Tarian Y Gweithiwr

« Y GOLOFtf AMERICANAIDD. CONSWL I GAERDYDD. Cyfeiria gohebydd y Chronicle (ne- wyddiadua prydnawnolyn ninas Pitts- burgh o Washington, at y priodoldeb o benodi Conswl Cymreig i Gaerdydd, a dadleua y dylai ein ceneil gael hyn o gydnabyddiaetb gan y Llywodraeth. Y mae yn wybyddus i lawer fod deis- ebau ar hyd y wlad i gael eu harwyddo vn ffafr penodiad y Cymro gaUuog Arthur L. Thomas, Ysw., o Washing- ton i'r swydd hono.

GWEITHFAOL. Bydd melin haiarn Greenville yn cael eu gosod ar werth y dydd cyntaf o Awst. Y mae ffwrnes flast Graff, Bennett, a'i Gwmni, Pittsburgh wedi dechreu gweithio eto, ar ol ychydig ddyddiau o anghyd-ddealltwriaeth rhwng y cwm- ni a'u gwaithwyr. Efallai y bydd yn dda gan rywrai oedd yn arferol a byw yn Wiconisco, Pennsylvania, welsd pa fodd y mae arnom. Cyfyng iawn ydyw wedi bod ar y gweithwyr yma oddiar pan losg- odd y ddwy slope, yma, sef Lyken's Valley a Short Mountain. Y mae yma deuluoedd mewn angen am eu bara beunyddiol, ac nid oes le gan neb i gynorthwyo ei gymydog. Y maent yn adgyweirio y slopes, ac yn tynu y dwfr allan, ond nid oes dim gobaith am ddim llewyrch yma cyn yr haf nesaf. Y mae Big Lick yn gweithio, ond y mae y pris mor isel fel nas gall y gweithwyr tlawd gael y pethan angenrheidiol er cynal corff ac enaid yn nghyd. Nid oes genym laweta newyddion o Hyde Park y tro hwn, ond y mae yr ychydig sydd genym yn newyddion da. Yr wyf yn casglu oddiwrth yr arwydd- ion presenol fod amser .gwell gerllaw. "Future events cast their shadows be- fore them," meddai y bardd, yr hwn o'i gyfieithu yw Y mae dygwyddiad- au dyfodol yn taflu eu cysgodion o'u blaenau." Y mae godreu amser sydd well eisoes i'w canfod. At y fasnach lo yr wyf yn cyfeirio yn fwyaf neilldu- ol, yn enwedig yn yr anthracite reg- ions. Am yr wythnos yn diredda Mai 5ed, anfonwyd o'r parthau hyn 466,216 o dynelli o lo am yr un wyth- nos y flwyddyn ddiweddaf, gyrwyd 1 404,550 o dyndi; felly, anfonwyd 61, 666 o dynelli yn fwy yr wythnos dan sylw nag yn ystod yr un amser y llyn- edd. Gwellá. ychydig y mae y fasnach lo bob wythnos yn awr. Y mae mil- iwn ychwaneg o dynelli wedi eu gyru ymaith yn barod y flwyddyn hon nag ayrwyd ynystod yr un amser y flwydd- yn diweddaf. Yr wyf yn dysgwyl amser day flwyddyn nesaf, ac er nad wyf broffwyd, na mab i broffwyd, braidd na fentrwn broffwydo y eawn gystal amser yn 1878 a 1879 ag a gawsom ni erioed.

MARWOLAETHAU. Mai 6, yn Mahanoy Citv, Mrs. Mary Williams, priod David G. Wiliams, o'r darfodedigaeth. Genedigol ydoedd o Rhaiadr Gwy, Deheudir Cymru. Enw- au ei rieni oedd Stephen a Margaret Jones. Symudodd pan yn 11 eg oed, gyda'i rhieni i Dowlais. Pan yn 24ain oed^munodd mewn priodas a David v i^liamSj fthu iddo yn briod dyner a hynod ofalus hyd ei bedd. Wedi priodi, buont byw yn Pendarren, nes lddynt symud i'r wlad hon yn y flwyddyn 1856. J J Mai 9, Yn Soho, Pittisburgh, Thomas Williams, yn 74 mlwydd oed. Yr oedd yn enedigol o ger Cnwcyn-du-oer, sir Aberteifi, Deheudir Cymru. Treuliodd 25 ml ynedd yn Tredegar a'r cylchoedd, ac ymfudodd i'r wlad hon 25 mlynedd yn ol, ac ymsefydlodd yn Pittsburgh. Bu farw ei priod ychydig gyda dwy flynedd yn ol, ar ol treulio gyda'u gilydd 47 mlynedd.

CROMWELL. Yr un diwrnod ag y derbyniwyd Cromwell i'r Bryfysgol, sef Ebrill 23, 1616, y bu Sfcakespere farw, yn 53 mlwydd oed. Yr un diwrnod hefyd y bu yr enwog Cervants farw, yn Mad- rid, yn ol tystiolaetb ei fywgraffydd. Yr oedd y brenin Iago yn ceisio gwthio esgobion ar bobl Sootland, yn groes i'w hewyllysiau. Bn tad Cromwell farw, Mehefin 24, 1617, yn mhen yn agos flwyddyn wedi iddo-ef fyned i'r Brifysgol. Oliver oedd etifedd meddianau ei dad. Yr oedd efe y pryd hwn yn 18 mlwydd oed. Nid aeth efe yn ol i'r Brifysgol. Cymerodd le ei dad yn Huntingdon. Dywed traddodiad iddo fyned i Lun- dain yn fuan wedi yr amser hwn i gael ychydig o wybodaeth o gyfraith y wlad. Y mae coffadwriaeth yn y cof- lyfrau fod rhai o'i berthynasau, ei gyn- deidiau ef wedi bod yn Lincoln's Inn, ond nid oes hanes credadwy ei fod ef wedi bod yno ei hun, er fod uq byw- graffydd yn dweyd iddo fod yno. Os oedd Oliver yn Llundain Hydref 26ain, 1618, yn astudio y gyfraith, dichon iddo weled yr olygfa gigyddol o dori pen Syr Walter Raleigh. Ymbriododd Oliver yn Awst 22ain, 1620, ag Elizabeth, merch boneddwr o'r enw Syr James Bourchier. Yr oedd efe yn 21 mlwydd a 4 mis oed pan y priododd efe. Cymerodd ei wraig gydag ef i'w gartref, at ei fam, i Hunt- ingdon. Bu yno am ddeng mlynedd, heb fod hanes yn gwneud fawr o sylw o hono. Gofalai am ei dir fel tyddyn- wr, ac am ei deulu. Diau ei fod yn uchel yn y llysoedd lleol, fel y bu ei dad. Yn 1623, yr oedd llawenydd mawr trwy holl Loegr, fod Siarls, mab Iago I., wedi dyfod yn ol o Spain, heb ddwyn priod gydag ef o'r wlad hono, am ei bod yn wlad Babyddol. Yr oedd pobl Lloegr yn casau pobl Spain am eu bod yn Babyddion dall, erlidgar. Yr oedd ymdrech Iago I., yn y mater hwc, i ddibrisio Protestaniaeth y wlad, yn ysgarn teimladau y trigolion oddiwrth yr orsedd. t Y pryd hwn yr oedd ewythr Crom- well, sef Syr Oliver Cromwell, brawd ei dad ef, yn aelod o Senedd Prydain dros swydd Huntingdon. Ymaflodd pruddglwyfder mawr yn Cromwell oddentu y pryd hwn. Medd yliai yn ami ei fod bron yn marw. Ymaflodd pruddglwyfder yn Dr. John- son. Ymddengys fod llawer o ddyn- ion mwyaf y byd wedi bod yn ddaros- tyngedig i'r afiechyd hwn. Mwg du yn cyfodi o deimladau yn dechreu myned ar dan mewn achosion pwysig, nes peri i'rbyd synu, yw pruddglwyfder. Yr oedd crefydd wedi ymaflyd yn nghalon Oliver. Agorwyd ei lygaid i weled gwirionedd yr efengyl, yn ol egwyddorion yr athrawiaeth Galfinaidd Buritansidd. Puritaniaid oedd y rhan fwyaf o fasnach wyr Llundain. Pnritaniaid oedd Ilawer iawn o fasnach- wyr mawr y wlad drwyddi oil. Trwy nerth eu cyfoeth, cefnogasant bregeth- iad yr efengyl bur trwy y deyrnae. Parodd hyn i'r erlidwyr esgobol, Land ac ereill, wneud pob ymdrech i ddistewi yr efengylwyr. Cefnogodd Cromwell yr efengyl wyr yn mhob modd o fewn ei allu, pan yr oedd efe oddeu- tu 25 mlwydd oed. Ymunodd a'r bon- eadwyr hyny, y rhai a deimlent sel dros yr efengyl, fel y traethir hi yn ngair Duw. Yr oedd Hampden, cefn- der Cromwell, a John Pym, yn Buri- taniaid selog. Felly yr oedd Arglwyddi Brook, Say, a Montague, a llawer ereill yn mhlith y mawrion. Mown gair yr oedd holl ddynion meddylgar a gwr- ol Lloegr bron i gyd yn Buritaniaid. Ymddangosodd Oliver yn y flwydd- yn 1625, pan yr oedd efeyn 26 mlw) dd oed, yn senedd cyntaf Siarls I., fel aelod dros Huntingdon, yn ol tystiolaeth rhai haneswyr, ond barna Carlyle iddynt gamsynied. Dywed efe ei fod yn beth tebyg mai Syr Oliver ei ewythr efoedd yr aelod yn y flwyddyn hono.' Ymddengys i'r ewythr hwn fyned yn ol yn y byd, a gwerthu ei etifedd- iaeth. Yr oedd efe pan yn ei amgylch- iadau israddol, yn bleidiwr i'r brenin Siarls I., pan yr oedd Oliver yn Gad- ben yn myddin y Senedd yn erbyn Siarls. Aeth Oliver a'i dragoons i dy ei ewythr i chwilio am arfau y medd- ylid eu bod ganddo i'w hanfon i'r brenin, i'w gynorthwyo yn erbyn y Senedd. Yr oedd Oliver oddeutn 29 oed pan yr eisteddodd efe yn aelod o'r senedd, dros Huntingdon y tro cyntaf, yn ol barn Carlyle. Yr oedd ei gefnder Hampden yno hefyd, a Pym. Parliament Puritanaidd iawn oedd hwn, yr hwn a alwyd yn nghyd gan Siarls I. Yr oedd boneddwyr yn gyffredinol iawn yn selog dros gyf- iawnder, gwirionedd, a'r efengyl. Y Beibl oedd ei ilyir hwy mewn cysyllt- iad a phob peth. Gwrthododd y Sen- edd roddi arian i Siarls at ei ryfeloedd nes iddo ef gyfamodi i ganiatau rhydd- id cydwybod mewn crefydd, a gadael i bob dosbarth o ddynion gael eu hiawn- derau. Nid oedd y brenin am wneud hyn. Gyrodd aelodau y Senedd adref. Aeth Oliver i Huntingdon. Due Buckingham a gyhuddid o wneud drwg. Meddyliodd dyn o'r enw Felton ei fodyn ddyleds vydiarno ef i ladd y Due. Prynodd gyllell, ac a hono lladdodd ef. Crogwyd yntau am hyny. Galwyd y Senedd yn nghyd drachefh yn 1629, pan yroedd Cromwell oddeu- tu 30 oed. Yr oedd esgobion ac ereill wedi bod yn gwneud pethau drwg, ac yr oedd eisiau pwyllgor i ystyried achosion crefyddol. Apwyntiodd y Senedd un o'r fath. Y pryd hwnw y traddododd Cromwell ei araeth gyntaf yn y Senedd, yn y pwyllgor ar grefydd. Cynwysiad ei araeth ef oedd fod esgob- ion ac ereill yn pregethu egwyddorion Pabyddol. Ceisiodd Siarls orfodi y Senedd hon i wneud ei ewyllys ef. Ond pallodd hithan. Pasiwyd penierfyniadau ynddi yn erbyn Arminiaeth, Pabyddiaeth, a dull anghyfreithlon y brenin o godi arian oddiar y trigolion at ei bwrpas- ei hun. Trodd Siarls y Senedd allan, a charcharodd rai o'i haelodau. Bu y wlad hon heb Senedd ar ol hyn, am un mlynedd ar ddeg. Teyrnasodd y brenin mewn modd unbenaethol. Cyfododd arian oddiar ei ddeiliaid fel y gwe ai yn dda. Yr oedd Laud yr erlidiwr yn Archfsgob. Gwnaeth efe ei oreu i ddystewi pob dyn a bregeth- ai yr efengyl yn ol GairDuw. Gweddi- odd duwiolionam i'r Arglwydd derfynu yr ormes. Dyoddefodd y trigolion yn amyneddgar. Yr oedd y gagendor rhwng y brenin a hwynt yn myned yn fwy llydan bob dydd. Cyhoeddodd y brenin hysbysiad awdurdodol, yn dang- os y byddai unrhyw ddyn mewn perygl o gael ei gospi os dywedai air o blaid cael Senedd. Arosai Oliver gartref fel un wedi darfod a Senedd. Gwnawd ef, neu cadarnhawyd ef yn Ynad hedd- wch yn Huntingdon, Gorph. 8fed 1630, pan yr oedd efe yn 31 mlwydd oed. Yn y flwyddyn ganlynol, 1631, pen- derfynodd werthu ei feddianau yn Huntingdon, er mwyn taflu ei hun i weithrediadau helaethach fel ffermwr, yn St. Ives, oddeutu pnm milldir o'i le genedigol. Treuliodd ei amser mewn diwydrwydd fel ffermwr, gan ofala am ei fam a'i deulu ei hun. Amlwg yw ei fod yn ymgydnabyddu a'r Beibl, ac yn byw yn grefyddol, gan roddi esiampl dda o flaeIi ei gymydogion, mewn pach- odd, gweddiau, darllen, a myfyrdod. Ymddiriedai yn nhrugaredd Duw trwy Grist, yn ei iawn fel Mechniydd. Trwy- ddo et y dysgwyliai efe ddianc o'r perygl o fod yn uffern, a bod yn etifedd y nefoedd am dragywyddoldeb. Y byd tragywyddol oedd ei fyd mawref. Arosodd yn St. Ives mewn llonyddweh urn bum mlynedd, sef o 1631 i 1636. Yn 1635 yr oedd boneddwr, brawd mam Oliver, Syr Thomas Steward, yn glaf yn Ely. Yn ei ewyllys, efa a wnaeth Oliver yn brif etifedd iddo. Symudodd yntan i Ely ynl636. Deebreuodd ffermyddu yno, ac edrych ar ol y degwm, yn yr hwn yr arferai ei ewythr fasnachu, yn ol y leases a gatodd ar y degymau. Ymddengys i'w fam ef fyned ato i Ely. A- th yn enwog yn Ely yn nrhen dwy flynedd, fel amddiffynwr iawnderau y trigolion yn erbyn yr awdurdodau. Ar y pryd hwn daeth i'w glustiau ef, fod y brenin, ac Archesgob Laud wedi ceisio gorthrymu cydwybodau pobl Scotland ag esgobyddiaeth, a bod Ilawer o rwgnach yn erbyn trefniadau gorth- rymus y brenin trwy Loegr. Yr oedd efe y pryd hwn yn ysgrifenu fel dyn yn ofni Duw, at ei berthynasau. Meddai efe, Yr wyf yn rhoddi gogon- iant i Dduw am yr hyn a wnaeth efe i'm heBsid. Rhydd efe flynonau i JØ mewn anialwch diddwfr. Y mae if enaid yn nghynulleidfa y rhai cyntaf anedig. Byddaf yn Dawen j wasanaethll Duw mewn gweithredu neu ddyoddet Cymeradwyedyr Arglwydd fiyc eiFab.'

HUNANLADDIAD GER ABEK- TAWE. Dydd Mawrth diweddaf, tf flwyd p ardi.11 on i gyffro mawr tn?y y rewyud fod coiff dye wedi ei galfod mewn 11,- pel thynol i gwmni y Great Wester* Railway. Ei ecw ydoedd John MaiD* warir g, 21 mlwydd oe<, ac yn byw gyds ei frawd a'i chwaer yn y linmaolf Terrace Ymddfi gys iddo fyLed o'r t1 nos Lun wythnca i'r diweddaf, gO. ddweyd with ei chwaereifod yn myaed i weithio, ond ni welwyd so dim am daco hyd ddydd Mawrtii a* weddaf jn mhen yr wythncs,pryd 1 canfyddwyd ei gorff yn y Hyn, Yr oedd yn enedigol o Latedi, sir CaerfyrdditJ. Bernir iddo gyflawni y weithred 70 fwriadol. IpoR CWMDTT.

TAN MEWN BLOFA. Y mae tan dychrynllyd wedi cymeryd lIe mewn glofa yn Rother ham. Achor wyd ef gan aanchwa wrth saetfcJ^ Gorchymynwyd i'r gweithwyr fyned allan ar mwaith, a cheiswyd atal ft awyr i'r rhan hwnw o'r gwaith. W i amryw danchwasu gymeryd lie, llwydd' wyd i furio y tan i mewn.

ANEBOHIAD 0 GYDYMDEIMLAD Dydd Ian diweddaf talwyd ymweliad gan gynrychiolaeth oddiwrth amrjf gymdeithesau cyfeillgar a Mr. Davift U.H., Maesjffynon, er cyflwyno iddo a»' erchiad o gydyindeimlad ar yr achlysoj galatus o golli ei unig fab. Blaenori^ y gynrychiolaeth gan Mr. H. Lewis* Mr. D. P. Davies. I

REHEARSAL CYMANFA GERDf* OROL GWENT A MORGANWG YlJ NGBWM RHONDDA. Bydd yn dda gan lawer glywed fod 1 cantorion yn mhen nchaf Cwm Rhondd* yn y ID gymeryd o ddifrif a pharotoi 9f. gyfer y Gym an fa fawr y bwriedir** chynal yn Nghaerdydd ar y lOfed 0 Ðf. j Medi nesaf. ,j PrydDawn dydd Linn diweddaf cJDlt iwyd rehearsal berthyrol i'r ftywiuft uchod yn Jerusalem, Y stnd, a chan fl mod yn gwybod fod llawer ogyfreithíØ yn dyfod allan o'r Jerusalem hon, felo'f Jeruealem gynt, pendertynais fyned* lawr yno er mwyn,yn un peth, weled p* fodd y mae y rhai sydd yn llunio cp' reithiau i ereill yn en cario ailan.^ hunain, rhag en bod fel y rhaihyfll gynt, yn rhwymo beichiau try Oc anhawdd en dwyn ar ysgwyddaa df9" ion ereill, ond nad ewyllymant ea syof hwy ag un o'u bysedd en hunain. Pan aethum i'r capel gyntaf, gwel yno ychydig ø gyfeiUion yn edrJ', yn debyg iawn i rai o dre'. SCalla yr un pryd fod yno rai natives, afid nad oeddwn i ddim yn medrn en gwelfdt neu ynte, Bad oeddwn yn en hadnabod* Yn fuan iawn daeth llawer yn ych yn nghyd, ac yn eu mysg amryw o bob* y lie, a rhwng pawb, lit nwyd y gakw yn bur del. o gaotorkm. ODd paham 0. oedd y Ilawr yn mron yn hollol wt# Ai nid oes neb o gynulleidfa Jorusaw yn cjmeryd dyddordeb yn y caou oynflU' eidfaol, oddieitLr hyny o aelodau Ysgol Gan ag oedd yn bresenol yn0 ? Ar ol dechreu y cyfarfod trwy a gweddio, oefais ar cdeell nad hon oedd y rehearsal gynt f, ond fod un arall wedi ei chynal by thefnos cyn hon yn y Pente* lie y dewisiwyd Mr. John, Ystrad, 1-0 Uywydd y rehearsal hon, a Mr. Wow o'r Ton Colliery Office, yn j agrifenydd# gan fod gwaith arbecig "yn ~pertbfl* iddynt, yr hwn nas gallai undeb canu cyr ulleidf*oi Giyn Rhondd* ymgymeryd ag ef yn ychwanegol at ddyledswyddau e-eill. Piofodd y lly^' ydd ei hun y very dyn i'r swydd, 1-0. wahMiol i'w fcodyr yn gyffredin. Yr oe34 yn ei Ie, fel y dyLi fod mewn p-yd, t#). ag i allu rhoddi cychwyciBd amserol^ bethau. G /beithio y parheir i wnen* hynyn hollrehearoaliiensfyddrsio i ni gael y b*ra sydd mor gysylltiedig • ohyfarfodydd canu yn gyffredi^* g/d a'r oyfat fodydd hyn, sef oedieut ag<* hyd nes y byddo j n hen bryd eu can, i bobl j madael o honytt a myned Yroeddy llywydd yn haeddu cantno*' iaeth hefyd ar gyfrif ei fywiogrwy* trwy yr boll gyfarfod, ei ofal am a'i allu i gadw y cantorkn i f j-ned, na fu yno fawr amser yn cael ei dretW!' yn ofer ) hwng y naill dde'Dyn a'r ll»S nac ychwaith fawr areithio d fndd. 5 unig araeth a gafwyd oedd ciddo CJP aill yn pejthyn i gapel Jerusalem, enw Mr. David Lewis, un o gaffers 3^ Daviee, Llandinam, fel y clywais, ac oedd yn meddu ar dri, beth bynag ychwaneg, o ragoriaethau. Yr oedd f* cynwys cyugborion priodol iawn; r oedd yn amlygu teimbd caredig ia-: acyroedd yn fer iawn. C<*nwyd f* ystod y cyfarfod amryw o donan, &ilt allan o brogram maith ac snhswad Gymanfa, a chanwyd h »i o houyi t dda iawn. Yr oedd ) L weith myDec