Baner ac Amserau Cymru

Y LLYWODRAETH A CHYNGHORAU SIROL CYMRU. MESUR YR AWDURDODAU ESGEULUS. YSGRIFENA gohebydd Llundeinig i'r newydd- iaduron boreuol dydd Mawrth fel y canlyn: —'Yr wyf yn clywed y bydd i'r mesur a ddygir i mewn i Dy y Cyffredin heddyw i ymwneyd a'r Cynghorau ISirol Cymreig sydd yn gwrthod cario allan Ddeddf Addysg 1902 ddarparu y bydd i swm digonoll o'r rhoddion ymherodrol a gyfrenir tuag at drethi lleol gael ei ddal yn ol o'r cyfryw drethi lleol gael ei ddal yn ol o'r cyfryw roddion i wneyd i fyny am yr arian y dylasai llywiawdwyr ysgolion elfenol gwir- foddol eu derbyn o'r trethi, Y mae hwn yn gynllun deheuig a chyfrwys. Bydd iddo gymmeryd allan o'r rhoddion ymherodrol dyledus i awdurdodau cyhoeddus yn Nghymru swm cyfartal i'r hyn y gwrthodent ei roddi yn awr i'r ysgolion gwirfoddol. Effaith y cynllun fydd hwn, y bydd raid i'r awdurdodau lleol chwanegu y trethi lleol i fynu y swm a gedwir oddi arnynt. Nid oes adranau cospawl uniongyrchol i fod yn y cynllun, ond bydd raid i'r awdurdodau lleol wneyd i fyny y diflyg a achosir trwy y lleih&d yn y rhoddion ymherodrol trwy chwanegiad o'r trethi lleol.

DR. MACNAMARA, A.S, AR ADDYSG YN NGHYMRU. DR. Macnamara, A.S,, oedd y prif siaradwr mewn arddangosiad addysgol mawr a gynnal- iwyn yn Nyffryn y Rhondda, ddydd Sadwrn. Llywyddid gan Syr Alfred Thomas, A,S., cadeir- ydd y Blaid Seneddol Gymreig. Rhoddai Dr. Macuamara bwys ar addysg fel y llinell gyntaf o amddiffyniad cenedlaethol, nid y fyddiu na'r llynges; ac wrth gyfeirio at Gymru. a'i hagwedd tuag at y Gyfraith Addysg, dywedodd ei fod yn casglu fod y Llywodraeth yn parotoi y wialen ar gyfer y cynghorau sirol yn Nghymru. Nid oedd efe yn ammheu na byddai iddynt gychwyn gyda rhywbeth pur ffyrnig, gan edrych yn bur llyn, a gallai anturio dyweyd, gyda'r un sicrwydd, y byddai cyn pen pythefoos redeg y faner wen, oedd wedi cael ei Igwneyd o lewis Ulan main Esgob Llanelwy (chwerthiu mawr, a cbym.). Dadleuai y dylid talu sylw i angbenion neillduol Cymru, a'i hanghenion am addysg. Gallai na byddai cyfun- drefu a ellid ei gyfaddasu at Lloegr yn un cyf- addas i Gymru1; a thrachefn, gallai na byddai y gyfundrefn i'r ddwy wlad yn un gyfaddas i Ysgotland. Yr oedd y Llywodraeth, mewn gwirionedd, wedi cydnabod yr egwyddor hou o wabaniaeth yn Mesur Addvsg Ysgotland a dadieuai ef dros i Gymru, hefyd, gael Bwrdd I Addysg tebyg. Dylai yr awdurdod newydd ar addysg gael Haw rydd i edrych i mewn i gyflwr adeiladau yr ysgolion enwadol, v rhai, mewn rhai amgylchiadau, oedd wedi cael eu hawyro yn I' wael; ac yr oedd yr athrawon, hefyd, yn cael eu gorweithio. Nid oedd yr anhawsder presennol, efe a ddadleuai, y tu hwnt i gael ei ddadrys. Pe cawsai ef a Mr. Lloyd-George, ac Arglwydd Hugh Cecil eu gosod mewn ystafell gyda'u gil- ydd, yr oedd o'r farn y byddai iddynt yn fuan becderfynu y cwestiynau yr oedd anghydwel- ediad yn eu cylch.

Y DIWEDDAR WILLIAM i FRANCIS. ¡ CHWEFROR 13, 1904, yn Banksyille, Pa., bu farw William Francis, ar ol ychydig o wythnos- au o gystudd blin, yn 69 mlwydd oed. Ganwyd ef yn nhref Caernarfon, G. C., Tachwedd, 1834. Yr oedd yn riai i Mary Roberts Hossier, North Pen'rallt, Caernarfon, G. C., gynt. Symmud- odd oddi yno i'r wlad hon yo 1856, o wasanaeth y Parch Dr. Morgans, Tyddyn v Bioden, Caer- gybi, G. C., gyda thri o fechgyn eraill, sef Owen 1 Roberts, Hugh Jones, a Jack y Blue Bell, fel ei ¡ gelwid ef y dyddiau byny. Glaniasanfc yn New York ar ddydd LInn y Sulgwyn, 1856, pryd yr aeth ytri hyny i Wisconsin ac yn mhen ych- j ydig amser yn ol drachefu i Gymru, ac fe ddaeth Mr. Francis i Pennsylvania, ac ymsefydlodd yn Saw Mill Run, sef Bansvilie, Fa,, get' Pittsburg, 11a yr ymbriododd a Miss Mary Thomas, yr hon a ddaeth o Dowlais, D.C., ddwy flynedd a deu- gain yu ol. Ganwyd iddynt ddau fab a phedair merch, sef David a Watkin, y rhai sydd yn briod a Mr. Catherine Bellingham, Miss Mary Eliza- beth ac Annie Francis. Y maent hwy, ynghyd a'i anwvl briod, mewn dwfn alar ar ei ol. Yr oedd Mr. Francis yn gyfaill a chymmydog serchus a thwymngalon, ac efe a berchid yn fawr gan bawb a'i hadwaenai, Yr oedd yn briod car- iadus a thad tyner ga^iife Bu j# dderbynydd o'r Drych.' am dros 6 flpiyddau, ac yr oadd bob wythnos yn hiraethu am ei ddyfodiad. Y I Drych, oedd ei hoff lenyddiaeth. Claddwyd ef y dydd Mawrth canlynol, pryd y daeth tort liosog iawn i'w gynhebrwng. Gwasanaethwyd yn yr angladd gan y Parsb. Thomas Griffith, gweimdog y Bedyddwyr, Lawrenceville, Pitta- I burg, Pa.-O'r 'Dryc!¿.'

Yu nghynhebrwng un Stallard, cymmeriad I adnabyddus yn Portsmcrth fel gwerthwrllysiau, gvvelid y rnul a arferai ei ganlyn yn ei siwrneiau yn dyfod yn uniongyrchol ar ol yr elorgerbyd, a brethyn du yn hongian wrth ei gynffon. Gadawodd ei berchenog gyfarwyddiadau fod y mul i gael ei saethu ar ol y cynhebrwng. v

gclicubiu ([llmrn. I Nos SADWRN, EbriU 23ain, 1904. I (Oddi wrth ein Gohebydd Neillduol.) Anjadwaith yn Nhreherbert.—Rhwng pedwar a phump o'r gloch boreu ddydd Sadwrn, wyth- nos i heddyw, darfu i Baa j amir. Protberoe, marchogwr mewn glofa, yn byw yu Heol Baglan, Treberbert, wneuthur cynnyg beiddgar i ladd ei wraig, Alice, trwy dori ei gwddf ft cayllel" fawr ac yn mhen ychydig fauydau ar ol cael ei attal, a wnaeth gynnyg yr un mor feiddgar, yn nh^ cymmydog, i ladd ei hun a chyllell arall. Y mae y ddau yn awr mewn ysbyttai, y naill yn Nghaerdydd, a'r llall yn Mhontypridd ac, yn ol yr hanes diweddaf a welais i, y mae y wraig yn annhebyg o wella, os yw yn fyw yn awr, ond y mae argoelion mwy gobeithiol am y gwr. Dyo 38ain mlwydd oed ydyw Benjamin Protheroe, wedi ei fagu yn Nhreherbert ac yr oedd ei dad yn gorwedd yn gorph marw yn ei breswylfod yn y lie pan ddarfu i'r mab gyflawai yr anfadwaith ar ei wraig. Un o Ddewi, sir Benfro, yw Mrs. Protberoe, ac ychydig flynyddoedd yn ieu- engach na'r gwr. Y mae iddynt ehwech o blant, yr hynaf yn 12eg a'r ieuengaf yn dair blwydd oed. Yr wyf yn casglu, er nas medraf fod yn sicr, mai meddwdod oedd yn wraidd y drwg. Gwerthu dan attafaeliad yn Nghaerfyrddin. Ychydig wythnosau yn ol gwysiwyd 19 o'r trefwyr yn Nghaerfyrddio o flaen y faingc, am ommedd falu cyfran o'r dreth addysg, a rhai am ommedd talu yr holl dreth, a rhoddwyd gwarant attafaeliad arnynt. Prin y mae achos i mi fynegu mai Gwrthwynebwyr Goddefol oeddynt. Y rhai a ommeddent dalu yr oil o'r dreth, a wnaent hyny i luddias eyfeillion (?) anhysbys i da!u yn eu He. Yn mblith y rhai yr attafaelwyd ar eu da yr oedd y Parcbn. Edward Davids (M. C.), E. Argoed Thomas (B.), W. W. Lewis (M. C.), W. S. Jones (B.), A. Fuller Mills (B.), a Stephen Thomas (A.) Boren ddydd Mawrth cludwyd y nwyddau a attafaelwyd i'r farchnadfa, a cbanol dydd ymddangosodd Mr John Francis yn y lie i'w gwerthu. Nid oedd bysbysrwydd cyhoeddus wedi ei roddi am yr arwerthiad, ac nid oedd y petbau yn cael eu dangos. Galwodd y Parch. A. Fuller Mills sylw yr arwerthwr at y ffaith nad oedd hysbysrwydd cyhoeddus wedi ei roddi am yr arwertbiad, ac nad oedd y pethau ar werth yn cael eu dangos allan yn y golwg a gofynodd a oedd yn gyfreithlawn myned yn mlaen a'r fath arwerthiad a hwnw. Attebodd yr arwerthwr ei fod ef yn barod i sefyll yn y perygl, os oedd perygl yn bod. Gwerthwyd y nwyddau, a mynegwyd mai 6s. y lot oedd y tal am y cludiad. Ar ol yr arwerthiad cynnaliwyd cyfarfod cyhoeddus ar faes y ffair, i gymmeryd i ystyriaeth pa beth oedd i'w wneutbur yn wyneb y math hwnw o waith oedd wedi cael ei ddwyn yn mlaen. Wedi ciel amryw acerchiadau ar y mater dan ystyriaeth, penderfynwyd ceisio barn gyfreithiol ar yr holl waith ac os ceid fod dim croes i'r gyfraith wedi cael ei wneuthur, y bydd- ai iddynt ymladd y frwydr allan byd yr eithaf. Cynnrychiolaeih Caerdydd.-N os Fercher bn yr Anrhydeddus Ivor Guest, A. S., yn anerch cyfarfod arbenig o aelodau y Gymdeithas Rydd- frydig yn Nghaerdydd, gydag amcan iddo gael ei fabwysiadu yn ymgeisydd y Blaid Ryddfrydig ar gyfer yr etholiad cyffredinol nesaf. Fe wyddis mai Tori cryf mewn cyflwr o droedig- aeth i fod yn rhywbeth arall yw y boneddwr anrhydeddus, o blegid fod y Llywodraeth bre- sennol yn ochri yn ormodol at Ddiflfyndollaeth Mr. Chamberlain. Nid oes neb yn ammheu iacbusrwydd ei olygiadau ar Fasnach Rydd, ond rhy brin y mae llawer yngallu meddwl ei fod yn Rhyddfrydwr argyhoeddedig ar ddau bwngc mawr y dydd sef pwngc addysg, a phwngc y fasnach feddwol. Fe allai y daw efe, o dipyn i beth, yr hyn y mynir iddo fod ar y pyngciau hyny befyd, ond iddo gael tipyn o amser i droi yn daclus a deheuig o blegid y mae gwleidydd- wyr, fel rheol, ar ol dechreu troi, yn troi yn holl- ol a chyfangwbl A ddewisir ef yn ymgeisydd yn Nghaerdydd sydd fwy o beth nag a ellir ei benderfynu heddyw. Y mae amryw bethau yn ffafriol iddo, ac y mae pethau yn ei erbyn. Dy- wed Mr. Alfred Good ei fod ef yn benderfynol o sofyll yn ymgeisydd Rhyddfrydig a L'afur, ac y mae plaid Llafur wedi dadgan penderf;niad na wnaent hwy ddim a'r Anrhydeddus Ivor Guest amgen ei wrthwynebu ef. Caely Colledig.—Amser yn ol crybwyllwyd yn y golofn hon fod amaethwr o ardal Llangad- og..ar goll er yn gynnar yn mis Cbwefror. Aetb ar goll un noson tra ar ei ffordd adref o arfa (ploughing match) yn Llansadwrn. Daethpwyd o hyd i'w gorph prydnawn dydd Mawrth, mewn pwll yn afon Towy, yn tsghyfer tir Llettygariad, ts law Llandeilo Yr oedd y corph, pan ei caf- wyd, yn cael ei gynnal gan gangbenau coed mewn ystum syth yn y dwfr, ac mewn cyflwr pell o lygredigaetb. Gwr o weithiwr a ddaeth o hyd iddo yn ddamweiniol. Mrs. Job, Cynwil, vn ei bedd.-Dydd Mer. cher claddwyd gweddillion Mrs. Rachel Job, gweddw y diweddar Barchedig Dr. Thomas Job, Pant-hwdog, Cynwil. Bn farw ar yr 16eg cy- fisol, heb gael ond cystudd byr, yn 72ain mlwydd oed. Yr oedd Mrs. Job yn wraig nod- edig o siriol a cbaredig, ac yn ymddangos yn gref a hoyw, fel y gallesid meddwl y byddai iddi fyw am lawer o flynyddoedd yn mhellach. Eithr nid yw nerth na hoywder yn ddim i angeu pan ddel yr awr. Bydd capel Cynwil i'w deimlo yn chwithig ac yn wag ar y Sabbath heb fod Mrs. Job ynddo ond rbaid i'r byw, tra fyddont byw, gynnefino a chyfnewidiadau, Canys y mae duil y byd hwn yn myned heibio.' Marwolaeth Eos Cynlais,—Y mae etto un arall o'n cerddorion adnabyddus wedi myned i ffordd yr holl ddaear. Ar ol cystudd byr bu farw Mr. D. T. Prosser (Eos Cynlais), Treorci, prydnawn dydd Mercher. Dydd Llufl y Pasc yr oedd efe yn arwain cymmanfa ganu yn Mhen- y-graig ac mor ddiweddar a'r wythnos ddi- weddaf yr oedd efe yn bresennol yn y moddion yn Bethlehem (M. C.), Treorci, ac yn arwain y canu cynnulleidfaol yno. Eithr ycbydig ddydd- iau yn ol efe a gafodd anwyd, a daeth y fflam- meg yn ralaen, ac a wuaeth fyr waith arno. Ganwyd a magwyd y gwr ria yn Ystradgynlais, Cwm Tawe, ac yr oedd yn 60ain mlwydd oed yn gorphen ei yrfa. Bu am ddeng mlynedd ar hugain yn check-weigher yn Mhwll y Pare, ac yr oedd yn un o'r dwylaw hynaf yn ngwasanaeth Cwmni yr Ocean Yr enw mwyaf adnabyddus arno yn y byd carddorol oedcl I Prosser Bach a phob amser y cyssylltir y gair bach' An, enw dyn yn y Debeubarth, y mae yn golygu dyn poblogaidd ac anwyl gan y werin. Ennillodd Mr. Prosser gryn enwogrwydd fel arweinydd Cymdeithas Philharmonaidd Rboadda. Bu ju fuddugol ddwy waith yn yr Eisteddfod Genedl- aethol so yu Merthyr, yn 1881, ac yn Aber- bonddu yl. 1889. Gadawodd ar ei ol weddw a phump o blant. Cleddir ef prydnawn dydd Llun, yn Nbreorci, a hydd y gwasanaeth crefydd- ol yn nghapai Bethlehem yn dechreu am ldau o'r gloch, Marwolaeth Mr. W. Williams, Maesgwcrnen, —Dydd Iau, ychydig wedi banner dydd, hu farw Mr. W. Williams, Maesgwernen, Treforria, yr hwn oedd foueddwr adnabyddus iawn yn mhlith perchetiogion gweitbfeydd, ac a fu unwaith yn aelod seneddol dros Ddosbarth Abertawe, y dos- barth a gynnrychiolir yn brtsemioi. gan Mr. Brynmor Jones. Fel llawer eraill, decbreuodd Mr. William Williams ei yrfa mewn cyflwr lied isel, beb fod yn ddim amgen nag un o'r cyflog- ddynion yn y gwaith alcan ond trwy ddiwyd- rwydd a medr, a bendith Duw ar ei lafur, efe a ymgododd i fod yn un o'r tywysogion yn mysg percheuogion gweithfaoedd yn nghvlch Aber- tawe. Ni chaniatS, amser na gofod i mi fanylu dim heddyw ar hanes ei fywyd, er ei fod yn hanes tra dyddorol a llawn addysg. Ganwyd ef yn Nbreforris. yn mis Tacbwedd, 1840 yr oedd feily yn y fceiwaredd flwydd a thrigam o' oed- ran yn gorphen ei .nfa, Cymmer ei glacljsdig- aeth Ie d L

BRAWDLYS CHWARTEROL SIR DDINBYCH. Y CLAFR AR DDEFAID. ACHOS 0 APPEL. YN mrawdlys chwarterol sit Ddinbych, yr hon a gynnaliwyd yn Ninbveh, dydd Sadwrn, gwrandawyd achos o pwyaig. Ar y lOfed o Chwefror diweddaf gwysiodd yr Heddgeid- wad Evan Williams, yr hwn a welthredai fel arolygydd o dan Gyfraith Afiechydon Heintus (Anitelliaid), John Roberts, Pengwern, fiFermwr mawr yn nghymmydogaeth Llansannan, am nad oedd wedi adrodd achos o glafr ar ddefaid ar ei fferm. Cymmerodd y swyddog weithred- iadau eyfreithiol yn ei erbyn ar dystypgrlf Mr. J. H Wynne, meddyg anifeiliaid, Dinbych, yr hwn, fel arolygydd dros ranbarth llys ynadol Isaled, o dan y gyfraith, a dystiai fod hwrdd oedd yn eiddo 1 Roberts yn dioddef o dan y clafr. Yn ngwyneb y dyBtiolaeth wahinil a roddid gan y meddygon anifeiliaid penderfyn odd yr ynadon na osodent unrhyw ddirwy ar y diffynydd, a th flwyd yr achos allan Yn erbyn y dyfarniad hwn y gwnaed yr appAl dydd Sadwrn; yr appelydd ydoedd yr Hedd. geidwad Evan Williams. Ymddaogosai Mr. E. J, Griffith, AS, dros yr appelydd a Mr Samuel Moss, A s., dros yr attebydd. Dadleuai Mr. Ellis Jones Griffith i am. canlon y gyfraith fod bystysgrif Mr. J. H. Wynne, yn dYRtlolaeth derfynol fod yr hwrdd yn dioddef o dan y clafr, a bod yn rhaid ei derbyn, fel y cyfryw, yn holl lyaoedd eyfiawnder. Yr Heddgeiiwad Evan Williams a ddywed odd fod yr hwrdd yn drwm o dan ddylanwad y clafr, a bod yn thaid ei fod yn y cyflwr hwnw er's gryn ameer. Ar derfyn tystiolaeth y swyddog estynodd Mr. Eilis Griffith dystyagrif y meddyg anifeil iaid, a dywedodd mai dyna yr adeg briodol iddo ef gyflwyno i ystyriaeth y llys bwynt o gyfraith, yr hwn oedd yn dwyn cyaylitiiad pwysig a'r achos hwn, a rhai cyffelyb. 0 dan adran 44, is adran 5 o'r gyfraith, yr oedd yn glir fod y dystystgrif a roddid allan gau y meddyg anifeiliaid fyddai yn arolygydd dros y rhanbuth yn dystiolaeth derfynol, pa un a oedd yr anifail yn dioddef oddi wrth y clafr a'i nad oedd. Mr. J H Wynne. meddyg anifeiliaid, Din bycb, ac arolygydd dros y rhanbarth o dan Gyfraith Afiechydon Heintus (Anifeiliaid), a ddywedodd iddo ymw ded â fferm yr attebydd ar y 15fed o Ionawr, ac iddo gymmeryd oddi ar yr hwrdd ddrwgdybid eamplau o wlan, cen, a meiddwaed (serum). Gwnaeth archwiliad gyda chwyddwydr yo ei fferylifa, a gwelodd fan brjfetBch Yr oedd yn achos digamsyniol o'r clafr, a rhoddodd ef dysbysgrif i'r perwyl hwnw. Dywedodd Mr. Griffith na byddai iddo alw chwuDeg o dystiolaeth, er cefnogi ei achos; ac yr oedd ei gyfaill yn cael ei attal i groesholl y tyst am y rheswm syml fod tystyagrif yr arolygydd yn dystiolaeth derfynol o fodo!a^th y clafr. Os dallai y llys y golygiad bwn nid oedd angen am fyned i mewn yn mhellach i'r mater. Dadleuodd Mr. Moss, wedi hyny, yn lied faith mall amcanion y gyfraith yn unig yr oedd tystysgrif yr arolygydd yn dystiolaeth derfynol; ond pan y cyramerid gweitbrediadau cyfreithiol, y byddai yn wrthun o beth i'r llys gospi yr attebydd ar dystiolaeth un dyn, ac heb roddi cyflensdra iddo brofi nad oedd yn gwybod fod y clafr wedi tori allan ar ei fferm. Y cadeirydd (Uadben Griffith Boscawen).— 1 A ydych am ymresymu nad oedd yna ddim clafr ar y fferm yma y dyddiad dywededig? Mr. Moss.—' Ydwyf, yn sler. Yr wyf yn dyweyd fod yr arolygydd meddygol wedi gwneyd camgymmeriad ond ar wahan i hyny; fy amddiffyniad yw hyn—hyd'yn oed a chym- meryd yn ganiataol fod yna glafr, ni wyddai yr attebydd ddim yn ei gylch; ac felly, nia gellid ei ddal yn gyfrifol.' Ymneilldnodd yr ynadon i ystyried y pwynt oevd wedi cael ei godi; a phendorfynasant fod yn rhaid derbyn tystysgrif yr arolygydd fel tystiolaeth derfynol o fodolaeth y clafr. Eglurodd y cadeirydd y byddai i'r peoder- fyniad hwn attal Mr. Moss i alw tystiolaeth i ddadlea y ffaith; ond yr oedd yn meddu hawl i alw tystiolaeth i ddangos nad oedd yr attebydd yn gwybod fod y clafr wedi tori allan. Mr. Moss.—' Y mae yn rhaid i mi ofyn i'r llys drefnu achos ar y pwyat sydd wedi ei godi.' Y cadeirydd.—1 0, gwueir yn !Iter.' Mr. Moss, dros yr amddiffyniad, a ddywedodd nad oedd ganddo ef ddim i'w wneyd ond profi ei bod yn ammhossibl i'r attebydd wybod fod yr eiiechyd wedi tori aiian yn mysg ei ddeadell. Ond yr oedd yn wrthun o beth, modd bynag. i ffermwr parchas, gofalus, ac un y gellid ymddirled ynddo, i gael el ddwyn ger bron y llysar dystysgrif nn person, yr hwn a dybiai, pa un bynag a oedd yn iawn ai peidio, fod anifail neillduol yn dioddef o dan y clatr. Wedii hyny cafodd Mr. John Roberts, yr attebydd, ei osod ar ei Iw. Dywedodd fod ganddo ar ei fferm tua 500 o ddefaid Dlwedd y flwyddyn ddiweddaf gwelodd fod yr hwrdd, yr hwn oedd wedi bod ar y mynydd yn ysfcod yr haf, mewn cyflwr isel, a'i fod yn gofyn cael ymborth gwell. Mewn canlynia,i. i hyny darfu iddo ei droi i'r malp gyda'r myllt, a'i borthi ar indrawn a cheirch. Achosodd hya i blorynod godi dros ei holl gorph, yr hyn, yn ol el farn ef, oedd gwaed wedi ei boethi. Yr oedd yr hwrdd yn gwella yn dda pan y rhoddodd Mr. Wynne dystysgrif ei fod yn dioddef o dan y clafr. Yr oedd wed». cael ei ddwyn i fyny ar ffarm lie y megid daftid, ac yr oedd yn adnabodarwyddloa y clafr. Nid o<sdd hwn, y mae'n a or, yn achos o'r disgriaad fewn. John Davies, bugail3 a achosodd gryn ddifyrwch yn y llys trwy ddyweyd ei fod yn gwybod yn dda beth < edd y clafr TSA blynyrid- oedd yn ol; ond yn awr, ar 01 r rheolan new- yddion gael en dwyn i mewn, aid oedd yn gwybod beth ydoedd. Yr oeid yn bebh ysmala iawn, yn wir, yn y dyddka yma (chwerthin). Yn ol el fi-ro ef oedd yr bwrd' dywededig yn dioddef o dan y ciafr. Rhoddwyd tystiolaeth i'r iui perwyl gan Morris Jone1*, Isaac Jonas sc Evan Jones, ffennwyr. Mr. T. C. Howatton, meddyg anifeiliaid, Llanelwy, ac arolygwr o das Gyfraith yr Afiechydon Heinhs droa sir Fflint, a ddywed- odd iddo ef, a Mr. Hughes, meddyg anifeiliaid, Dinbych, wneyd archwiliad trwyadl ar yr hwrdd; rhoddwyd y gwlin, y cen, o dan archwiliad gofalus gyda ehwydd-wydr. Meth- asant a chanfod dim olion o glafr. Mewn gwirionedd, ni welsant ddim prytetach ar nnthyw un o'r detaid oedd wedi cial en gosod o'r neilldu. Yr oedd y defaid wedi cael eu trochi yn ddiweddar; a thybio fod yna bryfetach arnynt cyn cael eu trochi, buasai eu cyrph meirwoa i'w gweled yn y gwlân. Mr. Moss.—• Os oedd yr hwrdd yn dioddef o dsn y clafr ar y 15fed, dyddiad ymweliad yr arolygydd, a oedd yi aojiuhossibl symmnd pob oHon o hono ar yr 2lain 1' .Nis gehid el sym- mud.' Mr. Moss.— "Fel gwr cyfarwydd yr ydych ya dywayd nad oedd yn dioddef o dan y clair ar y 15fed?' Nag oedd.' Mr. W. F. Hughes a gadarnhaodd dystiol- aeth Mr. Howats m. Nid oadd yn bosslbl fod yr bwrdd yn dioddef o dan y cl»fr y diwrnod y gwnaed yr archwiliad gan Mr Wynne. Y cadeirydd, wrth roddi dyfarniad y llys, a ddywedodd fod yn rhtid derbyn tystysgrif yr arolygydd fel tystiolaeth derfynol o fodolaeth y clafr, a dyna hefyd ydoedd barn y llys. Yr oed 1 y gyfraith yn darparu mat felly yr oedd hi i fod; sef, derbyn tystysgrif yr arolygydd; ond y cweetiwn yr oedd ganddynt hwy i'w benderfynu ydoeid, pa un a oedd Roberts yn gwybod mat y clafr ydoedd, ac iddo es^euluao ei adrodd i'r heddgeidwald. Yr oedd y fatngc o'r farn fod yna rhyw gymma!nt o emnhou aeth ar y pen hwn, ac y dylai yr attebydd gael y fanfcais o hyny. Byddai i'r achos felly gael ei daflu allan. Mr. Moss.—' Gyda chostau ?' Y eadeirydd.-I Nid ydym yn gwneyd un. rhyw archeb gyda golwg ar y coatau

TREGARON. BWRDD Y GWARCHEIDWAID. DYDD Mawrth, y 19eg cyfisol, cyfarfyddodd y bwrdd newydd-ethole fig am y tro cyntaf, yn ogystal a'r Cynghor Dosbfuth. Yr un aelodau aydd yn cyfansoddi y ddau awdurdod yn y dos- barth hwn, Yr oedd yn bresennol-Mri. D. Davies ac R. S. Rowland, Gorwydd; D. D, Evans, Manioj William Owen, Lledrod Uchaf; Evan Evans, Lledrod Isaf; Peter Davies, Llangeitho; Hugh Fierbart a William Morgan, Nantewnlle; John Evan., Llanbadarn Odya William Jones ac M. Howells, Yebytty Y stwyth; M. Lloyd Williams. D. J. Williams, John Jones, a John Davies, Caron is clawdd; William Roberts, Caron uwch clawdd; Daniel Jenkins, Gwynfilj Daniel Jones, Gartheli; Evan Lloyd, Blaenpen- nal; John Jones, Bettwa Leici; a Thomas Jones, Gwnnws. Llawnodwyd de?byniad swyddogaeth gan yr on oedd yn bresennol. Etholwyd Mr. Davies, Gorwydd, yn gadeir. ydd y bwrdd, a Mr. D. D. Evaas, Lianio, ya is. gadeirydd. Yr oedd Mr. Bircham, arolygwr y Llywodr- aeth, yn bresenuol yn y cyfarfod, a chafwyd anerchiad bychan dyddorol ganddo. Dywedai fod yn hyfrydwch ganddo bob amser dalu ym- weliad a thlotty Undeb Tregarog, gan el fod yn wastad yn Mn a threfnus town. Annogai y gwarcheldwaid newyddion i gel-io argraphn ar yr hen bobl dlodion y maateision a gawsentl trwy fyned i'r t £ Safai yr undeb yn y rheng flaenaf yn mhlith nndebau Cymru. Bychan oedd yr undeb, a'i boblogaeth yn lleihan. Yr oedd y gwerth trethiadol, hefyd, yn (leihau,ac yr oedd yn dda ganddo ddwyn tystiolaeth fod tlodi (pauperism) hefyd yn lleihau. Yr oedd yn hyfrydwch mawr ganddo weled fod holl amgylchitidau yr undeb yn cael eu dwyn yn miaen yn foddhaol. Y CYNGHOR DOSBARTH. Y gwaith cyntaf yma oedd dewis cadeirydd am y flwyddyn, yr hyn a wnaed trwy ail ethol Mr R. T. Rowlands, Garth, Llanddewi Brefij ac ail etholwyd Mr. Pet^r Davies, Caerllugest, Llangeitho, yn Is-gadeirydd. Bu y cwestiwn o gyflenwi y dref & dwfr yn cymmeryd gryn lawer o amser y cyfarfod i fyny, ond bwriadwa gofnodi yr ymdriniaeth etto. PENNODIAD PWYSIG. Ychydig amser yn ol cyfiwynodd Cynghor Sirol Ceredigion enwau tri o bersonsu cyfrifol i'w pennodi yn ohebwyr amaethyddol i Fwrdd Amaethyddiaeth yn Liundtin, ac y mae y tri erbyn hyn wedi eu peanodi gan y Bwrdd t weithredu rhwng amaethwyr y sir ag ef. Deal lwn mai Mr. Morgan Richaidson, A bertelfi, fydd yn cynnrychioli y rhan isaf; Mr. William Edwards, darlithydd mewn auiaethydviiaeth, Coleg y Brifysgol, dros y rhan uchaf; tra mai Mr. Jenkin Lloyd, ysgrifenydd Cynghor Dosbarth Tregaron, sydd i waeanaethu canol- barth y sir. Y mae y tri yn meddu cymmhwys- derau arbenig i gyflawni y gwaith a ddisgwylir oddi wrthynt. Yr ydym am i amaethwyr y canolbarth dalu sylw i'r pemnodiad hwn, gan y gall Iles mawr ddeilliaw wrth gymmeryd gaf. ael yn y manteision a ddygir o fewn cyrhaedd iddynt. Amcan y swyddogaeth newydd hon ydyw rhoddi cyfleusdra i amaethwyr y wlad osod eu cftynion o flaen y bwrdd uchod, yr hwn ayad yn talu sylw neillduol i bob math o achosion sydd yn dal cys^ylltiad Ag amaethyddiiiieth, ao y mae y bwrdd yn barod i roddi pob cynnorth- wy a hyfforddianb yn ei allu er llesa llwyddiant yr amaethwr. Y mae llawer o anffodion yn disgyn ar y dosbarth hwn o bryd i bryd, y rhai y gellid ett lliniaru yn fawr, os nad eu hysgoi, trwy i'r amaethwr roddi ei bun mewn cymmundeb ft Bwrdd Amaethyddiaeth yn yr achosion, a dyna y bwrdd, bellach, wedi pennodi dynion o gym- mhwysderaa arbenig i dderbyn pobcvvynlon, a'u hanfon i le y gellir diegwyl ymwared o hono i raddau helaeth, Dyweder fod aflwydd yn dis- gyn ar y gwartheg, defaid, moch, fd, pytatw, &c., neu fod cwmniau y ffyrdd haiarn yn codi priB afresymol am gludo cynnytchion y tir i'r marchnadoedd, anfoner cwynion i ohebydd y dosbarth, yr hwn a'u henfyn i Fwrdd Amaeth- yddiaeth. Y mae achosioa, wrth gwrs, nas gall y bwrdd ymyraeth o gwbl ynddynb, megys, tywydd anffafrioj, &c.; ond o'r oehr arall, y rose achosion, yn ngwyneb pa rai y gall roddi cyf- arwyddiadau amserol a gwerfihfawr. Y mae Mr. Jenkin Lloyd yn amaethwr prof- iadol ei hun, ac mewn llawn gydymdeimlad a'r dosbarth amaetnyddol. Hyderwn y bydd el wo,sanaeth yn y cyfeiriad yma er Iles dirfawr I Ganolbarth y Sir. Asaph Qlan Teifi.

trem arnynt; a gwaith ein harweinwyr Beneddol ydyw ei dadblygu, a dyfeisio modd- ion i roddi grym ymarferol ynddi. Yr ammodau i wneyd hyny ydynt dra tfafriol. Mae y polisi' yn barod at law. Yr oil sydd gan Gymru ei eisieu ydyw y dynion i'w gario allan.