Y Gwladgarwr

Eisteddfod Nadolig Hope Chapel, Pontardulais. BEIRNIADAETH DEWI ALAW. "Dylanwad Darllenyddiaeth. Daeth pedwar o gyfansoddiadau i law, sef Harri Ddu, Timotheus, Job, a Un o Blant Bacon. Harri Ddu.—Cyfansoddiad gwallus iawn ydyw eiddo Harri Ddu. Mae, pob tudalen yn llawn o waliau-maent yn rhy luosog i'w nodi allan. Aed Harri ati eto i lafurio yn ddiorphwys nes ei alluogi i ysgrifenu iaith ei wlad yn gywir. Timotheus.-Mae hwn yn draethawd pur faith, ac yn cynwys llawer o bethau da. Buasai yn ychwanegiad at ei nerth pe buasai ychydig yn fwy trefnus, ac yn fwy rhydd oddiwrth wallau orgraffyddol. Gwel yr awdwr y rhan luosocaf o'r gwallau hyny wedi eu nodi allan. Job.—Mae gan Job rai gwallau mewn sillebiaeth, a gallem feddwl ei fod wedi bod mewn gormod brys i wneyd cyfiawnder a'r testyn. Effeithia darllenyddiaeth ar gof, teimlad, a barn y darllenydd ei hun fel ar ereill, fel y gallasai Job gymeryd yr ail adran o'i draethawd i fewn yn y gyntaf. Cynwysa lawer o bethau da, oad o'r braidd y cry- bwylla am ddylanwad darllenyddiaeth ar y cymeriad crefyddol, yr hyn fuasai yn fuddiol. Un o Blant Bacon. —Mae y traethawd hwn wedi ei ysgrifenu mewn llawysgrif dlos a dealladwy iawn ond nid yw yr awdwr, mwy nag ereili o'r ymgeiswyr, yn hollol rydd oddiwrth waliau orgraffyddol. Mae y llyth- yren h yn fagl iddo yntau. Gresyn na wnai ein lleuorion ieuainc ymdrech i roddi i'r llythyren hon ei lie priodol yn eu hysgrifen- iadan. Mae yn ysgrifenu hefyd mewn ton bur eithafol mewn rhai adranau o'i draeth- awd. Condemnia yn rhy eithafol lenydd- iaeth Aristotle ac wrth gondemnio llenydd- iaeth Bradlaugh, yr hwn lenyddiaeth ni ellir ei gondemnio yn ocmodol, rhydd ormod o warogaeth i dalent yr awdwr, pan y mae yn ei alw yn 11 un o ddysgedigion penaf ei oes." Mae hyn yn gamsyniad mawr. Hefyd, cam- syniad- nid bychan yw rhestru Walter Scott gyda Torn Payne. Yr oedd yr olaf yn elyn annghymodlawn i'r Beibl ac i Gristionog- aeth, tra yr oedd y blaenaf, er ei fod yn Babydd, a gwir barch i'r Beibl, ac i'r Efengyl. Ond y mae yn draethawd sydd yn cynwys pethau rhagorol, ac ymdrinia yn fwy cyflawn a'i destyn nag un o'i gydymgeiswyr, a gwir deilynga y wobr. "Angenrheidrwydd Gyfraith i gynal Moesau da." Gomer.—Llawysgrif dda, ond nid mor dda mewn dim arall. Mae ei sillehiaeth yn wallus, a rhai o'i frawddegau yn anorphenol. Cymer olwg gyfyng iawn ar y testyn. Cymer In yn ganiat&ol mai y gyfraith wladol a fedd- ylir, yr hon sydd yn annigonol i gynal moesau da." Tebyg mai ieuanc yw Gomer. Aed rhagddo, a gall ddyfod yn draethodwr da. Egwan.—Ymestyna Egwan yn ormodol at iaith chwyddedig. Ymgolia yn ei iaith yn fwy nag yn ei destyn. Defnyddia eiriau Lladin ond uid ydynt o un cymhorth i'r darllenydd. Mae yr orgraff yn wallus trwy yr holl draethawd. Ysgrifena welyr yn lie weiir," gwda" yn lie "gyda," "rocldyr" yn lie cc roddir," &c.&c. Nid oes drefu chwaith ar y prif lythyrenau. Ymestyned Egwan at ddeali orgraff a chys- trawen y Gymraeg. Moses Jones.—Mae hwn yn draethawd da iawn, wedi ei ysgrifenu yn bur gywir, er nid yn hollol ddiwallau. Mae y llythyren h weithiau yu faen tramgwydd i'r awdwr. Y sgrifena yn helaeth ar yr "Angenrheid- rwydd am gyfraith foesol er cynal moesau da," ac yn hyn, yn ddiau, mae yn gywir. Nid dymo, y tro cyntaf yn ddiau iddo ysgrif- p enu traethawd. Cawsai y wobr oni bai fod ei ragorach yn dygwydd bod y tro yma yn y gystadlenaeth. Gorphwysa y gystadleuaeth rhwng Mora a Marcus Antoninus. Mae i'r ddau draeth- awd sydd yn dwyn y ffugenwau hyn eu rhag- oriaethau a'u diffygion. Mae y ddau yn hoff o eiriau Lladin a Seisnig. Mae y rhai hyny yn burion, os byddant yn ta-fiu goleum ar y mater yr ymdrinir ag ef. Yn absenoldeb hyny, gwell eu gadael allan. Nid ydynt yn ychwanegu dim at eglurder y syniadau yn y traethodau hyn. Ysgrifena Mora ar y cyfan yn llithrig ona nid yw yn hollol rydd oddiwrth wallau sill- ebol". Nid yw yn cymeryd golwg mor eang. ar y testyn a'i gydymgeisydd, Marcus Anto- ninus ond v mae ei draethawd, er hyny, yn ddalawn, .] Mae eiddo Marcus Antouinua yn draeth- awd maith, ac yn arddango. llafur mawr. ■Cvm^- olwg eang ar y testyn, a dxhysbydda ef vn effeithioi. Nid oes un o'x gydymgeis- Wr yn trin ei bwnc mor drwyadl ag ef ond y jjiff. nWv8iw iod ei orgraff mor dd^'la v P-tV'U hvn fod 'mewn traethawd ^r rha-'orol! Pe buasai yn rhydd oddiwrth gwailau uchod, fyimd roadi-y wobr idao ef. n rhanu y diffv'gion hyn, nis gallwn yn well na^nu y wobi rhwng Mora a Ma-cns Antoninus, er mor lleied fdyw. Teilynga y ddau wobr llawer iawn rhagor^ch na'r hon a gynygir. (Tw barhau.)

Y mae yn hawddach gweled beiau bychain na gweithredoedd mawrion.

COLEG Y GWEITHIWR. GAN AP CORWYNT. 1 LLYTHYR XIX. ,1;1' Cofnodydd. — Wel, fechgyn, mae rhyw wmbredd o bethau i ddod dan sylw, fedd- yliwn i, heno, gan fod dygwyddiadau gor- bwysig wedi cymeryd lie yn y byd er pan gyfarfyddasom o'r blaen. Felly, i agor y cyfarfod, yr ydwyf yn dymuno galw ar ein cyfaill Ap Corwynt. Ap Corwynt.—Wei, frodyr, y mae yn an- hawdd gwybod pa le i ddechreu, na pha le i ddibenu, pan ystyriom luosogrwydd y tes- tynau ydynt yn galw am sylw. Yn gyntaf oil, y peth sydd wedi tori fel Taran uwch llys Victoria ydyw y gyflafan a fu ar filwyr Prydain yn ngwlad y Zulu. Y mae y rhyfel hwn wedi ei ddwyn arnom bron heb yn wybod i ni, ac y mae genym i ddiolch am hyn, fel am lawer o bethau ereill, i Beaconsfield ymerodrol. Efallai fod llawer ohonoch yn anhysbys o wir achos y rhyfel, fel y bum i fy hun hyd nes i mi gael goleuni ar y cwestiwn yr wyth- nos ddiweddaf. Y mae yr amgylchiadau bron yr un fath ag yn Affghanistan, a'r esgus a wneir dros y rhyfel yw gwrthodiad Ceta- wayo, Brenin Zulu, i dderbyn cenadon 1 Prydeinig. Dywedir hefyd fod dwy ddynes Brydeinig, nen yn ddeiliaid o'r Ymerodraeth Brydeinig, wedi eu cymeryd yn garcharorion gan Frenin Zulu, ac iddo omedd eu rhoddi i fyny pan hawliwyd hwynt gan gynrychiol- wyr ein gwlad ni. Mewn cyfeiriad at y cen- adon, dywedai y Breniii: Zulu wedi ei hefengyleiddio sydd Zulu wedi ei han- rheithio." Ond, fodd bynag, parodd ei gyn- dynrwydd ef yn y materion uchod i Brydain gyhoeddi rhyfel yn ei erbyn, a phenodwyd Argl. Chelmsford yn brif faes-lywydd, a chanddo 15,000 o filwyr Prydeinig a brod- orol. Rhanodd yntau y fyddin hono yn dair colofn—pob un ohonynt i fyned i mewn i wlad y Zulu trwy ffordd wahanol i'r lleill. Amser a ddengys ddoethineb neu annoeth- ineb y fath gynllun. iJadawodd un o'r cyfryw golofnau tua 1,000 o filwyr Prydeinig a brodorol i wylio cludfeini ystorfaol, tua deng milldir tuhwnt i Borke's Drift, ar yr afon j Tugela. Ond ymosodwyd arnynt yn ddisymwth gan fyddin fawr o'r Zulus, yn rhifo 20,000, a syn yw adrodd, dinystriwyd ein pobl ni yn llwyr, ac ni ddiangodd ond ychydig nifer o'r milwyr brodorol i ddweyd yr hanes. Cymerodd y Zulus swm mawr o idgyfnerthion, yn gynwysedig o 102 o wag- mi (yn cael eu tynu gan fil o ychain), dau [aguel, pedwar cant o shot a shell, mil o rych- idrylliau, 250,000 o ergyd-lwythau, a 60,000 pwyso ystorfeydd milwraidd, yn nghyd a baner- ju y 24ain catrawd. Bernir fod nifer y Zulus a glwyfwyd neu a laddwyd yn bum' mil ond diau ei bod yn anhawdd cael hanes cywir am hyny. Dyna ran o'n byddin ni, fodd bynag, wedi ei llwyr ddinystrio, a gwerth arian lawer wedi ei gymeryd gan y gelyn. Ar bwy mai y bai am yr anffawd hon ? Mi dybiwn y rhaid ei dadogi wrth ddrws y Weinyddiaeth bresenol, neu ein hawdurdodau milwrol a indr-filwrol ond Beaconsfield yw meistr y rhai hyny, ac fe dclylasai efe fynu eu gweled yn cario allan eu dyledswyddau. Diau fod bai ar Arglwydd Chelmsford neu ei is- swyddogion. Nid oedd un synwyr yn y byd gadael dyrnaid o wyr felly i ofalu am y fath eiddo gwerthfawr, yn nghanol gwlad sydd a'i llon'd o farbariaid a'u holl fryd ar ryfela. Wel, dyna yr hanes yn fyr a chryno ond efallai eich bod wedi darllen llawer ohono o'r blaen. John Sparbil.-Na, ddarllenes i mono fo ta beth. Myn cebyst, fydd hyna yn ddigon i ddamnio Sreli a'i git. Hi fydd yn dan a lluched arno fo yn y Parliament y dyddiau nesa ma. Charwn i ddim. bod yn i sgitshe fe. Fe ddaw Bil Glaston ar i ben e ci x sledge fawr, ne fallai a'r fwyell arian hono a gadd e'n bresant ystalwm, i roi ergyd yn i wegil o nes bod e'n troi fel whiligogan. Lewis Shrimps. WeI, wel, wyddoch chi beth, dyna ail-argi'affiad o'r lladdfa fawr yn Mliwlch Kyber sha deugain miynedd yn oi. Dim manage pethe'n right nawd y pry hwnw, a dyma. hi yr un fath eto. 1. u- Agrippa.-Mae y guria enoya non weui creu twrw ofnadwy yn y Brifdciinas a manau ereill, ac y mae y Morlys ar Swyddfa Rliytel mewn twymyn wyllt, yn pa-rotoi nerth eu hesgyrn i anfon allan adgyfaerthion. Dyma hi eto—cau drws yr ystabl wedi i'r march ddianc. Thai hi ddim fel hyn. Beth fedd- iech chi ddarllenais hi. Y mae y Llywodr- aeth wedi cyflogi nifer o longau mawrion i gario allan offer rhyfel a milwyr, ac wedi cytuno i dalu y perchenogion swilt y dunell yn fisol am en gwasa.uaeth. Naw llong, cyf- answm tunelli p-i rai sydd tua 36,000 tunell -dyna £1,800 y mis i'r rhai yna, hebiaw gwerth yr arfau, ystorfeydd rhyfel, a chyf- logau y milwyr Yn wir, rhwng pob peth, cyfrifir y bydd traul y Llywodrafith yu nglyn â r fintai sydd yn myned allan yn awr yn ddeugaiu mil o bunan y -nis. a dywedir y bydd traul y rhyfel hwn tua chwech miliwn o bunau, ac efallai ychwaneg cyn y gorphena. Dyna i chwi ei gweithio hi yn galch Dyna i chwi ei gweithio hi yn galch Hnw Ffradach.—le, pan y mae y wlad, neu weithwyr y wlad, beth bynag, fel pe byddai maen melin wrth eu gyddfau, yn eu tynu lawr i waelod mor tlodi. Dyna tua haner can mil o weithwyr yn L'erpwl-yn forwyr, dadlwythwyr a llwythwyr llongau, a labrwyr yn y dociau, yn sefyll allan yn herwydd fod y meistri yn ceisio gostwng eu cyflogau. Dyna ddwy fil neu ragor yn. Nghwm Aberdar allan ar strike, ac ychwan- egu at hyn y tlodi dirfawr sydd trwy y deyrnas oil; ond dyma, fy mechgyn braf, y Torxaid yn gweled eu ffordd yn glir i gario yn lnlaen ddau ryfel ar yr un pryd-un yn Asia a'r llallyn Affrica. Pe cawn i fy meddwl, fe drown yr hiiiogaeth Doriaidd allan o feinciau St. Stephen boreu fory, a chyn hyny tase modd. Ma Prydain Fawr yn cael ei phrofi heddyw am oddef i'r Iuddew neidio at lyw ei Llywodraeth, ac fel barn a melldith arni am hyny, dyna rai o'i milwyr dewraf yn cael eu cigyddio gan y barbariaid—dyma fasnach y wlad wedi ei barlysu, a pherygl, os na thry y rhod yn fuan, y bydd bread riots yn ein trefydd mawrioil. John Sais.-I am sorry, gentlemen, I can t address you in Welsh but I can understand most of what you say, and I hope you will bear with me while I say a word of English. Now I am one of John Bull's sons to the back-bone, and I am thoroughly disgusted at the idea that we are driven to engage a Jew to handle our affairs, when we have men of our own blood far more competent than such a foreign import. Lewsyn Fronhaul.-O brain beth yw'r hen wleua Sisneg na ? Wy'n deall dim o'r hen gleber na. Dewch i ni gael Cwrnrag ta beth. Os oes lwer o Sisneg i fod ddoi ddim yma. Shwd ma hi i fod yn Mhwlle Pwel ? Sam Benallt.-Fachgen, beth all y dyn help os nad yw e'n deall Cwmrag ? Bachan piwr yw John, er mai Sais yw e. Ond roet ti'n holi am Byllau Powell. Sdim da i'w ddweyd am danynt, ond fod y gweithwyr ar strike, a'r meistri yn dal yn gyndyn. Pwy ochr rydd ffordd amser a ddengys. Fe welais yn y papyr yr wythnos ddiwedda fod y gweithwyr wedi cario'r dydcl yn Hirwain, a'r meistri wedi caniatau iddynt eu gofyn- ion. Gobeithio y gwnant yr un peth yn Nglofevdd v Dyffryn. Evan Pidl No. 37!Ma'r bachan Sais na 2 yn moyn tipyn o Sasneg. Y fi all wleua ag e. Can't unstrand Welsh, John? Well, I spake to you at oncet. I bin two year in Angland, an I larnt your languidge and you bin in Wales three year—what you don't larn Cwmrag < I tell yon, us Walshman and Anglishmen, ought to work togither for next leeshun to get Libral chaps in, or we go to dogs bob jack of us. You member when Bill Glastone was in five and six year before Torxaid got in—that's splendacious time, man By my Sam, I had thirty pouns in the drar then, and I didn't owe a pensen to nobody. Agrippa.-Then in that case you owed to somebody, as you ought to know that two negatives will make one affirmative. Dfn Trealaw.—0 mwyn dyn, dewch i'r ffirme a'r doethi na ar ol, a phidwch a mynd i swagro ac i sarnu'ch tipyn Sasneg, wel tase chi rw ddoctors. Wy'n dweyd dim am Mr. Grippa, wath ma e'n i dallt hi. Ond ni weles i fath amser yn y mowyd a hwn. Ma wel ta rhyw felldith wedi dod ar i'n glad ni, a nine'n cal i'n cario ymaith gyda'r llif- eiriant i rwle na wys yn y byd ble stopwn i. Rodd yn dda gen i glwed rhai ohonoch chi yn deyd yr wsnoth ddiwedda fod gwledydd da yn Merica a Stralia. Ma gen i gwpwl o bune 'n rhywle, ac os na ddaw hi'n well cyn diwedd mis Ebrill nesa fyddai i off sha Merica ne rwle. Fe fyna i ddigon o fwyd, a dillad ed, i Sian a'r plant, myn brain i. Ar hyn dyma guro wrtn y arws, a pnwy ddaeth i mewn ond Mr. Aristarchus Jones, un o dutors y Grammar School, a gwr dysg- edig iawn. Oyfarchwyd gwell iddo gan y brodyr, ac yna traddododd yr anerchiad a ganlyn Nos da i chi, brodyr oil. Y fi'n cael ar deall bod chi yn cynal cwarfod yma bob wthnos i ymdrinied ar bynciau o ddydd- ordeb cyffredinol. Da iawn, ymddygiad canmoladwy—parhewch yn mlan i ddysgu ac addysgu eich gilydd, a byddwch ymarhous am dipyn bach, a chi gewch gwel'd y rhod yn troi. Ap Crychydd.—Daw, syr; mae amser diadlam i dd'od, a hyhy cyn bo hir-pan y bydd meirch llwyddiant wedi eu strapio wrth gerbyd masnach, a hwnw yn olwyno yn mlaen gyda chyflymdra melitenawl, gan adael llwch anweithgarwch a gostyngiadau deg punt yn y cant yn y pellder ar ol. Yr hen brisoedd crispynaidd presenol wedi eu lluclxio i diriogaethau diarffordd ebargofiant digy- mysg. Bydd hen gastiau rhai mewn swyddi, ydynt yn hoff o ostwng prisoedd y gweith- wyr, i gael eu taflu yn bendramwnwgl i fyn- went drewdod anaele yr oesoedd, a chrom- lechau tragywyddol barhaoi gwarthnodiad ar y niangreoedd hyny. Pan edrychwyf yn mlaeu i'r dyfodiant llesmeiriol, a gweled y cyfnod disebon pan y bydd becligVn llafur yn derbyn tal equivalent am eu caledwaith, y mae fy nghalon yn llamu ynof ac yn yr ymfwynhad hwnw, yr wyf weithiau yn an- nghotio blinfyd y ddaear, gan ymdorheulo ar gain faesydd llawnder a chysur teuluoeud. Dyna'r pryd y bydd gwynebau llwydion, gwisgoedd carpiog, traed noethion. a Hogell- au a chwpbyrddaix gweigion wedi eu halltudio o'r wlad, a gwraig y glowr yn ei gown sidan, a'i bonnet cashmere, a'i shawl Alpaca, yn edrych ar yr heol gystal a gwraig y pen- defig cyfoethocaf. Ap Cadfwch. — xr wyt 11 weax gweiea crychyddion yn hedfan yn go uchel cyn hyn yn nyffrynoedd Towi a Thein, a mauau ereill, ond yr wyt ti, Ap Crychydd, wedi eu gor- eso-vn oil. Ond, frawd, paid a phaentio y d°fodol yn rhy' gr«ul, rUg ofn y bydd plastar afiwvddiant eto i anurddo dy bictiwr. Rwy'n siwr ddigon na fuse neb yn. lloni mwy na ii i weld yr amser Elysiaidd y buost yn ddarlunio mor ber-lewygol, ond pwnc arath yw pa un a gai di a finau weld y cyfnod fflamgoch hwnw. Sta ni ddim i neyd ond =1 gweithio'n mlan fel gwroniaid amyneddgar, gan ddysgwyl cloch angladd y 5 a'r 10 per cent, diwedda. Ao Corwynt.—Frodyr anwyl, cawsom gyf- arfod ffiamychol, a rhaid i ni gyfaddef fod desgrifiad Ilam-gyrhaeddol Ap Crychydd wedi envn tipyn o ysbryd ac awydd am ddyddiau «well ynwyf finau. Y mae y Parliament wedi ail-agor dydd Iau diweddaf, ac yr wyf yn dysgwvl y bydd genym garneddau o sub- jects nodedig o ddyddorol y tro nesaf. Hyd hyny, gwych y byddoch.

ENGL YN "AROH NOAH." AT Y PARCH. E. GURNOS JONES. BARCH. SYR,-Teimlaf yn dra diolchgar os byddwch mor dda a danfon eich englyn i Arch Noah" (buddugol yn Eisteddfod Llandybie, 1863) i'r GWLADGARWR. Bydd hyny yn dderbyniadwy gan luaws, ond odid, gyda B. B. D.

CADEIBIAU DEWI WYN 0 ESSYLLT. MR. GOL. :-Fel yr oedd cyfaill a minaii, y dydd o'r blaen, yn siarad am feirdd anian a. barddoniaeth," dywedodd ef nad oedd neb wedi enill cynifer o Gadeiriau a "bardd y pum' Cadair," sef Hwfa Mon. Dywedais inau fod Dewx Wyn o Essyllt wedi enill pump, ac wedi haeddu mwy, ond nid oeddwn yn alluog i'w hysbysu yn mha le yr enillodd hwynt oil. Teimlaf yn ddiolchgar os bydd rhywun mor garedig a'm hysbysu, trwy gyf- rwng y GWLADGARWR, yn mha. le a pha bryd yr efiillodd hwynt, yn nghyd a'r testynau Cadeiriol. BEIRDDGARWR.

EISTEDDFOD GADEIRIOL DEHEU- DIB C Yiif-R U. RHESTR Y TESTYNAU. MR. GOL.Taer ddymunaf ar y rhai sydd wedi d;mfon am y rhestr uchod i rod. mor amyneddgar ag aros ychydig ddiwrnodau yn mhella.ch. Y maent yn awr yn barod i'w hargraffu, a danfonir hwynt yn ddiogel i bawb sydd wedi danfon am daxxynt mor fuan ag y deuant law yr argraffydd. Crodwn fod genym ddethoiiad rhagorol o amrywiol destynau buddiol ac addysgiadol yn mhob w' h cangen o lenyddiaeth a chelfyddydwaxth oil yn rhifo tua phump a deugain. Bydd allan yn fuan.—Yr eiddoch. &c., REES T. WILLIAMS, Ysg. Cyff.

AT VERITAS. MR. GOL.,—Caniatewch fodfedd neu ddwy yn rhyw gongi o'ch papyr i'r ychydig eiriau hyn i ymddangos. Bum brou a chyfogi yr oil oedd yn fy nghylla wrth sawri pills y cmack Veritas yr wythnos ddiweddaf. Y mae B. yn fyw ac yn iach ar eu hol-yr oeddynt yn rhy wan i weithio ei gorff Yn wir, Mr. Gol., yr ydym wedi cael addysg lawer gwaith pan y byddem yn cael dadl deg rhwng dynion a'u gilydd ond am y ffrwgwd hon, y mae'n salach nag islaw sylw. Beth yw yr vsfa ofn- adwy sydd ar Veritas yn nghylch englyn γ- J. H. P. ? Eisieu na buasai B. yn ei gy- hoeddi yn fuddugol? Onid oedd B. yn llygad ei le fel y gwnaeth 1 Y mae'r linell ddiweddaf sydd ynddo yn henach na J. H. P. a Veritas, ac yr oedd hyny yn ddigon o reswm dros beidio gwneuthur un sylw ohono. Am beth mae rhyw lolyn fel hyna yn myned i fwmbastan ? Yr ydym ni yn gwybod modd yr oedd yr englyn yn y gystadleuaeth, fel y mae B. wedi dweyd; ond yr oedd yn grandach y tro diweddaf nag un tro yr ym- ddangosodd. Yn lie go sod perl yn ei garon, tynodd Veritas ddiamond allan ohono. Gwell gadael iddo, yn wir, fel y mae. Gwyddom ni am englynion oeid yn y gys- tadleuaeth heblaw yr hyn a welwyd ond nid oedd neb yn amheu dim ar gywirdeb y feirniadaeth. Ni w:¡r Veritas ddim am B. fel dyn na bardd y mae ei ymadroddion yn profi hyny. Er's ychydig amser yn ol yr oedd B. yn gyfochrog ag un o arch-englyn- wyr Cymru, a dyna y dyn y mae Veritas am dwyllo y wlad yn ei gylch. Rhy ddiweddar, V. Mae bondad arall yn ei ystorfa, aie. A meddwl mai ar ben ffair mae y Sol yn myn'd ifonctusto-no arm. Nid ein hamcan ni yw amddiffyn B., oblegyd gall wneyd hyny ei hun, ac y mae wedi gwneyd hyny, ac wedi rhoddi digon o foddlonrwyad i bawb ond yr Oxford Scholar Veritas. TREJIYDD.

Y GLASUROL VERITAS. MR. GOL.,—Dysgwyliem, wrth waith y gwr dysgedig (2) uchod yn defnyddio y gair Lladinaidd "'Veritas" (" gvvirionedd ") fel ffugenw, y buasai yn ymgadw yn fanwl at y perl gwerthfawr hwnw ond mae y fath beth a bombast a chrach-ddysgeidiaeth yn y byd, a cheir engreifftiau poenus o bresenoldeb yr elfenau gwrthnawsaidd a chyfoglyd hyny yn ysgrif y brawd dan sylw. Yn wir, y mae wedi britho ei ysgrif a geiriau gigantic, conical," Aborigines," Antxpodes," "Omea Patri," a llu mawr hebiaw, fel pe na b'ai neb yn deall Saesonaeg na Lladin ond ei hun. Hynod y fath ddwndwr a ffusto perthi sydd am englyn haner-coron i "Gar- iad." Gwarchod y bydoedd Pe gwybu- aswn fod y fath oraclau yn d'od i Olympia englynol y Guron, Aberdar, y mae yn fwy na thebyg y buaswn yn crynu yn fy esgxdiau wrth daro fy Haw ar eu cynyrchion eneid- fawr. Dyma'r englyn a addoiir gan Veritas yn y diwyg diweddaf yr ymdda.ugosodd Cariad. yn wir, yw coron--y Duwdocl- Hedd gan nefolion Hedd a rhad y ddaear hon, A golud pena 'r galon. Os yw hwna yn englyn cynghaneddol, barned beirdd Cymru a Bro walia" gyda hwy. Os yw Veritas yn fardd, fel yr ydym yn credu ei fod yn saernio ambell hnell, dylasai wybod mai hen linell-hen iawn hefyd yw :— A golud yena 'r galon. Yr ydwyf wedi ei darlleii lawer gwaith er s blynyddau-, a phan welais hi yn dangos ei hen wyneb mewn englyn ntwydd, dywedais ar unwaith, "Wnai di ddim or tro dos yn dy ol i orwedd gyda'r hen awdiau ac englyn- I ion lie bu dy wely orwy y biyayddau." A1 nid hyn wnaethai Veritas, ty bed? i efyd, nid oes so a gan un o m gwrthj sgritenwyr iy mod wedi gosod engiyn yn gydfu :dog^l a. t un wobrwywyd. Yn enw pob peth, eedwch at y ffeithiau, frodyr dylwn gael, a mynaf gael y benefit o hyny, beth bynag a. ysgrif- loch. Yr ydych yn hutf iawn. hefyd, o anwybyddu y ffaith fod un engiyn yn y gvs tadleuaeth yn tra ragori ar y adau wobrwy- wyd ond gan nad oedd yr awdwr yn bresen- ol i ateb cwestiwn o barthed iddo, collodd y wobr, ac hefyd rhaid oedd bod y buddugwr yn bresenol! Yn awr, deuaf at gyfieithiad mawreddog Veritas o'r englyn :— Cariad, yn wir, yw coron-y Duwdod- (Love, in reality, is the crowning element of the Godhead). Oddiar pa bryd y mae cariad i gael ei gyf- ieithu yn c;'owning element" ? Dedwydd gan nefolion (The happy theme of the songs of the celestial choirs). Oddiar pa bryd y mae "gân" i gael ei gyf- ieithu yn theme of the songs ? Hedd a rhad y ddaear hon (Earth's tranquility and munificence-i.e., promo- ter of tranquility and generosity). Oddiar pa bryd y mae rhad i gael ei gyf- ieithu yn munificence" i "Rhad," giilce, favour, ydyw yn fy ngeiriadur i. Ond cura Veritas yr awyr yn annghyffredin am i mi ddweyd fod "dedwydd," 'hedd, a y rhad." yn golygu yr un peth. Yr wyf yn sefyll at fy ngosodiad, a hyny yn ngwyneb mil o Veritasiaid o "tantp yr un sydd yn ceisio fy ffonodio yn y GWLADGARWR. Efallai y dylaswn ddweyd nad ydynt yn llythyrenol yr un mewn ystyr; ond beiddiaf ddweyd eu bod yn berthynasau agos i'w gilydd a. phob un ohonynt yn cynwys rhyw grymaint o elfenau y ddau arali. Nis gall fod ded- wyddwch" heb fod yno "heddwch." Nis gall dedwyddwch na "heddweh fod yn ddim amgen na rhadau a bendithion lor. Felly, wedi yr holl exhibition a wnaethoch o'ch mawrddysg a'ch acumen, pa Ie y safweh erbyn hyn ? Addefaf fod i'r tri gair, yn llythyrenol, ystyrion gwahanol; ond myn- tumiaf fod pob un ohonynt yn cyfranogi, i ryw fesur, o elfenau y lleill. Geirxau dewisol eritas. hefyd, yw idiot a dunce. Y rhai mwyaf parod' o lawer i alw idiots a dunce., ar ereill yw y rhai sydd yn idiots eu hunain, ac y mae yn sicr fod y sawl fydd yn euog o alw idiot ar ei gydgreadur yn bradychu ei fod yn feddianol ar elfenau gor- phwylledd ei hun. Oes, Veritas, hebiaw fod rhaid cael tipyn o common, sense yn mhen- glog beirniad," ys dywedwch, ychwanegaf finau fod yn rhaid cael tipyn, neu fe ddylid cael common judice hefyd. Nid trin y pwnc mewn dadl yw bloeddio, chwythu yn v corn, swaggero, crugio bombast, a phentyru geiriau cas ac anfoneddigaidd ar y gwrthwynebydd, a son am y ci bach Tommy sydd yn eistedd ar deök ei feistr arch-athronyddol, &c. Dysg- wch etiquette gohebyddol cyn rhuthro i'r Wasg o hyn allan yw cynghor B.

MR. ISAAC THOMAS AO EISTEDD- FOD Y GORON. MR. GOL.Hyd bys o'ch gofod, os gwel- wch yn dda, i ateb y dysgawdwr uchod. Dywed ei fod wedi rhoddi gwobr am y tri- banau i'r "Gwlithyn" yn Eisteddfod y Goron, ond gan fod dadi wedi barn yn eu cylch, dymuna am iddynt gael eu cyhoeddi yn y GWLADGARWR, er mwyn iddo ef gael dewis y goreu A glywsoch chwi y fath nonsense bendigedig" erioed (chwedl Veritas) ? Os nad oedd ganddo Ildigon o ymddiried yn y beirniad, beth gebyst oedd ei bwrpas wrth roddi gwobr o gwbl? A oedd yn meddwl fod y beirniad mor soft a myned i chwilio amfavonrites y rhai oedd yn rhoddi y gwobrwyon ? Nid oes gan y beirniad, yn ddiamheu, unrhyw wrthwynebiad i Isaac gael r< Goleu dydd iw gweled hwy. Ond pa gymhwysder sydd ynddo ef i ddewis y goreu ? A yw yn gwybod y gwahaniaeth rhwng triban a chrys gwyn ? Ond dyna, y mae ganddo lygad craff yn olygydd y GWLAD- GARWR. Wei, creesaw i unrhyw olygydd i weled y cyfansoddiadau ond bydded hysbys i Isaac, na fydd barn y Golygydd yn newid dim ar feirniadaeth beirniad yr Eisteddfod. Dywed Isaac y byddai'n well ganddo foi yn sodli yr hen Ameer na bod yn lie beirniad y Goron. Yr ydym yn gwybod hyny yn gystal ag yntau. llyr Tikyn" o Undertaker yw efe, ac folly, y mae'n debyg y byddai tipyn o waith iddo yno. Beth wyddom ni, Mr. Gol., fod Isaac wedi gweled penny-laces Lladin Veritas, ac wedi credu vn siwr mai ystyr toribendi vw cymhwvso" y fwy ell at wddf y beirniad Ond dyna, rhaid i mi dewi, neu byddaf yn siwr o dynu cawodydd o fidlets papyr Veritas am fy rnhen. Byddai yn well genyf gael fy all- t'pdio i Patagonia na dyfod i wrthdarawiad a giant yr Oxford hood Gwarcbod ni, fel y mae ei en IV yn effeithio arnaf Y mae lasau yn gwanu trwy fy nghorff wrth feddwl am dano DIe SHON DAFYDD.

YR AWDL AB UNIGEDD." ME. GOL.. Gan na welodd Elis Wyn YN dda ddyfynu ond ychydig o engkreifniau o'r hyn a ystyriai yn rhayrorion yn awdl Ldias," a'r rhai hyny, yn ol barn yr awdwr, heb fod y goreoon yehwaith, cymer E3ias y cyf- iousder i osod ychydig yn rhagor ohonynt gerbron darllen wyr deallus y •: UVLADUABWE, gan liyderu na flinir hwy drwy y gyfryw weithred. Mae Elias yn add'ef fod^vuddo gymaint a hyny o humui-djb neu liuuan- hyder, fel nad oes ynddo y pryder lleiai yn nghylch teilyngdod cymharol y ddwy a,wdl ddadleuedig. a, thybia yw log .61 bod yn *'n o'r pethau goraf ag a gyiansooaodd efe ei hun erioed a chred yn ddiysgog fod cani. wri mawr wedi cad ei gyflawni urwy rhyw foddion neu gilydd gyda'dyfurniad y wobr. Y mae yn ddigon hawdd i'r hwu fedr ddeali dim i ganfod hyny oddiwrth feu-niadaeth groesdynol Elis Wyn ei hun. Yn sicr i chwi y mae eisieu beirniaid mwy profound ar ein meinciau beirniadol. Y me yn amlwc roai