Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
Y GONGL DDIRWESTOL.I
Y GONGL DDIRWESTOL. PREGETHAU DIRWESTOL 14 BILLY SUNDAY." (Gari J. R. R.) (Parhad o Rifyn Blaenorol). Dywed yr Archesgob Ireland, y Pabydd enwog o St. Paul, am droseddau cymdeithasol, yr achosir 75 y cant gan y ddiod, a 80 y cant o dlodi gan yr un peth." Af at deulu sydd wedi torri i fyny, a gofynaf, Beth achosodd hyn ? Diodi." Af at y dyn ieuanc ar y ilordd i'r grogbren, a gofynaf, Beth a ddaeth a ti yma ? Diocl." 0 b'le ddaeth yr holl drueni, a gofid, a llygredd ? Yn ddi eithriad bron y ddiod yw yr achos. Yr oedd Five Points" yn New York yn lecyn mor debig i Uffern ag y gallai unrhyw lecyn ar wyneb daear fod. Cyferfydd pum' heol yn y pwynt hwn, ac ar y canol yr oedd hen ddarllawdy, a'r heolydd o bobtu yn llawn siopau gwerthu diod. Fe drodd y newyddiad- uron eu goleuni ar y rhanbarth, a'r peth cyntaf fu raid iddynt wneud, cyn atal y difrod, oedd prynnu yr hen ddarllawdy a'i droi yn Neuadd Genhadol, ac erbyn heddyw mae'r lie yn weddaidd a pharchus. Mae'r dafarn yn ganolbwynt bob an- foes. Mae'n waeth na rhyfel na phla. Dyma drosedd y troseddau, tad trosedd- au, a mam pechodau. Hon yw prif ffynhonnell trueni a phechodau. A chan ei bod yn ffynhonnell tair rhan o bedair o droseddau, wrth gwrs y mae'n ffyn- honnell tair rhan o bedair o'r trethi at gynnal y troseddau hynny. Ac mae trwyddedu y fath diafl yngnawdoledig y busnes butraf a mwyaf damniol yr ochr ucha i'r hen ddaear yma—'does dim i'w gymharu ag ef. Neilltuodd Deddfwriaeth Illinois yn 1908, $6,000,000 i ofalu am y rhai oedd wedi colli eu synhwyrau yn y Dalaith, ac mae'r fasnach feddwol yn cynyrchu triugain a phymtheg y cant o'r rhai hynny. Os da y cofiwyf, fe neilltuodd y Ddeddfwriaeth yn agos i $9,000,000 i ofalu am Sefydliadau perthynol i'r Dal- aith. Gwnewch i ffwrdd a'r tafaraau, a chwi a geuwch y sefydliadau hyn, y fcafarnau sydd yn on gwneud yn inghon- raid, a hwy sydd yn* gwneud y tlodi, ac yn llenwi'r carcharau a'r gwallgofdai. Pwy sy'n gorfod ialll'r gost ? Y land- lord sydd yn mothu cael y rhenfc am fod yr arian yn mynd am chwisgi; y mas- nachwr, a'r bobl ofala am sefydliiadau elusenga.r gympr drugaredd ar blant y meddwyn, a'r' ,trethdalwr sy'n talu i gynnal y gwallgofdai a'r sefydliadau hyn, mae'r fasnach feddwol yn gadw yn llawn o ddynion wedi eu dinistrio. Gwnewch i ffwrdd a'r busnes mellti- gedig a rhaid i chwi ddim cynnal y sef- ydliadau hyn. Pwy sydd yn cael yr arian ? Y tafarnwyr a'r darllawyr, tra mae'r ddiod yn llenwi'r wlad a thlodi a thrueni, afiechyd ae angeu, a damnedig- aeth, a hynny drwy awdurdod y bobl sydd yn llywodraethu. We1 ie meddweh, fe fyn pobl ei yfed fodd bynnag." Nid drwy'n mhleidlais 1. Dywedwcb," Fe wna dynion fwrdro eu gwragedd sut bynnag. Nid drwy'n mhleidlais 1. Chwi, drwy eich pleid leisiau, sydd yn llywodraethu. Beth ydych am wneud yn ei gylch. All dag- rau merched ddim atal y fasnach, neu buasenlj wedi gwneud. Mae digon wedi eu colli, Duw a'i gwyr. Y dyddiau hlyn pan mae'r ewestiwn o dafarn aeu dim tafarn yn yr amlwg braidd ymhob Talaith, clywir gryn lawer am yr hyn elwir yn rhyddid personol." Mae'r rhain yn eiriau gwych, mawrion, llond geneu, ac yn sicr fe swniant yn wych od; ond pan ewch chwi i lawr a'u helfennu yng ngoleuni y peth elwiryn synwyr cyffredin, fe ddar- ganfyddwch wrth eu cymhwyso at y ddadl presennol, y golygant gymaint a hyn Rhyddid personol sydd i'r dyn, os oes ganddo'r duedd a'r arian, all sefyll i fyny wrth y Bar a llenwi ei hunan mor lawn o licar nes y traws- ffurfir ef am yr amser, i fod yn fwystfil anghyfrifol a pheryglus. Ond 'does dim "rhyddid personol" i'w briod eiddil, amyneddgar, sy'n gorfod goddef ei ddyrnodau a'i rhegfeydd nac i'w blant, os gallant osgoi ei gynddaredd wallcof, a ysbeilir o bob llawenydd a braint plen- j tyn, ac yn rhy fynych a esgeulusir, a thyfant i fyny yn ddiofal a drwg, can- lyniad uniongyrchol y cylchyniadau a'r esiampl a roddwyd iddynt. 'Dyw "rhyddidpersonol" ddim yn beth i'r dinesydd sobr a diwyd, sy'n gorfod talu o gynnyrch ei lafur gonest, a'i ofal am ei ennillion, raid talu o'i fodd neu an- fodd, filiau'r dreth sydd yn codi fel can- lyniad uniongyrchol meddwdod, anrhefn a thlodi, cronicl y rhai sydd ysgrifenedig yn llysoedd a thlotai y wlad. 'Does gan y baldordd yma ynghylch rhyddid personol," fel dadl dros y ddiod, yr un goes i sefyll arni. Sylwch, yr oeld y cynhaeaf yd am 1913 yn 2,533,732,OCO llestriaid (bushels), ac fe'i prisid yn $1,350,000,000. Dywed yr Ysgrifennydd Wilson fod y darllaw- dai yn defnyddio llai na 2 y cant. Bwr- iwch ein bod yn rhoi y swm yn 2 y cant, gwnai hynny 51,000,000 llestriaid, ac yn ol fifty cents a bushel byddai hynny yn gyfagos i $25,000,000. Faint o bobl sydd yn yr Unol Daleithiau ? 80,000,000. Da iawn. Os felly, bydd- ai hynny yn saith cent ar hugain per capita. Yna yr ydym yn gwerthu allan i'r fasnach feddwol am saith cent ar hugain yr un, pris dwsin o wyau, neu bwys o fenyn. We are the cheapest gang this side of he-ll if we do that kind of business. Gwrandewch yn awr, Cyllid Llywod- raeth yr Unol Daleithau y flwyddyn ddiweddaf oddiwrth y fasnach feddwol oedd$350,000,000, hynny yw a'i osod yn bur hael. Ie," meddweh, dyna arian mawr iawn." Wei, y flwyddyn ddiweddaf fe wariodd y dosbarth gweithiol y swm o $2,200,000,000 am ddiod, ac fe gostiodd $1,200,000,000 i ofalu am gyfundrefn y gyfraith. Mewn geiriau eraill, fe gostiodd y fasnach feddwol i ni y flwyddyn ddiweddaf $3,400,000,000. Tynnaf allan y zC350,000,000 budr, derbyniwyd gen- nym, ac mae yn gadael $3,050,000,000, yn ffafr curo busnes y chwisgi allan ar dir cyllid yn syml. Ond gwrandewch! Gwariasom yn yr Unol Daleithau y flwyddyn ddiweddaf $6,000,000,000 er mwyn ein tlodion, a throseddwyr, yr amhwyll a'r amdd ad, &c., ac y Mae 82 y cant o'r Tiwyr yn gynnyrch y ddiod, a 75 y cant o'r cardotwyr. Nid oedd ein cynnydd cenedlaethol mewn cyfoekh ond$5,000,000,000, felly i gallwch cyfrif faint o amser cymer i ni fynd yn fethdalwyr gyda'r buanes diaflig hwn ar ein cefnau. Mae pob gweithiwr ar gyfartaledd yn ennill$450 y flwyddyn, ac fe gystj i ni $1,200 y flwyddyn yr un i gynnal ein troseddwyr sy'n gynnyrch y fasnach. Mae yna 326,000 o droseddwyr cofrestredig yn yr Unol DaIeithau, a 80,000 mewn carch- arau. Aeth tri o bob pedwar yno o achos y ddiod, ac eto mae ganddynt ddigon o haerllugrwydd i ddweyd fod y dafarn yn angenrheidiol er mwyn y cyllid. Fu celwydd mwy arwynebol erioed, na chalon mor aflan, na gwefus- au ddigon duon i roi mynegiant i'r fath gelwydd- I
Advertising
ATHROFA ABERYSTWYTH (Un o'r Colegau ym Mhrifysgol Cymru). Prifathraw T. F. ROBERTS, M. A., Ll.D. DECHREUA'R Tvmor nesaf ar ddydd JL/ Mawrth, Hydref 4ydd, 1916. Paratoir yr efrydwyr ar gyfer Arholiadau Prifysgol Cymru. Cynygir amryw o Ysgoloriaethau (am- ryw o honynt yn gyfyngedig i Gymry) y flwyddyn hon. Cymer yr arholrad Ie yn Aberystwyth ar y 19eg o fis Medi, 1916. Am fanylion pellach, ymofyner á- J. H. DAVIES, M.A., Cofrestrydd. Popular Central London Hotels Opposite the BRITISH MUSEUM. THACKERAY HOTEL Great Russell Street, London. Near the BRITISH MUSEUM KINGSLEY HOTEL Hart St., Bloomsbury Sq., London THESE Large and Well-appointed TEMPER- ANCE HOTELS have Passenger Lifts. Bath- rooms on every Floor, Lounges and spac- ious Dining, Drawing, Writing, Reading, Billiard and Smoking Rooms. Fireproof Floors. Perfect Sanitation, Telephones, Night Porters. Bedroom, Breakfast, Bath, and Attendance 6/- per night per person. Full Tariff and Testimonials on application. TELEGRAl- HIC ADDRESSES Kinsley Hotel: Bookcraft, London." Thackeray Hotel: "Thackeray, London." Tel., K. Museum, 1232. T. Museum 1230 INDIVIDUAL COMMUNION CUPS. FOR LISTS OF Patent "Ideal Outfits, AND Samples on Approval, Carriage Paid, write to the Makers,- Townshends, Ltd., Birmingham WAR CRISIS.—Will you to-day show your patriotism by sending your order to keep our working people going ? Tom Carrington (PENCERDD GWYNFRYN), Cymrodor o Goleg y Tonic Solffa, Llundain, Organydd Rehoboth, Coedpoeth. Arweinydd Cymanfaoedd, Arholydd, Beirniad, Cyfeilydd, fic., COEDPOETH, WREXHAM I LJ ¡'II Anthem Newydd Cynogfab:] Seren Bethlehem," Solffa, Ic.; H.N., 3s Rhagorol ar gyfer Cymanfaoedd. Eisteddfod Gadeiriol Rhiw a Nant glyn, Llungwyn, 1914. Y beirniad cerddorol ydoedd Mr T. Carrington (Pencerdd Gwynfryn), Coed Poeth. Credwn mai dyma y waith gyntaf iddo ddyfod i'r cylch hwn fel beirniad, ond enillodd iddo ei hun dystiolaeth uchel fel un yn deall ei waith yn drwyadl. Tradd- odai ei feirniadaethau mewn Cymraeg pur, a hyny mewn modd bylaw ac eglur. Cloriannai ym. deg a boneddigaidd, a hawdd gweled ei fod yn wr sydd yn prysur ddringo i fysg rheng flaenaf beirniaid cerddorol ein gwlad."—" Baner ac Amser- au Cymru," Mehefin 6ed, 1914.
[No title]
Mae dyddiadau Brawdlysoedd y Gaeaf 'r  ymru a Chaerlleon Cylchdaith Gogledd pymru a Chaerlleon wedi eu trefnu fel y cknlyn :— Sir Drefaldwyn (Trallwm), Ionawr 11; Sir Feirionydd (Dolgellau), Ionawr 11 Arfon (Caernarfon), Ionawr 18; Mon (Biw- maris), Ionawr 21; Sir Ddinbych (Rhuth- yn), Ionawr 24; Sir Fflint (Wyddgrug), Ionawr 27 Sir Gaer (Caer), Chwefror 24. Yr uchod ydyw dyddiau "comisiwn," a'r diwrnod dilynol yr agorir y Frawdlys. Y Barnwr Lush fydd y barnwr. Ymysg y Marchogion newydd y mae enw dau Gymro, Mr O. M. Edwards, M.A., a Mr T. J. Hughes, Caerdydd. Mae Mr Ed- wards yn adnabyddus drwy Gymru oil. Efe yn awr ydyw Prif Arolygydd Ysgolion dros Gymru, ac y mae wedi gwneud gwas- anaeth mawr i addysg a llenyddiaeth Cymru. Efe ddewiswyd yn Aelod Senedd- ol dros Feirion yn He y diweddar Mr Tom Ellis, ond ymneilltuodd o fywyd gwleidyddol yn fuan. Bu'n athro yn Rhydychen am flynyddau. Efe ydyw golygydd y "Cymru," ac y mae fel y gwyr pawb wedi cyhoeddi nifer fawr o lyfrau yn Gymraeg. Mr T. J, Hughes ydyw Cadeirydd Comis- iwn Yswiriant Cenedlaethol dros Gymru. Cyflog seneddwyr Ffrainc ydyw 600p. y flwyddyn. Cyflog Arlywydd Ffraincydyw 24,000p, y flwyddyn.
ICONGL YR AWEN.
CONGL YR AWEN. Y NADOLIG YN Y BWTHYN. Melus y treulir diwrnod yr wyl Ar lawer i aelwyd fach ddiddig, Tannau y delyn yn feichiog o hwyl I gynnes roesawu'r Nadolig Yno cyferfydd y plant fu ymhell, I dderbyn gwen rhiaint mor siriol, A theimlant fod bwth diaddurnyn well Na gwychter palasau estronol. Cydymgrynhoir eu meddyliau ynghyd 0 amgylch i Fethlehem wledig, I syllu ar Dduw yn ei welltog grud Ar fore y cyntaf Nadolig Unant mewn mawl, yn soniarus eu lief, Wrth gofio y geni mor ryfedd! Molant am drefn—mae telynnau y nef Yn canu am dani'n ddi-ddiwedd. Carno. W. M. I PENNILLION PRIODASOL I Mr W. O. Jones, a Miss Gwladys C. Mor- gan, Mountain Ash. Mae W. O. o'r diwedd, O'i ofid wedi mynd A chlwb yr henlancyddiaeth A gollodd ffyddlawn ffrind. Nid da bod dyn ei hunan, A deimlai'n brofiad blin Mae'n rhaid cael hanner arall, I'w wneud yn gyflawn ddyn. Ar ol bod yn lletya, 0 dy i dy o hyd, Heb tin cysurus gnrtref I aros yn y bvci Mae wedi penderfynnu Cael cartrcf iddo ei hun, Sef ty, a than, ac aelwyd, A chynnes gwmai mun. Mae Gwladys deg yn eneth Rinweddol, dawel, fwyn, A'i gwen fydd yn dangnefedd, A'i geiriau'n llawn o swyn Bydd beunydd yn ymgeledd, A chymorth ar y daith, A chysur ar yr aelwyd Ar ddiwedd diwrnod gwaith. Eich nen fo yn ddigwmwl, A'r yrfa'n fwyn a maith, A chysur a diddanwch Fo'ch rhan ar hyd y daith Na fydded unrhyw dristyd, Na gofid bach na mawr, Ym aflonyddu'ch bywyd Tra'n rhodio daear lawr. Gofalwch am y capel, Yn awr ar ddechreu'ch hoes Cewch gymhorth y fan honno, A chysur dan bob croes. Y nefoedd fo'n ymdywallt Fendithion yn ddiri', A heul wen fyddobeunydd Yn tw'nnu ar eich ty. YSG. I YR AWEL. Awel hyfryd, d'wed i mi O ba le y daethost ti ? Gan dy fod mor bur, a lion, Rhaid fod iechyd yn dy fron. J 'Rwyt ti dyner, 'rwyt ti gref, Fel pe'n un o deulu'r nef. I ba le yr wyt yn ffoi Mewn fath frys, mor ddiymdroi ? | Ar dy daith yr wyt^o hyd, A oes arnat ofal byd ? Fe fendithiaf ddynolryw, Hebof fi 'does dim yn byw. Awel fywiog, awel fwyn 'Rwyt ti'n deg a Hawn o swyn, Molir di gan fawr a man, Seinir clod dy enw glân, Clychau'r grug, ac adar nef Ganant folant yn dy lef. Ti sy'n cynnal eiddil gwan Trwy dy rin, ymhob rhyw fan. Rhoi dy gusan ar bob grudd, Llonni 'rwyt y galon brudd. Ti roi falm i leddfu loes, Cymorth wyt i estyn oes. Anweledig lawn i'r byd, Hollbresennol wyt o hyd Er na welwn ddim o'th lun Teimlwn naws dy rinwedd cun. Dygi roddion load dy gol, Llonna'n daear ar dy ol Molwn di a chalon Ion, Dyrchir di trwy'r ddaear gron, Teilwng ydwvlt byth o glod Pob creadur sydd yn bod. Awel hyfryd! Awel fyw! Cawsom di o galon Duw. A. C. P. "GWEDDI PLENTYN Y MILWR." Gweddio ydwyf, lesu cu, Dros tada annwyl yn y gad Yn ymladd a gelynion lu Sydd am ddinistrio'n hannwyl wlad; Gofala drosto, clyw fy nghri, A dwg ef adre'n ol i mi. Pan fyddo saethau'r gelyn cryf Yn chwiban yn yr awel lem, A chleddyf llym y marchog hyf, Ac angau creulawn yn ei drem O cadw tada, clyw fy nghri, A dwg ef adre'n ol i mi. Ar ryfel erchyll dyro ben, A dwg y gwledydd oil i drefn, Ac yna'n cartref fydd heb len Pan ddelo tada'n ol drachefn Molianu'th enw byth wnawn ni Am anfon tada'n ol i mi. Bethesda. JACOB PARRY. j