Baner ac Amserau Cymru

gcheubir €t)mru. (Oddi wrth ein Gohebydd N eillduol.; Yr Argyfwng Glofaol. Ymgyfarfu Plwyllgor Gweinyidklol Cynghrair Mwnwyr y Deb. udrr fair eisteddiad aribennig yng Ngbaer Dydd, tkliydd lau diweddaf. Mr. VV. -Brace, A.S., oedd y cadeirykM. Daeth tfi dirprwywr Cynghrair Mwnwy r Prydaaai Fawr, yno i'w cynllorthwyo Qnvy. Ymigynghori pa sut i gario ymdrafodaeth chwannejgpl ymlaen a'r medstri oedd eu güwbwy 1 y (wilaitlh hon. Trefnasid i gyfarfod cynrychiolwyr y meist,ri, ddvdd Gwener, ac ymdriniiwyfd' tar yr noil acfio&ion oedd i fod ger Ibron, y pryd hwnnw. Ni pbarfaaodd yr eisteddiad: fawn yn fair, onc1) deallir fold) y civnrycliiolwyr yn barod, or an- nosriad ytra dhennad-Mr. E. Edwards, A.S., Cadeirydd Cynghrair Prydain. Fawr Mr. Ro": bert Smillio, is-gadleirydc1 y rynghrair, a, Air. Thos. Aefaton, ysgrifennydd y cynghmir -t gymedrolri rhyw igymaint ar ClUI gcrynnion blaenorol. Er hynny, fawriadant gymeryd eafiad diyngog lekfradd y cyflogau, a-r pris masnacfaol cyfatebol, iddo. Effeirtlhaa hwnniw ar weithwvr yr holl fates, glo, ond ar ddosbarthau yn unig yr eneitlna i mraterioni Derbyniwyd dirprwywyr ymgyngliorxadol Cynglirair Mwnwyr Prydain l awr gyda clbvnrycihiolwyr y giweitfawyr i ystateil y gyn- na'dledd yng Ngbaer Dydd, ddyddGwener. Mr W. J. Heipipeill oedd cadeirydd, plaid y meistri, a Mr. W. Brace, A.S. oedd ea<levr- ydd. plaid y gweithwyr. Dywedodd Mr. Hep- pen mai gwneud gweitlhred foeisgar yn unig, yr oeddvnt hwy wrth diderbyn y eenlr.Klon ar- bennig i'w plith, oblegid yr oedd yn rfaaid I T percfliennogion ddal at yr egwyddior iiats g;all- ent drafod acliosion cytundebol y ILI Cvinod ond a'u gweithiwyr yn unig. *oil;P bynnag, da ganddynt oedd cael cyfarfod a i turpi*wvwyr, a chael gwrandaar ar on wnad- wrd. Yna. eglurodd Mr..Edwards, A.S., en gwaith a u fa a mean wrth ddyrod yno ac wtxhm, gosododd Mr. HeppeM eafie'r meistri ar yr aclhos ger- bron. AiWd y f* wvr yno trwy ystoo: yr ym^-ri-maetlh, a tu rhwiig y ddwybfeid:, ond heb gymeryd dim rhan. o gwbl ynddi. Eisteddiad ffurfiol fu yno ar y materioii dadlengar. Llei^fradd pris y cyflogau, a'r pns masnacbol cyfateboi oeddl v prif bwnge fn dan tra parhaodd jTekfeidiad fair- Yr oedd cynrycfaiolwyr y ddwvblaid i gydgyfarfed rfTacheai foreu dydd Sadwrn, a. golygid .ganddyn, ddwyai ji Sholl drafodaetih i ben yn y cyiarfod hwnw. V mace!r faoll Ddefaeudir yn bryderus lawn am y canlyniad. Y Diwecidar Barsh. J. Hatnren uavies. Gweinido" eglwys "Dndodaidd Cefn Coed y Cymer, ger Mertihyr TydM, oedd Mr Davies, ao vr oedd yn, wr o biaxch cyffieiaiinol tiwy r cymydogaetikau. Bm; fairiw mewn modd sydyn anarferol brydnawn dydd Sadwrn cyn y di- weddaf. Yr oeddS weidti dycbiwelyd: o bert-hjr, a thna yr oedd yn isaarad a clhiyalnabod & gytar- fu ar yr heol, .syrtbiodd! i lawr yn ddirybud a bui fa-rw' o iddolur y g-alon. AcfaiOiswyd goiid a pbnidd-cier yn yr a:,dal gan yr amgylch- iad pruidd. Torrwyld! ef i lawr mewn oe<I cyf- lawn a ffrwytlilon, a- liawn a Yr oedd yn 54 mlwydd oed er mas Hydief div\udd- af. Brodor o DdyfEa^a Aexon Oeredi&iop, oedd efe. Addy&gwyd ef yn Atlhaofa Caei- fyrddin, a sefydlwy^ ef yn weiffitog lar y 1 Hen Dy Gwi'tid,' Oefn. Coed, yn. 18", bu efe hyd ddydd ei farwolaetfa. ^asan- a^thodd gykfaoedd ereill liebfew cyicfa sefydl- og ei weinidogaetli. Bu yn y.grifeniiyddi Oymdeithas Gerddoax,! Undodiwyr Aberdar Mertlliyr am aimiryw ftynyddau.. Oadwodd > gol ramadegol iaau tua. pihedair blYlledd aT hu^ain, a rlioes I1.1 1 iyny yn 1901. Cotxf llawer o wyr cyilioecldus preeeiinol yr aida.- oedd o houi. C!5'«M f Aagorol, a rf dospartfa an Cymraeg; yam jighor Addysg Mo*g. 3 crolvcriaetfa Yr \'moiynydd, tyboeciaiiaa llenyddol yr en!wiad Undodol, a T |'n JJZ swvdd Ihonno aan ddeiudcimig imlynsdd. TT 11 ,1 o«dd llvwvdd Oyfundeb D-elieucl yr ^^98. Cyfieitihoddi 'Yn ol at yr Iesu llyfr y Parcli. R. A. Armstrong,. C+vmraerz. Fe fu yn a.elod o'r ben Ysgol Fwrdd am naw mlynedd a^fotTd! de-irg^th ar ben v rhes etboliadol. Efe o-dd cadeirydd Bwrdd! Gwarcaieidwaid Mertkiiyr y flwyddlyii ddiweddaf. Yr oedd yn aelod liefyd o G;>- nghor I)o>parth Mertliyr. Cy:a\yynwy(l an- nercliiad tyetebol, a died o autr ardallvvyr yn 1900. Cynnwys ei denlu gialai- us weddw, tri mab, a tiwy iørch. Claddwyd ei xa-n farwol 12,f yng Ngnladdfa Undodol y Cefn, ddyldd lau diweddaf, ac yi oedd vr ymdiaiitili angladdol y f.wyaf a ^voloc d yr ardial erioed. Cyflawnwyd gwa^aimetli add- oliadol yr arwyl yn y ty gan 7 ^clh_. J. C. Llanbed'r, ben ysgo,Ifeisii Mr. I>- y ao yn y mpel gan y Parch; R. J- J< 11 Abenlar. ac araryw ^(M.iadogion Gweinvddwyd wrtfa y bedd gan > 1 arcli. Alva -Ricbards, Lvr Parcln«. J. H. Ba\ie&, a siaradtadd Maer Mertbyr lietyd. 11'- Y Diweddar Mr. Waiters, Caertyraain. Yr oedd Mr. William Walters yn wr llafur- us mewn amryw gylclioedd o waiFjanaeth dem- yddiol, yn Ik'iwrol a chymdexitliasiol. Eie oedd flaenor arolygol ^wyddfe argiiapbyddol y Meistri Spnrrell a 1 lab, Caeifyiddin. \m neilltnodd o'i swyckl ym mis..Atwst diweddaf, ,we,dl iddo fod, ynddi lam iwy na, manner can nvlynedd. Yr oedd Mr. Yv alters yn ddiwyd hefvd sjyda ^.0rcliwyl-ion l^norpl. ao. yfigriten- nodd ertfayglau i'r cylioeddiadan evfnodol Cvmraeg, yr Han a'r Cyfeill yn en plith. -Daliodd ber'tbynjas lenorol a; gwaith y diweddar hyglod Baxclli'. D. feyh'an Evaivs. Cvhoeddo'dd ei waith ei bti-n ar Hanes l-lan: Kteplian,' yn 1881. Bu yn afbraw Cyn.raeg 1 Drf Goodall, syddi yn bwt yng Ngbaer Dydd Sais md dybiaf ydyw. efe, ond mynegir 01 to<l yn awr yn -medros igwell Oyanriaeg na liawier Cymro godwyd yng ngbanol sain llafai Gvmraeg f'ro'dorol. Bu Mr. Walters yn atili- raw d oreill befyd. Aelod. o eglwys 'yr Annibynwyr Seismg Oaerfyradan oedd efe, ao yr oedd. yn cidiacon, yn ctrjsor- ydd, .yn arweinydd 01 chor, ac yn. ymdchrit d- olw.r idd-i. Ghwith ydyw meddwl fod Gyniry raor 'gyflawn a hyn yn troa eøfri ar addoidaj CArmraeig i faetiiiiu meiitlii'infBydd. sydd yn ci>- fyngu hYiWyd Cymreig, ac vn ei gilgwthio o r neilltu. Anlliawdd Lawn -!V; rboi cyfrif 0,111 hyn M y mae yn adbos o Ices iboh Cymro a ymlyn yn ddidroi wrth ei iaitb nad ediycliu ar ymwabania l addoliadol felly yn beth ofawitfli' ac yn beth ymddifethol. GwiJiaeth y gjwr cyflawnddonicg• hwn lawer, er liynny, dr08 les ei iaith a llenyddiaetii gartretol ei wlad ef ei ihun; ac yr ydtys yn; ei fawruiau o ewyllj^ dial ar gyf rif y rhiiiilwtedd: hwnl1.w. Mab yn Tara ei Dad yn Farw, DiigiWyddodlcl!, tro an fad mown ty air gwr |' TrefWJtS'; 'j £ 0r ABerfawfe, 110s Fawi^H cyft y ddiweddaf, a achosodd farwolaetli ddiisiyfyd | tad y tenlu:. Daeth .TameS' Powell adref y noison. bono, ao yr oedd bron yn banner nos arno yn, dod, weidlii bold) yn, diotba, a bu geiriau croeis rfiyngddo ef a'i fain, a bygythiodd ei croeis rfiyngddo ef a'i fain, a. bygythiodd ei g tharo hi, gained'.I faiitfaai iar ei dad, a, daeth I ei dad, Charlets Pbwell, i lawl- o'i twcly yn ei s'tys nos, a dywedodd wrth Jiaimes: Jim, wnaiff liyn mo'r tro, gwell i ti fynd alian.' Y lla. tarawoidd Jim ei dad nes yr ymhongic- iodd yn ei wrtfaol yn erbyn y ford, la mfodd yno wedi ei syfrdanu, ac heb ddweyd gair. A'r wraig yn gweled golwigi ryfedd arno, a re,j!od,d i'r ty neisaf at ei nuerch. Daeth y dldlwy yno yn union, lal chymydoges gyda bwynt. Yr oedd yr hen wr eto yn sefyll fel o'r blaen, ac yna ymlollyngodd yn sydyn ar y llawr. Gwyrodd y gymydoges uwch ei ben ef, a galwodd arno, ond nid latebodd. Ar hyn cyrchwvd medid'yg ato, a phan ddaeth, dywed- odd fod yr hen wr wedi manv. Daliwyd y I bachgen, gian hedtdgeidwad, yn y givvaith priddfeini yn ystod ol'iv.w cynnar y boreu, a clh-ymerwyd ef A fvny. Yr oedd! y "tranglcedig yn 69 mliwydd oed. Cynnaliwyd trengholiad arno, ddydd Mer- cher diweddaf. Tlystiioididl Mrs. Powell, y we'didhv, fod ei arnab James mewn diod pan ddaeth adref am banner nos. Ffraeodd a hi, a daeth ei dad :i lawr gan iddo fynd alln,ii. Tarawodd yiitau ei dad, nes y syrthiodd i larwr yn farw. Mynegodd dau feddyg—Dr. Rice Morgan, a Dr. Iv jmD- a wnaethi dreng ymchwiliad arno, fod lliw dilwg dan y llygad chwiith. Nid oedd dim 1 ar yr ymieiiydd i arwyddo t,raiiis, o-ndi yr oedd bnidcl yn feddal. Ni welsant dim i gyfrif am ei farwolaeth ef. Ond! barnent, oddi wrth y dys,tiolaeth a gaed, mai trais allanol gan yr ergyd a eafodd, yn ol pob tebyg a achoscdd bynv RheiÎtihf:a.rn; Dynladdiad o'r radd leiaf- Angladd Boddedilgion Clydach Vale. Claddwyd y chwech a foddodd l llifeir- iant Olydaich Vale yn Nghladdfa Trealaw brydnawn dydd Mercher diweddaf. Dygodd y digwyddiad galaruiS dorfeydd o filoeddl o bob! alia,11 y prydnalwn.hwnnw i ymuno a'r indaith angladdol, ac i fod yn edrychwyr iarni. Ymt- estynnai'r ymdaith am dlros ddwy Jllltir o'r ffordd. Yr oedd plant ysgolion Cly-d'acli Vale yn rhan o honi. Nid oedd waith yng nglo feydd y He trwy'r dydd. Cauwydi holl fas- nachclai, Blaen Clydladb am ddHvyawr ar yr adeg yr aeth yr ymdaith bnudd heibio. Yr oedd yr edrychwyr wedi ymgrynhoi i bob He ar jimiylon yr heolydd a'r ffyrdd. Canwyd emynau gan y corau lleol oedd yn yr ym- daith. Gweinyddwyd y gwasianaetibi claddu gan y Parchedigion, W. E. Dlavies, a T, G. Jones, Clyda'ch Va.le. Ganolbarth Morgannwg. I Y mae Rhyddfrydwyr y rhanbarth hwn wedi, dod o'r. diwedd! i w.rtlMarawiad difrifol I a'r Blaid Lafur ScisivaljTdidbl sydd; yn trigo o'i mewn a thu allan iddi. Nid yw hyn ond dig- wyddiiad cyffelyb i'r un fiLl, yn Abertawe yn ddiweddar, ac a fu mor orthrechol ar yrnfrys- on 'tryst,fawr Mr. Ben Tillett. Cymeroddi lthyldidfrydiwyr C'anolbartih Morgannwg yr nnig (saffe iawn y gallesid yn rhesyimol a, chyson ddisgwyl iddynt gymeryd. Os ydyw'r blaid yno gadw ei, hoedl a' i dvlanwad tididi hi ei imn, rfiaid idd!i sefyll vn ddiiysgois: air ei thir ei bun -i'w harnddiffyn hwynt.. Y mae plaid arall, sydd wedi ymddiofrydu i'w din- ystrioi a chyme-ryd ei lie a'i dyknwadi i'w I dwylaw Pad ei hun yn tdldieiriach a- diarbed wedi ymgyfodi i'w herbyn. Y mae'r holl syf- I rifoldieb Sam bob oroeend iac aflwyddi a ddig- wydd o'r ymgiprys, gan hynny, yn gorpliwys "M ar gefnau gwarsyth y blaid! fvn ymosod ami yn dirawsoresgynnol trwy orthrech a rhutHir ditfeithiol. Daeth y Blaid Lafur a Mr. Vernon Hart- shorne, gwr o'r adran Sosialyddol o'r blaid honnoi, a chynrydbiolwr gweithwyr dosparth Maesteg, allan yn ymgeisyddl i olynnu Syr S. T. Eva,n s. Etholodd y Rhyddfrydwyr Mr. F. W. Gibbins^ Garibniooro, ger Cas.telt i fod Y11 J'mgielsydd Rhydidfrydig. Y rmlae efe yn berthennog giwaith alca 11 yn y dref I10110, ac y mae yn aelod o gymdeithas y Crynwyr (Quakers). Bu giynt yn XJchel Sirydd Mor- ganniwig:. Dywedir.ei fodl yn wr rhagorol ac yn fei&tr gwaith godiidog iavvn. Dechreiuodd Mr. Giibbins ar ei ymgyrch mewn cvfarfod poblogaidd! yn Neuadd Gyfeoeddusi Pont-y- cymcr. Dr. E. J. Parry, Y.H., llywydd Oymdeithas R.vddfrydig a Llafurol y rhall- v e barth etholvddol, oed;d! leadeirydd y cyfarfod. Annerchwvd y cyfarfod! gan yr ymgeisydd, ga.n Mr. T. J. HugHea, Pten-y-bont, y Parch. W. Siaunders, y Parch. T. B. Phillips, a cfaan Mr. Gwyn Parry, ac amryw ereill. Mr. Keir Hardie, A.S., ar Canolbarth Morgannwg. Yr oedd Mr. Hardie yn is-iarad o blaid y rnudiad sydd dros ddiddymu deddfau'r tlod- ion, mewn cyfarfod yn Neuadd Albert, Aber- tawe, nos 'Sadwrn cyn y ddiweddaf., a chyf- eiriiOicld, yn ystod ei anaith, at. y sefyllfa wleidyddol yug Ngha-nolbarth Morganniwg, a chymhellodd y Blaild Lafur i beidlio i.a gor- plhwys nac ymddiried ar Ryddfrydwyr na Thoriaid -wrth garioi eu gwiaiitfa ymlaen ac os oedd arnynt eiisieu. dyisigu gwers amlwg far yr angien am drefniad fyddai yn safadwy ar ei is ail annibynol ef ei bun, boed ididyiitclroi en llygaid tua Gbanolbarth Morganinwg. Yr oedd ef am derfynnu ei sylwadtau, meddai, trwy wre&og obeithio na ada.wai'r Rhyddfiryd- wyr i'w dewrder chwytlbu ei hun allan, ond yr aent ymlaen gyda'r frwyd'r yno,, ohenvydd yr oieddi arno ef ei&'eu dlweyd drosto ef ei hun y byddai yn filwaith well ganddo 11a gweled seddau seneddol yn cael eu dal trwy ewyllys da pobl o'r blaid Ryddfrydig neu o'r blaid Doriaidd, fod heb yr un vsedd hyd nes y deu- ai pobl yn ddigon nerthol i'w hennill a'u gallu a'u eryfder Ibwy < u Imnmn. Yn fticr y niae Mr. J. Keir Hardie yn, wr difel a chwbl onest yn y datganiad noeth ond gwrol yua. Nid oes: fytli ddiffyg gwroldeb ar y gwr da hwn pan \\iM ei orchwyl caled o ymladd a RbyddfrydHv -y y Wladwriaofi. Myned yn orinod i eitbafion y bydd "fe yn ihy fynnych. ûnd: yma nid a, ronyn y rby beli, mi dybiaf yn gryf. Dengys yn eglur nad oc&) ac na<"l cydfod ifoid! o- gwbl :bvrg blaenoriiaic1 adran St)s.o,yddol Pla.d j'.Jdnv, a bifocnor aid y D] ad Rvddrrydig. Ac y -nai- blfenoriaid Cyngluai: y Glowyr, erbyn h.mi. wedi lliawncai rberdau yr Un deb yn vr u • I i-nodd,a.'r Sosialyddion hyn. Y mae'r rheolau | bvny yn gwahardd i'r holl flaenoriaid o'r ddwy adran rlhag ymgyfuno a'r blaid Rydd- frydiig. Pa ham gan hynny, na ehyli-fte.r y 1 Rkyddlfrydwyr hwynt ar eu gair, a chadw eu heiiiioieis yn eu diwylaw Ihwy eu hunain, rhag cael ei ddifetha ? owalth Newydd Llanelli. Y mae'r Meis-tri Richard Thomals- n'i Gyf- p'archennogion Gwaith Ale an a Dur y Deheu- div Llanelli, yn eario piaratoadau prysur ymiacn yn awr i godi wytthi melin, llafnau a lean cluwannegol yno ebo. Y mae'r cwmni hw;n eisoes yn un o gwmniau alcau mwyaf a fedd y Deheudir. Y mae rhagolygon rhagoi-- > ol o addawol ar y fasnacih alcan trwy'r hell weit^jau yn y dyddiau hyn. Rhanbarth Clowyr Maesteg a'r Etholiad. Cynnaliodd oenihadon o gyfrinfaoedd lleol (local lodges) y parth hwn eii&teddiadi ym Mjae.steg i ystyried y sefyllfa1 wleidyddol yng Nghanolb artihi Morgannwg. Yr oedd y cen- hadon oeddi yiio-,aiicl nid oeddynt mown rlnr- edi i'iv cyifelybu a'r nifer fawr o gjenhadbn Rhyddfrydig a gyfarfu yn AbNfon-yn un- fryd dros bleidio ymgeisyddiaeth Mr. V. Hartshorne, cynryTdbiolydd Llafurol y do&- parth gweithfaol. Datganbdd Mr. S. T. Ed- wandis, cennad o Gwmafon, wrth gymhell cyd- weithrediad cyfe,illgar rhwng y Rbiyddfryd- wyr a'r Lkifurwyr, ei, fed ef yn dal cyftyllt- iad ago-s a Chynghrair y Rhyddfrydwyr Ieu- aingc, ao wedi bod yep., gefnogydd gwcithlgar i Syr S. T. Evams,; a buasai yn gwrtbwynebu vmvrriadl yr vmgeisydd Llafur cyhyd ag y daliai Syr S. T. Evalls. y sedd; ond meddyliai nad oedd dim yn cyfrawnfaau gwrtliwynebia^ Rhyddfrydig (Progressive) i Mr. Hartshorne, wedi'r s,a,fle gymerodd Plaid Llafur yn y rhanbarth yn yr amser a aeth lieibio. Y mae barn a ddatganwyd yn north fel hyn, ar .amgylchiad Oi bwys gwladol dirfawr, yn d'od! yn eiddo pawb, ac yn beth a, ddy'lai fod yn gyson a \phroffes a pherthynas gy- hoeddulsi y traethydd barn. Dylai fod yn farn ddeil i'(w clhwilio. Wel, cymhellir cyd- weithrediad; ond amod y oydweithdo liwi.nw ydyw i'r bliaid! bi.a'r gynryctnotlaeth trwy rag- orfraint ddaliadol a thraddodia'dol o hir fedd- iant ydyw iddi roddi ei lie i fyny, a chymer- yel i&i llyngcu ar un tratlwnge igwangcus gan yhlaidr anrheitbgar. Beth! a ydyw hynyna yn dynged ddyimunol i gorpli o bobl etliol- yddol a gronyn o hunanbarch ganddvnt? Onidl hunanamddiffyniad ydyw a o reddifau naturiol blaenaf pob creiadur,a phob dyn byw ? Ao a raid i gorph oyfuneddg o bobl rydd fod I ar lai braint, a c'hymeryd ei amddifadu o'i reddfiau iamddiffynol gan y gallu cyntaf a ddiisigiyn arno fel baroudi ar gywr ivietir xvir. Edwards newid ei safle a'i broffes pan y cyll efe1 ei ddewisol ddyn. Tra daldai Syr Sam- uel sedd seneddol Canolbarthi Morgannwg, safai drosto fel gwr o Ryddfrydlwr; ond wedi i Syr Samuel ei rhoi i fyny, medrodd ym- garedigo ag ymyrrwr,' a; myned trosoddi, la, sejjyll yn wrthwynebrwr i Ryddfrydiaeth ac o blaid y cynighredn-wyr sydd yn blino, yn an- rheithiol y blaid! y perthynai iddi gynt. Y male bod yn gytun a Uedddiaid gwleidyddol y W; Rhyddfrydwyr wedi dyfod yn r.Iiii,ni ed(l, sydld yn deilwng oyrnmihwerninych am, diano. Y mia Rhyddfrydwyr yn bod isydd yn teefyll tiros ddyn, neu ynte dros fantais a hunanles yn uniig. Pan el y dyn ynvaitfa, fe a Rliyddfryd- iiaeth o'r golwg i'w ganlyn, ac yna mae'r gwyr a'i harddelwodd gynt, erbyn hyn, yn barod at wasanaeth y gwr a'r fantais fo fwyaf gol- yguis o fewn oyrraedd iddynt. Aed Rhyddi- hydiaeth wedyn lle'r elo, o'i-i rhan hwy; a deued Llafur SoeAalyddol arialus yn isiongc1 a chroesawgar yn ei lie hi. Druan o'r fath RyddfrydiiaetPni pan yn nwylaw gwantan ar- ddelwyr dlinerth, amhennodol ac amhrofedtg. Y miae edtsieu egwyddori Rhyddfrydwyr ieu- aingc ,a hen ac y mae digon o le a chyfleius- tra i egwyddori Jieeligyn glewion, Cynghrair y Rhyddfrydwyr Xeuaingc a'u giwneud yn fech- gyn fo'n tyfu i fod yn wyr cyfla-wn oed a chyf- latwn grymus.te.r dianwadal. Mynegir fod cy- ngbreiriau'r gwyr ieuiaingc hyn—lawer o honynt—yn leiddgar danbaid dro gadw eg- wj'ddorion Rhyddfrydig yn ddilwgr, ac uw'ch- laiW traiis yng Niganolbarth Morgannwg. Byddedl iddynt Issefyll fel y dur heb ei feddalu gan dan gormes dros achos cyfiawn end erlid- iedig Rhyddfrydiaeth gymiyddol y Rhan- barth. Nid oes, wybod beth ydyw grymits- ter adhoddau pobl wedi cael eu cythnuddo wrth gael eu gwthio i gyflwr pferyglus am eu diogelwch. Tynnu Dyn i fovvn gan Beiriannau. Cafodd dyn o'r enw John Gáffiths:, 30 oed, ei dynnu i fewn: gerfydd ei ddillad i afael peir- iann-aiui, tuiai naw o'r glooh, nos Fawrth wyth- nos i neithiwr, yiig ngwaith alcan Teiloi, Pont-ai"-ddulai&. Aeth y dyn i gymhwyso troell, ond aeth i afisel y gwregys- lledtr ryw- sut, a mothwyd) clywed m waeddiadau mewn pryd i atal y peiriannau cafodd e-i anafu yn erc'hyll, >a Uaddwyd ef yn y fan. Yr oedd ei ddillad! yn llarpiau. Anghymeradwyo'r Prif Chwip Rhyddfrydig. CynnaIiiwyd cyfarfod! blynyddol Cynghrair Rhyddfrydig Merthyr ac Aberdar yn Aber- nant, nos Werner ddiweddaf. dan lywyddiiad Mr. D. W. Jones, Merthyr; ac yr oedd Mr. Edgar n. Jones yn annerch y cynnulliad; a datganodd fod ei ffydd ef yn y Prif Weinidog yn ddiysgog ac yn gryfachi nag exioed. Yr oedd y Prif Weinidog wedi gwneud ei ran yn rhyfeddiol o dda. hyd yma. Dywedodd befyd y cai'r Brenin ac arweinydd yr Wrthblaid, pan gyrhaeddid i'r argyfwng, eu gosod yn y fath .sefyllfa fel y byddai bron yn annichon cario achosion y Llywodraetht ymlaen gan un- rhyw bliadd oni rodda.i'r Brenin y cyfrvw sicr- wvdd i Mr. Asquith, ag a ofynnai efe gan- deliO Dygodd y Parch. J. T. Rhys, gynnygiad pwysig ynglyn a'r Prif Chiwup Rhyddfrydig ger bron yno,, (a. chefnogodd Dr Arthur Jones-, Aberpennar (Mountain Ash) Ef, a chariwydi ef gan v cyfarfod. Rhedai'r penderfynniad f el canlyn :—" Fod y cyfarfod hwn o Gy- nghrair Rhyddfrydig Aberdar, ymigynnulled- ig mewn cwrdd blynyddol, yn apelio yn d,d' rifol at y Prif Chwip Rhyddfrydig i bekliio rhoi unrhyw edd i fyny ,a ddelir gan Rydd- frydwyr i lyw blaid1 arall heb ymgynghori a'r gyniileitlias Ryddfrydig leol, gan fod cymer- yd llwybr felly yn arwain yn anocheladwy i rannu yn hyt.radh nag i uno gall-uoedd OYll- nvddl CProsressive forces)." Y miae fawnyna yn ger ydd ar y Prif Cblwip. v m,ae'n bur amlwg; ond eerydd rhy lariaidd braidd ydyw, er hynny. Yr oedd ymddygaad y gwr 'Siwyddogol ac awdurdodol hwnnw ynglyn a seddi seneddol wag Canolbartb Mor- gannwg yn ymddygiad tm^-wdnrdodol; ac yti beth nas giallasai unrhyw etholaetli, a fyn- nai gadw ei hunanbarch, ei oddef heb dystio yn groch yn ei erbyn. "i'r oedd,' ei (waith y n gwrando ar igynghorwyr gwrth-Rjddlrydig yn profi. yn ddiigoiiol nad oedd efe yn edryen, ar gadw\r blaid yn ddiogel rfaag cael ei hall- I rlleithio ar ei thir hi ei hun yn beth oedd yn I agos at tea gialon ef. A ydyw Rrnyddfrydiaeth iswyddogol, a ydyw "proffers swyddwyr gosodedag yn betli o ( ddifrif tybed P Yf wyf yn ofni weithiiau mai | petbaui pur y^gafn ydyw y petfaau hyn yn n.wyla,vv a-mbell Kwyddog a blacnor, ac too cryn lawer 4 gvfrwys epware ynglyn a u cyr- i lawndiadau c^dfliedtig. i