Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

19 articles on this Page

Advertising

W --- I AT EIN DERBYNWYR.

I MR. WILLIAM BROWN, A.S.,…

News
Cite
Share

I MR. WILLIAM BROWN, A.S., A LI.YFRFA RYDD LIVERPOOL. l: n o'r traethodwyr goreu a ysgrifenodd erioed yn yr iaith Saesoneg, yn ol addefiad cyffredinol, oedd John Foster; ac un o'r traethodau goreu H yagrifenwyd ganddo ydyw yr un ar "A nwyhúdaeth y Bobl." Y mae bellach tua deugain mlynedd er pan draddodwyd sylwedd, neu faterion arwein- iol y traethawd hwn o Haen cyfarfod blynyddol y Gymdeithas Ysgolion Brydeinig a Thramor, ac yn agos yr un amser er pan roddwyd y traethawd o flaen y byd a ehredu yr ydym ni nad oes yr un llyfr anysbrydoledig wedi effeithio mwy o ddaioni yn y cyfnod sydd wedi myned heibio o'i fodolaeth na'r cyfansoddiad hwn. Hwyrach fod y gyfrol erbyn hyn wedi ei gwthio i gongl anamlwg yn llyfrgell llawer un, a bod y ffeithiau pwysig, yr ymresymiadau cryfion, a'r apeliadau dwys a gvn- wysir ynddi wedi myned i golli o'r meddwl; neu, efallai fod rhai hyd yn hyn yn gwbl ddieithriaid i'r gwaith ac os felly y mae, goddefer i ni anog y rhai, er ffurfio cydnabyddiaeth ag ef unwaith, ydynt erbyn hyn wedi myned yn ddieithriaid iddo, i adnewyddu y gvfeillach trwy ei ddarllen drosodd unwaith drachefn, a'r rhai hyny nas dar llenasant ef erioed i beidio oedi anrhydeddu eu meddvliau ar fath anrheg. Yn y cyfamser, goddefer i ni ddwyn ar gof rai o'i syniadau, y rhai or eu hysgrifeuu er ys cynifer o flynvddoedd yn ol, ac er y diwygiadau mawrion a gymerasant le wedi y pryd hwnw, ydynt eto yn feddianol ar lawer o gymhwysder at sefyllfa petha:u ar y pryd preseuol. Yn ei adran ddiweddaf, y mae yn cyfeirio mewn daodd grymus a tharawiadol iawn at y swm erfawr o gyfoeth a nerth y genedl a dreulid mewn rbyfel- oedd ac acbosion ereill, ac yn galw sylw at y daioni ag y byddai yn bosibl ei effeithio pe rhoddid y cyfoeth a'r egni hwnw allan er addysgu a dyr- chafu y bobl. Tybia fod dyn crefyddol yn myned allan, ac yn gosod y naill ar gyfer y Hall, ac yn yr olwg ar y ddwy oebr, yn methu peidio gofyn yn ddifrifol, Pwy sydd i fod yn gyfrifol-pwy a fu yn gyfrifol-am y gwahaniaeth hwn ? A thyng- hedai y rhai hvay a broffesant mewn modd arben- ig eu bod yn profi nerth y grefydd Gristionogol i edrych pa fodd y rhoddant eu cydsyniad, yn ddealledig neu ddatganedig, i'r hyn ag sydd yn fater o'r fath bwys ofnadwy o flaen gorsedd y Goriiehaf." Yna dylyna y dyn crefyddol a medd- ylgar crybwylledig yn ei waith vn gwneyd i fyny y rhestriadau-" y gwrthdarychau ag y trenliwyd awm dirfawr o egnfon y genedl arnynt am amryw oesau, ar y naill law, a'r gwelliadau a allesid eu heffeithio ar y bobl trwy yr un mesur o egni. Dicbon y meddylia am ryw ynys ddibwys ag sydd yn drigle clefydau maiwol, ac yn cael ei "vneyd yn gynyrchiol trwy foddion a gynwysaDt ..Iwlredd o'r fath fwyaf ysgeler-anwiredd a ddi alir ganddi trwy agoryd beddau anamserol i luaws o'i gydwladwyr, a thrwy achosi Hygredigaeth moesol y gweddill. Dichon, er hyny, fod y cyfryw lanerch heintus wedi bod yn un o brif wrth- ddrychau rhyfel tra dinystriol, pa un mewn effaith a soddodd drv=!or annghvfrifadwv yn y dyfnfor, ac yn nhywod, ffosydd, a maesydd yr ynysig afiach- us, yn nghyd ac aberth dychrynllyd o waed, byw- yd, a'r holl deimladau a'r arferion moesol goreu. Meddianu bon, efallai, oedd gwobr a buddugol- iaeth yr hon ymdrechion—yr ad daliad am yr holl draul, trueni, a drygedd. Neu, dichon v cofia am enw rbyw amddiffyna, mewn gwlad bellenig, lie y bu cenedloedd Cristionogol megys yn cydym- gystadlu pa un o honynt a osodai y nifer fwyaf o dystion yn nghadwraeth ddiogel angau, i gvfodi ac i'dystiolaethu drostynt, yn y dydd diweddaf, pa fodd y llywodraethid hwynt gan i sbrvd beddychol y grefydd a broffesent. Darllena fod ei srvdwlad wyr, yn gysylltiedig ag eraili, wedi bod yn ymladd I o amgylch yr amddiffynfa bon, yn gosod yr (holl ardaloedd yn anghyfanedd-dra, ond vn bras wr- teithio y ddaear a gwaed. Cydweithre«Wsbnt i arllwys ar drigleoedd y miloedd o dHgtflion a gyfaneddeot o fewn y muriaii, daranau a mellt annghydmarol fwy eu dinystr na'r eiddo natur; a gosodasant dan a daeargrvn odditan yr amddi ynreydd, gan floeddio yn orfoleddus yn yr olwg ar v galanastra dvlynol. Cymerasaut y He I Y flwvddyn nesaf, efallai, hwy a'i ovmerasant ¡ drachefn i'w ddychwelyd eilchwyl, naill ai trwy orfod neu trwy gytundeb, i'r un meddianydd ag yr oedd vn perthyn iddo cyn yr holl draul a'r helynt dinvstriol hyn. Gall yn ddyogel gyfrif fod y gweithrediadau yn yr adran fechan a chyfyng hon o ymdrechfa ogoneddus tywysogion y byd, wedi costio i'w wlad gymaint ag a enillwyd trwy holl lafur haner trigolion un o'i threfydd poblogaidd a gadael o'r neilldu y rhan bwvsicaf o'r cyfrif y dinystr, y drygau, yr anghyfanedd dra a achoswyd ar y wlad ddieithr, trigle pobl ag nad oedd gan- ddynt nemawr o ddyddordeb yn yr ymladdfa, na gallu i'w ragflaenu. Ac i ba heth y bu hyn oil f Ken gall yr adolygydd tybiedig, yn rhywle yn ei ymchwil, gael allan fod rhyw nant fechan neu gors yu yr amalwch, neu ystripyn o dir diffaith, neu ryw glawdd terfyn o ychydig bwys, wedi dyfod yn futer cweryl rhwng eymyd- ogion eiddigus ac felly, fod anrhydedda buddiant cenedlaethol yn galw am i ryfel gael ei enyn ar dir a mor, trwy wahanol barthau y ddaear. Ond ni cheid un terfyn ar gofnodi ffeithiau o'r fath hyn." Troaar ol hyn i edrych ar y daioni a allesid ei gyflawni gvda'r un mesur o egni, ond vn cael ei roddi allan mewn modd annhraethadwy wahanol, mewn gwellhau rheswm, arferion, moes- au, a cbyda hyny sefyllfa fydol ac arianol y bobt. Y fath gynydd mewn deal], ac mewn moesau, a'r fath leibad mewn drwg-arferion a throseddau, a effeithid mewn unrhyw lanerch o'r wlad pe trenlid tuag at hyny yr un swm ag a dreuliwyd i sicrhau meddiant o'r ynys grybwylledig Neu, pe rhoddid yr un swm o nerth, anianol, meddyliol ac arianol, ag a dreuliwyd er dinvstrio vr amHrliffvnffl orv- I eI' -J.- l")"'J bwylledig, er effeithio yr holl welliant a fyddai yn boslbl yn amaethiad meddyliol a moesol trigolion un o drefyd- mawrion ein gwlad,—v fath effaith a welid Ysgolion o'r fath bertfeithiaf yn mhob congl or dref; digonedd o'r llyfrau goreu ar bob cangen o wybodaeth, mewn meddiant personol ac mewn llyfrgelloedd cyhoeddus; nifer o leoedd eyfleus-ysgolion a sefydliadau—er dysg-u pob gwybodaeth a chelfyddvd angenrheidiol a buddiol; cyflawnder o leoedd addoliad i'r trigolion i gyrchu iddynt ar y Sabbathau, ac ar brydiau eraill, ac athrawon cymhwys i'w dysgu-Ile, mewn gair, ag a fvddai vn tra rhagori ar unrbyw dref na dioas ar wyneb yr boll ddaear," Difynasom yn holaetbach nag y bwriadasem ar y cyntaf; a hyny o herwydd yr ystyriwn y pwnc yn deilwng o ystyriaeth fwyaf dwys a dyfal y genedl fawr ag sydd yn ymfalchio mewn ymgyf- enwi, mewn modd arbenig, yn genedl Gristwnogol. Y pethau ag ydynt wedi derbyn edmygedd a chlod y byd yn gyffredin hyd yma ydynt, gallu anianol ac athrvlith ac yn hyn, fel pob peth arall, y mae y byd yn dangos mai byd ydyw. Rhyw bethau arddangosiadol, cnawdol, anianol. ydyw ei dduw iau ef. Rhaid i bob peth wisgo llawer iawn o gnawd, ac ymdrwsio mewn ysplander anianol, a gosod coron ar ■ i beD, a marchogaeth yn dryst- fawr, gydag udganwyr o'i tiaen, cyn y gall efe syrthio o i flaen a'i addoli. Ac yn nghanol y berw a'r terfysg y mae addolwvr yr anifail a'r angol yn ei gadw, gadewir o'r neilldu ac yn ddisylw y dwv- fol; ychydig a ystyriant mai y mawredd uchaf sydd yn perthyn i ddyn yw tuedd i wneuthur daioni. Gadawn ar hyn o bryd, rhwng sylwadau treidd- graff a nerthol John Foster, i'r modd y mae ein llywodraeth yn treulio ei chyfoetb ac nid ymof- ynwn am y modd y mae eiu pendefigion a'n cy. foethogion vn gyffvedin yn gwario eu da bvdol; y gorci/Vfyi pieserus sydd genym yn awr ydyw galw Ivlw at em cyd dreiwr haelfrydig, Mr. Wiliiam Brown, rr hv-p sydd wedi dyfod allan mor dy- wysTga'dd i atlcijadu Uyfrfa ysplenydd i'n tref riage rriae gair yn llawer rhy gwan oblegid nid vw yr un tywysog. er a wyddom 111. wndi gwneuthur "rived y fath bcth. Bydd yr adeilad ysplenydd v gosodwyd ei aylfaeu r if r -r n I ■. (: 1.1 i lawr ddydd Mercher diweddaf, yn costio tua deng mil ar hugain o bunau; nc mae v boneddwr parchus yn myned i ddwyn yr holl draul ei hun. Yn absenoldob un engraifft gyifelyb o'r blaen, nid oes genym oul dvweyd am hon, ei bod yn deilwng o Wiliiarn 13i :\11, Tra yn mwydo miloedd rweithwyr Liverpool a chawodydd maethlawn o bleser, gwybodaeth, a lies, dychweled yn ol yn fyrdd o fendithion i'w fynwes haelfryrlig ef oi hun. A gwyn tyd na welem laweroedd o bendefigion, marchnadyddion, a thirfeduianwyr cyfoethog ein gwlad yn dilyn yr un llwybr. Bydd arian o'u i rhoddi allan yn y modi hwn yn ysgatnhau beich iau y wlad, yu foddion i ddyrchafu cymeriad meddyliol a moesol y genedl, tra v bydd y symiau erfawr a wastreffir mewn lladd dynion, dinystrio dinasoedd ac amddiffynfevdd megys po wedi eu taflu i r eigion-for, a gwaith n hvny—yn gor- phwys yn feichiau trytiiion ar ya^.vjddau y bobl dros oesau a c fel maen melin wrth ein godreu ni, ein plant, a phlant ein plant, i'n suddo yn ddyfnach i galedfyd, anghysur a thrueni. Hyderwn fod pobl ieuainc y Cymry yu y dref hon yn gwneyd defnydd dyladwy o'r manteision dirfawr a osodir o fewn eu cyrhaeddyn y "Llyfrfa Rydd" bresenol yn Duke-street, ac ar gael eu helaethu yn y fath fodd ysplenydd a chyfleus yn Shaw's Brow. Y mae yno lyfrau goreu y byd ar bob cangen o wybodaeth, a He i eistedd i'w dar- Hen a u hastudio am ddeuddeg awr bob dydd, a'r cwbl ar dolerau digon manteisiol i'r ysgafnaf ei logell-am ddim. Paham, gan hyny, y bydd un dyn yn Liverpool yn foddlon i fyw awr yn hwy mewn tywyllwch ae anwyhodaeth:J Byddai yn dda genym glywed fod pobl haelienus yn Nghy mru, i ryw radd, yn efelychu Mr. Brown; a bod llyfrfa a darllenfa gyhoeddus yn cael ei sefydlu yn mhob tref ac ardal boblogaidd yn y Dywysogaeth le, ac at hyny, fod y bobl ya ymaftyd yn egniol ae awchiis yn y L-vfleusterati hyn pa le bynag y maent neu y byddont yn cael eu cynyg. Drwg genym ddeall mai nid felly y mae mewn rhai Ue- oedd. I DEDDF NEWYDD LLWOBWOBRWYAETH MEWN I ETHOLIADAU. Y mae yn awr achos wedi cael ei ddwyn o flaen llY8 y Queen's Bench, i'w brofi dan y gyfraith a basiwyd yn 1854, gyda golwg ar atal llwgrwobr- wyaeth a dylanwadau annheg mewn etholiadau. Cymerodd yr achos le yn Rhuthin, yn yr etholiad diweddaf. Ffeithiau yr achos, yn fyr, oedd fel y canlyn Y mae yn byw yn y dref hono ddau bobydd, tad a mab, o'r enw Treherne, a chan bob un o honynt bleidlais yn yr etholiad bwrdeisdref- ol; ac ymddengys fod y ddau yn bleidiol i'r ym geisydd rbyddfrydig, Mr. James Maurice. Y mae yno hefyd foneddwr o'r enw y Parch Mr. Barnwell, yn cadw Ysgol Ramadegol Waddolog yn y dref. Byddai Mri. Treherne yn yr arferiad o werthu bara at wasanaeth Mr. Barnwell a'i ysgol, yn nghyda rhyw elusenau ag yr oedd gan y gwr parchedig rywbeth i'w wneyd yn eu llywyddiaeth. Wedi dvfod o'r pleidiau i'r maes, dywedir i'r Patch. Mr. Barnwell fygwth y mab drosodd a throsodd drachefn, os na roddai efe ei bleidlais i Mr. Mainwaring, yr ymgeisydd Toriaidd, y byddai iddo ef gymeryd ei gwstwm oddiwrtho, ac y defn- yddiai ei ddylanwad i'w atal i gael gwerthu bara i'r elusenau crybwylledig yn hwy. Ar ddangosiad y dadleuwyr dros y cyhuddwr, yr oedd yn bur amlwg fod y eyhuddedig yn euog yn ngwyneb y gyfraith. Felly y barnai Arglwydd Campbell, a chaniatawyd Rule nisi i'r cyhuddwr i alw ar y cyhuddedig i ddangos paham na ddylid ei erlyn a'i gospi am droseddu y gyfraith. Mae yr ochr arall, wrth gwrs, hyd yma heb ei dadlenu; ac nid ydyw fod y rheol hon wedi ei chaniatau yn un prawf yn ffafr y naill blaid na'r llall Os profir y cyhuddiadau a ddygwyd yn erbyn y gwr parchedig, ymddengys na fydd ganddo un ffordd i ddianc rhag dedfryd y gyfraith; ond, yn anffodus, y mae y ddefryd hono braidd yn rhy ysgafn yn ein tyb ni. Ni bydd hyn, pa fodd bynag y try, yn effeithio dim ar yr aelod dewisedig ond bydd y cyhuddedig, os ceir ef yn euog, yn agored i gael ei garcharu, neu ynte dalu dirwy i fyny hyd £50. I'r dewisiad hwn yr ydym yn anfoddlawn. Dylasai y ddedfryd, ar bob cyf- rif, yn ein t) b ni, fod yn gyfryw ag a ddisgynai ar y cyfoethog fel y tlawd mewn achos o'r fath hwn ond yn awr, tra y mae lie i ddewis rhwng carchar a dirwy, bydd yn hawdd i'r cyfoethog ysgoi y rhan bwysicaf o'r ddedfryd yn hollol yr un ffordd ag y troseddodd y gyfraith-dim ond rhoddi ei law yn ei logell. Y mae pob lie i gredu mai nid dyma yr unig achos o'r fath yn ystod yr etholiad diweddaf; ac er fod y gyfraith ddiweddar wedi effeithio i beri lleihad i f.sur helaeth ar v dylanwadau mwyaf agored a arferid i fygylu, brawychu, ac ysgriwio dynion i dreisio eu cydwybodau, ac i fradychu eu hetjwyddorion, nid ydyw yn debyg y ceir y gradd nepaf at lwyr lanhad o'r llengoeod o ddylanwadau mwy dirgeledig a dichellgar, o leiaf hyd nes ceir y Ballot.

I-' NODIADAU CREFYDDOL.I

I ETHOLIAD DINBYCH.''

Family Notices

-......... A-T^fLYGYDD \

FFRAINC.!

YSPAEN. I

[TALI.

----AWSTRIA -A SARDINIA.I…

- ,.::HUNGARI. ! I I ... I

- S T C 1 T. Y . I

NEWYDDION CYMREIG.

I MARCHNAD LLUNDAIN II

ICANOLBRISIAU YMHERODROL !…

LIVERPOOL WOOL MARKET, APRIL…

I MARCHNAD YR YD LIVERPOOL,

LONDON CATTLE MARKET.