eu cyfar- fod blynyddol fel arferol, pryd y ceil- gwasanaetli y Parchn Davies, Liverpool; Morris, Aberystwyth; a Williams, Gam.—Gu ilym Jones.

BIRKENHEAD. Auhawdd ydyw barnu i sienvydd pa adeg ar y flwyddyn ydyw y mwyaf prysur yn mysg trigolion yr hen fyd yma, a chymeryd i ystyriaeth y gwa- lianol ddospartliiadau sydd yn byw ynddo, o'r llafurwr amaethyddol a'r coal heaver i fyny liyd at Mr W. E. Gladstone. Er nad ydyw pob dosparth yu brysur bob amser, eto y mae amserau pan y gwelir pob dosbarth o fewn y cyleh « nodwyd mewn gradd o brysurdeb mwy neu llli; a hwyrach y gellir dyweyd heb gyfeiiiomi fod y tymhor pre- lell01 ar y flwyddyn yr un mnvyaf prysur, a chy- meryd pob peth at ou gilydd. Cymerai ormod o iy Alliser i a'(.Ii gof(,d chwithan i fanylu ar y gwa- hanol ddosparthiadau yn bresenol, ond yn unig ryw air neu ddau ar y rhai y mae a wnelwyf fwyaf a hwynt. Dilln fod hirnos gauaf yn demtasiwu gref i'r bardd eistedd i lawr yn ei gadair i gyn- lluuio awdl, pryddest, eywydd, englyn, nen gin. Felly hefyd y cerddor u'r cantor, ac uid oes angen dyweyd wrth yr hwn sydd gauddo glustiau i glywcd II llygaid i weled mai adeg brvsur ydyw y gauaf r dosparth Ilwa, fel nad" oes dref na P'lentref braidd o fewn terfynau gwareiddiad na elilvwn sain can a cllyngherddbraidd bob nos o'r hirnos, naill ai 'yy n y music-hall, yr ysgoldy, neu J prcswylfod; ac y mae Birkenhead jm ?' ?;y ?ei rhll yn hyn yn gptalag umhyw le ;,3wn ?,r- fniau cylchrediad y Galfdl Gymrcig, ae y mae y yn gorfod eyfaildef mai y Cymro sydd yn eario y Hawryf vu hyn o beth, fel mai anfynych y cyn- hehr eyngherdd o ddim enwogrwydd yn ein tref t na fydd Cymro neu Gymry yn cymeryd rhan ilaeHllaw yn ei ddygiad yn mlaen. Prif ddigwyddiad y tymhor hwn oedd datganiad o'r "Messiah" nos Ferclier y 12fed, gan y Cam- brian Choral Society yn y Queen's Had. Ac yr ydym yn credu fod y datganiad yn haeddu sylw neillduol yn mysg y lluaws gymdeithasau a chorau sydd ya ymgymeryd a datganu y "Messiah." Y prif gantorion oeddynt Madame Billini Porter, soprano; Miss Marie Teman, contralto; Mr H. T. Bywater, tenor; Mr G. Lenton, bass. Digon yw dyweyd fod y tri blaenaf wedi gwneyd eu gwaith yn ganmoladwy, ac am y diweddaf a enwyd, bn- asai yn arddaugos Uawer o ddoethineb ynddo pe yr ymwrthodai ymgymeryd &'r hyn nad ydyw yn alluog i'w gyflawni. A dymunwn gyffwrdd pen- elin y pwyllgor a gofyn iddynt fod yn fwy gwyl- iadwrus y tro nesaf a pheidio cymeryd eu camar- wain gan bobl diegwyddor a bombastaidd. Cyn I rhoddi y pin heibio hwyrach mai dyledswydd arnom fyddai dyweyd gair am y gydgan a'r sein- dorf. A siar^d yn onest, y mae yn rhaid addef eu bod yn rhagorol, ni chlywsom erioed well datgan- iad, mor bell ag yr oedd a fynai y cor a hyny. Hwyrach y bydd rhai yn barod i ddyweyd,—" Pa ddiolch iddynt fedru y "Messiah," hen gym- deithas fel y Cambrian, tua 14 neu 15 mlwydd oed?" Atolwg, ddarllenydd, cymdeithas sydd yn ddarostyngedig i gyfnewidiadau yn cael eu dwyn oddiamgylch gan amgylchiadau anorfod ydyw y Cambrian, fel pob cymdeithas arall, fel erbyn hyn mai ychydig nifer'sydd yn aros heddyw o'r rhai a sefydlodd y gymdeithas ar y cyntaf. Yr wyf yn aduabyddus a'r gymdeithas er's dros bum' mlyn- edd, ac yr wyf yn amheu fod mwy na dau ddwsin o'r rhai oedd yn gwneyd i fvnu y gymde?ith.?? yr amser hyny yn pcrthyn iddi yn bresenol. Felly, ddarllenydd, y mae yn amlwg ar unwaith mai trwy lafur parhaus a diflino y mae y Cambrian Choral Society yn cadw yr hyn mae wedi enui. Mynych y gwneir sylw gan rai na fynant wybod Y11 amgen, mai cymdeithas Saesoneg ydyw. Yr wyf fi mewn sefyllfa i wybod yn amgen, ae yn dyweyd yn hyf wrth bob un ofergoelus fod mwy na dwy ran o dair o aelodau y Cambrian yn Gymry glan gloew, ac yn Gymry o Gytnru braidd yn ddi- cithriad, ac amryw o honynt yn newydd- ddyfodiaid o wlad y bryniau, na chawsant erioed o'r blaen y fraint o gymeryd rhan mewn ymgyflawniad Uawn o oratorio ardderchog yr anfarwol Handel. Ond ar y cyfan, yr oedd y datganiad yn siarad yn uchel all alluoedd y eor a medrusrwydd digymar eu harweinydd, Mr W. Parry.—Gohebgdd.

I CAERLLEON. I CTFABPOD LLENYDDOL. Nos Wener, y 14eg cyflsol, cynhaliwyd cyfarfod llenyddol blynyddol Methodistiaid Calfinaidd John-street, pryd yr ym- gystadleuwyd mewn cauu, areithio, adrodd, dar- llen, sillebu, &c. Y mae y cyfarfod hwn y naill flwyddyn ar ol y Wall yn myned yn fwy poblogaidd yn barhaus, fol cyn bo hir y bydd rhaid i'r cyfeill- ion hyn gael rhyw neuadd mwy eang i gynal y cyfarfodydd hyn, canys yr oedd yn amlwg nos Wener diweddaf fod yr adeilad yn rhy orlawn i fod yn gyfforddus. Elid i mewn trwy docynau swllt vr un. Nid rhyfedd genym ychwaith fod y cyfar- fod hwn yn myned ar gynydd mor gyflym, pan ystyriom fod y fath gewri a Gwilym Hiraethog, Purchn J. P. Davies, A.C., John Williams, a William Williams; Mr W. Evans, North and South Wales Bank, a Mr Thos. Jones yn cyd- weithredu fel beirniaid, ac yn cyduuo i gadw y gynulleidfa mewn hwyl am dros dair awr o amser. Y mae yn ddiau genyf fod llawer o rieni Cymreig yn Nghymru, y rhai sydd ganddynt blant yma, yn edrych yn mlaen at y cyfarfod hwn, gan ddisgwyl clywed fod eu plant, nid yn unig wedi ymgystadlu ynddo, ond hefyd wedi bod yn llwyddiannus i enill rhai o'r gwobrwyon a gynygid i'r buddugwyr. Er mwyn y rhai hyny, rhoddwu yma restr fer o'r prif euillwyr. Ymgystadlu mewn darllen 'Yr hen ladrones;' gorcu, Llewelyn Morris. Darllen a sillebu; goreu, John Hughes. James-street. Adrodd Anerchiad hen bererin i'w draed lludd- edig;' goreu, Miss Bromley. Areithio byrfyfyr; edig John Roberts, Heywood Lodge. EniUwyd y webr flaenaf am y traethawd ar y I Berthynas rhwng y feistrcs a'r forwyn' (cyfyngedig i ferched) gan Miss Alice Williams, Northgate-strect, pa un a ganmolwyd yn ddirfawr. Traethawd ar Hancs bywyd yr apostol Paul;' goreu, John Hughes, James-street. Y testyn yr edrychid arno gyda rhyw ddyddordeb neillduol yn mysg yr ymgystadl- euwyr, fach a mawr, ydoedd Yr Adgyfodiad.' Y mae pwnc yr adgyfodiad er's misoedd bellach wedi bod dan sylw yn yr Ysgol Sabbothol, ac hefyd yu y cyfarfod darllen wythnosol, a chynygiwyd amryw wobrwyon am y cyfansoddiadau goreu arno. Ychydig nosweithiau cyn y cyfarfod cynhaliwyd arlioliad arno am ddwy awr, pryd yr eisteddodd naw o wyr ieuainc galluog i ymgvstadlu ateb ar bapyr y gofyniadau o roddwyd iddynt. Y rhai a ddaethant allan o'r ymgyrch yn llwyddiannus ydoedd D. L. Felix a J. C. Morris, King-street, yn gydradd, a J. Jones-Williams, Eastgate-street, yn nesaf. Am y ehwe' penill i'r Adgyfodiad' rhan- wyd y wobr cydrhwng Miss Harriet Evans, a John Roberts, Heywood Lodge. Am y traethawd goreu ar yr un testyn; goreu, Owen Hughes, Bridge- street; ail oreu, J. Roberts, Heywood Lod: Ond teg i ni hysbysu mai y prif destyn "1 > id 'Y berthynas sydd rhwng gwaith yr Y-v-v 1 .1 gwaith y Mab.' Ond rywfodd yr oedd vr '^wdleuwyr a'r testyn hwn yn methu cydunu .'a 0ilydd, felna ddaet-h ond dau gyfansoddiad i law; ond v goreu o'r ddau ydoedd eiddo I. J. Davies, H > >\> pa un a ddyfarnwyd yn deilwng o'r wobr. Am y cyfleithiad goreu o'r Saesonaeg i'r Gymraeg rhan- wyd y wobt cydrhwng John Hughes, Chester House, aD, L, Felix. O'r Gymraeg i'r Saesonaeg, John Hughes, Chester House. Cawsom gyfarfod llwyddiannus a hwyliog dros ben. Yr ydym i raddau mawr yn ddyledus i'r cor a'u harweinydd galluog am hyn. Gallesid darllen ar wyneb yr holl gynulleidfa eu bod yn cael gwledd i'w hys- brydoedd wrth wiando y fath ganu soniarus. Bu un boneddwr (Mr E. Peters) mor haelionus a gwnhodd holl aelodau y cor yn nghorph wytlmos y Nadolig i g-wrdd yn yr ysgoldy i gael gwledd, yn gyduabyddiaeth am eu llafur a'u hymdrech, a hyny i gyd ar ei draul ei hun.— Un oedd yno.

CWMYGLO. I BVDr,-GY-ZGHEItIlD. -Nos Sadwrn diweddaf, yn addoldy yr Annibynwyr, cafwyd cyngherdd Uf- dderchog yn ngwir ystyr y gair er cynorthw.vo Mr E. D. Williams (yn awr o'r Carnarvon Academy of Music). Ymddengysfod vnmryd y gwr ieuanc galluog hwn i fyned am ychwaneg o addysg gerdd- orol yn y Royal Academy of Music, Llundaini a thuagat ei gynorthwyo i ddwyn hyny i weithrediad ac i'w ddedwyddoli yno y gwnaed v cyngherdd blodeuog hwn. Trodd allan yn llwyddiant per- ffaith. Llywvddwyd y cyfarfod yn hynod ddv- munol gau Mr Robert Parry, llywydd yr Undeb. Cafwyd gwasanaeth cerddorol Llcw Llwyfo, a lluaws o gerddorion galluog sydd dan addysg yn y Carnarvon Academy of Music, sef Mr E. 1). Williams, Mr Henry Jones (Harri o Wynedd), Miss Gwenvil Davies, Miss E. Thatcher, Miss Lizzie Roberts, a Miss Catherine Phillips. Yr ydym yn deall fod yn mryd pobl dda ardal Ebenzer i wneyd eu rhan hwvthau tuagat hyrwyddo llwyddiant y gwr ieuanc gobeithiol hwn. Dymun- In longyfarch y tenorydd gwych Harri o Wynedd a Miss C. Phillips ar eu llwyddiant hwythau yn y gangen hon o addysg. Cynhelir iddynt hwythau yn fuan fudd-gyngherdd i'r diben o dderbyn eu haddysg yn y Carnarvon Academy of Music.- Ehedydd y Cwm.

LLANGEFNI. I EISTENOFON Y NADOMO.—Derbyniwyd yn bryd- Ion i gystudleuaeth yr Eisteddfod hon gyfansodd- iadau yn dwyn yr enwau canlynol:—Ab Hwfa, Nil Desperandum, Rhwymedigaethun, Gweithiwr Llafurus, Simeon, Phineas Puw, Hernsas, JubaJ, Philo,Catting, Brochwel, Orion, Anianydd, Aneu- rin, lonawr, Alban Arthu, Un fn'n Woddw, rin, Ionawr, Amddifad, Teimladwy, Mab y Cymreigydd, Amddifad, TPÎmlatlwy, Mab y Weddw, Bron Alar, Alaethus, Edmygydd, Creadur, Hydelhs, Profladol, Hen Awenydd,Prudd, l'rydydd, Arthur Puw, Llwvnog Nant y Pandy, Y Cogydd, Beti'r Sowth, Diolch iddi, Llwynog IlKt'. Liwynog 2il, Hen Lwynos, Ystwyth, Arthur y Porthwr, Felly yn siwr, Y Mab Afradlon, Y Porthwr, Ap Madyn, Cyfaill, Ceiliog Ffesant, Ceiliogwydd, Olwen, Hen Amaethwr, Un o deulu I y Nadolig, Ofnadwy, Shon Cent, Torth y fynwent, Ystyriol, Iforl Janua Yitce, Ap Erbin, Of nus laf, Huw Cogfryn, Ap Adda, Enos Jone, Clochydd, Glyn, Gwelltyn, Anian, Un a ddaw i'w winedd ef, Morgan Jones, Awen, Ofnus 2il, Difrifol, Ithel Ddu, Keeper 'r Afon, Bachgenyn. Iorwerth, Ym- geisydd, Cymro Dirwestol, B. Chidlaw, Pwy wyt ti, Absalom, Dy ewyllyeiwr da, Caswallon. Nid ydyw enwau y datganwyr yn cael eu cynwys yn y rliestr uchod.—Hugh Hughes, Ysgrifmydd.

I LLANBEDROG. Cynhaliwyd cyngherdd rhagorol yn y lie hwn nos Wener, y Meg cyflsol, dan lywyddiaeth y Parch E. Jones, a Mr T. E. Griffith, Rhydyclafdv, yn arweinydd. Y dadgemwyr oeddynt Miss Griffith, Ebenezer, Caernarfon; Tenorydd Infryn, Llew Madog, Miss Jones, Mr Griffith, Rhydy- clafdy, a Mr Daniel Roberts, o'r un lle. Yr oedd y cwbl yn canu yn wir dda, fel y profai cymer- adwyaeth y dorf. Nid ydym yn alluog i roddi barn ar y cantorion ein hunain, ond deallaf eu bod yn dyfod i fyny ê. beirniadaeth y cerddorion oedd yno. Ychwaucgwyd at fywiogrwydd y cyfarfod yn fawr gan ddonioldeb yr arweinydd yn nghyd a lluaws o englynion a adroddwyd ganddo ef a Mr Elias, ysgolfeistr, Rhydyclafdy. Yr oeddynt yn dda iawn. Fel hyn y diweddaiun o englynion Mr Griffith i Miss Griffith: Treiddia'r gan o'i horgan hi Heb ball hwyl i Bwllheli!" Cafwyd cyfarfod campus, a chynulliad gorlawn.—

LLANBEDR. ANHHYDEDD GOIEOAWL.— ir ydym yn deall gyaa phleser fod Mr J. Williims, Gaerwen, diweddar brf-athraw ysgol Wladwriaethol, Bangor, wedi d ethol Uy wydd y Ddadleufa Saesoneg, a vdd enredinol yn Nhole Dewi Sant, Llanbedr.

I" LLANBERIS. Prif ddigwyddiad cyhoeddu3 ein hardal yr wyth- nos hon ydyw cyngherdd Mr J. W. Thomas, o Frynsiencyn, Mon, yr hwn a gynhaliwyd yn y Neuadd Gyhoeddus, nos Iau, y 13eg cyflsol. Addawsai y Milwriad Wyatt, goruchwyliwr Mr Assheton-Smith, lywyddu y cyngherdd, a Mr 0. D. Jones,( Summer-hill, goruchwyliwr chwarel yr un boneddwr, arwain y gweithrediadau. Methodd y Milwriad ddyfod i'r cyfarfod, ac felly syrthiodd y llywyddiaeth a'r arweiniad ar IIIr Jones, yr hwn a gyflawnodd ei waith yn foddhaol iawn. Yr oedd y gynulleidfa ya lluosog iawn, gan fod y neuadd yn orlawn, ae anfynych y gwelwyd cyngherdd mor drefnus, tawel, a mwy llwyddiannus yn mhob ystyr. Y datgeinwyr oeddyntSoprane, Miss Morris, Rhyl; tenor, Eos Maelor; baritone, Mr J. W. Thomas, o Fon ac Itali; datganydd gyda'r delyn, Eos Mai; telynor, Mr John E. Davies (Telynor y Goglodd); pianist, Mr W. Bennett Jones, Bangor, a pharti Mr George Francis. Gwelir fod yno amledd doniau, a gwnaeth pawb eu rhan yn ganmoladwy at Iwyddiant y cyfarfod, yn enwedig rhai darnau lleilldnoI, ac amlwg ydyw fod rhai o'r datgeinwyr presenol ar y ffordd i ddyfod yn favouritet cynulliadau cyngherddol ein hardal boblogaidd. Ni chlywsom neb yn cwyno vchwaith am ddiffvg chwaeth yn yr un o'r darnau a ddatgenid. Cafodd y cerddor ieuanc a gobeithiol gymhorth da drwy y cyngherdd, er y buasem yn disgwyl i'r elw fod yn fwy wrth faint y cynulliad oedd yn bresenol. Da genym ddeall ei fod yn meddu y fath ragolygon rhagorol o ran talent gerddorol a chymeriad disglaer yn sylfaen a nerth i'r cwbl. Nos Sadwrn, y 15fed cyflsol, buwyd yn sefydlu Cyfrinfa o Urdd yr Odyddion yn ein hardal. Yr oedd amryw oddiyma yn aelodau yn flaenorol yn Mangor a Chaernarfon, ac wrth weled rhagolygon am lwyddiant, penderfynwyd sefydlu eyfrinfa yn ein plith. Ychydig ddaeth yn nghyd nos Sadwrn, ond coleddir gobaith am gymdeithas gref, adiameu y gwna les mawr i'r lluaws pobl ieuaine ae eraill ymuno k hi. Y mae mantais mewn cael bod yn aelod 0 gymdcithas ag y mae ei changhenau trwy y byd, a cheir nerth unrhanbarth i gynal gwendid rhanbarth arall. Fel Cymdeithas Gyfeillgar Gyn- I northwycl ar g^fer aflechyd a damweiniau y mae o werth mawr i chwarelwyr a gweithwyr ein gwlad yn gyffredinol. Bydd yn dda genym gael croniclo ei gweithrediadau, a chael adrodd am ei llwyddiant o bryd i bryd.

LLANDDEINIOLEN. I YR YSOOL DDYDDIOL, GORSBACH.—Ymwelwyd ag ysgol y lie uchod yn ddiweddar gan arolygwyr ei Mawrhydi. Hyfryd i noddwyr, rhieni, a chefn- ogwyr addysg ddeall fod yr arholiad wedi profi yn dra llwyddiaunus, ac fod yr ysgol yn cael ei chario yn mlaen yn bur foddhaol (very satisfactorily eon- ducted), ychydig deyrnged gan hyny i'r rhieni zelog a ddefnyddiasant y moddion, Be hefyd i'r cyfran- wyr llwyddiannus a gair o awgrym anogaetliol i'r lluaws rhieni esgeulus i fod yn y dyfodol ar oclrf cydwybod gyda golwg ar yr hyn a allent a'r hyn a ddylent.—Trethdalwr.

LLUNDAIN. I Y mae yn ddywenydd mawr genym allu dyweyd yr wythnos hon fod cronfa adeiladu capel newydd y Methodistiaid, yn He hen gysegr anwyl a byth- gofiadwy Jqwin, wedi ei chychwyn a hyny gyda haelioni,: braidd na ddywedwn digyffelyb. Yr oedd y dull o gychwyn yn novelty yn ei ffordd efallai, ond er hyny wedi ateb diben rhagorol, ac yn adlewyrchu nid ychydig o ganmoliaeth ar y boneddigesau twymgalon oeddynt berchen yr idea a'r ewyllys, a'r anhebgorion angenaheidiol i'w gario allan. Gwahoddodd y boneddigesau hyn holl garedigion Jewin i fod yn nghapel Falcon- square nos Fawrth, wythnos i'r diweddaf, i ym- gymeryd o wledd o de a'r danteithion cysylltiedig a arlwywyd ganddynt hwy yn rhad ac am ddim, ac fel y disgwylid yr ydoedd yno gynulliad rhag- orol. Chwareuodd y ladies eu rhan yn dda, a chafodd y croesaw gymaint effaith ar bawb oedd yno, fel pan ddeuwyd i ofyn yl "addewidion" dylifent o bob man yn hael. Am saith ymneilldu- wyd i ystafell arall, i'r cyfarfod cyhoeddus o dan lywyddiaeth Mr T. J. Thomas, pryd y cafwyd anercliiadau ardderchog gan y cadeirydd, y Parch D. C. Davies, G. Davies, J. Evans, a R. Roberts, a'r Meistri Hugh Owen, A. Simner, Hugh Ed- wards, E. Jones, a T. M. Williams. Cawsom grynodeb brofiad, dymuniadau, ac anogaethau y 7eir,dd. ?3,vdigohanesheneglwysJewino'i chychwyniad yn Cock Lane hyd yn bresenol gan Mr Davies; yr un peth yn Saesoneg gan Mr Hugh Owen, yn nghydagadgofion am y Parchn John Elias ac Iago Trichrug; ac anogaethau ac apel- iadau difrifol gan y brodyr eraill. Gwnaed rhagor o addewidion yn ystod y cyfarfod hwn, a darllen- wyd yr oil gan Mr Owen, ac hefyd gwnawd yn hysbys y cyfanswm, yr hwn oedd wedi cyrhaedd y SWill anrhydeddus o ddwy fil o bunau Yr oedd llawenydd pawb yn bresenol via fawr iawn. Deallwn fod y swm yn awr dros 2500p. T. W. 0.

LERPWL. CYMDEITHAS GENEDLAETHOL GYMREIG. Teimlir er's peth amser gan luaws o Gymry Lerpwl, ein bod fel cenedl yn wahanol i gen- hedloedd oraill yn y dref, gan ein bod yn amddi- fad o uurhyw fath o undeb. Tybir mai peth dymunol iawn fyddai cael Undeb Cenedlaethol Cymreig, lie y gallai y Cymry gyfarfod a'u gilydd, heb son am enwadaeth, a gwleidyddiaeth, i ymdrin a materion perthynol i'r hen wlad. Tra y mae gan ein cyfeillion Ysgotaidd gymdeithas gref a llewyrchus a elwir y Caledonian Society, a tlira y mae gan y Gwyddelod yn y dref (heblaw eu Home Rule Associations) eu Hibernian Society; a thra y mae gan y bobl dda hyny, sydd yn dcilliaw o Ynys Manaw, eu ManxlAssociation, nid ossgas y Cymry yn y dref, nifer pa rai ydyw oddeutu 80,000 o ber- sonau gyda'uhen iaith a'i thraddodiadau, hanes- iaeth Gymreig, a cherddoriaeth, a barddoniaeth, nad oes eu gwell yn y byd, unrhyw fath o undeb. Y mae hyn yn wironedd a ddylai, yn sicr, daraw pob Cymro gwladgarol a syndod. Gwir fod genym hyd yn ddiweddar Gymdeithas Seisnig, a elwid y Cambrian Society, ond oni bai ymdrechion gwyn- egol a inited ar ddydd gwyl Dewi Sant, buasai y gymdeithas wedi syrthio i cbargofiant er's lIawer dydd. Yr oil a wyddai y cyhoedd am dani oedd, fod eu haelodau yn arfer a chydyfed ar ddydd Gwyl Dewi; a daeth y newydd trwm allan y laf o Fawrth diweddaf, ei bod wedi trengu. Nisi wyf yn teimlo ar hyn o bryd yn barod i roddi rhesymau dros ein hesgeulusdra yn cael rhyw fath o undeb cenedlaethol. Y mas hyn yn sier, nad ydyw y Cymry yu ddiffygiol yn en cariad at "Gymru lan gwlad y gan." Cynhaliwyd ciniaw ddydd gwyl Dewi diweddaf, pryd y soniwyd am ein diSyg, ac yr awgrymwyd y buddioldeb o ffurfio cymdeithas yn ddioed. Y canlyniad ydoedd cynal cyfarfod i'r pwrpas o ddechreu gwneyd rhywbeth, a phenodwyd pwyllgor i dynu allan gynllun Cym- deithas Genedlaethol; ond rywfodd, oherwydd diogi, neu ddifaterwch rhai o'r aelodau, neu ryw- beth arall, ni chlywyd nemawr o son am y cynllun ar ol y cyfarfod hwnw. Y peth cyntaf a wnaed yn gyhoeddus ydoedd i 'Mr T. Llewelyn Jones (Llew Clwydfro), yn nghyfarfwd y beirdd ar ol gorsedd Birkenhead, dailuawgrymiad yn ughylch y dymunoldcb o gael rhai o'n prif ddynion i gy- meryd y mater mewn llaw. Y mae lle i ofni ddar- fodi'w eiriau grymus syrthio" ar greigleocdd. Modd bynag, erbyn hyn, y mae yn ymddangos fod gobeithion disglaer yn cael eu coleddu gan bleid- wyr y symudiad, y bydd iddo gael ei gario yn mlaen yn llwyddiannus. Cynhaliwyd cyfarfod nos Lun, Rbagfyr ydd, yn y Concert Hall, i ystyried y pwnc a thrcfnu materion parotoadol. Cymerwyd y gadair gan gyfaill sydd bob amser yn barod i wneyd yr nyn a. allo o bitid ei gydgenedl, sef Mr John Hughes, U.H. Yr ydoedd hefyd yn breeenol yn mysg eraill y Parch E. T. Davies, B.A. (Dyfrig), fleer eglwya Dewi Sant, Mri T. Llewellyn Jones (Llew Clwydfro), Edmund Griffiths, Glwysfryn Hughes, Solomon Jones, &c. Derbyniwyd llythyr- au oddiwrth y Gwir Anrhydeddhs W. E. Glad- stone, A.S., y Gwir Anrhydeddus John Bright, A.S., y Milwriad Chambres, U.H., Mri. E. G. Salisbury, Caerlleon John Roberts, U,H., Aber- gele; Andreas o Fon, CJwydfardd, Gwilym AUt- wen, Parch John Ffoulkes, Everton; Mr John Williams, a Iluaws eraill; yr ydoedd pob ysgri- fenydd yn mawr gymeradwyo y symudiad, Dywedai Sir Gladstone ei fod fel cyfaill y n edrych gyda gradd helaeth o ddyddordeb ar yr achos. Dywedai Mr John Bright ei fod yn gcbeithio y byddai y gymdeithas yn 11wJ ddiannus a defnyddiol, a bod ei defnyddioldeb yn sefyll neu yn syrthio yn 01 synwyr a gweinyddiad (managemetit) daionus ei haelodau. Dywedai Mr John Roberts, tra yn gofidio ei analluogrwydd i fod yn bresenol yn y cyfarfod, y byddai wrth gwrs, yn llawenydd mawr ganddo gynorthwyo unrhyw symudiad a fyddai yn debyg o wneyd gwir leshad i'r Cymry. Yr ydod llythyr Mr Salisbury yn rhy faith i'w ddodi yn yr adroddiad hwn, ond gan ei fod yn cynwys eyi- wadau ac awgrymiadau tra phwysig a gwerthfaw.- yr wyf yn hyderu y bydd i un 0 ysgrifenyddion y cO,Tfoa anfon copi Uythyrenol ohono fr newydd- iaduron. Wele lythyr Andreas o Von :— Wyddgrug, Rhg. 2 isn. Anwyl Syr,-Derbyniais flfJå'ac vr wyf yn prys?o i'w ateb, gan y cynhelir eich cyfarfod yfory. Gallaf eich sicrhau nad oes dim a rydd fwv o lawenydd i mi na gweled Cymdeithas Genhedlaethol wedi ei sefydlu, a chandd! y gwrthddry¡)hall elodfaw a nodwc mewn golwg. Sylwaf gyda boddlonrwydd maWr eich bod yn cymeryd rmowngyn V dgweithy(ldol CindBslriai) I -"nwhol ein cenedl. Y mm wedi fy li=w lawer gw,??h M yr hyn a ellir ei alw yn in- dustrial education" wedi cael ei esgeuluso yn ormodol, 08 nad yn hollol, gan y Cymry. Yr wyf, gan hyny, yn Uawenhau eich bod chwi yn cynwys y gangen bwysig han o addysg yn eich programme. Byddwch eystal a :b"kW ell1n p¡åraym;'d{gw: fel ag yr ydveh ?hwi yn egluro ei hamcamon.yn derbyn ? fy??t?mddmtfMtft'mcefnoRMithgwresoc&f. Dilyi iVd? Fy 'TaU'yW3?, '?."t eich ymdrechion ydyw ym,:jw mwyaf _? !hrddl. f, yn flyddlawn, (ArW)'dàv;ïg)och yn ffYÀsJ VON. Dywedai y Cadeirydd fod yn dda iavri ganddo weled ei gydwiadwyr yn cychwyn o ddifrif gyda'r gwaith o ffurflo Cymdeithas Genhedlaethol Gymreig yn Liverpool. Er nad ydoedd yn disgwyl i'r cyf- arfod wneyd llawer y noson hono, eto gwelai eu bod am gychwyn, ac yr oedd yn dra sicr pe byddai iddynt gychwyn yn iawn y byddai i'w hymdrech- ion gael eu coroni & llwyddiant. Gwyddai am lawer o foneddigion yn y dref ac yn Nghymru y byddai yn dda ganddynt roddi pob cefnogaeth i'r symudiad. Byddai iddo ef, yn y cylch y perthynai ,?, i pob cynorthwy a aUai i'r achos, a gallent fod yn siwr y cymhellai eraill o'i gydnabod i wneyd yr un peth.—Dilynwyd ef gan Mr T. Llewelyn Jones (Llew Clwydfro), yr.hwn a eglur- odd amcanion y gymdeithas, sef cefnogi llenydd. iaeth, celfyddyd, a gwyddoniaeth yn eu cysylltiad a Chymru—casglu, cadw, a chyhoeddi hen law- ysgrifau a chynyrchion Cymreig eraill; a phe byddai bosibl, ffurflo llyfrgell genhedlaethol; gwelliant y Cymry yn weithyddol (industrial) yn fasnachol, yn foesol, a chyffredinol.-Cafwyd llawer o ymddiddan, yn yr hwn y cymerwyd rhan gan Mr D. Lloyd, Mr Griffiths, Mr Hughes, a'r Parch E. T. Davies, B.A., yr hwn a ddywedodd fod y gymdeithas yn sicr o Iwyddo pe cai gefnog- aeth dynion dylanwadol. Dywedodd y byddai yn rhaid cael yr elfen Gymreig i gyfarfodydd y gym- deithas, y byddai yn rhaid i'r rhai a allent, siarad yn Gymraeg.—Dilynwyd ei sylwadau a chymerad- wvneth mawr.—Siaradwvd hefyd gan Mr Llew Wynne, yr hwn a bleidiai undeb Chymdeithas y Cymmrodorion e Lundain. O'r diwedd penderfyn- wyd- laf. Ein bod fel cyfarfod yn barnu mai dymunol fyddai ffurfio cymdeithas, ar sail eang, anenwadel, ac anmhleidgar mewn gwIeidyddiaeth-a gynwysa yn ei hamcanion welliant a lleshad y genedl yn foesol, gymdeithasol, weithyddol, fasnachol, a chyffredinol. 2il. Ein bod fel cyfarfod yn dymuno ar i Mr John Hughes, U.H., y Parch E. T. Davies, B.A., Ficer Eglwys Dewi Sant, Meistri Llewelyn Wynne, a T. Llewelyn Jones, weithredu fel pwyllgor parotoawl hyd y cyfarfod nesaf. 3ydd. Fod y cyfarfod yn cael ei ohirio hyd nos Lun, Rhag. 17eg. Ar ol pasio pleidlais o ddiolchgarwch i'r cadeir- ydd, ac iddo yntru ateb, terfynwyd y cyfarfod. Gobeithio y gwel ein cydwladwyr mai eu dyled- swydd ydyw rhoddi pob cefnogaeth i'r symudiad sydd yn awr ar droed, ac y bydd cenedl y Cymry vn v canlvniad va derbvn ei chlod haeddiannol. LLEIFYN. I

NEFYW. I Ychydig ddyddiau yn ol daeth yma dri o ddyn- ion oeddynt griw y lady Zetland, llong yn perthyn i Aberystwyth. Boreu y 5ed cyflsol daeth y llong dros far Caernarfon yn llwythog o lechi am Cork. Oddeutu deuddeg o'r gloch y nos clywai un o'r criw, sef John Pirse, swn dwfr, fel y tybiai, yn mysg y llechi, yna prysurodd i wneyd ymchwiliad, pryd y canfu fod llawer o ddwfr yn y llcstr. Yna galwodd ddau eraill o'r criw i fyny, a throisant y llestr i hwylio am Borthdinllaen, ond yn ofer y bu eu hymgais, oblegid cynyddai y dwfr yn fwy nag y gallent hwy ei bympio allan. Oddeutu dan o'r gloch y boreu penderfvnasant fyned i'r bad, ac yn mhen ychydig funudau wedi iddynt fyned i'r eweh aeth y llestr i lawr. Yna rhwyfasant am Borthdinllaen. Tybient eu bod oddeutu pedair milldir yn nghyfeiriad Enlli. Cariai y llestr tua 100 tunell, ac yr oedd yn 26 oed. Enw y cadbcn ydyw David Hughes, a gwneid y criw i fyny o ddau eraill, sef Morris Hughes, ei frawd, a J. Pirse. Cyrhaeddasant yn y boreu yn ddiogel i Borthdinllaen, a chawsant lawer o'u dillad. Yr oedd un ohonynt yn perthyn i'r Shipwrecked Mariners Society,a chafodd y ddau eraill euhanfon adref gydag ef ar draul yr un gymdeithas. Gresyn fod llawer o forwyr heb ymuno a'r gymdeithas werthfawr hon. Mor werthfawr ydyw ei chyn- orthwy pan mewn cyfyngder, lie nid ydyw yr hyn a ofyna gan ei haelodau yn flynyddol ddim ond tri swllt. Ond cofler fod miloedd o rai cynhes eu calon heb fod yn forwyr yn anfon eu rhoddion haelionus iob blwyddyn er ei cKynorthwyo yn ei gwaith o weini ar y morwyr pan wedi cyfarfed â'u llongddrylliadau, ac hefyd i estyn ei rhoddion i weddwon ac amddifaid y morwyr trancedig.. Mae ein dosbarth ni yma wedi derbyn o'i llaw er de- chren y flwyddyn hon uwchlaw triugain punt, gan hyny byddai yn dda i bob morwr goflo ymuno â hi rhag ofn y digwydd iddo gyfarfod a llong. ddrylliad. Mae gweddwon gyda phlant o dan 14eg oed yn cael help blynyddol.—J. G.

NERdtriS. I Cynhaliwyd cyfarfod llenyddol yn y lie uchod, nos Lun, Rhagfyr lOfed, dan lywyddiaeth Esgob Nerquis, sef y Parch John Davies, ac arweiniad Garmonydd. Cafwyd cynulliad lluosog a chyf- arfod difyrus. Ychydig mewn rhif oedd y cyfan- soddiadau a anfonwyd i'r gystadleuaeth ar y tes- tynau rhyddieithol, a'r rhai hyny heb fod yn \l weh- raddol. Gellir dyweyd yr un peth am y farddon- iaeth, ond yn unig yr englynion i Mr George Ingman. Sylwodd Garmonydd mai ychydig iawn o bersonau a garent fod yn destyn englyn tra, yn fyw, a hyny gan bersonau yn cuddio dan ffug- enwau, ond nad oedd yn y gystadleuaeth hon drwyddi ond dangoseg eglur o deimlad 00 a paaed dwfn. Daeth pymtheg o englynion i law, ac yn < mysg rai Seisnig. Rhoddwvd rhan o'r wobr am englyn Seisnig, a'r rhan arall am un Cymieig; Alarch Alun yn hawlio y ddwy wobr. Dienaid iawn oedd y gystadleuaeth mewn canu, ond dar- llenwyd gan y plant yn dda iawn. Deallwn mai dyma y cyfarfod cyntaf O'J natur a gyhaliwyd yn Nerquis, ond gobiithwn ei fod y cyntaf o gyfres o gyfarfodydd, ac i ieueuctyd yr ardliloedd gymeryd gafael yn y cyfleusdra i ddysgu cyfansodai, gan gymeryd at eu hystyriaeth y sylwadau a wnaed gan Mr Parry (Plas), a GaJtaonydd ar hyn. Caf- Avyd anerchiadau barddonol gan y Parchn. George Jones, Nerquis: Alarch Alun, Talalun, a Gar- monydd. Yr oodd y eyfarfod trwyddo yn ddifyrus, ac, a chymeryd yr awgrymiadau a roddwyd gan y beirniaid, diamheu genyf y bydd y cyfarfod nesaf yn fwy I

NANTYMOR ger BEDDGELERT. Dydd Sadwrn, Rhagfyr 15fed, cynhaliwyd gwyl flynyddol mewn cysylltiad a'r ysgol ddyddiol. Yn y prydnawn cafwyd gwledd o de a bara brith, wedi ei barotoi gan y boneddigesau canlynol:—Miss E. Hughes, Miss E. Evans, Dinas-ddu Miss Alice Williams, Tymawr; Miss Jane Roberts, Beudy- newydd; Miss M. Pritchard, Brvntirion; a Miss Jane Williams, Tyncwydd. Hefyd anrhegwyd holl blant yr ysgol ag Oranget gan y boneddigesau haelfrydig :-Mrs E. Pritchard, Bryntirion; a Mrs Catherine Owens, Gelli'run. Am chwech o'r gloch, cafwyd difyrweh mawr wrth weled plant yr ysgol yn dyfod trwy eu harholiad mor feistrolgar. YJ; arholydd oedd Mr G. Thomas, Board School, Beddgelert, yrhwn a ddygodd dystiolaeth i gynydd y plant mewn addysg yn ystod y nwyddyn, ac o fedrusrwydd Mr Harrison lei ysgolfeistr. Llyw- Y?d yn ystod y cyftu?od gan Mr D. Evans, Dinas-ddu, a chafwyd gair o anerchiad gan amryw frodyr eraill.—Gohebydd.

PORTHDINORWIC. I MAIUVOLAETH CMSTION IEUANC.—Dydd Iau di- weddaf, tarawyd y fro fechan a dymunol hon gyda'r newydd o farwolaeth y bachgen ieuanc rhinweddol a gobeithiol Evan Jones, oriedydd, sef mab ieuanc Mr William Jones (gynt o'r Rhydd-di, Caernarfon, Er nad oedd ond ieuanc mewn cydmariaeth, eto i gyd, gellir dyweyd am dano ei fod wedi bod ar hyd ei oes yn gweithio a'i holl ,iert-h yn ngwinllan yr Arglwydd, tuagatyr hwn yr oedd ei serch yn cynyddrf fwyfwy bob dydd. Yr oedd nid yn Gristion mewn enw, ond yr oedd mewn gwirionedd. Yr oedd yn un a fawr hoffid gan bavb o'i gydnabod, lie nid rhyfeddydoedd I gweled tyrfa fawr, pa rai oeddynt wedi dyfod o bell ac agos, i'w hebryngu i'w hir gartref, yn hen fynwe jt Llanfair prydnawn dydd LIUD. Fe erys yn ol i alaru ar 01 eu hanwylyd, Evan ei dad, dau frawd, ac un chwacr. Cydymdeinalir yn ddwfn a'r teulu galarus yn eu profedigaeth drom. Bu I farw yn yr oedran cynar o 18 mlwydd oed. Heddwch i'w lwcb.Galarwr.

PENYGROES. [ Cynhaliwyd cyngherdd yn y Market Hall, nos Sadwrn diweddaf, er budd Miss Hannah Williams, Llanllyfni, yr hon sydd 3 n myned i Brifysgol Aberystwyth. Cymerwyd y gadair gan Mr O. T. Owen, Dorothea. Dywedbdd ei fod ef yn edrych ar hyn yn beth tra theilwng, gan fod y Cymry wedi cael eu gadael hyd yn ddiweddar a'u talentau cerddorol a phob talent arall yn cael eu hesgeuluso yn ormodol. Ond yn awr y maent yn declireu ymysgwyd o'r llwch, ac y mae ganddynt athrofa yn perthyn i wahnnol ganghenau o addysg. Yr oedd ef yn dra diolchgar i'r dorf luosog oedd wedi dyfod i wrandaw am eu cefnogaeth siriol, er hyfforddi y ferch ieuanc addawol hon i fyned yn mlaen. Cafwyd gwasanaeth y gwron Gwilym Thomas, a chanodd amryw ddarnau yn hynod soniarus fel y cafodd amryw encores di droi yn ol. Hefyd cafwyd gwasanaeth y Nantlle Vale a'r Llyfnwy Brass Bands, pa rai sydd yn hynod ewyllysgar i Toddi eu gwasanaeth at bob achos teilwng. Felly hefyd cor Llanllyfni, a chwareu- wyd ar y berdoneg gan Mr Hayden. Dywedodd y Parch R. Thomas eu bod wedi anfon amryw gylchlythyrau allan, a'i fod wedi cael pawb yn well na'r disgwyliad a bod rhai wedi anfon rhodd- ion teilwng heb gael llythyrau, ac yr oedd dros y pwyllgor yn ddiolchgar i bawb.—Ab Rhys.

I RHYMNI. I TABEENACL.—-Cynhaliwyd cyfarfod llenyddol yn ysgoldy y capel hwn nos Sadwrn, 'Rhagfyr 8fed, o dan lywyddiaeth y Parch E. Dulas Lloyd (W). Awd yn mlaenyn v drefn ganlynol:—' Mary fach,' M. J. Lewis. Adrodd, Robin Goch,' Ann Young. Adrodd, 'Henspectol fy nain,' L. Evans.. Ad- rodd, 'Y Cybydd,' W. Webley. Can, I Gydar Wawr,' Miss Ann Harris. Adrodd, Beautiful' Snow,' Mr James. Can, 'Y Prentis Plwy'John Lewis. 'Araetb Caradog,' J. Evans. Dadl, Y Gwynt r Dderw Eben Morris, a Mary Davies. Can, 'Y Fam a'i Baban,' John Lewis. Adrodd, I Yrwyt yn barod,' John Davies. Dadl, 'Adda ac Efa,' E. Morris a M. Davies. Adrodd, Porth Marwolaeth,' J. Davies. Can, Mother I'll come Home to die,' Mr James. Adrodd, 'Goebelwn y Gostrel,' L. Lewis. Can, He was despised,' D. T. Lewis. Anerchiad gan loan Gwent. Can, 'The Trumpet shall sound,' John Morgan. Hwn oedd y trydydd cyfarfod a gynhaliwyd y gauaf hwn o dan ofal ein cyfeillion Wesleyaidd, ac y maent yn gyfarfodydd rhagorol hefyd. CYNGHERDD.-Nos Fawrth, Rhagfyr lleg, cyn- haliwyd cyngherdd o dan arweiniad Mr R. Lay- bourne, yn yr Ysgoldy Genhedlaethol. Canwyd, Man the Life-boat,' gan John Morgan. Y Bardd a'i Delyti,' gan J. L. Thomas. Within a mile of Edinboro, Town,' gan Miss Jenkins. Come into the garden, Maud,' gan Eos Nant- melyn. Ple'r wyt ti Marged Morgan ?' gan D. Abraham. Silver Moonlight' (John Guest), gan Misses Price a Williams. CanoddEosydd Mynach a'i gyfeiliion, 'Hen Gymru Wen.' Chwareuwyd yr Hallelujah Chorus,' gan y Brass Band. Cy- merwyd rhan gan amryw eraill, a chafwyd cyfar- fod lied dda ar y cyfan. Yr oedd yr ysgoldy yn orlawn, a gwnaed tipyn go lew 0 elw ni a hyd- erwn, at yr amcan daionus, sef ob, y;dd. ;7, Odd-fellows. Cyfciliwyd gan Miss E. M. Red- word. Dylaeid crybwyll fod pawb a gymerasant ran yn rhoddi eu gwasanaeth yn rhad Be am ddim. BEULAH.Nos Iau, Rhag 13eg, cynhaliwyd cyf- arfod llenyddol yn y capel hwn, dan lywyddiaeth MrL. Thomas, house agent. Wedi cael anerchiad pwrpasol gan y llywydd, awd yn mlaen yn y drefn ganlynol:-Can, I Mae Iesu Grist yn derbyn plant,' Mary Jones. Adrodd, 'Gwisg,' Miss Morgan. Can, 'Nid oes genyf fam,' Miss Lewis. Darlleniad, No Coward,' E. French. Caiiu, I Swn chwerthiniad plentyn bach,' gan Obeithlu Gosen, dan arweiniad Mr J. T. Lloyd. Adrodd, Ffydd Plentyn,' Miss Caddick. Can, 'Wyres fached Puw,' Miss Lewis. Can a Chydgan gan Obeithlu Gosen a'u harweinydd, 'Robin Goch.' Araeth, 'Anrhydedda dy dad a'th fam," gan L. Lewis. Deuawd, Waiting and Watching,' Misses Mor- gan a Richards. Darlleniad, gan William Webley. Adroddt Merry Christmas,' Miss Caddick. Can, Hen wlad y gan yw Cymru,' John Jenkins. DaT- lleniad, 'Dr Arnot ar Ysmocio, I gan R. Thomas. Can, I am a Friar of orders Grey,' George Ben- nett. Adrodd, 'The Gambler's Wife.' Mr R. James. Ton, Cawn fyn'd adref fory,' gan Ob- eftlilu Gosen. Wedi talu diolch i'r cadeirydd, &c., canodd y Gobcithlu Strike the Victory,' a ther- fynwyd cyfarfod dyddorol iawn yn mhob ystyr. Y W.SLEYAID.-Yehydig amser yn ol cynhal- iodd ein cyfeillion gyfarfodydd adfywindol am bythefnos. Yr wythnos gyntaf yn gyfarfodydd gweddio, a'r ail wythnos yn gyfarfodydd pregethu. Y pregethwyr fuont yn gwasanaethu oeddynt y Parchn. John Griffiths, Penygraig; T. Thomas, Tredegar; R. Roberts, Ystalyfera; a E. Lloyd (Dulas), Rhymni. Yn ystod y pythefnos arosodd deuddeg ar ol yn ymofyn am y ffordd tua Sion. Llawer a ddelo i'w canlyn yw ein dymuniad a'n gweddi.—Amos Meredith.

SEACOMBE. Da fydd gan ddarllenwyr Y Genedl Givmt-eiffl gael gair o hanes y Cymry yn y rhan hon o'r ddaear. i Wei, gellir dyweyd yn y ;1., cyntaf fod y Method- istiaid Calfinaidd yn bur dda yr olwg amynt yma. Y mae ganddynt gapel fydd yn barod erbyn y gwanwyn, a hwnw yn un hurdd, nc yn deilwng i'r cymydogion o Lerpwl ddyfod iddo ar ddydd ei agoriad. Ty hardd, a dodrefn hardd fw rhoddi ynddo. Os bydd pethau yn myned yn mlaen fel y maent yn yr Hen Gapcl, gellir dyweyd fod eglwys Seacombe yn ymroi ati i waaanaetll crefydd, cyn ymadael o'r hen dy i'r ty newydd, a mawr yw y pryder am i Dduw fod a'i law gyda hwynt yn y symudiad hWIl. Y inae golwg dd:\ at grefyda yma, cyfarfodydd da, ac hefyd pobl hen ac ieuainc yn talu sylw iddynt. V ID5."I yu ddrwg genyf ddyweyd nad ydyw pawb or Cymry yn raiu sylw priodoli'r eyfleusderau crefyddol hvn. Ym- wasgweh at eich brodyr a'ch iaith. Carwn weled eyfarfod dirwestol yn cael ei gynhal bob wythnos yma ets. Yr wyf yn meddwl, 011 edrychwr. ar hanes crefydd a dirweat y oown fod yma berthynas agos cydrhyngddynt. 011 bydd dirwest yn y pant, yn y pant hcfyd y bydd crefydd. Os bydd crcfyda yn uchel a llwyddiannus, bydd dirwest hefyd yn anrhydcddus.-T. J.

I YNYS ENLLI. n. LLoNGDIDBYLLiAD. -Bu nM Fereher, y -)ed cynsoi, yu noson o ddychryu a braw trwy yr holl ynys. Tra yr oedd y rhan fwyaf, os nad yr oil ohonom, wedi myned i huno, daeth bloeddio a churo y drysau fod llong wedi myned i ddanedd y creigiaa, mewn lie o'r enw Trwyu y Fonwent, yn agoe i'r Cafn, porthladd Enlli. Yr oedd yn noswaith hynod o ystermus a thywyii, y niwl a'r gwlaw mor drwehue fel nad oedd goleuni y Goleudy i'w ganfod heb fod yn ei ymyl. Yr oedd y dwylaw mewn ofn a dychryn mawr cyn um o'r Hong y lan, gan ei bod yn prysur lenwi, ae wedi iddi daro ar y graig oddeutu haner nos, yr oedd y gwynt mor nerthol nes curo y mor drosti, fel y bu gorfod i'r dynion am yspaid ddringo i'r hwylbren am eu bywyd cyu mentro i'r lan, yr hyn a wnaethant o'r diwedd trwy ollwng y eweh yn rhydd. Wedi cyrhaedd y lan yn ddiogel, aethant i dy y caredig a'r hael- frydig Mr Griffith Pritchard, Ty Pellaf, at deulu siriol a llawn o letygarweh, a chafodd y trueiniaid hyn, fel ereill o'u blaen, dderbyniftd caredig ac ymgeledd gym wye. Nid oedd neb yn gwybod dim =Ily.t V TWYL w anffodus hyd nes y daethant i hysbysu hyny eu hnnain, Enw y llong oedd Friends, yn rhwym o Borthmadog i Gaerdydd, gyda dau ddyn ar ei bvrrdd -3, c:ipten, sefrioraus Jones, Moelfra, Mon, a'r mate, sef Isaac Collins. Mwy na thcbyg ydyw y buasai y llong, y llwytb, a'r dwylaw wedi colli, oni bai fod Capten Jones yn deall ychydig am neilldnolion Cafn Enlli. Er yr ymddengys na bydd yr hen long yn werth i'w chodi byth, disgwyfir y gellir diogelu llawer o'r llwyth os nad yr oil ohono. Yn yr holl helynt, da genym hysbysu na choUwyd bywydau. DAMWAIN.-Tra yr oedd un o wyr ieuainc EnUi yn ffeilio pen dynamite cap, heb wybod beth ydeedd, ffrwydrodd, gan ddryllio ei ddwylaw yn arswydus, yn enwedig bys a bawd ei law chwitb, a'r syndod ydyw ei fod ef a rhai eraill oedd yn ei ymyl wedi dianc eystal. Ar ol cael triniaeth gystal ag a allai y meddyg lleol ei roddi dan yr amgylch- iadau, aed ag ef drosodd, ond bu am agos i wyth- nos heb gael y cyfle, gan fod y mor rhyngom a'r tir mawr" yn anfordwyol ar y pryd. Y BaiPYSGOL.—Casglwyd yma eleni at y Brif- ysgol y swm o lp 3s 6c, gan ddymuno llwyddiant parhaus i'r sefydliad. Foo HORN.-Dyma beth newydd yn Enlli, ae wedicostiomiloeddlawerobannau. ITilgorn an- ferth ydyw i beri swn pan y bydd niwl, rhag'i longau daraw ar y glanau. Y mae hwn o'r diwedd wedi proft ci fodolaeth, fel llawer o betliau eraill, trwy wneyd oernadau dyohrynllyd ac annioddofol. Er nad yw wedi cael agoriad ffurfiol eto, di,?g"iir i hyny gymeryd Ue cyn hir, pryd y bydd ? n bre" senol foneddigion y Trinity ac eraill. Mae ei adeilad fel twr crwn, yn mesur wyth troedfedd ar hugain ar draws drosto, ac yn ddwy droedfedd ar bymtheg 0 uchder, a chyntedd eang yn mmed iddo, dwy eenestr yn yeyntedd, ao un yn ("7; Y mae wedi ei weithio yn gadar a'i cr tio oddifewnacauan. Mae to y twr a'r cynte yn ?t fel tai y Dwyrain, yn gymysgedd o gymrwd a phethau eraill, ac yn snith siodfedd o drwch, a gorwedda ar bedwar ar ddcg o ddistiau haiarn cryflon. Gweithiwyd yr adeilad gan Mr Robert ■Jones a'i Fab, Criccieth, a Mr Thomas Lloyd, Tal- sarnau. Oddifewn y mae dau beiriant, y rhai a weithiant ar unwaith, ac o nerth chwech o geffylau, trwy dwymno awyr (heb ddwfr) yr hwn a yrir i ddau cylinder mawr nes ciynhoi yno ddeugain pwys o awyr, yr hwn a weithir i fyny i'r udgora trwy bibell gopr dair modfcdd o dryfesur; ac ar ol gwneyd dwy fil a phedwar cant o droadau mewn munud, daw allan trwy yr udgorn yn fath o "bethma" dychrynllyd, yn glywedig am ddeng milldir o ffordd, yn erbyn awel fr,ymed,ol o greft Gwneir y twrw rhyfedd a dieithriol hwn bob pum' munud, ac yn parhau am saith eiliad. G«wedcli goal eu penau a moelio clustiau fel yn methu gwybod pa gyfeiriad i'w gymeryd, ac ofni rhedeg llawer gan y byddai i'r pen amynt yn lied fuan, oblegid fod y mor ar bob llaw, eto yn benderfvnel am beidio gweithio tra y parhai y twrw, ond erbyn hyn y maent wedi dechreu eynefino. Ofnid ar y dechreu cyn i'r peiriant weithio a thwrw i'w glywed, y byddai pob peth ar hyd y fan yma ya holws-bolws, ac y byddai i'r pysgod a phobpeth ddianc am loches fwy tawel. 'Am y ppgod: meddai rhai, fydd yma ddim ond eu Ile Nit, na,' meddai eraill, dipynynfwy atlirouyddol, nid yw pysgod yn medru clywed,' ac yn ol dim a ellir gasglu, nid yw y pysgod, fel y maent gallaf, ya cymeryd eu tramgwyddo gan dwrw gtvym etJl. fyddydol. Wedi rhoddi desgrifiad o ddeehreuad twrw Hwyddiannus yr udgorn, y mae eisoes wedi myned i fethu tori gwynt, ci anadl wedi myned yn fyr a chryglyd, fel yr ofnid am dano, a rhai darnau anafus ohono yn cael eu hanfon i Lundain i'w gwella, ac erbyn hyn y maent wedi newid y meddyg. Nis gwn a all y meddyg newydd wneyd iddo dori gwynt, canys dyna ei glwyf fel llawer claf o'i flaen. CYFARFOD NADOUO.—Prysur iawn ydyw llawer ohonom y dyddiau hyn yn parotoi adroddiadau a thonau erbyn y Nadolig, gan obeithio y trydd alIa. mor llwyddiannus a'r ddwy flynedd flaenorol. Buaswn yn rhoddi enwau y datganwyr a'u darnau i'r cyhoedd oni b.ii mai tramoria'd ydynti drigolion y "tir mawr," a'i bod heblaw hyny yn debyg na chewch ddyfod trosodd gan Morus a Dafydd Jones; felly waeth i mi hebna thraffcrthu yn ofer.—Mor- fab.

TREVINE, SWYDD BENFRO. TEMLYDDIAETH DDA.—Er cymaint a ddirmygir ar yr urdd ddaionus hon hyd yn nod gan grefydd- wyr y He, llwyddo y mae. Y mae y gyfrinfa hon yn rhifooddeutu 60, ae allan o'r nifer v ma nid oes ond un aelod gwrywnidd pert.hynol i'r capel Methodistaidd na chapel yn y byd arall sydd yn y gymydogaeth o ran h- ny, h.y., mewn" oedran cyfaddas, pryd mewn gwirionedd hwy a ddylent fod rwyaf blaenllaw gyda'r gwaith. Yn ngwyn«b hyn y mae yn naturiol i' lawer ofyn beth yw y rheswm o'u difaterweh gydag achos mor bwysi. We], y mae genym ddigon o resymau i'w rhodcti, ond efallai mai eu gadael o'r neilldu y tro hwn ydyw y gorau, gan obeithio fod hynyna o awgrym yn ddigonol ac y gwelir hwy law yn llaw yn yr achos yn y dyfodol. PLANT Y LI.E.—Ni bu unman erioed a mwy 0 eisiau ysgol ddyddiol neu rhywblath cvffelyb na'r Ue hwn er disgyblu a gwareiddio ychydig ar y plant. Y maent yn llawer tebycach i blant anwaraidd pellderoedd y ddaear nag i blant Cristionogion. Nid ydyw ond ffoUweb cynal cyfarfodydd yn yr ysgokly gauoI yr wythnos gan faint eu crechwen, a'u hocrnadau, a'u drygioni. Rhyfedd onide na chywilvddia eu rhieni drostvnt a chyfranu iddynt yehydig addysiz dculuaidd wrth- gyferbyniol i'r un a gy, resir iddynt yn uA-r.-X. y.