Y Genedl Gymreig

AT EIN GOHEBWYR. I Yf EKTHYGLAV All YR EGLWYS WLADOL A'R DEOS EDWABDS.-Y mae y gyntaf yn cael ei dodi o'r neilldu heddyw oblegid ein bod wedi eln gwasgu gan gynifer 0 newyddion Ileol, a meithder ein hidolygiad ar helyntion Cymreig y flwyddyn. Nid oes bcrygl i fater yr erthygl fyned yn ddi- flas a aur, er gohirio ei chyhoeddi y waith hon, er fod yn flin genym gael ein gorfodi i wneyd hyny. Dechreuir y flwyddyn i'l gyfres, ac ni chaiff dim atal eu hymddangosiad rheolaidd. Gwnaethom tin goreu i sicrhau lie a thy- boeddusrwydd i'r llu o adroddiadau am gyng. herddau, &c., ond drwg genym ddyweyd fod amryw eto yn aros ar ein bwrdd. Wrth gwrs, yr oeddym yn rboddi y flaenoriaetk i'r rhai a ddaetbant i law [gyntaf. GaIlaasm yn rhwydd lenwi y ihifyn hwn gydag adroddiadau o'r natur yma, ond nid da rhy o ddim." Yr ydym yn amcanu hyd y gallwn gyfarfod & chwaeth a dy- muniadau pob dosbarth o'n darllenwyr. Dy- munem gydnabod gyd^ diolchjarwch dderbyn- iad gohebiaethau fel y canlyn Cyfaiil i'r Clat, Gohebydd (Ceergybi), G., Eilian, William Jones, Gohetyid (Pwl h^li), Gwyneddawg, Ym- ofynydd, Brodor, Lief o'r Nant, Gohebydd (Llangefni), Beirniadaethau Llangynog, lor. weith Dinas, Gohebydd (Trawsfynydd), Maen- olog, Ystadegau Dirwestol, Ymgeisydd, Un oeddyno, Gohebydd (Merthyr), Hugh Lewis, (Llangoed), Gohebydd (Dyffryn Nantlle), Englynion Gwilym Lerpwl, R, Ifot Parry, Gohebydd (Penrhjndeudraeth), Y Golofn Gerddorol, &c.

CYMRU 1883. I Dystaw giliodd y flwyddyn 1883 ar hyd ffordd yr holl flynyddau. Gwelodd guddio myrddiynau yn y gweryd, ac yn olaf oil, wele hithau hefyd wedi diflanu ar pu holau, er gwneyd lIe i flwyddyn newydd ifanc, llawn asbri bywyd. Nid gwiw meddwl ata fyned i mewn i fanylion helyntion ocs yr hen flwyddyn; yn yr ychydig ofod sydd at ein gwasanaeth rhaid i ni foddloni ar fras-gyfeiriadau at hel- yntion eyffredinol yn unig. OWLEIDYDDIAETH. I Y mae amgylchiadau gwleidyddol y deyrnas wedi aros yn gymhariaethol ddigyfnewid. Yr oeddym, yn ol daroganau y Toriaid, i weled y Weinyddiaeth Ityddfrydig yn dymchwclyd yn ganddryll yn nghorphyflwyddyn a acth heibio, a hwythau, bid sicr, yn esgyn i awdurdod ond claddwyd 1883 cyn esgor ohoni ar sylwedd y weledigaeth. Os rhoddodd 1881 bum' sedd newydd i'r Ceidwadwyr; yn rhinweddol, colli dylanwad fu eu hanes byth wed'yn. Enillasant ddwy sedd yn Salisbury a York, ond collasant yn Lerpwl ac Ip twicb lawer mwy nag a enill- asant. Y IIle y Weinydaiaeth yn gadarn a chalonog, au ar hyn o bryd, i bob golwg ddynol, yn sicr 0 fyw allan ei thymhor rhagderfynodig. Er fod cyfaewid- iadau lawer wedi cymeryd lle yn Nhy y Cyffredin drwy farwolaethau, henaint, afiechyd, ac amryfal achosion ereill, parha yr adran Gymreig o'r Cyffredinwyr megys cynt. O'r aeiodau, y gwladgar Syr Watkin yu unig a gystuddiwyd, fel ag i fethu, gydag unrhyw gysondeb, a dilyn oi ddyledswydaau Seneddol; ac er mor isel y gostyngwyd ei nerth, da genym ddeall ei fod yn graddol ymadfer eto i'w gynefinol iechydl. Gyda golwg ar sefyllfa y pleidian gwladol yn ein plith, dichon nas gellir bod yn sior. Yn ol eu harfer, dywed y Torïaid fod eu gobeithion yn galonog a'u cynydd mewn nifer yn ychwanegu beunydd. Yn Mon 10 Arfon y mae y cyfryw ddiwygiad. Honir y byddant yn abl yn yr etholiad nesaf i fwrw y Meistri Rathbone a Davies ymaith. Propbwydir mai Mr Nanney a'r Cadbt-n Rayner fydd yr etholedigion. Gall hyn fod, ond er holl gynydd eym leithasau Tofisidd Betbesda ac ardaloedd ereill, nid oes neb dynion yn cysylltu coel a'r i*hagfynegiadau. CLOJir mai gwag-obeithion ydynt. Dichon mai y dygwyddiadau pouaf yn nghylch gwleidyddol y flwyddyn fu ymweliad Syr Stafford Northcote à thref Caernarfon, ynughyda'rcynulliadlmawr Rhyddfrydig a'i dilynodd. Er yr holl oleuni a'r melusder a gafwyd ar achlysur ymweliad Syr Stafford, ni chafwyd lie i gasglu ddarfod i'r cyfryw gynyrchu un budd parhaol, amgen na dangos i'r deyrnas yn eglurach nag o'r blaen yr ystad ddofn o anobaith y mae yr achos Toriaidd ynddo. Y mae y gagendor o'r fath eangder fel nad o"s nemawr obaith y gall neb na dim ei bontio. Mawr ddysgwylia y Cymry am fesur Helaetbiaol yr Etholfraiut, yr hwn a sicrlia dyuged parhaol Ceidwadaeth yn ein mysg, Pe y dilynem ddygwyddiadau gwleid- yddol y flwyddyn yn ol trefn eu hamseriad, ymddengys maietholwyr Meirion oedi y cyntai ar y inses. Yn moreu y flwyddyn, mewn eynulliad cyhneddus yn Nolgellau, dewisasant Mr Henry Robertson, yr aelod dros Amv/ythig, i fod yn olynydd i Mr Holland. Wedi hyny dealiir fod yu mryd boneddwr o Borthmadog i dd'od allan yn y cymeriad o gycrychiolyttd y dosbarth gweithiol. Yn yr un mis .bu Cym- deithas RyddfryJig Mon yn cynal ei gwyl flynyddol, a sylw) d:y pryd hwnw, gan y cadeit- ydd a'r ysgrifenydd, fod yr achos" yn yr ynys mewn ystad effeithiol. Erioed ui welwyd eystal gohvg arno. Perygl Mon ydyw ymrauiadau. Cyhûed.iwyd fwy nai'uawftith—oMi ar btl. sail nis gwyddoui—fod Mr Fanning Evans, Am- lwel., yu bwriadu d'od i'r maes fel Pwrth-ynt- geisvdd i Mr Morgan Lloyd. Unig obaith Ceidwadwyr yr ytiys ydyw Ctdboa Pritchnrd- I Rayner. Y mae y ddwy blaid wodi sefydlu clybiau yn Mangor a Chaernarfon. Yr ydyui eif-oes wedi uvfeirio at ymweliad Syr Stafford Ncrthcot'j. lihoddoid y Loneddwr wersneu ddwy, priodol ac amserol, i'w ganlynwyr, ar yr angenrheidrwydd 0 sefydlu agosach perthynas rbwng y byddigions" a'r dosbarth gweithiol. Fel prawf eu bod yn ei chofio ac yn ei gwerthfawrogi, bu nifer 0 ucbelwyr ar ymwel- iad ag ardal Ebenezer yn Nhachwedd yn dysgu egwyddorion eu ffydd i'r chwarelwyr. l'hd oes ynom un gradd o bryder i yniddiried yr ethol- fraiiit i'r gweithwyr, canys da y gwyddom a pha ryw ddwysder y carant egwyddorion rhyddid a chydradduldeb iawnderau cymdeith- asol. Y mae adegyn ymyl panybydd Cywrn, nid yn unig yn Rhyddfrydig i'r craidd, end yn Radicalaidd i'r bon. Wrth edrycb yn ol « fywyd gwladol y deu,ldeng mis, gwelwn na bu deddfwriaeth Gymreig yn gynyddol. Siarad- :wyd amser Mesur Claddfeydd Mr Henry Richard allan, er fod ar y wlad ei fawr angon, ac nis gellir gwneyd hebddo. Cafodd ein Mesur Addysg Canolraddol ei ddodi o'r neilldu am nad oedd cynllun y Weinyddiacth yn hollol addfed, ac am: fod yr amser yn brin. Dygir y naill a'r lIaII o'r mesurau hyn i'r eisteddiali nesaf; y mae sicrwydd ám lwyddiant yr olaf, beth bynag am y cyntaf. MUBIADAU CREFYDDOL, I Os ydyw adeiladu addoldai a llanau newydd- ion, talu dyledion y cyfryw, adgyweirio hen addoldai, codi pregethwyr a churadiaid a'u hanfon i golegau, cyfranu at gymdeithasnu cenadol a Beiblaidd, cynal cyfarfodydd pre- gethu, a chynadleddau misol a chwarterol, darllen cylchgronau ciefyddol, Be ymroddi at lanw dyledswyddau allanol bywyd crefyddol, yn brawf o grefyddolder, rhaid i bawb addef fod Cymru yn uchel iawu ar restr ceneiil- oedd crefyddol. Y mae gweithgarweh o'r fath yma yn amlwg yn mysg Cydffurfwyr Eg lwys Loegr fel yn mysg yr Anghydffurfwyr. lie o'r ddau, yn ol eu rhif, hwyrach mai deiliaid Eglwys Loegr a fu y bywiocaf. Syraudiad pwysig ydyw yr un y mae pwyllgor Athrof* Aberhonddu wadi rhoddi ystyriaeth iddo, 51 f sefydlu pIthyna8 rhyngddi a'r tair prif-ysgol Gymreig. Y mae y pwyllgor yn addfed ar y mater, a dyswylir y bydd llais y cynryebiol aethau yn Mehefin nesaf yn iach ar y cwestiwn. Diau nad yw hyn ond cam sydd yn sier, hwyr neu hwyrach, o gael ei gymeryd gan yr holl enwadau. Y mae y drychfeddwl yn dadlenu o flaen ein llygaid weinidogaeth wahanol yn Nghymru i'r peth a'i gwnaeth yr hyn ydyw; eithr nid llai effeithiol mewn un modd i am- gylchiadau yr qtmseroedd a ddaw. Ond prif ludiad cretyddol y flwyddyn, hyd y mae a fyno canlyniadau cymdeithasol, fn y cvnadlecWau a gynhaliwyd yn Abertawe a Chaernarfon yn nglyn a'r pwne o gydraddoldeb crefyddol. Er fod i'r mater ei gymeriad gwleidyddol, eto: nid ydyw yn amddifad 0 gymeriad crefyddol, ac nis gall cenedl o Ang- hydffurfwyr fel ein cyd-wladwyr ei ddeill cystal yn yr un goleu ac yn y goleu crefyddol; ao yn y cyfryw oleuni y dylent edrych arno. Yr oedd y ddwy gynadledd yn rhai llwyddiannus. Pcnderfynwyd ynddynt mai amserol a buddiol cefnogi cynygiad Mr Dillwyn i alw ar y Llywodraeth i Ddadgysylltu Eglwys Loegr oddi wrth y Wladwriaeth. Fel prawf o wyff, ed- inolrwydd y teimlad cenedlaethol ar y cwestiwn, gellir nodi i Gymdeithasfaoedl y Methorlibti.d a chynulliadau chwarterol y Bedyddwyr a'r Annibynwyr basio penderfyniadau cryfion ac unol yu ffafr y Dadgysylltiad. Fel ffrwyth y gynadledd yn Abertawe, cynhaliwyd amrai gyt- arfodydd eisoes mewn amryfal ardaloedd. Y canlyniad o hyn fu gwasgar ofn dirgel, a pbeth gwir ddychryn, yn mysg y clerigwyr. Y mae hyn i'w weled yn amlwg yn yr yni a'r by wing- rwydd a amlygant yn eu cymeriad fel amddi- ffynwyr. Adeiladant amddiffynfeydd a chod- ant wrth-gloddiau mewn ardaloedd a newy.id- iaduron, ond bonir gan eu gwrthwynebwyr nad ydynt amgeu o ran defnydd na phridd y wadd, draiu a mieri, a phob rhyw hen offer clerigaeth a ridyllwyd drosodd a throsodd mewn brwyJrau blaenorol; ond teg yw nodi eu bod hwy eu hunain yn edrych arnynt fel meini o farmor Be ithfaen, yn dwyn cerflad a chaboliad celfyddyd. Y penaf o'r rhai hyn, yn ddidadl, oedd araeth deirawr a draddodwyd gan y Deon Henry Thomas Edwards, o Fangor, yn y Guild Hall, Caernarfon, ar yr 20fed o Ragfyr. Nid oes ddadl yn meddwl yr Anghydffurfwyr o ber- thynas i resymoldob y cwre, eithr fe fodola yn eu mysg hwy a'r aeiodau Seneddol beth amheu- aeth, os nad anfoddlonrwydd, parth aroseriad yr yingyrch yn erbyn Undob yr Eglwys Seisnig 'r Wladwriaeth. Y mae llawer i'w ddyweyd o bobtu* eithr, a chymeryd pobpeth i ystyiiaetb, hwyrach na buasai yr achos ar ei golled pe y gohiriasid ef am flwyddyn neu ddwy; ond ya gymaint a bod Mr Dillwyn yn myned i ddwyn y mater gerbron Ty y Cyffredin y tymhor dy- fodol, nid oes gan yr Ymneillduwyr ddim i'w wneyd amgea nag estyn iddo ell cefoogaeth lwyraf. Nid gweddus gadael yr adran hon o'n had- olygiad heb wneyd cyfeiriad byr at gynhyrf- iadau crefyddol yn dwyn agweddion ysbrydol- ach na'r symudiadau y cyfeiriwyd atynt yn tlaenorol. Hwyrach mai prin y gellir galw y cychyrfiadau hyn yn ddiwygiadau crefyddol, o leiaf, yn yr hen ystyr y defnyddid y gair diwygiadau gan ein tadau banner canrif yn ol. Nerthoedd cyffredinol oedd y rhai hyny: nid oedd y peth hwn ond min gynhyrfladau lleol a deimlwyd yn ngwahanol ranau o'r wlad yn nghorph y flwyddyn hoo. Y prif gyfryngau yu nygiad yr adfywiadau dan sylw oddi amgylch fu y Parch Richard Owen,PeQ-maenmawr (gynt o Fon), a dwy forwynig fedrus ac ieuainc o'r enw Davies a Phil'p?s, o Dreherbert, 3forgauwg Mawr oedd yr arddeliad ar ym,hechion y naiii a'r llall mewn llawer 0 ardaloedd. Nid ydym yn gwybod nifer y dyehweledigion crefyddol, ond gallwn yn ddibetrus sylwi eu bod yn rhai miloedd. Yn eu mysg yr oedd llawer 0 wyr bucheddol a da, ieuenctyd a gwyr oedranus. Un 0 neillduolion yr arfywiad eedd ei ddibyn- iaeth ar y cyfryngau allanol a'u cynyrchent. Cyn gynted ag yr ymadaweat hwy yr oedd yutau yn peidio. Da i Gymrll fyddai cael nerthoedd cryfach i weithredu er pureiddio ei meddwl a'i moesau yn y blynyddau hyn. LLKNYDDIAETn, EISTEDDFODAU, &0. Rhoddodd y wasg Gymreig a Seisnig i ni amryw lyfnu dyddorol a gwerthfawr yn ystod y flwyddyn, er nas gellir honi i'r un ohonynt enwogrwydd arbenig, na chylchrediad eang iawn. Llyfr gwerthfawr, a gwir fudliol, ydyw yr ail argraphiad o History of Nonconformity, Dr Thomas Rees. Y mae yn haeddu eylcii- dillod eang a darlleniad ystyriol. Cyfrolau o no#r wahanol, eithr llawn o ddyddordeb, ydynt Echoes from the Welsh Hills, gau y Parch D. Davies, no eiddo Mr Evans, Gelligaer, ar Hanes yr Ysyolion Sabbethol Ci/mreij. Rhodd- odd y wasg Gymreig i ni amryw gyfrolau. Yn mblith cynyrchion addfedaf llenyddiaeth y pulpud gellir nodi yr leiddo Dr Parry, o'r Bala; Dr J. Thomas, o Lerpwl, a'r Parch D. Roberts, o Wr •?csam. Yn nosbarth y bywgraphiadau, J y mae cofiantau John Millp, Robert Ell 3, Ysgoldy; Micnael Roberts, Pwllheli; William Griffith, Caerybi; a John Davies, Caerdydd, yn gynyrchion parchus a thra dyddorol. Dygold y P ,rch Owen Evans, Llundain, dd wv pyfrol aliuog ar Oriaii gyda'r lesu i gyrhaedd ei gydwladwyr, ac y mae y Dr Johu Hughes, Lerpwl, wedi dechreu eu hanrliegu a gwaith grymns ar Ilanes yr Athrawiatth Gristionognl. Math o lawlyfr diail ar Ilanes yr Eylicys fydd cyfrol Mr Griffith, Dolgellau, pan ei cwblheir, Y mae traethawd mawr Listeddfod Caerdydd heb ei gyhoeddi hyd yma. Gwnith Hwfa oedd vr unig gyirol sylweddol o farddoniaeth uchel- raJd a gyhoeddw) d yn nghorph y liwyddyn, oud y uiae hono yn amrywij llawer mewu gwerth a tbeilyngdod, fel pobpeth dynol arall. Y fath ydyw gwladgarwch tanbuid Mr Lewis Morris fol nas gallwn lai ua hawlio cytrau i ni ein huuaiu fel cenedl o enwogrwyid ei Songs rllsllilg-cyfrd: olaf yr awdwr athrylithgar. Dy^wyd allan weithiin Pennant, yr halesydi', yn dair cyfroi wytbb!vg o dan olygiaeth y Proffoswr Rhys. Nis gwyddom ychwmeg am danynt, caoys ni (Uarfll i ni weled cymaint â adolygiad aruyut yti yr un cylchgrawn na uewyddiadur a feiWwn. lhoddoùdy i;yfrol o Lythyrau a gyhoe-'dwyd gin Myrddm Fardd loddlcnrwydd cydredinol, a ohm fo i yn meddiant yr hyndi Itthydd swrn o'r fath bethau, abertbged tra derbvniol a fyddai ail lylr o uitur a dawn y cyntaf. Nis gallwn alw j i got yr awe :loa yr ua llyfr arall haeddol 0 g-ici ei grooiclo yn y fm boo, am byny ni a drowa am enyd fecbsn at yr Ejstejdfod. Y ma yr belt. gynulliad cenedlaethol ya parhau yn ei boblog- rwydd. Mentrodd pwyllgor anrhydeddtw Caerdydd a chyegrll wythoos gyfan yu A wst at ei gwasanaeth. Yr oedd llawer o urddas o am- gylch yr Eisteddfod Genedlaethol eiem; talodd ei holl ddyledion, a dyswylir am gyfrolau ot chynyrchion o'r wasg cyn bo hir. Prif attyniad yr wyl fu y gystadleuaeth gorawl, pryd y daeth Cor y Penrhyn allan yn fuddugoliaethus. Cyn- haliwyd amryw Eisteddfodau lleol ya y Gogledfl, mpo-ys eiddo'r Gaerwen, Llangefni, Caernarfon, Sarn, Lleyn, a Chaergybi, eithr methiantns hollol a fit rbai ohonynt, ac Did oes dim arbenig i'w gofnodi am y lleill. Megys arfer, cynbaliwyd cyfarfodydd Uenyddol o daa yr enw Eistedd- todau mewn amryfal fanau ar wyliau y Nadolig. MUDIADAi; CYMDEITTIASOL. Blwvddyn enwog fu 18S3 yn nglyn a banes ein haddysg genedlaethol. Hwyr feddiannwyd De a Gogledd gan ysbryd yr amsercedd, ac adrlvsg uwchraddol fu pwne y dydd. Yr oedd y Llywodraeth, ar anogaeth D:rprwyaeth Addysg, wedi addaw wyth mil o bunnau yn tlynyddol at gynal dwy brif- yi;gol-y naill yn y G gledd a'r llall yn y De. Gwnaeth amryw drefvdd, megys Bangor, Caernarfon, Conwy, Rhyl, Gwrecsam, Rhuthyn, a lleoedd ereill, dynu allan hawliau am gael yr anrhydedd o fod yn fan Ueoliad y Coleg Gosleddol. Wedi ystyriaeth faith, seiliedig ar ffeithiau hawliau saith o'r trefydd, dyfarnodd yr Arglwyddi Bramwell a Carlingford, yn nghyda Mr Mun- della, y coleg i Fangor. Nis gellir honi ddar- fod i'r dyfarniad roddi boddlonrwydd cyffred- inol. Er y pryd hwnw y mae y gwaith o ddar- paru peiriannwaith y coleg )u araf symud ya mlaen. Gwelodd y Deheuwyr agor Prif-ysgol Caerdydd yn yr Hydref, mewn adeilad dros amser, er hyny neillduol o gyfaddas at y gwaith. Y mae cyfansoddiad a chynghor y eoleg wedi cyfarfod a chymeralwyaetti wresog, gydag eithriad o hitch bychan yn nglyn a. de- wisiad un o'r athrawon. Tra yr oedd y mudiad addysgol yn ei gysylltiadau ).'>■<A yn myned yn mlaen yn y Gogledd, yr oedd pkidwyr Aberys- twyth yn egniol weithreduar ran y brif-ysgol yn y dref hano. Er nad <>< ijcmawr, os dim, gobaith y llwyddir i berswadio y Llywodraeth i ganiatau rhodd ychwanegol i Aberystwyth, ni bu cyrph crefyddol a gwladol yn fyr o anfon nifer mawr o benderfyniadau cryfion i fyny at Fwrd 1 Addysg yn ffafr hyny. Teimlir yn gryf iawn ar y mater yn Meirion, Maldwyn, Din- bych, ac Aberteifl; ond y tebygolrwydd yw mai y' cwrs a gymeradwyir gan y Llywodraeth fydd symud Ysgol Gymreig Ashford i lawr i GymfU a'i lleoli yn ngholeg y brif-ysgol yn Aberystwyth. Yn mis Mawrth diweddaf rhoddodd Prif-athraw y Coleg Athrawol Eg- lwysig yn Nghaernarfon sain a gostiodd iddo ei le yn y sefydliad wedi hyny. Gomeidodd y gwr parchodig dderbyn i'r coleg lane a Gonwy, o'r enw Robert Jones, oblegid iddo 1 gael ei fedyddio gan weinidog Anghydffurfiol. Brochai ei frawd-offeiriad o Gonwy yn erbyn ymddygiad Mr Boucher. Galwyd sylw at y weithred yn Nhy y Cyffredin. Condemniwyd y weithred goel-grefyddol yn bell ac agos, a dywedodd Mr Muedella fod yn rhaid ad- drefnu rheolau y coleg, ac felly y bu. Wrth adael helyntion addysg, y mae yn fater o hyfrydwch i ni weled fod arwyddion cynydd a diwygiad i'w ganfod yn nglyn ag amgylch:'adau cymdeithasol. Cafcdd y fasnaeh feddwol ergyd effeithiol drwy gyfrwng Mesur Cau Tafarndai ary Sabbotb. Credwn ddarfol i'r act weithio yn dda, ar y cyfan, er fod aogsn diwygio ychydig ami. Arwydd o natur gyffelyb, ac o'r un cyfeiriad, ydyw y palasdai coffi a godwyd yn Nghaernarfon, Llan- dudno, Gwrecsam, a manau ereill. Nid ydym yn amheu nad lies a ddeilliodd o'r gernod Voenna bono a roddodd Mr Homersbam Cox i'n cenedL Ar y pryd nid hawdd oedd ei dyoddet, eithr wedi hyny yr oedd ei firwyth— gymaint ag cedd ohono —yn felus a gwerthfawr. Yn hyt'ach ma gwith- dystio yn erbyn y gwr a ddannododd i ni y pechod y tnae llawer o'n pobl yn erdueddol i 3yrthio iddo, amgenach tyddai ymroddi yn egiiiol at ddiwrelddio yr anian ddrwg sydd yn cynyrchu anudoniaeth OiL mysg. Beth pe byddai i wladgarwyr tan 11yd Dot- gellau, Gwrecsam, a Uecedd ereill, yn ychwanegol at dieiaebu yr Arglwydd Ganghellydd i symud y gwr a roddodd ei tys yn mhwll llygaid pecbod pirad yj dosbarth hwnw sydd byth a hefyd yn rhodio yn nhueddau y gyfraith wladol yn ym- gymeryd hefyd a bod yn athrawon mewn geir- wiredd i'r dosbarth a gybuddwyd. Rhaid i ai fyeed heibio i laweroedd o amgylchiadau ereill a dyrasant sylw lleol ar y pryd, oblegid nad oes ynddynt yr un elfen o ddyddordeb cenedlaethol. mJSrACII, LLAFUR, AO AMAETIIYDDIA-ETtt. Llechi ydyw prif gynyrch masnachol Gogledd Cymru. Drwg genym mai parhau mewn ystid o gyffdod parlysol a WDaeth y fasnaeh mewn llechi ar hyd y flwyddyn. Pa bryd y cyfyd y cwmwl oddi erni nid oes neb a #yr. Yn yr ymdeimlad o híDyma anfonodd cfngbor Undeb y Chwarelwyr ddau ytitiyr yn mhersocau Mr W. J. Williama, ea hysgrifenydd, a'r Parch John Owen, M.A., i edrych ausawdd tiroedd yn Manitoba a'r Unol Daleithaa. GwL a jth yr ysbiwyr eu gwaith, a chyhoeddwyd en hadtoddiadau. A gynyrcha y cyfryw ysbryd ym- fuiol ya y chwarelwyr nia ydym yn gwybod. Ofna thai ohonynt hinsawdd Canada, a dyna yr unig gfryn sydd ganddynt yn erbyn y wlad. A bryu yr Undeb diroedd yn Manitoba, neu rhywl. arall, sydd yn aros heb ei benderfynu, er ddarled ft cynghor gymeradwyo 7 eynial 0 wario 2000p o'r sawd i'r am^an hwnw. Y mae pobl Molt a Chaernarfon yn ymysgwyd er cael ffordd haiain o'r Gaerwen i Brynsiencyn arlan y Fenai. Y ma* cynlluniau ereill ar droed, megys estyn Uinell y Cambrian o Bwllheli i Borthdinllaen, yn ngbyda dwyn Uinell gul y Dinas yu mlaen i orsaf Can- narfon. Ar ol ymadawiad goitoulant Mynydd Parys yn Mon, a marweiddiad masnach yn nhiet Amlwch, y mae gobaith i long-adeiiaaaeth WIIeJCI cartref parhaol yn mhorthladd y dret hon o. Dyma y penaf o arwyddion newydd bywyd a llafni J. Yuys Mon. Dywedir gan wyr cyfarwydd fed arnaethyddiaeth yn araf ymberfleithio yn y Dywya- ogaetn. Symbylydd penaf adtywiad yn y gacgen hon ydyw yr arddaugosfeydd anifeiliaid agynhelar yn yr amryfal siroedd. Yr oedd y bairniaid yn yie Eisteddfodau hyn yn unfryd yn eu tystiolaeth fod arwyddion atagenach magwraeth ar yr anifeiliaid, heblaw eu bod o tagorach ansawdd. Parhaodd clwyi yr anifeiliaid i wneyd difrod yn Arfoa a Mon, Dinbych a Fdint. Rhoddwyd cymeriad uohel i'r gwartheg duon Cymreig yn yr Atddang- osfaya Smithaeld, yn Lluadain. DAMWKIXIAU A MAEWOLAETHATI. T-jflwyd ardaloedd yr Abermaw a'r amgylchoedd ar ddechreu y flwjdiyn i ddychryn gan y ddam- wain echrydu* a gymerodd le ar Linell y Cambria* Ker pectref y Friog. Hyrddiwyd yr agerbeiriaot dros y clo^w.n i lawr i wely y dyfro dd. Collodd y peiiiannydd a'r taniwr eu bywydau. Gwelodd glar.au ein moroedd dymhestloedd blinion a rhai llong-ddrylliau a cholledion poenus ar fywydau 80 as eiddo. Amgylchiad felly fu tynged y Cimbrit ar ororau Lievii, y Nor-,)zin Ciurt, yr agerfad Holy- heid a'r Alhambra, ger caergybi. Blwyddyn drom a fa 1$83 yn symudiad cynffer o wyr da a grymus o'n plith. Yu eu mysg yr oedd rhai o'r sir d'egleiriaf a feddem fel cenedl.- Un o'r rhai c«r.tafi gwympo ;n !Onawr fu John Evans, sweinidog tr i chymeradwy gyda'r Wetleyaid. Yn fuan ar ei ol ciliodd Owaiu Alaw, Gethin Jones, a y enaiwys m. Yr oedd Owain a Gethin yn gy mer- iadau ceuedlaetnol, ac Did ychydl a fu an llafur er tradsel y byd yn well ac yn ddedwyddacb Bag y cawsant ef. Yn Mai claddwyd yr hyn oedd farw- ol I) Lady Jones-Parry o'r Madryn, boneddiges a gfdsyniodd i wario 20,000p ar Ryddfrydiaeth air G<er.:arfon. Yu Nhachwedd or mawr alaeth i'r holl iicpedl, symudwyd Dr Rees (Gwilym Hiraetb- og) i'w fedd yn fab pedwar njain oed. Daearwyd ei gorpb yo nghladdfa y t ulu yn Lerpwl gan dyria fawr « wyr bucheddol. Yn wjthnossu olaf y flwyddyn s rthiodd Robert Owen (Rhyl), Ap- ostol y Plant," a Mr Townshend Mainwaiing, yt