Y Goleuad

w CYNGRAIR EGLWYSI RHYDDION GOGLEDD CYMRU. -1 I (AT OLYGYDD Y GOLEUAD). Syr,—Bwriadwyd cynal cyfarfodydd blynyddol C'yngrhair yn Rhosllanerchrugog, ddiwedd Ebrill, ond, oblegld cyfundrefn y "rations," ni ellir gwnead hynny; trefnir yn hytrach i gynal un eis eddiad, gydlag odfa'r nos yn Rhyl, ddydd Mercher, Mai 29 Ni threfnir llety na- lluniaeth i neb. Taer erfynir ar i'r Cynghorau agosaf i Rhyl anfon cynryclxolwyr or mwyn medru trefnu gw,a,ith y flwyddyn. D. GWYNF'RYN JONES, Ysgrifenydd. ————— O —————

DIOLCHGARWCH. I (AT OLYGYDD Y GOLEUAD). .syr,-Wrth gyflwyno fy llyfr casglu at Drysorfa Gweinidogion Methedbg ac 0 dnanus Gogledd Cym- ru drosodd i'r Ysgrifenydd Arlanol, Mr. John Owens, U.H., Ca-er, dymunaf yn y modd puraf ddatgan fy niolchgarwch cynhesaf i'r cyfeillion car- edig am gyfranu at y Drysoifa werthfaw-r hon. trwy fy Haw, y swm o 391p. Derbyniais ug -iniau o lythyrau—y rhai a werthfawrogaf yn fawr-yn dang. os yn eglur fod cydymdeim ad aelodiiu v Cyfundeb yn fawr at y Drysorfa hon. Mae yr "Hen Wein- idog" yn anwyl yn eu golwg, ac y maent yn gwneuj yr hyn y gofynai Islwyn ar gan iddynt ei wneud, yn ardderchog. 0 cofia'th hen weinidog pan yn methu yn ei dy, O cofia, C'ymru, os yw'n wan fe ro'es ei nerth i ti. Cefais bipser a hyfrydwch mawr yn gwneud y gwaith. Byddaf yn cymeryd dyddordeb etc yn holl symudiadau y Gronfa hon. Da genyf ddeall nad ydyw y Gronfa yn cau, Bydd ihydid i gyfranu ati unrihyw amser. Os bydd i'r nodyn diolchgarwch hwn syrthio o flaen llyga/id unrhyw un oedd wedi bwriadu flnfon i mi:—ond w,edi gollwng yn anghof-byddaf yn llaw- en iawn o dderbyn unrhyw swm. Oaraswn yn fawr allu casglu 400p, Adroddai fy niweddiar anwvl dad, y Pardli. Griffith Williams, Talsarniau, am ddyn o Ffestiniog flynyddau yn ol: bydd'ai yn rhedeg adref o'r chwarel ar ganol dydd gwaith. RJiSdai y gwrag- edd i ddrysau eu tail, gan ofni yn sicr fod dam wain wedi cymeryd lie yn un o'r chwareilau. "Beth yw yr adhos eich bod yn rhedeg"? gofynent. "O s rhylW- un wedi brifo?" "0, na'c oes," atebii yntau, "nac oes, dim byd. Yr ydw i yn arfer rhedeg; ma.e rhyw 'drot' fel hyn yn ein teulu ni!" Gobeithiaf f??inau y bydd y "drot" yma at gyf- ranu yn para yn hir yn nheuluoedd vr Hen Gorph ranu yn  Hpn Gorph yn y dyfodol.  Yr eiddoch. &n.. Gwynllys, EDWARD WILLIAMS. Colwyn Bay.

DYFOOOL Y FUGEILIAETH. (AT OLYGYDD Y GOLEUAD). Syr,Crdai nad oes llo i ddadi nad yw dyled y Cjfundeb yn fawr i'r fug^iliaeth er ei hoil ddiffyg- ion, yn ystod yr banner canrif ddiweddiai. Ond beth am y dyfodol? Sicl-ir llawer, ac nid .heb achos, am ddyfodoj pet-han a chrrfydd y dyddiau hyn, ac nis gellir peiiio gofyn y cwestiwn,—-Beth am ddy- fodol bugoiliaeth eglwysig yn ein plth? Milwria anifyw bethau yn ei habyn y dyddiau 'hyn. Credaf na roddii y lie a'r sylw dyladwy iddi yn ein colegau, yn arbenig yn y BaIa. Pa fodd y disgwylir i'u liefrydwyr droi allan yn fugeiHaid llwyddianua ac (ffeithiol pan na chant odid ddim hyfforddiant ar gyfer yr adran bwyaig hon o'u gwaith? Yn sicr y mae gallu bugeilio yn d.t yn d'yfod yn mor bwyaig. 03 nad pwysicacli, na pfhregelhtt da i fugail gyda ni.. Y syndod yw, nid fod rhai yr. anoffeithiol, end fod cymaint yn gwneud cystil a.r cvn lleietd agyfarwyddyd ag a gawsant. Mdlwnir hcfyd yn ei-byn ei dyfodol oiherwydd na rocidir iddi y lb a'r sylw p iodol yn ein trefniad 'u. Y weinidogaeth, ac nid y fug iliaeth, yw sylfaon pob cynlluni a gwelliant a ddysrir ymlaen gan y Cyf- undeb. Gwnfa llawer & Gyiarfod Misol ymdrech clodwiw y dyddiau hyn i wella y. gydnabyddiaeth Sl,t,blotliol,ond, dim i wella y gydnabyddiaeth am iugei' io. Y canlyniad o hyn ydyw fod y rhl,i a, dderbyniant o 200p. i 400p. y fl,wyddyn am width y tu allan i fugeilio, yn det-byn yr un budd ar y S'aboth ag a wra bug-ili,iid na dderbyniant ond 40p. i GOp. am waith bugeiliol. A yw hyn yn deg ac an- rhydeddus? Onid ei effaith naturiol ydyw dangos fod yn well bod mewn, pob swydd ond cael rhyddid i. bregethuar y ,suI nra. bod yn lug,ail? Ac y mae ambeji i eglwys yn cydnabod! rhai heb fod yn fugeil- iaid mewn swyddi da yn well na bugeiliaid am Saboth. Nid rhyfedd felly fod llawer yn chwilio am gyflo i ,adael y iueeiliaeth os nad y Cyfundeb. Nid oes ddadi nad yw llawer i fugail y dyddiau hyn mewn anhawster mawr i gael y ddau ben llinyn ynghyd. jDywedodd mwy nag un wrthyf hefyd yn ddiweddar ma-iyr unig fFordd i aros yn y fugeiliaeth cedd peddio priodi. Beth, gan hynny, yw rhagol- ygon y fugeiliaeth yn ein pHh? A ellir di'sgwyl yn deg i'n dymon ieuainc goreu fyned i mewn am dani dan yr amgvlchiadau a'r rhagoilygon hyn? Yr eiddoch, &c.. GWYLIWR AR Y MUR. m ————

AR OL Y RHYFEL. {AT OLYGYDD Y GOLEUAD). Syr,—Yn ladiroddiad y D'rprwywyr ar Addysg Uwchraddol yng Nghymru ceir rawer o dystiojaeth- au, ga.n wyr cymwys i farnu, fod sail i'r gwyn fod y Colegau Oenedla,ethol yn graddol golli y cyffyrddiad agos hwnnw a, gwM-in Cymiu o'dd mor amlwg pan eu s-fydlwyd, bymtheng mlynedd ar Ihugain yn oJ. Oni wneir yr un gwyn hefyd yn erbyn ein Colegau Cyfundegoi ? ts oes sail iddi, fe roddai hynny gyfrif, i ryw raddau, am ddieithriwch cynyddol y pwlpud i fywyd y wienn. Yr wyf eisoes wedi dang. os mor bwys'g yw i ni gadlw mewn cyffyrddiad agos a'r wer;n, ac a, symudiadau cymdeithasol yr oes, ac i ofalu siarad yn iaith y bobl. Y mae effeithiolrwydd y pwlpud a bywyd y Cyfundeb yn dibynu i raddau helaeth ar ii ni wneud hynny. Yn awr, pa fodd y gellir gwneud hynny, a pha fodd y gall ein colegau helpu? Yr (hyn sydd yn ymddangos i mi yn fwyaf diffyg- id' yn ein trefnyddiaeth i gyfarfod a symudiadau cymdeithasol yn,g Nghymru yw addysg 'ein pregeth- wyr a'u paroto.ad i'r weim'dogaeth. Wedi yr ad dr .fnu a fu ychydig flynyddoedd yn ol ar ein hathro- feydd, y nod mawr a osodwyd o'n blaen oedd cym- hell 'ein pregethwyr i fyned i'r Colegau Cenedlaethol am raddau. ac wedi hynny i'r Atbrofeydd Cyfundeb. ol am raddau yohwanç-gol mewn diwinyddiaeth. BLt y cynllun hwn yn lhvyddianus iawn ar y dechreu, a d:au y codwyd safon dysgeid,7aeth yn holl bwlpudau Cymfru drwyddo. Ond am nad oedd yn bosibl, oherwydd diffyg moddion neu amser, i'r holl ym. geisiwyr fyned drwy yr holl gwris i enill y radd o B.D., bu raid camatau ii lawer fyned i'r colegau am gwrs o ddiiwinyddiaeth, ac athroniaeth, a hanes heb fod ganddynt Taddio gwbl, na'u bod yn ceisio un. Dyma. y dosparth lluosocaf yn y colegau ar hyn o bryd. a pha mor ddymunol bynnag yw i awer o'n gweinidogion ieuainc feddu gra-ddau uchaf dysgeid"a"th athrofaol, leta, y tebvg yw mai y dos- parth amddiifad ohonynt fydd y lluosocaf am amser maith i ddod. Mewn perthynas i'r !dospaxth hwn, yr wyf yn cwbl gredu nad yw yn briodbl nae yn ddymunol iddynt 'hwy ddilyn yr un ef,,y.d,;au A'r dosparth graddedigion. Gwir na ofynir iddynt hwy ddarllen cymaint iiae amcanu mor udhel a'r lleill, end nid oes Ipmor wahani.neth rhwng cwrs eu hefrydiau. Can- lyniad hyn yw y torrir yr efrydwyr oil wrth yr un patrwm, y cymhellir llawer ohonynt i ddilyn efryd iau nas gellir yn rhesymol dd:sgwyl iddynt ragori ynddynt oherwydd eu dittyg ihagbarotoad, rhi, o'r efrydiau nad ydynt yn wir angenrheidiol fel cymwysderau i bregethu y Gair, tra, ar yr un pryd, yr esgeulusir efrydiau enill illawn mor addas i ddat. blvgu y meddwl a llawe'- mwy cymwys fel arfogaeth i fywyd gweinidog yr Efengyl. Bymunwn eto roi pwyslg"s neilltuol ar hyn, mai un o'n hamcanion pennaf, can belled ag y mae cyn- lluniau dynol yn aN i wneud hyny. a ddvlai fod troi allan weinidogion cymwys, ac nid ysgolheigion yn unig. Dvrna un gwiahaniaeth rhyngddynt—rha'd i ysgolheigion gael eu diwyn i fyny wrth fesur a phatrwm penodol, i,,1 y gaFant sefyll ysgwydd yn vsgwydd ag ysgolheigion eraill ym m'tnif athro- feydd y deyrnas. Ond am y gweddill. dylid cefn- ogi pob un ohonynt i ddatblygu y cyneddfau naturiol hynny sydd briodol iddvnt yn bersonol, modd y gaFant, mewn amrywiol ffyrdd, gyffwrdd a bywyd y bobl y g lwir arvnt w inrocra',+hu id'yn^. Nid yw hyn yn eymvys fod i'r naill fygu eu dynoliaeth dan bentwii o ddysge:diaeth, nac i'r Hall ddilyn eu mympwyon personol ac ymwadu a tihrysorau profiad eu cyn-dadaiu C&isio vrwvf fi rhoi PWViS ar d'dyfeino rhyw gyn- linn i wmud vni fwy leffeitil;io bersonoliacth pob ym- gmvdd: ci c) waeth a'i dueddvadau na+uriol, v dclawn neilltuol a roddes'yr A^glwvdd iddo,- dyfn^au. a phalu 0 amgylch y rha; hynny, i gadw graddoldcb a natur. yn fvw. Clllrleth v5zg-o,haifr STdd gan ainbell "n V'll ->i v" i'w fyfyrgell at ei hfrau. Fel v mwnwr yn clocJdio ynig nghrombil y ddae-ar y cloddia vntau yn un'Vrwydd ei yskfell. ac y dug allan dryoo'au new\Tddinn. Ei waith ef yw y mwvaf pwysig. ohi°rwydd ef e sv'n da^ganfod y w^thfen aur n'r meim q-wfrthfawr, nc yn eu dlwyn i oleu clvd-l. Eiraill =vdd yn eu cmhwyso fel offer- "niln at wasanaeth dyn. Pa fodd y gallwn hv- fforddr y do.sp.irth lluosog a gwerthfawr hwn yw ein pwnc yon awr. maes eu llafur fod yn ddigra 6ang ac

° FON 1 FYNWY. Y inae eydymdeimlad eyffredinol yn yr ardaloedd hyn a'r Parch. ID. Mardy Davies, a Mrs. Davies, Pontycymmer, oherwydd y newyddion drwg a dder- byniasant ynghylch eu mab, Daniel Thomas Davies. Y mae wedi cael ei daro'n wael, ac wedi bod mewn ysbyty yn Ffraincj ond yn awr y mae" wv di ei symud i ysbyty ynl Leeds. Y moo yn fachgen a faiwr hoffir gan. ei holl gydnabod. Ddydd Llun a ctydld M-aw-ilth, y Pasc, Ebrill 1 a 2, yn y Bala, cynhaKwyd cynhadledd o weinidogion Dwyrain Meirionwld perthynol i Undeb A thro fa'r Bala. Amcan penal y gynhadledd oedd cyd-ym- gynghcri ar sefyllfa crefydd yng ngwyneb yr am- gykibiadau presenol. Ymdrinawyd a'r mater yn y drefn ganlynol: Y cyfarfod cyntaf, "Y sefyllfa bre- senol." Agorwyd gan y Parch 11. John Williams, Corwen,, a J. R. Jones. Llanfihangel. Yr ail gy- farfod: "Y rhagolygon." Agorwyd gan y Parch. Owen Ellis, Llanuwehllyn, a T. D. Parry, Y Gro. Y try dydd cyfafod "Y feddyglni:a.etlh." Agorwyd ga-n y Parch. T. R. Jones, Rhosygwaliau, a J. Ffoulfrea Ellis, Gwyddelweirn. Y pedwerydd cyfar- fodi: Senat ar y materion uchod. Agorwyd gan y Par^h. R. R. Williams, M.A., Bala. Wedi'r agor cafwyd rhyd d -y mdd id dan, a dywedai pob un ei hrofiad o'i welediga-eth ef. Yr oedd yn amlwg fod y biodyr oll o ddifrif, ac yn ymdeiml i'r byw t'r cyfnifoldeb, yn cgysta.1 a'r arihawsterau mawr a'u gwyneba. Teimlid mai'r angen mawr yw mwy o weddio. TreuHwyd ihanau helaeth o'r gvnhadledd mewn gweddi, a theimlid fod rhyw naws hvfrvd ar yr boll weithrediadau. IDiau y bydd yr oil yn gryfaoh i wyne.hu'r dyfodol trwy yr hyn a dde-byn- iwyd. Llywyddwyd yr holl weithrediadu gm yr Athro David Phillips, M.A., a gweithredwyd fel ysgrifenydd gan y Parch. D. T'lomas, Llandrillo. Yng Ngliyfarfod Misol Lerpwl, ar gynygiad y Parch. E. J. Evans yn cael ei gefnogi gin y Parch. .,gefpogi giii,? Polv t l. 0. J. Owen, M.A., pasiwyd yn unfrydol y pen- derfyniad a ganlyn:—"Oofidiis genym ddeall fod y Parch. John, Owen, dherwydd ystad bresenol ei iechyd, wedi ymddiswyddo 0 .fod yn weinidog An- fi-eld Road. ITeimlwn y bydd hyn yn golled ddofs i'r eglwys y bu'n weimdog mor ofalus a llwyddianus arni, a'i wasanaeth ymhob cyldh mor dd rbyniol gand'di am ysbaid deng mlynedd. Dan yr amgylch. iadau, teimlwn nad oes dim arall i'w wneud ond dcrbyn a clin darnhau eii ymddaswyddiad. Ein gweddi a'n diymuniad dyfnaf yw iddo gael yn fuau iawn adferiad 11a,wn a blynyddoedd eto i wasanaethu Duw yn Efengyl ei Fab." Gawsom air y dydd o'r blaen oddiwrtlli un 0 oheb- wyr ffyddlonai y "Golcuad," sef Mr. R. J. Griffith, gynt o Primrose Road, Birkenhead. O'r Shetlands vr .ft nnai lk. y mae ar hyn o bryd yn gwaaan- aethu ei wlad. Dywed yr orfcrai ddarllen y "Go. ienad" trwyddo pan gartref, end ei fod yn awr yn ei ddarllen drosodd a throsodd draoSbefn, ac yn n.edru darnaii ar ei gof. Am y "Drvsorfa, dywed ei fod wedi darllen. rhai- -o r yrg ifau mewn rhifyn a anfonwyd iddo clair a phedair gwaith dro o^d. Cynhelir cyfarfod gw:ddi undebol wythros'l yn flddoliad "Cymreig Caer—pob lie yn ei drr pan dorodd y rhyfel allan. Y dvddiau hyn-dyddiau tywyllaf y gyflafan-Hmi nesaf a.t eto'n nes" ydyw y profladge ir, a theimlir ar Sabothau trymadh na'u gilydd foa mwy o angetrdidoldeb yn rhannau arwein- iol yr addoliad cyhoeddns—prawf o'r angen sydd am gymhwyso petihau y ty lat betihau y tualto" Teim- lad cynhaliol ein rhyfelwyr yng nghanol eu perygl- on ydyw eu bod yn y man lie diylent fod: gofaler y gallwn ninnau adiref deimlo yr un modd am danom ein hunain-ein bod lie y dylem fod, awr am awr ag oriau'n gwroniaid. Ivoder yma y canfyddir ol yr •amseroedd ar feddwl ae ysbryd ein gweinidogion yn y phannau or Ysgrytihyr a ddarllenant a?r emynau a 'lediant. Ac mor newydd y awnia rhan helaelh o'r Hen Destament heddyw fel pe wedi ei ysgrifennu yn arbenig ar gyfer ein dydd. (Rhoddr ar lawr yrna eto y cynhaliwyd dosbartlh diyegu Cymraeg yn St. John Street y gauaf diweddaf, dan arweiniad y JParch. Griffith Hughes, a.c y gesyd ef bwys arbenig ar yr iaith ynglyn a. dyfodol y Cyfundeb. Dylasem fod wedi croniclo yr wythnos ddiwieddaf y gy-tidieu- aeth fywiog fu yng nghyfarfod terfynol y Gobeith- lu, mewn areithao byr-fyfyr ar destym dewisedig y cystndl uwyr- eu hunaiin. Sinradodd rhai mewn Cymraeg caninoladwy. Enillwyd y brii wobr gan Reggie Hugflies (Y Ddyfrc'twy), ae eyaill gan Emily Dickinson (J:arlnn Morgan o'r yn galw v pvgot. wyr, orogedig ar bared yr ysgoldy) Trevor Will'. ims (Pepper Street) ar y Beibl W'illie Shone ar Lyi'fge1! bt. John Street, ar ei gyfer, a Eluned Roberts ar waith ac ymddangosiad y gwsinidog.

rwydd i gael ei ollwng -nrhyw bryd wedi gweld y i- rhyddhad hwn, ac yn ebrwydd y ma? ei Dad nefol wedi caniatau iddo ei ddymun- iad ac wedi ei drosglwyddo yn dawel i'r Salem fry* Oydynideimlir A'i ddwy ferch, Mrs. J. M. Owen, Caernarfon, a, Mrs. Trevor Owen, Ab- ert-awe, ac a'i frawd a'i chwaer, Mr. Richard Griffith, a Mrs. Ellis, Dolgellau. Gladdwyd yn breifat ddydd Mercher. Caernarfon. W. G. JONES,