Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
13 articles on this Page
II::::::JI=:: :::JII :-::;,=:=:::…
II:JI=:: :JII :=:=: 3 ™jjj j 1AII Kights Reserved f A;=D Y MYNACHDY? g N EU Di GARW?AETH C\ IRA?S. S Gan ELLEN RICHARDS. R (8 <t??????B? m A wd ures 1^ m "MISS PHiLUPS, LLAWEITHiM"  PEN NOD XXIV.-Parliad. I JCofied ein dariieiiwyr mai dychmj goi ydyw hall gymeriiKmu y swri ion; ac os digwydd i enw unrhyw her- BOIl sydd yn fy vv ar hyn o bryd ddod i fewn iddi ni fwriedir achosi unrhyw adlewyrchiad. ] I CABIAD Y GOLOMEN. I "Arhoswch lle'r ydych, Ezra Golyga un cam farwolaeth." "Ond prin yr wyf yn ddiogel yma, Miss Angharad, nid ces genyf unman diogel i roddi fy nhraed arno. Os gwel- wch yn dda rhoddwoh amser i mi i fyned i laWr, meddai yn gwynfanus. 1 SynrudccLd blaen y gwn yn araf yn gyfatebol i symudiadau ei ben ei hun. Yr oedd rhywbeth yn llais yr un oedd wedi ei orchfygu, a rhywbeth Havver mwy yn ei thawelwch.yn ei orlodi j aros yn ei safle beryglus. Yr oedd yn Ihdr-dtiyn gwirloneddol pan ddeuai i'r pen arno. "Fe addawaf na chwareuaf ragor o driciau os y rhoddwoh. y gwn i lawr, meddai yntau gan ocheneidio. Ond ni roed y gwn i lawr. I'r gwrth- j wyneb, parheid i bwynho y gwn at ei ben. Ni feiddiai symud modfedd, rhirr i'r eneth ganiddeall ei symudiad a thanio arno Ton-odd y lleuad allan drwy drwch o gwmwl. ac am ychydig eiiiadau ilew- yrchodd yn llawn ar Angharad. Yna gwelcdd ef yn glir y mynegiant tawel, digynwrf, ac yr oedd ei feddwi wedi ei lenwi a'r argyhoeddiad aiignys- urus fod ei fywyd yn hongian ar linyn. Ni siaradodd yr eneth yn hwv ag ef. Yr oedd rhywbeth. yn anghyfrwys yn ei hedrychiad sefydlog- "Os gwelwch yn dda, Miss Angharad, gadewch i mi fyned yn hetidychol meddai yn wemaethus. "Y mae wedi dianc yn ddigon pell erbyn hyn, beth bynag. Dro ar ol tro ail-adrcxidcdd ei erfyn- iadau taer, y rhai na atebwyd. O'r di- wedd tarodd cloc eglwya Selattyn naw o'r gloch. "Ewch yn awi- meddai'r llais isel. tyner, a dechreuccid yntau fyned i lawr ar hyd y He-peryglus, ond ni fu nemor mwy llwyddianus nag o r blaen, gan iddo roiio i lawr, a ehyrraedd y gwaetod yn friwiau a chripiadau. Gwyliodd yr eneth ef hyd nes yi ccdd o'r golwg, ac yna, gan roddi r gwn o dan dwmpathau o eithyn, prysurodd i rawr i'r un cyfeiriad a'r un gymerwyd gan ei chariad ychydig amser cyn hyny. Yn y cyfamser, cyrhaeddodd y plls- mon ar ol cymeryd cylch maw r, i i) a f a rn y Twlch, a chan guro'n ysgafn ar ddrws y cefn, bu agos iddo fyned yn erbyn Morfydd ddychrynedig, yr hon, gyda'i baban vn ei breichiau fel bob amser, a ymguddiodd yn ddiymdroi yn y scullery dywell ar ai clywed euro yn y drws. Daeth Mis Landon ymlaen yn ddiym- droi a. rhoddodd arsvydd i Ezra i fyned ymlaen i'r dnvs pellaf. Nid oedd arm eisiau gweled cyffro V^0- Yna llusgodd Morfydd allan a clywedod. wrthi' n dJis- taw am fyned allan. ^d^osdd eisiau gOT'Chymvn i'r eneth nerfus fwv nao- un- gorch}7iiyn i'r eneth nel^us Avy nag un- waith, ond dihangodd odd]ij no j w bwth- yn. ■* Tybiodd Ezra y Sael c} fanvydd- id defnyddiol yn )¡hafa y Twlch chwedleugar, di?y'r ymwehad. "Deuwch a chwart o gwrw i mi!" meddai. "A oes rhywun 0 gwmpas?" Ymha Ie y buoch ?" ^dai'r dafarn- j wraug mewn syndod- yn meddwl fod rhpvun ?'ed? eich Juaswn yn "Wedi syrthio i lawr oehr y mynydd --dim Mawer ohelynt fodd J bynag, d ,J. b' meddai yntau, gan wneud -olwg gynin- iol arno'i hun. Aeth y dafai'n-wraig i g^Tchu tr cwrw iddo, a 'thra'n yfed y cwrw adroddodd hanes ei vrnweliad a Mathafarn. Ar un adeeS ? yr oedd Mrs Landon wedi ediTch a?o gyda lly?id nafnol, hyd nes y tramgwyddodd hi gyda 1 weÜhredœdd carwrLsethol. Yr oedd ef o hyd yn ccl- -X-ddu rhvw barch llechwiaidd tuag ati, ao ystyrid el gan amryw bersonau, eto, fel un o'r llinynau poslbl ar ei bwa. F-odd bynag yr oedd ei hagwedd hi tuag ato bob aiiiser fel un yn chwiho am feiau. Yn y bwthyn agosaf ati y trigai Morfydd anffortunus, yr hon a dywalltai i'w daerau bob nos stori ei hymgyflwyn- j iad llwyr, a'i ddatganiad carwriaethol yntau v rhai a roddai yn barhaus. "Y fsnach yn ddrwg-yn waeth nag erioed, meddai hithau mewn atebiad i'w gwestiwn ffurfiol. "Yr wyf wedi gadael i'r cwsmeriaid edrych droatvnt eu j hunain. A oes rhpvun wedi bod yn eich curo o gwmpas "Y mae'n syndod elch bod wedi fy ngweled yma'n fyw," meddaa yntau gan gil-wenu'n gyfriniol. I "Caton pawb! beth yw hynyna, tyBed?" i y r .h t ?-Buaawn wedi cad ? nyn °mbai am  y lafne? geneth yn? 0 Mynachty, meddai rntau yn ddistawr. Erbyn hyn yr oedd y dafarn.?- -n Uawn eywreinrw)-dd. I "Dowch i mewn yma, V) ^ai "'a" au mor ddistaw ag yntau, ond cen^d- wch yn ddistaw. I Dilynodd ef hi ar flaenau ei -Cirie(I i fewn i'r parlwr bvchan, ac ar ei narch- iad eisteddodd i lawr ar y SOTfa- Gafaelodd hi mewn cadair a iodd gryn dipin ar ei dull brenhinjethí.1. Daeth r* vnv amheuaeth hvnotl i w mheddwf wrth weled wyneb cripiedig- Ezra. "A IwvddoJd Angharad le1T1('k "A lwyddodd Angharad, hned o'h cwmpas ynte? gofyn?d Mrs Landon a'i llygaid yn troi o amgy?ch mewn braw. "Ar y rhiw bychan ger Crib y Garth 1 y digwyddodd," meddai, "nid wyf ym meddwl y ceisiasoch ei ddringo erioed. Yr oeddwn yn cadw fy llygaid ar y fon- eddiges ieuanc, i edrych a oedd ganddi ddigon o wyneb i iy nilyn i Mathafarn. Bu yn ddigon cytlyui i fy nghanfod yno, end cedwais olwg and ar iiyd y ffordd yn ol i'w chartref. a phan ddaeth allan o'r fferm mor ddiniwed ag y buasech yn dyrnuno a dechreu dringo r mynydd, a damcenais beth oedd ei hamcan-os gwelwch yn dda rhoddweh ychydig o'r medd yn y mug." Aeth Mrs Landon i'r cwpwrdd, a chan estyn potel oddiyno tywalltodd ychydig a chymysgodd ef g}-da'r cwnv oedd yn arc, Ghwiliodd Ezra ei boced a thyn- odd swllt allan, a thaJlodd ef ar y bwrdd. "Na yn. wir, ni wnaf," meddai'r dafarn-wraig gan wrthod yr arian. I "Wei, ni fyddwch ar eich colled," meddai y swyddog diolchgar, gan roddi'r sw llt yn ei logell yn ol. "Dyma hir oes i chwi. a gellwch gael gwr da a gonest pan fyddwch wedi blino ar fywyd sengl." Gwenocid Mrs Landon yn oeraidd. "Beth am riliw Grib y Garth?" I gofynodd gan daro ei throed ar y Hawr careg yn ddiamyneddgar. j "Fe gewch glywed. Dilynais yr eneth i fyny at waelod y rhiw, pryd y gwelais wn yn hong?n uwch fy mhen, a damcenais yn ddiymdroi pwy oedd a d?incenLiis- vi-i ddiymdrol p?N-y pedd "Pwy wnaeth ? rhyw lierwlieliwr, "N a, y dyn ag yr ydym yn c.hwilio am dano ar hyd a lied y wlad. Mewn mo- ment ymgripiodd yr eneth i fyny'r rhiw fel cath, ac yr oedd ar y top mewn chwinciad. Ni welais neb mor gyflym yn fy rnywyd." "Y mae wedi ei dwyn i fyny ar y myn- ydd yn ystod ei hoil fywyd," meddai I Mrs L3Ildon, ewch ymlaen." "Y foment nesa? clywais hi'n siarad mor gy?ym ag oedd yn bosibl wrth ryw- un. ac yr oedd ef yn siarad wrthi hi. Felly, gwaeddais arno i aros, gan fod genyf eisiau siarad ag ef yn brysur." E-,vel-i ymlaen," meddai'r dafarn- wraig ddi-amynedd drachefn, a chymer- odd Ezra seibiant. "Wei !pan oedd yn ymddangos vn • lingi'o ychydig, ceisiais fyned i fyny tuag ato, pryd, mawredd anv.yl!—dyna lle'r oedd y lady, ar y top, dim ond ei phen a'i hysgwyddau yn y golwg a baril y g'ovn o fewn ychydig droedfeddi i fy rnhen! Dau funud arall a buaswn i fyny gyda hwy. "Yr cedd yn ddigon i ddychryn un- rhyw un, beth bynag," meddai Mrs Landin gan chwertiiin yn dyner. "Yr oedd," meddai'r plismon gyda gwen*sarug. "Siaradai yn awdurdodol a. dywedodd wnhyf am fyned yn ol. Ceisiais ganddi roddi'r gwn i lawr gwaeddodd drachefn, a theimlais yn hillol sicr ei bod am fy saethu, felly, llithrais i lawr a chwympais, yr hyn a achosodd i mi ddianc fel y gwelwch." "Yr eneth ddewr!" meddai Mrs Lan- don yn edmygol. "Y n wir ni thybiais erioed fed ganddi y fath wroldeb." "Ceisiais wneud yr un peth drachefn ymhen ychydig funudau, ond yr oedd hi yn gwylio," meddai Ezra; "a chadwodd fi i sefyll am awr ar risyn peryglus a heriodd fi i symud, a phan adawodd i mi fyned o'r diwedd, yr oedd yn rhy hwyr 1 mi ,neud dim. I "Yr eneth ddewr!" meddai'r dafarn- wraig drachefn, gyda'i llygaid disglair. Sniffiodd Ezra ac yna sibrydodd,— "Nid wyf ym meddwl fy mod yn ei hoffi yr un mymryn Hai, Mrs Landon, ond wrth vrs yr oedd yn beth ffol gwir- ioneddol iddi \'w wneud. Y mae wedi cael ei chariad yn ddiogel i rywle arall erbyn hyn, ond y mae'r hindro hwn arnaf wrth i mi gytiawní fy nyledswydd yn sicr o ddad a hi i afael y gyfraith. Fe olyga garchar, yn ddios." "Carchar i Angharad Merrick!" gwaeddodd y dafarn-wraig yn ddigofus. "Fe ofala-f na wnewch." "Os gwelwch yn dda, peidiwch a siarad mor uchel, mistres," meddai yn ymbilgar. "Ilhaid i mi fyned i ddweyd wrth y rhingyll, wrth gwrs." "Fe wnai i chwi edrych yn ffol os yr ewch, Ezra." "Beth ar y ddaead a olygwch?" gof- ynodd Ezra, gan edrych arni gydag am- J 0 0.. 0 heuaeth eithafol. "Yr wyf yn golygu hyn, os yr ewch i ddweyd un gair wrth y rhingyll ynghylch y mater, fe af ag ef a.r ei union i'r bwth. yn agosaf, a rhaid i cliwi wynebu'r mater. "Tan i marw! meddai Ezra, rhwng ei ddanedd, "ni fyddwch byth mor ang- hymydogol a hynyna, 'rwyn gobeithio!" "Yr wyf wedi dweyd yr hyn a feddyi- iaf, a dylasec-h fod yn adnabod Mrs Landon yr Hotel cyn hyn. "Ni wnai y tro o gwbl iddi ddod allan. a. finau wedi cadw y peth mor ddistaw, sibrydai Ezra. "Nid oes berygl y daw y peth allan. Rhaid i chwi beidio dweyd dim am y peth,-yu awr, heddweh ynte rhy fel a fydd?" meddai yn ffyrnig. I'w barhau.
Advertising
?? TheRimd  Tiois? I ICE AT 1 HC'S KILLS EVERY BEETLE coming Into proper contact wltn It-A FACT j Tins Id., 3d.. 6d.. 1/-
(A GOLLIR ' IOWEN THOMAS?…
( A GOLLIR OWEN THOMAS? ——— Al PECHOD YW BOD YN GYMRO? I 11 Sarhad ar Gymru. I [ YB AWDURDODAU MILWROL A CIIENEDLAETHOLDEB. I CWESTIWN I BAWB SYDD A I PHERTHYNAS YN Y FYDDIN. I Deallwn ar awdurdod uchel fod ym mryd yr awdurdodau rnilwrol i symud y Cadfridog Cymreig poblogaidd OweD Thomas o'i swydd yn Kinmel, ac i ben- odi yn ei le Sais uniaith na wyr ddim am Gymru, Cymro, na Chymraeg. Mwy na hyn, os na chyfyd Cyrnru fel un gwr i wrthdystio, a hyny yn ddioed, gwneir y cam dhfawr hwn a, bechgyn Cymru sydd heddyw, neu a fydd yforu, yn y fyddin. Mae yn hen bryd siarad yn blaen ac yn groew. Gwyddis ers tro fod adran ddylanwadol, gwrth-Gymreig, yn eiddig- eddus osalle, dylanwad, gwaith, a phobl- ogrwydd y Cadfridog Owen Thomas ac wedi yinddlofrydu y mynant ei symud. Gwnant hyny yn awr—os bydd Cymru yn ddigon 11 wfr i adael llonydd lddynt wneud. Mae rhestr ei bechodau yn eu golwg yn fawr—er na. chyihwnood yr un tros- edd yn erbyn rheolau y fyddin, ac na phallodd mewn dim o ofynion y Swyddfa Ryfel. Ond:— 1. Mae yn Gymro Cymreig. 2. Mae yn un o blant y werm. 3. Mae yn genedlaetholwr tanbaid. 4. Mae wedi sefyll i fyny dros hawliau y Cymro yn y fyddin. 5. Mae wedi mynnu cael talu eymaint sylw i hawliau moesol a chrefyddol y mil wyr dan ei ofal ag a delid i'w hangen- ion iechydol. 6. Mae wedi sicrhau penodiad staff o gapleniaid o bob enwad yn medru siarad a phregethu yn Gymi-aeg. 7. Yn Kinmru mae wedi gosod i lawr a Haw gref yr arferion hyny a ffynent gynt ymhlith swyefdogion a milwyr a dueddent i wneyd y fyddin yn atgas i syniad crefyddol Cymru. 8. Mae wedi mynnu cael swyddogion yn medru Cymraeg i'r bataliynau hyny i lie y ceir Cymry fo'n arfer iaith eu mam. I 9. Ar waethaf pob gwrthwynebiad mae wedi llwyddo i uno Cymru gyfan a'i gwneud yn un mewn barn, a bwriad, a chalon, i sefydlu Trysorfa Genedlaethol at noddi a. chynorthwyo milwyr Cymru a'u teuluoedd font mewn angen tra par- hao y rhyfel neu ar ol hyny. Yn y pethau hyn oil mynodd osod Cymru a'i hawliau, a'r Cymro a'i angen, uwchlaw ac o flaen pob ystyriaeth arall. A dyna ei bechod mawr yngolwg y sawl a fvnant yn awr ei ddisodli. Gwelir felly fod cadw'r Cadfridog I Cymreig mewn cysylltiad swyddogol agos a Byddin Cymru. yn anrhaethol bwysig i Gymru ac i' r deyrnas. Efe a I j wnaeth fwyaf o bawb i gael, ac i godi, byddin Cymru. Cododd ei hun ddeg bataliwn o'r Royal Welsh Fusiliers. Ei ddylanwad personol ef dorodd i lawr ragfarn y Cymri yn erbyn y fyddin, ac a gymododd rieni crefyddol a'r syniad o weled eu plant yn yn«ino a IJi. Pe y svmudid Owen Thomas o'j swydd, deuai y llifeiriant Seisnig i mewn yn anwrthwynebol. Saeson uniaith a gawsent y flaenoriaeth. Symudid pob Cymro sy'n dal swydd ym myddra Cymru heddyw a wrthodai blygu i ddelw II Philistiaeth milwriaeth I-loegr. Na thybier mai dychymyg g^vyllt yw hyn. Holer i mewn i hanes y ca.trodau Cymreig a symudwyd llynedd odditan awdurdod Owen Thomas, a cheir gweled pa. beth a ellir ei ddisgwyl os torrir fel y bygythir yn awr, bob cysylltiad swydd- j ogol rhyngddo a Byddin Cymru. Daw felly yn fater o bwys a dyddor- deb personol i bob palas a bwthyn yng Nghymru, lie bo rhyw aeuod o'r teulu I yn dal unrhyw gysylltiad a'r fyddin. I 0 bob amser yn sicr nid yn awr pan I fo'r Werddon mewn gwrthryfel, pan fo angen goreu pob cenedl ym Mhrydain dros unoliaeth y deyrnas, nid yn awr j yw'r adeg 1 danu sarhad ar genedlaeth i oldeb Cymru, i danu dwfr œr ar 5él Cymru, i daftu rliwystrau diraid ar ffordd bechgyn Cymru i ymuno a'r fyddin. I j Ond hyn oil a wneir yn ddiamheuol os 1 caniateir i Philistiaeth gwrth-Gymreig gael ei ffordd yn awr drwy symud J fyddin Cymru yr unig gadfridog sydd yn adnabod Cymru yn drwyadl. sydd yn I deall y Cymry ac yn medru eu hiaith, ¡ sydd yn sylweddoli pa beth a olyga. cenedlaetholdeb Cymreig, ac sydd mewn Lawn gydymdeimlad a dyheadau v 1 genedl. Os bu adeg erioed er dechreu y rhyfel pan y dylai Cymru gyfan godi ei llais, i yn y Senedd, ymhob cyngor, yn y wasg, ar lwyfan y-cyfarfod cyhoeddus, ymhob man, a thrwy bob dull y gemr ca?l 'ust yr awdurdodau. yn scr yn awr yw yr j amser i wneu d 1 I Deffroed Cymru. ynte. mewn pryd, o I I Gaergybi i Gaerdydd, i ddweyd yn glir, yn gryf, yn benderfynol, na addefir y camwri a'r sarhad cenedlaethol hwn genym. Os oes ysbryd cenedlaetholdeb ) yn aros yng Nghymru, yn ei gwerin, J 0' t).J ac yn ei harweinwyr o bob gradd a sef- ¡ yEfa, profer hyny mewn gweithred yr awrhon.
I SUITS GIVEN AWAY.I
I SUITS GIVEN AWAY. I I Would yiou lifce a euiit or pair of trousers absolut4ely free? A most astounding offer is) I beiua mad'e by a well-kncrwin Liondion fi-i-rni i They have discoveted a reTDarkable Hole- 1 proof CLoth. You can't tear it! You can IItl ) wear it out, no rrlater how hard you wear it, for if during six moaiths of solid hard! grinding work every day of the wteek (noti just Sundays) you wear the smallest hole, another garment will be given free! The. firm will sent a written guarantee in everyi parsel. Think! Just 15s. 3d. for a. man's uit, and only 4s. 9d. for a piair of trousers Boys' euita 5s lid., feniekers, 2s. 3d. Guar- I anteed for six month' solid grinding wear- Now (Jc-Tf't dela»y! Send just a postcard tot The Holepnoof Clothing Co., 56, Theolbals- i road, London, W.C., for a large range oE patterns, easy self measure ftorm and fash-' I ioric. Thefie are abstolutely free and postage paid. Of course metntdon the name of thig I paper.
[No title]
Mae nyrs a wasanaethai mewn gwallgofdy,  ac gafddd y scarlet-fever yn yr ysbyty, i wedi cael 20p. o iavrn.
Trafodaeth yn y Senedd. j
Trafodaeth yn y Senedd. j EGLURHAO < MR LLOYD GEORGE, j 1 NENV, YDDION DPT-NV, G I'R GERMAN- IAID. Yn Xhy'r Cyffredin nos Iaii gwnaeth Mr. j Lloyd George araith bwysig ar y Meeur Oorfodaeth, ac egiurodd ei safle ef ar y I cvrestiwn. "Yr wyf wedi methu oanfod yn j a reithiau yr aelodau a withwyrsiebant y Met?- ur "unrhyw ddadl wirioneddol dros y cwrs difrifol maent yn gymeryd (clywch, clywch). A ydynt yn sylweddoli yr hyn y maent yn ofyn i'r Ty wlHyd. Wedi'r cwbl, mae pob aelod o'r Ty, pan yn dadleu pwyntia-u, yn bwi iadu ceisio argyhoeddi y Ty i ddilyn y •; cwrs y maei ef yn gyr-nhell. A ydynt tybed yn sylweddoli yn hollol yr hyn y gofyn'ant i'r Ty ei wncuthlir. Mae'r rhai sy'n gyfrifol am ddygiaid y rhyfel ymlaen-y rhyfel fwy- i af ofnadwy y buom ynddi erioed, rhyfel i ynglyn A pha un y cododd c\vestiyn<au pwys- | ioach i'r wlad hon ac i ddy noli aeth, nag mewn unrhyw ryfel o'i blaen. Mae'r awd- urdackiu yn dod ac yn dweyd; "Gwneir yn j bosibl y gfwahaniaeth rhwng gorchfvgiad neu orucliafiaeth i ni ond cael y dynion hyn. I Nis ga.llwn welod unrhyw foddion ereiU i'w i sicrhau. Rhaid i ni eu cael rhag blaen"—ac • y mae fy nghyfeillion anrhydeddus yn dod yma ac yn dywedyd, "Yr ydym yn apelio I att y Ty i wrthod y cynghor yna" (clywoh, clywch). Mae yn gyfrifoldeb difrifol (clywch, i clywc.h), ac yr wyf yn dywedyd drosof fy I hun cyn gynted ag yr hawlid hyny buasai'n well genyf fi, gael fy nghyru allan o'r blaid yr wyf wedi bod yn perthyn iddo ar hyd fy oes buaaai'n well genyf gael fy nghyru allan o fywyd cyhoeddus na bod gwrthodiad ax fy nghydwyb:)d (cym. uchel). RHESYMAU RHYFEDD CROS WRTH- WYNEBU. Eeuh ydyw y rhesymau a roed gan fy j nghyiaill, Mh". HoJt, dros wrthod. y cynghor j hwnnw? "Ni bydd genych ddynion at ad I eiladu os y cyme-rwch ddynion i ffwrdd." "I Pwy oodd yn bwriadu cymeirwyd adeilad-wfyr | llongau i ffwrdd? Nid oes yr un dyn a all helpu i roi llong wrth ei gilydd yn debtyg o gael ei gymeryd, ac os y gall fy nghyfeill- ion anrhydeddus gael hanes gweithiwr piof- I iadol sy'n awr yn y fyddin a all helpu i ad- ¡ eiladu neu adgyweirio llongau gallent ei I gael adref. Pa ddiben oedd siarad am ad- eilada ll?ngau (cyTi.?. Dyma'r ddad! gryfaf dro? orfcda,eth. Yr oedd miloedd lawer o J weitihwyr proHadbl wedi eu cymeryd dan y  gyfundr&fn wiifoddol, ac yr oedd yn am hoe- ibl cael rhai ohonypt yn ol. Yr cedd dadl arall yn erbyn y Mesur yn ilhyfeddach byth. Dywedid oa pery y rhyfel hyd 1918 nps gall- i wn gael yr arian i fyned ymlaen. Ni chlyw- ais sylw mor anoeth erioed (cym.) Yr wyf yn sicr beth bynag a adewid allan o new- yddiaduilon (ierimani y cofnodir y sylw hwnw (cym.). Ond nid oedd yn wir o gwbl (oym.). Yn ystod yr adieg y bum i ynj Gangihellor y Try&cxrlys ymgyngjhonaifl a rhaj o bobl yr ar- ian gaJluocaf y wlad hon, ac nid oedd gan- ddynt y petru&d"er lleiaf i'w gynghori pa mor hir bynag y pery y rhyfel y bydd em ni ddal bllant yn hwy o flynyddoedd nas gallai GeT- ronni (cym.). ODd caniatau fod yr hyn a ddywedid yn wir. Ai nid dadl fuasai homo dnos roddi ein holl alluoedd#yn y maes rhag. blaen i entll y rhyfel (cym.). Nid oedd yn wir fod y Ldywodraeth. yn cynyg mesur nad oedd rhai o'r aelodau yn credu ynddo. Yr oedd yn. wir fod rhari o aelodau y Uywodr- aeth yn fwy anewyllysga*" nag eraill, otud I wedi chwilio i mewn i'r pethau yn. fanwl daeth y Cabinet i'r farn ei fod yn hanfodsol i'r Mesur gael ei ddwyn ymlaen (cym.). Bydded1 i fy nghyfafll anrhydeddus ystyiv ied y sefvlHa. Yr oedd- y rhai oedd yn gyf- rifol i gyfaTwyddo y Llywodraeth sut i ddwYll y rhyfel ymlaer^ yn dweyd" fod yn angenrheidiol galw bob dyn u'i wneud yn barod. Dywed' yr aelod anrhydeddus nad wan yr lawdurdodau niilwrol y mae'r gair olaf yn hyn. Y mae hynyna yn hollol wir, ond y mae'r cvfrifoldeb ar y rhai sydd yn ffwrthod yn gyfrifoldeb mawr. Rbagor na hynyna, ni ddylech wrthod os nad yw'r rhesymau yn gor-bwyso. Archwiliodd y Cabinet y a doethant i'r penderfyniad unfrydol ei fod yn un anwrthwynebol. Y mae fy ffrynd anrhydeddus, er gwaethaf y ffaith fod dynion sydd yr un olvgiad ag ef. j ac yr wyf yn ystyried fy hun yn un ohonynt, fod' yn rhaid Íi chwi roddi'n gyfochros ar- ian, dynjon, defnydd:au, nmi-siamdiaeth, ° hyd yn dod i'r penderfyniad y dylech wrth- wynebu'r cais. Daw ymlaen a dywed, "Yr wyf yn derbYll y cvfrifoldeb heb ael y ffeithiau." Y mae'n derbyn y cvfrifoldeb o ariog y Ty i wrthod y Meern*. Paham y mae yn gwneud hjny? i GALLU DYN I SIOMIAU DLWYDDIANT. Y mae genym nid yn unig farn y swydd- i o^ion, a'r rbai sydd yn ein cyfarwyddo. Ni raid iddo ond edrych drosbo'i hun ar y sef- yIlfn. Y mae y11.a. ffeithiau sydd yn wybydd- 115 i ffrynd a gelyn. Y mae Belgium, Serbia, Montenegro, a rhan bwysig o Ffrainc, Poland, (1:1' Ta-Iaethau Balkanaidd ym medd- iant Germani, ac y mae'n hanfodol wir mewn gwyddoniaeth filwrol fod yn rhaid chwi zael digonedd o ddynion i yrru allan elyn sydd mewn gwarchffosydd, ac y mae'n rhaid i r oyfryw ddynion fod wedi eu trefnu a'a dis- gyblu'n dda. eu hatrwain, a'u harfogi. Ond yw'nbe.rifait¡h wybydd no i fy, ffrynd anrhyd- 'eddus mai po luosocaf y dynion mwyaf y llwyddiant? Y mae'n berffaith. wir oe y cymerwoh y Galluoedd Oyfunol fel cy-fan gorff fod ganddynt fwyafrif aruthrol o ddyn ion. (Clywch clywch.) Dyna pattam yr wyf yn ffyddiog. Ond rhaid i'r rhagoriaetJh yna. fod yn rharroriaetb o ddynion wedi eu har- fogi. (Clywch, yw yn gvfrin- ach fod y !Rwsiaid wedi methu y llynedd yn eu hymgyrch oherwydd diffyg arran, etc. Y mae gwellhad mawr yn hyn eleni. ond y .? n ?yn eleni onct Y mae'n wir fod nifer v dynion yn Rwsia neu un.rhyw wlad arall, a ellir roddi ar y maes yn gyfynsedig oherwydd hyn. (Clywch, clywch.) Y mae felly, yn hanfodol, hyd n y bydd Rwsia wedi arfogi ei milwyr, ) Ffrainc a Phrydain, y rhai allant arfoap, roddi pob dyn posibl yn y maes. Y mae'r gelyn vn gwybod pwywgi-wydd hyn. a r perycrl hefvd i ni beidio cymeryd y rlian eangaf posibl o'r baich yn fnaai. (Clywch, Jcywch). AnturLaf ddweyd y bydd y cyn- lluniau. a gymerwn i alw .pab dyn at y fyddin y newyddion gwaethaf a all y Cad- fridogion Germe-naidd ddarllen. (Cymerad- wyaeth.) CymaLofc hynyna am yr anzlien- ion milwrol.
BEIRNIADAETH UN-OCHROG.1
BEIRNIADAETH UN-OCHROG. Y mae parodrwvdd fy ffiynd anmydeddus Mr Holt i fe'miadu y Llywodraeth yn fy n^oglais braidd. Condemniodd fy ffrynd an- rhydedduR a dysgediff (Mr Llewelyn Wil- liams) Syr Edward Carson am feirniadu'r Llywodraeth, a'r un ond aeth ymlaen iym- osod yn ffyrnig ar F'esur Oywodraeth. Yn wir, yr oedd yr aelod anrhydeddus dros Hexhana (Mr iHolt) vn ffyrnig iawn. Cym- harodd ni i genfaint foch Ga-dara, (chwertii- in.) Tvbiais fod-byune yn briodol iawn. Daw oddiwrth foneddwyr sydd bob amser yn dweyd wrthym mai y peth mwyaf pwysig ydyw unoliaeth cenedlaethol. Eu syniad am -unoliae.t,h ydyw fod pawb sydd yn gwahan- iaetliu CKIdiWTtliynt hwy yn anghvwir. Os y beirniad-weh y Uywodraetli o un saf-bwynt yr ydych yn fradychwr, yn gudd-fradwr, yn ^ynllwyniwr, ond os v jjwnewch o'u fiif- I bwynt hwv fe ellwch feimiadu, condemnio a'u eyhuddo gyda difrifweh, a, dweyd eich bod yma yn dwyn Mesur nad ydych yn credu ynddo i fewn. Y mae hynyna yn iawn j '(chw.} Y mae eu syniad am feirniadaeth | rywbeth yn debyg- i hyn. Deddf Arnddi- I ffjTiiad y Goron newydd i <idechreu,—"Nid { oes yr un pemon ar wahan i ni ein hunain | neu rhai a.? v cytunwn a hwynt i ff?nua-du } y LJvvodra?bh neu mtrhyw ae?od ohoni a2: | eitlirio Gweinidog y Cad-ddarparia.dau," ,(Chw.) Wedi'r cyfan, y mae'r rhan fwyaf o ¡ aelodau y Ty, a mwyaúd arutihrol o bobl o'r tu allan yn ffafr y Mesur hwn. Yr wyf wedi clustfemio yn ofer am unrhyw dir o egwyddor yn erbyn y mesur. N"i bu i unrhyw wlad erioed a fae'n cael ei gwynebu gan berygl milwrol maw Iwyddo i achub ei hun heb fabwysiadu gorfodaeth. Y mae'r un mor w;r am wledydfi penadurol yn ogysw, a gwerinol o Groeg i wa-ered. Yn y Qhwildroad Ffrengig darfu i bobl Ffrainc ftmddiffyn eu hiawnderani yn erbyn Ilywod- raetihau dilgar drwy fabwyeiadu gorfod- aeih. Y mae'r Ffrancod heddyw yn amddi- fiyn eu gwlad drwy gyfrwng gorfodaeth. Y mae gwerin Italy yn ceisio adfeddiannu eu rhyddid drwy orfodaeth (cymemdwyaeth.) Amddiffynodd preswylwyr Serbia eu lllYIl- yddoedd drwy godi milwyr gorfodol, ac y maent ar bwynt enill eu gwlad yn 01 eto drwy ddefnyddio'r un cyfryncau. Pan ddy wed aelodau anrhydeddus fod gorfodaeth yn myned dan sail rhyddid a gwir weriniaeth, y maent yn siarad mewn her yn ngwyneb hyfforddiant hanes a eynwyr cyffredin (cym.) Gofynir i'r Ty ymwrthod a'r mesur ar y tit fod yna ryw egwyddor gysegrodig yr hon sydd megys yn thy gyseg-rooig hyd yn owl ew chrybwyll yn gyhoeddus (chwerthin.) ND CWESTJ,WiN O 200,000 YN LiNIG, I Dywedir wrthyf na byddai i'r mesur udi ond rhyw ddau can mil o wyr. Yn bensonol, meiddiaf ddweyd ar unwaith fod hynyna. yli amcangyfrif 1-lawer rhy Geidwadol. Ond, a chymeryd yn ganiataoi ei fod yn ,yNv"-r, pa beth a olyglr wrth. hyny? Golyga ddenrr adran o filwyr. Yn mrwydr fawr Ypres. pryd yr oedd yn gwestiwn pa un a allai y Germani&id dori drwodd a chymeryd Calais, nid oedd yna yr un milwr profiadol na bu- asai yn dweyd wrthym y buafiai un adran newydd o filwyr yn ymdaith i'r ymosodiad pan yr oedd y byddinoedd wedi llwyr lesg- hau ac yn methu ymladd-no, buasent wedi troi y fantol o'r naill ochr neu'r llall. Yr oeddwn bob amser yn tybio fod dau can mil yn amcangyfrif pur ganolig, ac hyd yn oed yn amcangyfrif rhy isel. Y mae. yna 1,100,000 o wyr priod o oedran milwrol attested." 0 gymeryd y gwyr ieuaino di- fcriod sydd wedi ymuno fel riafon ein cyfrif, caem allan fod y nifer pceibl a wyr priod yn llawer uwch na/f amcangyfrifiad uchod. in ddilyn01 i hyny y mae LJywydd y Bwrdd Llywodraeth Leol wedi ymgymeryd (\'J.' gorchwyl o "unstario" rhai o'r galwedig- aethlau ystyrid fel yn anhebgorol ongeu- rheidiol, gaai gribo allan ddynion o alwedig-- aefchau "starred" i'r graddau. o dynu. dynion aJlan o'r gweithfeydd cyfarpar; ond gallaf weled o'n blaen amgylchiadau pryd y rhaid i ni anturio ymhellach fyth. Pe byddai i ni alw dan faner yr Ymheixidraeth yr un cyfar- taledd o'r boblogaeth ag a alwodd Ffrainc i amddiffyn ei therfynau, touasai genym gynifer arall o ddynion ag sydd genym ni yn bres- enol. Tra yr ydym yn siarad am oddeutu 200,000 o wyr i amddiffyn ein Hymerodraeth mae araaf eisieu i'r Germaniaid ddeall 00 y deuai'r amser ag a barai fod hyny yn ar- goeli'r gwaihaniaeth rhwng "buddugol* iaethu a chael ein Ilethu,ydrhwng rhydd- id 00 ymostyngiad dan iau y [Prwo.%iaid,- ibyddai i'r wlad hon alw i fyny bob ewin o'r boblogaeth er amddiffyn ei hun (cym.) Gwyr ein Cyngreiriaid a'n gelynion yn dda pan yr ydym yn eon am 200.000 o wyr, nad yw hyny ynu golygu ein holl adnoddau posibl. (cym.) BARN Y QOSBABTHItADAU I GWEITmiOL. Dywedir wrthym oe bydd i ni gymaryd yr I unig foddion er cario y rhyfel ymlaen yn Uwyddianu.g y bydd yn& drwbwl ym-ysg y dasbarthiadau gweithiol. N-i ddarfu ii mi erioed gredu hyny. A yw y dosbarth- iadau gweithiol yn llai tejTngarol na'u har- weinwyr? Yr wyf yn prc/tebtio yn erbyn y fciarad hwn am y doslvixtala-dau gweithiol fel pe na buasent yn rhan hanfodol o'r wladwr- laeth, fel pe buasent l'yw fath o anmhleid- wyr amheus ^chwertihin), o'r rhai y mae yn rhaid i ni fod yn ochelgar, rha. £ y gallant un- rhyw foment droi yn eljmion anghymodlawn i ni. Nid oes yna unrhyw raddau o waihan- iaethiad yn y rhyfel hon rhwng y iiaill | ddoebarth a'r liall, yn y pttrodrwydd ddang- oswyd ganddynt i abert,hu er mwyn eu gwlad (cym. ) A oes rhywun a dyoiai pe yr h)"5- bysid y dosbarthiadau gweithiol fod gorfod- aeth yn anosgoäw mewn trefn i fuddugol- laethu, y buasai iddynt ax unwaith ddyfod allan ar strike? Na choelia'i faur. Y mae'r wlad iddynt hwy yn gj"siaJ a nir/au. Gwy- dd'ant. yn eit-haf mai ymdrechfa am ryddld ydyw hon. Y maent hwy wedi aberthu mwy dros ryddid nag unrhyw ddosbarth arall, a,c y mae ganddynt fwy 'helyd i'w golli nag unrhyw ddoebarth arall pe llethia eu rhydd- id a'u hiawnderau. G.wydd'ant yn bur dda y ,byddai i uwchafiaeth Prwssiaid amharu ar- I nynt hwy gryn lawer yn fwy nag ar unrhyw ddosbartih arall yn y wlad hon. Gobeithiaf. -fel yr ydym un 8JC oil yn gobeithio—mai dyma gynddaredd olaf rha-fel-,Lyn ei lwyr ddifodlad. Nid oes unrhyw ddoebarth ag iddyntiuddianau uwch « mwy me-mibreddweh na'r dosbarthiadau gweithiol. Gwyddant yn 'ea.f da pe gorfyddai (Prwssianioeth mewn unrhyw foddrwy esgeulusdra ar ein rhan ni-drwy i ni fetbu galw i'r maes ein hot! ■adnoddau ar yr adeg gyfaddos—a thrwy hyny oresgyn a dyfod i arglwyddiaethu ar Ewrop, na. byddai hvny ond cyry«tyr a dechreuaid rihyfel, oherwydd y byddai yn an- nichonadwy i ddynoliaeth orwedd yn dawel ond am ychydig anwer o dan y fath iau. (cymeradwyaeth. )
I AG UN LLAIS.
I AG UN LLAIS. Y MAE POBL CAJBRNARFON YN CYT UNO AR BOB PWYNT PWYSIG. Pe glywir llais y bobl droe yr holl wlad. Y'mae Caernarfon wedi uno yn y cfhoe-dd- iad cyffredinol. Sieiyd y trefwyr yn blaen ac o ddiifrif. Yr wytihncxs hon rhydd gwradg arall o G-aernaffon. fynegrad a phrawf personol o'r hyn y mae Dban'e Pills wedi ed wneyd iddi. Dywed Mrs. F. S. Burslem, 67, Henwalia Terrace, yn agoe i'r Paiv., Chernarfon:- "Oddeutu chwe blynedd yn ol byddwn yn (dyoddef yn ddifrifol gydag anhwyldeb ar yr elwlod, a chwydd yn fy nhraed. Byddai Igenyf boenau llyin yn fy nghein., cur yn fy mhen, a theimlad o ben ysgafnder. Bydd- wn bob ameei" yn teianlo yn gysglytf a blin- dig, ond drwy gyfai-vrydjdyd fy mam rhodd- ais brawf ar l>elenau yr elwlod Do-in at boen yn y cefn, a chef a is eu bod yn. hyraod o eff- eithioL ^Cymerais hwy yn gyson ac erbyn hyny yr oeddwn wedi oaeI gwared hollol o'r lanhwylder & da genyf ddweyd aid yw wedi dychwel)-d yn ol. Y mae'n bieser genyf argym,hell pelenau Doan i bawb o'm cydnab- od fydd yn dyoddef feil v "byddwn L )Ar- wyddwyd) F. S. Burslem." Y mae Pelenau Doan yn hwylus at bob anhwylder ar yr elwlod a'r bledren, megi6 enyniad y gareg, gravel, crydcym&lau, drop- si, sciatica, etc., ac argymShellir hwy yn gyffredinol tuagat wella yr afiec-hydon hyn. Maent yn effeitluo y nun ion gy rchol ar yr elwlod, yn gwt-Ila y rhanau tyner, ac yn rhoddi cywadrac yni i weitSirediad yr elwtod. Y mae gwaelodion surol ac amlmredd dyfr- 01 yn cael eu golchi y^maith ar upwaitli o'r eyfansoddiad, pan y mae'r dwlod wfedi gwelia yn iawn. Pris—23. 9c. y blwch; gan holl fasnachwyr, nea oddiwrth Foster McClellan Co., 8, Wells f St., Oxford Sb.. Lendm, W. Peidiwch gofyn am backache neu kidney pillf, ond gof- ynwdh yn eglur am Doan's Backache Kidney Pills, fel ag a gadd Mrs. Burslem.
Advertising
Ride a sa 1 | THE ALL-STEEL BICYCLE II J AR EICH TEITHIAU MAS.NACIIOL. |1 GWARENTIR AM BYTH. S | Wedi ei ffitio a DuBlop Tyt es a J?\ ? //? | Sturmey- Aj?hec Tri- Coastei-. f M 11 Prisiau 0.?7 109. i ?6 169. /*y??? 1 I I Anfoner Post Card am Lyfr Raleigh. ?/??'?7 ? I BANGOR: Wm. Evans, Hi h Street. I  AMLWCH: J. and R- C. Joes. L r??S???? ?3 BETHESDA: P. Owen. I ??SrT???n !g I I GAENDOLBE.NMA.EN: Griffith E. Jones, ? '?? N jL J1111I1 S I?lb?m?Stojres. ? '??? U | | ■ HOLYHEAD: MomsEvanaandCo.,1830 ????.? I ? 9 Market Six". ???'?<????4??\Wp 1 II LLANGEFNI!Gnay and Oo. ? ? LLANFAIR P.G.: Wm. Jonas, B?Ds?m. t K?L??M ? LLA?ERCST?UEDD: J. J?es, Bridge J Fs".???/M illl J1H Wj //ISg Street. R. J. J&nes, Efaiisewydd. film ? PENMACH?O: Er R. Bavies. II t ?J  | |J i TALSARNAU: £ >. R. Jmes. ?'' ?jf '?<?? 11 RALEIGH OVOL. 00., LTD., N8TTINGHAM. ? UI I ■ S H 'Cydi., for Health aQdPomtaiofCycHm,'by P, B- nl V I S Bart., F.R.G.S. lr 100 pP. JlF- "Ia and Bookstalb. t
PWYLLGOR ADDYSGI MEIRION.
PWYLLGOR ADDYSG I MEIRION. CODI TRETH ADDYBG. I Ctywhaiiwyd yr uchod ddydd Mei-elier, yn I y Blala. AIr gynygjiad MIr. T. Mkutin Williams a' I Parch D. Davies, ail ddewiswyd Mi. J:ohu ( Jones, DVilgellau, yndGd am y flwyddgrn- ATHRAWON AC YMRESTRU. i I Argj-mellai y Pwyllgor Ariamcxl a ganiyn I Atkrawon yn Ymrestru: (a) Fod pob athraw sengl » phriod sydH wdi ymreati^i e dlaai gynllun Arglwydd Derby ac i grael øu gailw i fyny yn eu dosbpaathiadau i Jderbyn eu eyflogau yn llawii toddigertii ytal milwrol. ac ihefyd fod 7s. 6c i'w- talu yn wytimosol at gadwraebh; hefyd, ffad etu Ue i'w oùw idd- ynt wedi'r rhyfel; (b) iia thelir cyflogau iV ?thra,won sengl sydd heb ?nr"tru 'ac yn cael eu galw i fyny. Refyd Ina chedwir eu ILeoedd yn ago red iddynrt. Galwodd y Clerc (Mr. Baonett) aylw y Pwyllgor ynglyn a'r laagymelliad olaf fod y gwyr priod yn awr yn cael eu galw i fyny, a oedid yr argymelliad i'w gvmwvwo yr an modd i'r athrawom priod sydd h-eb(ymreatt'a ? Cynygiodd Mh?. Martm Wmiama? a abef- I tWogodd Mr. E. L. Bowl?nds? y (gwyr | priod i fod ar yir un ftir ar gwyr eeyql, a j phasiwvd Ihyny yn unfryckxl. j YMDDLSWYDDIAiD. I Anfomodd Mi". W^illisan Evarc, swyddog gorfodol Pwyllgor Addyftg Ffestini<r>g, ei ym- tikiiswyddiad. oherwydd gwaeledd.—Pasiwyd i iddeirbyn ei ymddi^wyddiad, ac yn, gofidio oharwydd ei waeledd, ac yn edmygu yn fawr ei waaanaeth. gweathfjawir am 40 nilynedd,- Pasiwyd 1 betio4 un, yn i le am -y cyflog o 84p yn flynyddjol. JBWRDD CANOIjO;G CYMRU. f Pasiwyd d anjon P4 y Bwrdd mewn perth ynas i'r ymholiad d gnyal yr la,rtolindau virt gyna.rach ar y flwyddynj, fod y pwyllgor o' r farn fod y trefniadau pa'esenol yn foddhaol, I ond fod y Bwrdd i symud yirdiaeoj 5 gjyhoeddi I canlyniad arholiad yv 'H'onom*s a. Senior Ceattifioate' ym mi,6 Awst. Pasiwyd i WIaohodd cei,c;.Îa\&w oddiwj th ath. rawesau am ganiatad i fynycliu Ysgal Hhf sydd i'w chynal ynglyn, a Phrif Yegol Cym- ru yn Aberystwyth, ac fod y pwyUgor i dalu I am un test-yn o efryddaeht i 20 o athraw- esatt a ddtymunai fyntycliu'r ysgol. I Y TREULIAU, I ICyflwynodkl y Clerc aunc-angyfrif o'r treul- iau am y flwyddyn n<v5af, pa un io'edid yn v £ 18009 las. Y n ytvtod ;arl f<dtuttii aJ.' iy mater | i galwyd sylw at amryw betikau y gellid cyn- j ilo trwy gydweithrediad yr athrawo-n a rhi- ejii plant, a bciwJd yn fawr rai a-heolwvr ] addysg am y modd yr oedd yet yn puynu glo at waspjnaeth yr yagolion yn y dbsoorth. Yr oeddynt yn awr, yn ol tystiola«ith Mr. Mar- tin Williams, vn talu yn ol 2& i 30s y dun- liell am 16, pryd y dylid gnfyn piris gwerth- wyr glo, a .myned i gontiact a hwy. Peth a,r-all y sylw-yd amo oedd <3ynydd parhaus yn y 6-wm a tle4id at gjludio plaait i'r ysgol. Pan kidcchr?euwyd ar y gwaith nid oedd otid 150p; yn awr y nvie yji Rgos i 400p. Dywedodd y Clerc ei füAi heb betru^der yn datgan lei faa-ii y geUid gydag yohw-ajrteg o ofal leihau y swot.. Ofnng fod llawer i rj- eni yn gwmfeyd cais iV pwyllgor am dâ1 cludo y plant pryd y ,lbsø.nt yn hawdd dalu e» hunain. Nid oedd y cyfryw yn p?bruso gwneyd y cais am' fod o'?ili n caeL Yr o-edd ty rhaai fwyaf o'r iSwm yn cael ei daju 1 Miami oedd yn d i'r ysgol uwch el fen ol yn Mlae-nau Ffestaniog- Hieblaw byi-i-y yr oeddynt yn oael rcu haddysg yn rtrad via yr ysgol hon, a diameu. fod vrmSdysg gjj'frenii' yn yr ysgol hon i'r pwrpaa oflRd gan y rhieni mewn golwg i'w plaitt 1O yn eu hsmfbn jnio, tra yr oedd yn rhaid iddynt daln am addysg eu plant yn yr ysgol sirol. Cynygiodd Mr. K 1.. Rowlands fod pen- derfyniad vn, oael ei ,anfon at Rieolwyr Add- ysg fffeitirliog .i yarned yn ddifrifol v mat, er hwn pan yn c.-aiittau coatau teithio. Mr. G. G. Davies: Gallaf eich sieifian I 'mai gwaith aJifcawdd iawii ydyw peuderfynu pwy sydd yn dlawd yn Ffestiniog. I G(o>fyn»dd! Mr. L J. Da vies a oiedd yn flki'th fod Rhe»lwyr Ffeetiniog yn peidio talu costau teithio plant o ddosbaatti Abier- I maw i fyned i y^g«l uwch elfenol Ffestiniog. 'Paaiwyd, wedi trafodaeth fod cais yn nrrned at reolwyr v gwalianol d'dosbgrt.hiad- au j-n y sir am funylion yn "hyn o betfti. Sylwyd hefyd fod y grants o Fwrddl Add- ysg yn llai o 2,000Op nag a dderbyniwyd dair blynedd yn ol. Yr oedd llai < fil o Want yn. mynyc.h.u Ysgolion. y Sir yn awr na. 10 miynedd yn ol. Pasiwyd i bradio gwario rhagor na 75p ar ddarptaru prydiau bwyd i'r plant. Ofnai rhai o'r aelodan fod (hyn yn gwmryd niwed ac yn gwneyd y plant yn gaidottwyr. Wedi gwyntyllio yr nincangyfrifon penderfymwyd i leiha-u y swm i 15,554p, sef yr hyn a olygai ldroth o Is 3-;d ar gyfer Is 2d y bunt y llynedd. bvr, c,c? F vyi)) d d, Wil- Yn dilyn hyn g?fy?dd Mr. M'sn'tin Wil- lioms ai Bid oedd yn ?m.?pr 0vfadd8tEo j wneyd cais at .bwylloor ac ymddirredolwyr y Revolt Fund. Fe gasglwyd synrau anawr c ttria-n yn y sir at y gronfa- hc«i. ac y maent yn ea*el eu ceidw na chaiff neb ddim ohonynt, ac na wyddai i ba. auncan. Credh-i pe y ceid cyf- ran o'r iLrian y gellid gwneyd' defnydd pwr- pasol ohonynt., a hyny ar adeg pan y mae v sir yn veigo p<ob gewyn i gynal i fyny add- r s i r 3-n ysig<) ,-b o,,e-,A y n i g?mal 1 fyny ad4- y. Cjaygiai eu bod i wneyd cais tae-fi atynjk. Oefoogoddi 1\1r. Liloyd Owen. Yr oedd yntau wedi oael Haw i gasglu swim du yn y Bala. Ni welai unrhyw reswm fod y pwyllgor yn cadw arian yn. lie eu defnyddio. Sylw odd Mr. L. J. Da vies, Llanuw-oihllyn. ei fod yn gwybod ychydig o hanes y pwyll- gor. ae m-al y trysorydjd ydtoedd Syr J. Her- bert Roberts, ao un o'r yrnddiriedtolwyi' yd- oedd Arglwydd Pontypridd. Bu iddo ef watfeyd eais at y trysoTydd am roddi at ad- eiliad'u ysgol yn Rliydymain, ond ni ch>i,ed dim, ae nid oes ysgol yn Rlvydmain, er fod genym dir yn barod i adeiladu. Hefyd, yr oedid tua 2,000p wedi eu casglu ac yn llaw Cymdeitha«fa y Gogledd. Mr. Lloyd Owen Yn ol a d'deallaf y mae swm mawr yn llaw Cymdeithasfa y I«dd h<eb eu trosglwyddo i BwyUgor Can >!og CynEni, gan na wyddtnt at ba dd beu y, drinydd3d yr aria-n gan y pwyllgor ag sydd eisoes a ehyrnaint o arian mewn llaw ac yn gorwedsd yn farw. Dywedodd y Cadeirydd fod y cwestiwn allao o drefm, ond ei fod YTL hollol mewn cydysmdeimlad a'r brodyr aar y mater. GWERTHU YSGOL. Pasiwyd i ddseirbyn oynygiKd Cyngor Plwiyf Gorwen i brynu hen yqgoldy Giyn- dyfrdiwy, sm' lOOp. ar y teleriau fod yr ad- eilad i'w ddiefnyddio i amcanioni plwyfol.
II .CYMRY MANCHESTER A'R --FYDDIN.…
CYMRY MANCHESTER A'R FYDDIN. Mae Pwvllgor Vrniwtru Cynreig, Man- chester, wedi gwneyd treifniiitdau gyda Cad- ben Walklery, prif swyddog ymr««tru dros I'anbarth Manchesiteir, fel ag y gall Cymry y ddinas a elwdr i fyBiY i wa«anaethu gyda'r Fyddin gael ymuno a'r Fyddin Gyrmeig yn yn yr ad-ra-Tmu hyny lie y bydd lieoedd gweig- ion. Os oes unrhyw Gymro yn y ddinoa ym dymwno manteielio ar y cyffe hwn caiff bob hysbysrwydd ond ymofyn a Mr. E. H. Parry, Ysgrifenvdd Mygedol Cymdeithas Genedl- aethol Gymreig, MaaceinJwi.
llythye.au at Y GOLYGYDD.
llythye.au at Y GOLYGYDD. RHYFEL A CHREFYDO. tAt Olygydd y "Genedl Gymreig.") Mr. Golygydd,-Gwyr pawb beth yw rhy- fel, 4Dmd j-mddengys nad1 oes ond yoliydig iawjt a wyr beth yw crefydd. Fy mwriad i yn hyn o lythyr yw beirnifidu vn esiyojjjedig rai synaadau a goleddir ac a dd^Jigir ir bobl gain arweinwyr crefvdd v* wladi yn dra chyffredinol y dyddi^u hyn. Hefyd, ceisiaf ddangoe pa fodd y mae y cyf- iyw svniadau yn gwbl a hollol groes i tldysg- eidiaetii ao ysbryd Cristionogaeth, &'u "bod yn wen-yil a-c yn felldith i syniadaeth xoesfil y wlad. Wele ychydig eagi-eifftiau o'r cyf- ryw < blith llawer. Dywedir mai Duw rydd fod i ryfel er dwyn y byd i'w iawn bwyll. Cosb Duw ar y am ei annuwioldeb, amdori Sabboth- au, am ddiffyg parch i'w ardinhadau, etc. 4 Duw ciddigus" yw efe; "Arglwydd y Lhimdd"; Yr Arglwydd caidarn. mpwii rhyW." Nid Tywysog Tangnefedd yw efe imvya«h, ond Duw Rhyfel. niorseddir le-su | Grist, a gosodir Mawrth yn ei le. Fe ddwg peebod ei gosb yn ei g61 fel canlyniad di- fetfe. A phe y dywedid mai cosb am filwr- iaeth" y byd yw rhyfel ni chwynem, ond y mae d-weyd rhywbeth yn amgen yn gyffelyb i dynu yBCaodenyn ar draws y trywydd, ac yn gwyyo sylw'r wlad oddiar y gwir aohos, a tbrwy hyn ei hanalluogi i wneyd i ffwrdd Y iroae gan adyin allu i bechu en- fgui Duw, a dyna wna yn awr. Uofrudd- weth y-w rhyfel, a llofruddiaeth ar radd fang. Na ale Duw i neb ddweyd mai Ikxfruddiog ydyw Bf. Pechod y Phariseaid gy'lt o dd pnod«h gwaith Duw i Beelzebub. Pechod Phariseaod y dydd heddyw yw pr-iodoli gwaith Beelzebub i Dduw. Nid cosb am beched yw rhyfel, yn gyntaf na-c yn benaf, ond pedwd. Nis geilir osgoi cosb naturiol pechod, ond fe ellir osgoi rhyfel. Felly, nid peth i deimlo nard oes genym help wrtho yw rhyfel, ond f.8th i beidio ei gyflawni, fel pob peehod arall. Y ma.e'r syniad mai Duw yw ei awdwr yn enllid ac yn athrod yn erbyn Bi enw sanctaid/d a glan. Dyegir ni hefyd i weddto am heddwch. Y Mae iyny ynddo'i hun yn hollol Grist ion ng- .1. Oai ynglyn A chymell y bobl i weddio am heddweh dysgir hwy tnaid da cael hedd- wch heb fuddugoliaeth. Gan hyny, y mae gwdie am heddwch yn gyfystyr a, gweddio hbj fueldugoliaeth. Paham na ofynir am a4dmgobaeth yn oneet a. drtoetniaith nis gwn, es nad ydym yn bwriadu taflu Uwch i lygaid yr Holkblluog. Clywaia lawer o weddio tros ein hochor ni And IJci ahlywais ne-b eto yn gweddio dros ein gelyjria«n. Tybad a etyb J)uw weddi'I' Phariseaid? Olywais ddiolcham wlad heddychol; am i Ddow ga&w'r anrhaith a'r cym mawr o'n jfororaAi ni. Dioloh mai ty John Jones drws tuesaJ aeth ar dM1, ao nid fy mhy i!" O :Ragrith folldigedig! Gallem feddwi wrth a ddywed nifer fawr o weifflidogion crefyddol Cymru, mai'r fen- ditltt. iwyaf a ddaeth i ran dvniofl ieuaine y wlad yw y rhyfel hwn. Clywais beth fel hyn o'r pwlpud-" Y mae ein dy,nion: ieuaine yn dod at grefydd wrth y miloedd yn ffosydd Ffrainc." Os felly, Rhyfel am dani. Yr hyn a ddlwedaf fi yw hyn,—Csid yw crefydd a. geir felly yn werth ei chael. Fe'i collir gynted ag y (law'r byd i'w gynefin. Sic!' y eydelyga pawb meddylgar nad yw cydwybod a theinalad moesol y wlad hon agoe mor dYU61' beddyw ag ydoedd cyn y rhyfel. Ni roddir agos cymaint o wertJh ar fywyd dynol, i,ia,c ar ryddid cydwybod, mac unrhyw ryddid arall heddyw ag a wneid. Nid yw Beelze- bub yn bwrw allan. gytbireuliaid, Y mae Gwr,aiq yr Oen wedi ei vsgar Ef, gam butednio ar ol duwiau diedthr. Y mae xhyfel a chrefydd yn parhaus chwaren i ddwyiaw eu gilydld. Manteisia. Eglwys Locgr ar y rhyfel yn arianol ac uniongyrchol. Y mae safon y degwm yn amrywio yn 01 pris amxywio yn ol pris y gwemitii; felly, ymgyfoethoga ar waed ein pobl ieuaino a chaledi y werin. A ydyw neth o'r fath yn deg, yn ddynol, heb eon am fod yn Gristionogol ? Yin wir, nid yw Tyfodd y megir anffyddwyr vn ein pwlad. ROBERT WYNNE.
[No title]
Syrthiodd bachgen o Margate, o'r enw Victor Harman, o ben oraig 35 o droedfodtli o uchter, ond er y cyfan nid ocdd ei niweid iau oDd ysgafn.