Y Drych

SCHENECTADY. N. Y. I Dydd Sadwrn, Medi y 30ain, daeth angeu i ymweled ag un o'n teuluoedd Cymreig, a chymerodd un ag oedd yn anwyl genym i ffwrdd, sef Mrs. Annie William, priod Wm. Williams, 946 Emmott Street. Fel y crybwyllasom yn y "Drych" yn daiweddar, bu Mrs. Wil- liams yn wael am dros flwvddyn, ond yn dal i fyned o gwmpas hyd y pum mis diwecklaf. Bu yn ymgyngori a meddygon gtrahanol ddinasoedd, Schenectady, Utica a Rome, ond ni dderbyniodd fawr gynorthwy, gan ei bod yn dyoddef oddiwrth ddolur an- welladwy, sef y cancr, ac yr oedd ein chwaer yn deall hyny, ac yn gallu dweyd mewn gair a gweithred, "Yr Arglwydd yw, gwnaed a fyddo da yn ei ohvg." Yr oedd yn drvdedd ferch i'r di- weddar Richard a Margaret Williams, y Doppog, Tanygrisiau, Ffestiniog. Gadawodd mewn galar ei phriod, Wm. Williams, a dau o blant, Richard a Jennie, a thair chwaer yn Ffestiniog, Mrs. Margaret Owens, Mrs. Lewis Dav- ies. yr argraffydd, a Mrs. Jane Wil- liams; hefyd un brawd, Richard, yn Ffestiniog, ac un yma o'r enw Cad- waladr. Unwyd hi irewn priodas a Wm. Williams ddeunaw mlynedd yn ol, gan ei gweinidog, y Parch. John Hughes, yn awr o Jerusalem. Ar ol priodi, buont yn byw am ysbaid yn ninas Manceinion, yna dychwelasant i Tanygrisiau, ac yn Ebrill, 1906, daeth- ant dresodd i'r wlad hon, ac y maent yn cartrefu yn Schenectady er pan ddaethant i'r America. Cafodd ein chwaer ei magu ar aelwyd grefyddol, ac y mae y teulu yn Annibynwyr selog, amryw o honynt yn golofnau dan yr achos, gyda'r enwad parchus a nodwyd yn Ffestiniog, ond ar ol priodi, ymun- 0"11 hi a'r BedyddwvX gan fod ei phriod yn perthyn i'r enwad hwnw. Yr cedd yn dwyn mawr sel dros achos y Bedyddwyr, a byddwn i a hithau yn cael llawer o bleser wrth ddadleu gan ba un o'r ddau enwad yr oedd y pre- gethwyr goreu, ac yn adrodd naill i'r Hall ddarnau o bregethau cyrddau mawr a Chymanfaoedd Cymru. Gallasem nodi llawer o ragoriaethau ag oedd yn gwneyd i fyny gymeriad ein chwaer. Credwn fod y rhai can- lynol yn bur amlwg, ffraethineb, ys- bryd tawel ac addfwyn, ffyddlondeb i dy Dduw a'i ordeiniadau. Nid wyf fi yn credu fod ei lie yn wag ar unrhyw adeg, ond pan yn wael ei hiechyd, a byddai yn y capel yn fynych pan fydd- ai bron yn rhy wan i gerdded. Ga- dawodd esiampl ragorol i'w phlant, byddai yn cadw dyledswydd deuluaidd gyda hwy bob boreu. Yr oedd yn gan- tores lied dda, yn hanu o deulu cerdd- gar: Cadwaladr Roberts, diweddar ar- weinydd cor meibion y Moelwyn, yn gefnder iddi. Cymerodd yr angladd le y 3ydd o Hydref, byr wasanaeth yn y ty, ac oddi yno i'r Advent Baptist Church, a gwasana-ethwyd gan ei gweinidog, Parch. H. R. MeNitt, a chor yr eglwys. Daearwyd ei gweddillion yn mynwent Park View, wrth ochr ei merch fechan. Yr oedd Mrs. Williams yn a-elod gweithgar o'r Advent Church, yn ath- rawes ar y plant bach, yn arolygyddes y Cradle Roll, yn canu gyda'r cor, ac yn drysoryddes y Ladies' Aid. Gwelsom ei chyfnith-er, Mrs. Dr. Howard, o Albany, a'i brawd o Gran- ville, a Mr. a Mrs. Ed. Davies, o Utica, yn yr angladd. Cawsom ni y pleser o fod yn gwylio y chwaer ryw gymaint yn ei dyddiau olaf, a dywedodd wrthyf un diwrnod, a ellwch chwi sylweddoli y ffaith fod yn bosibl i ni fyned i wlad heb boen o'i mewn, a dy4wedai gan afael yn fy Ilaw- Mae yno yn dragwyddol haf Ni wywa byth ei blodau braf. Nid oes ynom ni yr un ameuaeth nad yw wedi cyraedd y wlad hono, ein syn- iad am dani er's llawer o amser oedd, ei bod yn parotoi ar gyfer y siwrnai. Dywdodd wrthym amryw weithiau fod pob peth yn barod, a'n profiad wrth ei gwylio oedd y geiriau "Nt frysia yr hwn a gredo." Boed amddiffyniad y nef dros ei phriod a'i phlant.-Llen- ores Meirion.

OAK HILL. OHIO. Ymadawiad v Parch. R. 0. Williams, M. A., a'i deulu cariadlawn am Spokane, Wash. Onid oes amser terfynedig 1 wein- idog yn y dyddiau prysur hyn? Oes i'r rhan fwyaf o honynt. Wedi llafurio gyda Ilwyddiant yn ngweinidogaeth eglwys y T. C., yn Oak Hill, gyda ei chwaer eglwys, Horeb, mae y Parch. R. O. Williams wedi dwyn ei ymdrech- ion i ben. Am ryw wythnos neu ddwy, bydd a'i draed yn rhyddion. Pregeth- odd ei bregeth olaf yn Horeb foreu Sul, Hydref 8. Ar ol y bregeth, cyn- aliodd y bobl gyfarfod ymadawol iddo, ac yr oedd yn un siriol, dwys, sylwedd- ol. Bu amryw yn siarad a phob un yn dywedyd yn dda am Mr. Williams, a phob un yn amlygu hiraeth wrth ym- adael gyda dymuno yn dda i'r gwr da yn ei faes newydd. Cyflwynwyd iddo anrheg yn arian sychion, ac yr oedd yn o fawr yn ol cyfrif y bane. Yn y prydnawn, yr un dydd, ni phregethodd yn ol ei arfer yn Oak Hill, ond siaradodd ar ei ymadawiad a dy- muniadau ei galon i'r eglwys oedd ar ymadael o honi. Yr oedd yr anerchiad! hwn yn un o'r pethau mwyaf prydferth a phwrpasol a wrandewais erioed. Gosadodd i lawr egwyddorion llydain j a phur efengyl iMab Duw mewn iaith goeth a phlaen yn eu hawliau ar y gweinidog yn o gystal ag ar yr eglwys. Dylasai y sylwadau hyn gael eu clywed yn mhob eglwys o fewn y byd. Rhodd- odd bwys mawr ar weddi. Dywedodd os oedd un yn yr eglwys yn rhyw deim- lo yn oer neu yn gas at ryw un arall taw yr unig foddion oedd gweddio, drosto. Yr oedd efe ei hun wedi teim- lo nerth a rhinwedd gweddio dros wein idogion eraill y gymydogaeth yn o gystal a drosto ei hun. Y gwir yw hyn, nis gall un fod yn sicr y ca ei wrando os nad ydyw yn alluog i wedd- io dros yr eglwys tu arall y ffordd gyda yr un brwdfrydedd ag y gweddia dros- to ei hun. Nid oedd gvmaint a thine o duchan yn yr anerchiad prydferth hwn. Molawd oedd am garedig- rwydd. haelioni, cydweithrediad, cycl- ymddwyn. Gan taw faint y Ilwydd- iant gafwyd yn y saith mlynedd. mae i'w briodoli i undeb a chydweithrediad y bobl dan fendith Duw. Gwelais law- er deigryn ar lawr grudd. Yr oedd rhyw awdurdod dwyfol yn yr anerch- iad hwn, ac nis annghofir ef. Pre- erethodd ei bregeth olaf nos Sul i dyrfa fawr. Nos Lun cynaliwyd cyfarfod y ffar- welio yn Oak Hill. y capel yn orlawn. Cadeiriwyd a siaradwyd gan diacon D. L. Morgan yn ddoniol ac yn gall. Canwyd unawd yn brvdferth iawn gan Miss Elizabeth Davis, a chanwyd am- ryw ddarnau gan y cor. Siaradwyd gan y personau canlvnol: Dan W. Morgan, James D. Jenkins, Isaac N. Evans, Parch. D. F. Williams, Dr. E. J. Jones, Mrs. D. F. Williams, W. W. Jones. Parch. Roland Jones. Yr oedd pob un yn siarad yn dda am Mr. Wil- liams fel dyn, cvmydog, pregethwr. hugail a dinesydd; rhai o'r siaradwyr yn ei godi yn uchel iawn a phawb yn ei gydnabod fel dyn o bwys ac o werth. Bu yn llafurus a gweithgar iawn tra yma, ac y mae yn ymadael a'i goron ar ei ben gyda dymuniadau goreu y gym- ydogaeth. IAr y diwedd cododd Mr. E. E. Mor- gan, o'r Citizens Savings and Trust Company, a siaradodd yn uwch ac yn fwy doniol na hwynt oil trwy gyflwyno iddo godaid trwm o arian. Caed syl- wadau todde0igrgan y gweinidog oedd ar ymadael ar y diwedd. Tra mae cyfarfod Mr. Williams oedd hwn. ni fu'r siaradwyr vn fyr o gry- bwyll yn ami am ei briod ffyddlawn, gweithgar a siriol. Mae iddi hithau le helaeth a dwfn yn serchiadau pawb. Nid oedd yn bosibl i mi fod yn y cyf- arfod, ond trwy y "Drych" caf adrodd vr olaf y fendith ymadawol, "Duw fo'ch noddfa, nes cawn eto gwrdd. Llew o'r Llain.

LIEOEDD A PHETHAU. I Gan R. R. Lloyd. I Wei, dyma fi eto wedi dychwelyd o Glen Lyon a'r cylchoedd yn ol ac i Bangor. Treuliais ran o'r wythnos ddiweddaf yn ninas fawr a phoblog- aidd Scranton. Dyma wythnos wedi cael ei neillduo yn gyfangwbl i ddath- lu haner can mlwydd y ddinas, sef y Semi-Centennial, ac yn sicr yr oedd trigolion y ddinas wedi bod ar eu goreu gyda'r mudiad fel ag y gellir dweyd fod eu llafur diflino trwy'r wythnos wedi troi allan yn ogoneddus, ac yn sicr i fod yr amgylchiad o an- rhydedd i'r ddinas fawr a bywiog. Er fy mod wedi trafaelio llawer trwy y wlad a dinasoedd mawrion, rhaid yw i mi ddweyd yn y fan hyn na welais fwy o lafur i gyfarfod ag amgylchiad o'r fath ag a welais yn ninas Scranton. Nid oedd nac arian na llafur wedi cael eu harbed. Yr oedd yr heolydd a'r adeiladau wedi eu hardd wisgo y tu hwnt i ddim ag y gallaf ei ddesgrifio. Digon ydyw dweyd fod yr oil ar ei oreu ac yn addurnol dros ben, ac ni a byth o gof y sawl ag a gafodd y fraint o fod yn llygad dyst o'r amgylchiad. Digon ydyw i mi ddweyd fod y Ddinas wedi ei llanw a phobl o bob parth o'r wlad; miloedd ar filoedd o bobl yno, ac yn eu plith lawer o Gymry. Un o'r rhai mwyaf blaenllaw gyda'r mudiad oedd yr Anrhydeddus Farnwr, H. M. Edwards, yr hwn sydd yn Gymro trwy- adl ac yn Gymro bob amser y gwelir ef; yn ddyn ag yr edrychir arno gan bob! y Ddinas gyda pharch ac anrhyd- edd. Ein dymuniad ydyw y caiff y Barnwr oes hir i lanw y lie pwysig yn y cylch y mae ynddo, ac y cawn ei weled wedi dringo yn uwch ac yn fwy o allu yn ein mysg fel cenedl nag ydyw ar hyn o bryd. Hefyd un arall a deilynga ein sylw vdyw y Cymro iawn, y Proff. John T. Watkin, yr hwn gyda'i gor ardderchog a gymerodd ran yn y gwaith trwy roddi cyfres o gyngerddau yn y Music Hall. Yr oedd y dadganiad gan y cor ardderchog hwn braidd yn ddiguro, a gellir dweyd ei fod yn ardderchog. Cantorion o fri ydyw cantorion Scran- ton, Hyde Park, a dywedaf am Proff. Watkins, neu fel y byddem arfer ei alw ryw ddeg mlynedd ar hugain yn ol, Jack Watkins; nid wyf yn credu fod gwell arweinydd corawl yn unman yn yr Unol Dalaethau ag ydyw Proff. Watkins. Heddyw gall handlo ei gor gystal os nad gwell na neb a welais erioed. Fy nymuniad i ydyw uwch yr elot ti eto, gyfaill, i fyny at y nod, a'r cantorion yna i gyd, a'r cyfeillion car- edig a gyfarfyddais ar fy nhaith, pan yn Hyde Park a'r cylch. Yn fuan byddaf yn troi fy nghamrau yn ol am Springfield, nIs. Yn y Ilythyr diweddaf a ysgrifenais i'r "Drych," yr oeddwn yn crybwyll, am waeledd yr hen frawd, John Ro- berts, Cefni, a fy mod yn meddwl fod yr yrfa yn tynu tuag at y diwedd, a'r newydd cyntaf a ddisgynodd ar fy nghlust pan y cyraeddais i'r orsaf i Bangor o Scranton, fod John Roberts yn tynu yr anaciliad diweddaf. Bu farw yn dawel am 6 o'r gloch y pryd- nawn o'r mis hwn. Hen gymeriad da a dyn galluog oedd y diweddar frawd, ac yn adnabyddus iawn trwy y dyffryn; a dydd Mawrth, y lOfed cyf., am 2 o'r gloch, daeth tyrfa fawr yn nghyd at y ty i'r angladd. Daeth y Parch. Ivor Thomas, o Wilkes-Barre, yma, a gwasanaethwyd yn yr angladd yn nghapel yr Annibynwyr, ac ar lan y bedd gan Mr. Thomas yn wir effeith- iol a dylanwadol. Yn mynwent St. John's Reformed yn Bangor yr huna yr hen babell hyd y dydd pan y geilw Duw ar y meirw i adgyfodi. Yr elor- gludwyr oeddynt: Thomas J. Thomas, David Denith, Richard Thomas, o Bel- fast, a William Thomas, David E. Jones a John W. Griffiths, o Bangor; yr oil yn berthynasau i'r ymadawedig. Gadawodd Mr. Roberts i alaru eu colled ar ei ol, Mrs. Roberts, ei briod, ac amryw o blant, a chydymdeimlir yn fawr gyda'r teulu yn eu trallod a'u dyfroedd dyfnion. Ychydig wythnosau yn ol rhoddodd Mrs. William Davies, Wind Gap, ened- igaeth i fachgen, sef y cyntaf-aned- ig i'r teulu, y fam a'r hogyn bach yn dod yn mlaen yn gampus, a gelwir ei enw ef yn Robert Gladston Davies; ac i goroni y cyfan trwy yr enedigaeth hon, o hyn allan adnabyddir genym y bardd a Mrs. William R. Davies (Gwilym Glan Conwy) fel Grandpa Davies, a nain, neu Grandma Davies. Mynd yn hen yr ydym, Gwilym, er y gwaethaf, onite? Araf braidd ydyw olwynion masnach wedi bod yr haf hwn yn mysg y chwarelau; prin haner amser wedi cael ei weithio yma trwy'r haf; ond mae rhai pethau yn eithaf bywiog; prisoedd bwyd than yn dal i symud I bron bob dydd, a'r oil yn symud yn yr un ffordd tuag i fyny, a'r glo i fyny rhwng chwech a saith doler y dunell, ac yn ymyl llavwder o hono tua Scran- ton, a'r glowr druan, efallai, yn cael haner dolar y dunell am ei dori a'i lanw; efallai ychydig yn fwy neu ef- allai ychydig lai; ac wele y tlawd yn gorfod talu y fath bris am ychydig o lo i'w gadw ef a'i deulu rhag rhewi yn nhymorau y gauaf. Prysured y dydd pan y cawn weled dyn ac asgwrn cefn ganddo, a digon o benderfyniad fel I Charles Evans Hughes yn y Ty Gwyn. (I'w Barhau). ————

GAIR 0 HAMILTON, N. Y. Daeth i fy meddwl yr wythnos hon, un o frawddegau Paul, "Yn mhob dim diolchwch," a pheth mawr yn mhob oes ydyw, nid yn unig fod yn wrandawyr y Gair, ond Ifciyd ei wneuthur. Felly yr wyf yn manteisio ar y "Drych," fel ag i gyraedd pawb, i gyflwyno fy niolchgarwch gwresocaf i'm lluaws cyfeillion am eich sirioldeb a'ch cared- igrwydd eithriadol i mi yn ystod fy arosiad yn Nyffryn y Mettowee. Fy mhrofiad ydyw, fy mod yn soddi wrth fyfyrio ar yr hyn a dderbyniais, nid gan un enwad, ond pob enwad fel y'u gilydd, os priodol eu galw yn enwadau yn yr ugeinfed ganrif. Maent wedi rhoddi argraff annileadwy arnaf, nid ar bapyr yr ysgrifenwyd hwynt, nac ar farmor gwyn mewn mynwent y cerf- iwyd hwynt, ond dyfnion lythyrenau ydynt heddyw, yn ystafell ddirgelaf fy nghalon. Gosodasoch arnaf anrhyd- edd, a thrwy hyny gyfrifoldeb mawr, trwy fy anfon a'm cynorthwyo yn mlaen i fod yn genad hedd i'r Hwn a'm prynodd ar y Groes. Mawr obeithiaf er y gosod fu o'ch ochr cifwi, fod sel y Meistr mawr yn ben ar bob peth dynol fu yn fy hanes. Peth mawr yw cym- eradwyaeth dynion, ond anfeidrol fwy yw cymeradwyaeth Duw. Nid oes fawr o bris i'r cyntaf, mae dydd barn a thragwyddoldeb yn grogedig wrth yr olaf. Peth mawr yw cymelliad o du dynion, mae'n rhaid wrth hyn mewn llawer amgylchiad, ond cymell- iad y cariad tragwyddol, dyma secret yr ymdrech fawr hon. "Cariad Crist yn ein cymell ni." Am hyny, frodyr, er wedi cefnu arnoch, na adewch i mi fyned dros gof, ond O! frodyr, gwedd- iwch d rosw'yf.-R! chard J. Owen, Coleg Colgate.

LANSFORD. PA. I Gan Gwilym Ddu. I Y mae genyf y gorchwyl pruddaidd y tro hwn o gofnodi marwolaeth Mrs. John W. Jones. Bu farw am haner dydd, lau, Hydref 12fed, yn ei chartref yn y Ddinas Frawdol yn 72 mlwydd oed. Ei chlefyd ydoedd y dyfrglwyf. Ei hen gartref ydoedd y lie hwn. Gweddw ydoedd i'r diweddar John W. Jones, hen gerddor rhagorol yn ei oes, a" un n fechgyn yr Hen Blwyf, Llan- gyrwyd, D C.. ac er mwyn ei merched aeth i'r ddinas er cadw cartref iddynt. Y mae wedi gadael dau o feibion; William L. Jones, Ynad Heddwch, a Walter Jones, a phedair o ferched: Mrs. William Davies, Mary, Maggie, a Hatti, a brawd-yn-nghyfraith Walter Jones (Alawydd y Dyffryn). Tros- glwyddwyd ei gweddillion i'r He hwn i'w claddu ar Summit Hill, lie mae ei phriod yn gorwedd. Dydd lau, Hydref 12fed, bu farw Mr. Thomas Evans yn 49 mlwydd oed. ar ol chwech wythnos o gystudd. Y mae wedi gadael i alaru ar ei ol wraig a dwy chwaer, Mrs. Scott, a Mrs. Rich- ard Rees, a llawer iawn o berthynasau. Oladdwyd ef ddydd Llan ran ddaeth torf luosog yn nghyd er talu y gym- wynas olaf i'w weddillion marwol. Gweinyddwyd gan y Parch. Mr. Ball, gweinidog yr eglwys Seisnig. Yr oedd y gymdeithas ddyngarol wedi troi allan, o'r hon gymdeithas yr oedd yn aelod. Ganwyd Mr. Evans yn y.lle hwn, eu rhieni o Merthyr Tydfil, D. C.

SUL YN BETHESDA, UTICA. N. Y. Gan Morien Mon. Onid yw hwn yn benawd hyfryd? Yr oedd y Sul, Hydref 15, mor ddy- munol i mi a'r penawd. Hen eglwys barchus (A.) Utica, N. Y., a feddylir, pan yr ysgrifenwn am Bethesda. Dyna enw yr eglwys, Bethesda, neu lyn moddion gras, a chadwedigaeth enaid. Enw ardderchog ar eglwys Dduw. Nid oeddwn wedi bod yn pregethu yma er's blynyddoedd lawer. Y ffaith am dani, nid oeddwn wedi bod yn pregethu yn Gymraeg er 1906, pan oeddwn ar daith drwy eglwysi De a Gogledd Cymru. Felly, yr oeddwn yn myd fy machgen- dod, y byd Cymreig unwaith eto: Unwaith eto yn y capel Lie mae'r awel deneu fwyn Yn Gymreigiol—enaid suol, Llana nghalon yn ei swyn; "Marchog Iesu yn llwyddianus," Genir ar adenydd ffydd; Tra'n ei chanu cwyd fy enaid Fry i frodir Salem rydd. Y peth cyntaf sydd yn taro ymwel- ydd, a'r fangre gysegredig hon, yw taclusrwydd y capel, a hwylusdod ei leoliad. Lie tawel i addoli. Dymunol fydd i law amser a chynydd dinasol i symud ymaith drwy adeiladu o'r new- ydd, yr hen res o dai sydd islaw y capel. ar heol Washington. Cofiwyf hwy yn edrych yn lied dda, eithr erbyn heddyw y maent braidd eu traed drwy eu hesgidiau. O'r ochr arall i Beth- esda, y mae capel mawr Westminster --teml cyfoethogion Presbyteraidd y ddinas. Wedi myned i fewn i gapel Bethesda. boddheir ni yn fawr gan ei sirioldeb, a'i dlysni adeiladol oddi fewn. Y mae y pipe organ fawr ar ga'nol y pared yn llenwi yn odidog y fan, ac o bob ochr iddi y meini coffa hardd ar ol eu gweinidogion grymus, sef fy hen gyfeillion mwyn a da, Dr. Rhys Gwesyn Jones, a William Brythonfryn Joseph (Y Myfyr). Ar- feriad gwerth ei efelychu yw hon. Parch i'r hwn y mae parch yn ddyled- us. Mae fy nghydgenedl yn lied uchel yn y rhinwedd hwn. Pan oeddwn yn weinidog ar hen eglwys barchus Remsen. cefais y pleser o gydymdrechu a chyn-aelodau fy rhagflaenydd, y di- weddar enwog Barch. Morris Roberts, D. D., trwy roddi tabled goffadwriaeth- ol ar ei ol ef, fel sylfaenydd a gwein- idog yr eglwys am dros ddeugain mlyn- edd. Dodwyd hi ar y pared yno o du ol y pwlpud. Gan fy mod yn byw yn awr yn nghyrion dinas Utica, sef New Hart- ford, daethym foreu'r Sul gyda'r car, a ohyraeddais drwy ddrws y capel. i ddechreu y gwasanaeth am ddeg. yn ol yr hen ddull Cymreig. Annghofiais ofyn am yr amser presenol o ddechreu, sef haner awr wedi deg. Nid oedd neb i mewn. Eisteddais gyda fy myfyrdod- au dwys, gyda y rhai a ymadawsant "o wae y llawr i well lie." Pwy ddaeth i mewn gyntaf ond hen adnabyddion caredig i mi, sef Mr. a Mrs. Prydderch. Hwy a Edward H. Jones, yr hynaf fiaenor. Mr. a Mrs. John Rees, Griffith Jones, Mrs. W. H. Williams, Rutger St.: Mrs. Jones, Pearl St.: Mr. a Mrs. Hugh T. Davies, yn unig a adwaenwn o'r hen aelodau oedd yn bresenol yn y gynulleidfa hardd y boreu, a'r trysor- vdd ffyddion R. G. Lloyd hefyd a gof- iwn. Mae Edward H. Jones erbyn hyn yn fab war ugain mlwydd, eithr y mae yn hynod o sionc, ac yn gwylio fel cadfridog, symudiadau yr eglwys sydd mor agos i'w galon. Diau ei fod yr hynaf yn yr eglwys, canys clywed ei fod ddeng mlynedd a thri- ugain yn ol yn arfer a myned gyda'i fam i'r hen "gapel bach," ar heol Whitesboro, os iawn gofiwyf. Gwr doeth a phwyllog gyda gwaith yr Ar- glwydd, ydyw Edward H. Jones, wedi bod ar hyd y blynyddau. Wedi esgyn y pwlpud tlws i dde- ehreu y gwasanaeth, synwn weled y fath gynulleidfa ragorol yno y boreu, eithr erbyn oedfa yr hwyr cefais. y nleser dihafal o bregethu i gapelaid yn agos i lawn o Gymry gwrandawgar, amryw o honynt wedi eu geni yn Utica, megys yr organyddes. Mrs. Jones, ac eraill. Golygfa ardderchog oedd hon, ac yr oedd yn hawdd pre- gethu yn y. ddwy oedfa. Symbyliad i wneyd ein goreu oedd presenoldeb cymaint o ddynion ieuainc (yn enwed- ig) a merched ieuainc yn oedfa yr hwyr. Safai Mr. John Rees wrth fy ochr, yn y pwlpud, i arwain y gynull- eidfa i addoli Duw mewn niawl. Ni chlywais weJI canu er's llawer dydd. Arweinydd canu cysegredig gwir gym- wys yw y brawd Rees. Mae yn cael meddwl yr emyn allan o galonau y bobl, nes y mae y cyfan yn "sain can a moliant, fel tyrfa yn cadw gwyl." Y fath ysbrydiaeth, a chysur oedd clywed ambell i amen uchel yma. Gan. ty mod wedi bod yn y maes Seisnig am gynifer o flwyddi, lie na thyf y ffrwyth ysbrydol Amen, a phe byddai i rywun fod mor anffortunus a'i ddweyd, safai mewn perygl o gael ei anwybyddu yn hollol, fel person yn llithro yn araf- aidd, eithr yn sicr tua thir gwallgof- rwydd, gan hyny, swynol iawn i mi oedd Amen lawn Gymreig Bethesda. Fe ddaw yr Amenau i'r tir eto. 0! deuant. Ni a gawn fywyd newydd eto ar grefydd Mab Duw. Arferiad Cym- reig, a Chymreig yn unig, ar ddim a wn, sydd yn wir brydferth a chynorth- wyol i ddwyn plant i fyny yn addysg ac athrawiaeth yr Arglwydd, pan yn ieuanc, yw gwahodd y plant i ddod i adrodd eu hadnodau yn y seiat, ar ol y bregeth. Braint a fwynheais yn fawr oedd gwrando ar nifer o blant bach yn adrodd eu hadnodau mor hyglyw, ac mewn Cymraeg gloew safonol. Cafodd Bethesda gryn golled ar ol William George. Bu yn nodedig o ym- roddgar gyda'r Achos Mawr. Mae angeu yn gwneyd difrod mewn eg- lwysi. Gwr cyfiawn ac yn gwneuthur daioni oedd Mr. George: "Foreu Sul, fel difyr sant—yn nheml Molianai mewn nwvfiant; (Ion Hwyr y dydd ar hyfryd dant Gweai gan mewn gogoniant." Feddrod yr Eisteddfodwr-anwyl wyt Yn llety gwladgarwr; Mae enw da yma'n dwr Mwy nag arfwaith maengerfiwr." Ei symudiad ef, a'r poblogaidd Thomas Solomon Griffiths, sydd wedi gwneyd hwlch mawr yn mur Cymreig Utica. Da iawn fod dynion ieuainc o allu fel Richard G. Lloyd yn Bethesda, ac eraill yn Moriah, yn dod yn naturiol i lithro i leoedd yr hen gadfridogion a enwasom. Balch iawn genyf yw deall fod dwy eglwys Gymreig gref Utica, sef Mor- iah a Bethesda (nis gwn ddim am yr eglwys Wesleyaidd) yn dal mewn nerth a dylanwad crefyddol yn ninas brydferth Utica. Mae Moriah yn fedd- ianol ar fugail a fawr hoffir gan ei braidd, sef y Parch. D. Morgan Rich- ards, a hyderwn y gwelir Bethesda eto wedi dod i gysylltiad a gweinidog cymwys y Testament Newydd. Mae yma faes gobeithiol i borthi praidd Duw. Tua'r flwyddyn 1885, pan yr ymun- ais a'r Gymanfa, o ba un y mae eglwys Bethesda yn aelod, myfi oedd yr ieu- engaf o'r gweinidogion oeddynt tua naw mewn nifer. Yn fuan ar 01 hyn, daeth y Parch. Richard Hughes i Holland Patent, a'r Parch. T. J. Dav- ies (Sandy Creek yn awr) a ddaeth i Gapel Uchaf am dymor. Yn ddiwedd- arach, codwyd y Parch. H. R. Hughes, Plymouth, i bregethu. Erbyn heddyw nid oes ond y pedwar hyn yn aros yn ngwlad y ddaear, o'r oil o weinidogion Cymreig hen Gymanfa sir Oneida. "Mae nghyfeillion wedi myned Draw yn Iluoedd o fy mlaen Rhai fu'n teithio dyffryn Baca Gyda mi i Salem lan Yn y dyffryn tywyll, niwliog Ffydd i'r lan a'u daliodd hwy, Mae'r addewid lawn i minau Pam yr ofna f'enaid mwy."

0 DALAETH WASH. I Gan Gwilym Ddu o Went. -1 Nos Lun, Hydref 9fed, cynaliwyd cyfarfod yn yr eglwys Gymreig er dangos eu dymuniadau da ar ymadaw- iad Mr. a Mrs. John Llewelyn Jones 1 Kellog, Idaho. Yr ydym yn teimlo y bydd bwlch mawr ar eu hoi; dau wedi bod gyda'r canu cynulleidfaol am tua phedair blynedd; un yn arwain, a'r llall ar yr organ, a chyda phob rhan o waith yr eglwys hefyd; Mr. Jones yn cynorthwyo mewn cyfarfodydd llen- yddol a Mrs. Jones yn ysgrifenyddes y Ladies' Aid, ac yn un o'r blaenaf i wneyd ei rhan at les yr eglwys, Yr oedd y rhaglen fel y canlyn: Y Parch. J. Michael Hughes yn llywydd, yr hwn a wnaeth anerchiad byr; yna ton gyn- ulleidfaol; anerchiadau gan y beirdd, pryd y rhoddwyd amryw benillion gan y cadeirydd a'r brawd R. T. Roberts1 sydd bared ei awen dclifyfyr: yna can i gan W. L. Jones; adroddiad, Mrs. James Evans, a galwyd hi yr ail waith; anerchiad a chyflwyno rhodd y Ladies' Aid i'r ddau gan Mrs. Wm. Jones, yr hyn a wnaeth yn dlws ac offeithiol. Can gan Tom Evans; yna refresh- ments ar y diwedd a siglo dwylaw a'r cyfeillion, a dymuno pob Ilwyddiant iddynt. Hefyd ymadawiad y brawd Mr. Hugh J. Williams yn ol i Minneapolis, Minn. Y cyfarfyddiad cyntaf a ddaeth i'n rhan oedd yn Denver, Colo., 1886, pan gychwynwyd yr Ysgol Sul yno, ac yr oedd Mr. Williams ar daith yn pre- gethu y pryd hwnw, a chawsom y fraint o gael pregeth ganddo. Yr oedd ar y pryd ar ei ffordd I'r Mor Tawelog. Yn mhen amser, cyfarfyddasom yn y dref anwyl a phoblogaidd yn y lie y mae yn trigo yn bresenol, lie y mag- wyd mwy o gyfeillgarwch crefyddol a llenorol; efe yn un o flaenoriaid gweithgar y ddinas uchod er vs blyn- yddau. Drwg oedd genyf ei weled pan y daeth yma at ei frodyr yn edrych mor wael ei iechyd, ond da genyf ei fod wedi dod yn well i raddau, er ei fod yma yn cael pob peth er hwyluso e1 iechyd gan ei frodyr, Yolen a John; eto yr oedd y brawd yn meddwl am ei ran oreu, yr hon oedd wedi bod dan gyllell y meddygon dair gwaith, er nad oedd Mr. Williams wedi cwbl wella ar yr un pryd. "No place like home." Gwn y carem fel eglwys ei gael i aros vehwaneg yn ein plith. Cawsom trwyddo lawer o les, a go- beithio bendith trwy ei ymweliad. Gwn aeth ei ran gyda'r Ysgol Sul a chyfarfodvdd eraill yr eglwys, er yn wanaidd. ac un no-s Sabboth safodu i t'ynv a llefarodd am drysorau cyfoeth- og gras Duw a sylwadau ar grefydd ysbrydol, brofiadol ac ymarferol. Car- asai y wraig yma a minau gael mwy o'i gvfeillach. Bu yma ond un waith gyda'r brodyr yn cynal cyfarfod gweddi, a braint fawr oedd genym, nid yn unig ei weled ond ei glywed yn darllen mor effeithiol, a'i weddi daer ar ein rhan. Y mae y tri brawd yn golofnau cedyrn gyda'r achos goreu yn mhob cylch; John yn flaenor o radd dda yma, a William Yolen yn drysor- ydd ac yn un o ymddiriedolwyr yr eg- lwys, a'u holl egni er llwyddiant yr achos goreu. Y mae rhagluniaeth wedi rhoddi iddynt alluoedd a dawn siarad, a'r siarad yn naturiol; nid yn orchestol, ond fel dwfr yn rhedeg o'r itynon, nid yn cael ei dynu; hwy yn ddynion byw gwreiddiol. Yr wyf wedi adnabod y ddau frawd sydd yma er ys blynyddau bellach, yn ddynion hawdd- 2rar ac ymddiriedol fel fy adnabydd- iaeth o Hugh yn flaenorol. 'Bu Mrs. Morris, o Denver, Colo., yma ar ymweliad a'i merch a'i gwr, Mr. a Mrs. James Evans, a fu yma am rai wythnosau yn mwynhau y moddion Cymreig. Mae merch henaf Mr. a Mrs William Jones yn y Secret Heart Hos- nital, wedi bod dan gyllell y meddyg. Yr oeddynt yn arfer byw yn Union Park, y ddinas hon, ond yn awr wedi svmud i Cooly City, lie mae mam William, ac yn hen dderbynwraig o'r "Drych." Mae y ferch ar wellhad. Y mae John C. Roberts yn dal rywbeth yn debyg, ac yn mwynhau cymdeithas a'i ymwelwyr gartref ar ol dod o'r ysbyty. Cawsom dri Sabboth o bregethau dymunol, y pregethwr fel un o dan arweiniad ysbryd Duw. Mae yn fraint fawr ei glywed yn darllen, ac hyd yn nod rhoddiad y penill allan yn ei acen, yn cynwys mawredd, ac fel yn rhag- ddarparu y gynulleidfa ar gyfer y peth sydd yn canlyn. Gyda llais clir, heb, yr un don na llusg. Nid yw mewn, brys; nid yw yn wyllt. Y mae yn gartrefol hollol yn pregethu, fel un dan arweiniad Ysbryd Duw, ac yn gyd- wybodol yn gwneuthur ei ewyllys ef. Er wedi bod megys yn rhodio glyn cysgod angeu, yn clywed swn yr afon yn ei glustiau, a braidd heb ei adael gan fynych wendid, eto yr oeddem yn cydymdeimlo wrth feddwl am y cyf- yngderau yr aeth trwyddynt. yr hyn sydd yn gwneyd y llais yn effeithiol.

TEITHIO DROS Y "DRYCH." Gan Humphrey Griffith, Utica, N. Y. II. Wrth deithio yn mlaen ar hyd dinas Youngstown, daethym at lan afon y Mahoning. Dyma yr afon gododd dros ei glanau rhyw ddwy flynedd yn 01, nes gorlifo yr holl wlad o amgylch gan wneyd difrod mawr ar eiddo a bywydau. Gwelais olion y dyfroedd yn amlwg, gwelais dy a gwellt glas yn tyfu'ar ei do, a gofynais y rheswm o hyny, a dywedwyd wrthyf iddo fod o'r golwg dan y dwr. Foreu ddydd Mawrth, cyfeiriais fy nghamrau am ochr ogieddol y ddinas, ac i breswylfod Mr. a Mrs. John Davies. Bum yn aros gyda hwy am wythnos, a chefais bob croesaw ganddynt. Teulu ieuanc o Fethesda, G. C., ydynt; John yn fab i David Davies, Penybryn, a'i briod, yn ferch i Robert William Roberts, Pant Glas, Bethesda. Mae John Davies yn janitor y Pelton Flats, ac efe yw ar- weinydd y Gymdeithas Ymdrechol yn yr addoldy Cymraeg. Wrth deithio drwy ran ddwyreiniol y ddinas, daeth- ym at faen mawr, ac uwch ei ben y geiriau canlynol: "Dyma'r llecyn y cyf- arfyddodd llwyth o'r Indiaid Cochion i gynal cyngor rhyfel, wedi iddynt oreh- fygu y Cadfridog Braddock a'i filwyr, a phan yr oeddynt yn cynadledda, daeth yn ystorm fawr o fellt a tharan- au, gan hollti y gareg, a lladd amryw o'r llwyth, medd traddodiad." Symudais yn mlaen, a daethym iran arall o'r ddinas, ac yma cyfarfyddais a'r henafgwr David J. Hughes, Market St., yr hwn sydd wedi cyraedd yr oed- ran mawr o bedwar ugain a phedair. Mae Mr. Hughes yn fardd da, ac yn. derbyn y "Drych" er's dros haner cant o flynyddoedd, ac yn un o hen sefyd- lwyr Cymreig hynaf y ddinas, ac yn golofn gadarn i holl symudiadau Cym- reig. Dywedodd wrthyf ei fod yn briod er's dwy flynedd a thriugain, a da oedd genyf ei gyfarfod ef a Mrs. Hughes, a difyr oedd gwrando arno yn dweyd am yr amser pan y daeth i Youngstown. Brodor o Ferthyr .yw Mr. Hughes, os wyf yn cofio yn iawn. Cymro galluog arall a gyfarfyddais oedd y pregethwr adnabyddus Dr. H. O. Rowlands; cyfarfyddais ag ef yn nhy Joseph Aubrey, ac fe gawsom ym- gom felus. Da oedd genyf gael cyfar- fod a Mr. Aubrey; deallaf ei fod yn lien or o fri. Drwg oedd genyf ddeall fod ei briod wedi cael ei chaethiwo i'r gongl. Teulu caredig arall a gyfar- fyddais oedd Thomas D. Lewis a'i briod. Cefais groesaw mawr ganddynt yn eu cartref hardd. Brodorion o Afceraeron, sir Aberteifi, ydynt, a'i calonau yn llawn o'r tan Cymreig. Gwraig rinweddol a charedig yw Mrs. > Frank M. Edwards a'i chalon yn gwaedu dros y milwyr Cymreig. Fe dynodd ddeigryn o fy llygaid gan mor ddwys y teimlai drostynt. Dangosodd i mi ddarlun mawr o filwyr Canada, a naturiol oedd i mi golli d-eigryn, gan fod fy anwyl fab yn un o honynt sydd yn brwydro ar gyfandir Ewrop. Cyf- arfyddais hefyd a Mr. a Mrs. John B. Morgan, Hayman St. Genedigol yw Mrs. Morgan o ardal ramantus Rhiw- las, Arfon. Mae hi yn fodryb i'r bro- dyr Edward ac Owen a John O. Wil- liams, o Slatington, Pa. Cymeriad difyr arall a gyfarfyddais oedd yr henafgwr William John, un o hen arwyr y Rhyfel Cartrefol. Bu yn ymladd yn mrwydr Gettysburg, a difyr oedd gwrando arno yn dweyd yr hanes. Mae efe yn genedlaetholwr Cymreig, ac yn Uawdrwm ar y Cymry Seisnig sydd yn gwthio ein hiaith allan o'r addoldal, a gresyn meddwl fod yr hen iaith yn prysur ddiflanu o'r capelau Cymreig. Nid oes yn Youngstown ond un achos Cymreig, ac yr oedd fy nghalon yn gwaedu wrth feddwl am hyny, a gwrando ar deimlad yr hen bobl, a'r golled maent yn gael o her- wydd hyn. Tra yma, cefais y fraint o wrando ar y gweinidog ieuanc, y Parch. Joseph L. Lloyd; gweinidog gyda y Bedyddwyr yw efe, a mab i'r diweddar Barch. J. T. Lloyd a Mrs. Lloyd, Youngstown, a hi yn chwaer 1 Morris Roberts, Cwmdyli, West Paw- let. Da oedd genyf cael cyfarfod a'r teulu caredig hwn, a deall fod y gwein- idog ieuanc yn boblogaidd ac yn gym- eradwy yn ei eglwys. Traddododd bre- geth Seisnig ragorol ar "Filwriaeth." Arall o wyr y pwlpud y ces y fraint o wrando arno oedd y Parch. Hugh C. Griffith, y cenadwr gyda y Methodist- iaid Calfinaidd yn Youngstown ar hyn o bryd. Deallaf fod Mr. Griffith yn gwneyd gwaith rhagorol yn y cyfeir- iad yma, a difyr oedd gwrando arno yn adrodd hanes ei daith i'r Gymanfa a gynaliwyd yn Lake Crystal, a'r der- byniad cynes a gawsant yno. Cefais y pleser o fod yn yr un dosbarth a Mr. Griffith foreu ddydd Sul, y 17eg, ao hefyd ei briod, Mrs. Griffith. Deallaf ei bod hi yn ferch i Mr. Thorman, gynt o Lanberis, a'r Parch. H. C. Griffith, yntau yn enedigol o Llangristiolus, Mon. Cymro arall y cefais y fraint o gyf- arfod ag ef oedd y meddyg esgyrn enwog, John D. Rees; mae efe yn byw mewn palasdy hardd ar Park Ave. Tra yma, gwelais rhywbeth tebyg i wyrth; gwelais ddynes ieuanc yn dod i fewn i'r meddygdy wrth el baglau yn cael ei chynorthwyo gan ddyn ieu- anc, a daeth y meddyg enwog ati, gan ofyn mai hi oedd hon a hon, "le," meddai, ac mewn ychydig fynydau yr oedd o dan y driniaeth, ac ychydig yn ddiweddarach, er mawr syndod 1 mi, fe'i gwelwn yn cerdded wedi cael el llwyr wella. Cymro o Rhymni yw y meddyg enwog. Mae yn athraw ffydd- ion yn yr Ysgol Sul yn Elm St. Da oedd genyf gael cyfarfod a'i fab-yn- nghyfraith, Dr. Bryn; Cymro o Rhym- ni yw yntau. Cyfarfyddais hefyd a chyfaill Index, sef Edward Edwards, Fruit St. Cymro dyddan yw Mr. Edwards. Un arall o dderbynwyr y "Drych" a gyfarfyddaia oedd W. Joseph, Cymro galiuog, ac yn draddodwr da ar wahanol bynciau. Gwelais hefyd D. O. Evans, y gwerth- wr cerddoriaeth enwog. Deallaf fod Mr. Evans yn organydd yn un o eg- lwysi mwyaf y ddinas. Mae yn gerdd- or o fri, ac yn adnabyddus i holl gerdd- orion y wlad, am ei fod yn cario yn mlaen fasnach eang yn myd y gan. Bum yn ei gwmni difyr am tuag awr a haner yn ei breswylfod hardd ar East Chalmers St.

bawb, a phe mai efe fuasai gwrth- ymgeisydd Wilson, gallasai y cyfryw a syniad fod Wilson wedi bod yn rhy amyneddgar gyda Germani bleidleisio iddo ef, a bod yn gyson. Dystaw iawn ydyw Hughes wedi bod-yn nglyn a Gerinani, ond y mae wedi gweled yIll dda ddweyd ei farn am Brydain yn ar- chwilio y llythyrau a yrir o America i Ewrop. Byddai gorchfygiad Wilson yn y cyfwng hwn "yn warth i'r wlad hon, am y dangosai fod gan estroniaid allu i gosbi ein Harlywydd am ddal i fyny Americaniaeth. Beiir Wilson am ei bolisi yn Mexico. Gwyr y cyfarwydd mai gwaith digalon ydyw ymwneyd a chenedl fel y Mexi- caniaid. Pwy atolwg, a waeddai uchaf i'r wlad hon fynd i ryfel a Mexico. Onid cribddeilwyr a gawsant ffafrau gan boliticwyr llygredig Mexico yn y gorphenol, ac yn awr, pan y mae gobaith eu helw yn berygl o ddiflanu, hawliant i'r wlad hon anfon byddin i Mexico i amddiffyn yr eiddo a gawsant drwy lwgrwobrwyaeth gan Diaz, ac eraill o boliticwyr Mexico. Condemnir Wilson am na fuasai wedi cydnabod yr adyn Ilofruddiog Huerta yn Arlywydd y wlad annedwydd hono. Trwy wrth- od ei gydnabod, dangosodd Wilson ei fod yn dirmygu un a ymgododd i'r swydd drwy fradwriaeth a llofrudd- iaeth. Dylai y Blaenfynedwyr, yn anad neb, bleidleisio i Wilson. Y mae yr un fintai o'r tu ol i Hughes y tro hwn agi ydoedd o blaid Taft yn 1912. Wele enwau rhai o bleidwyr Hughes— Barnes, Penrose, Smoot, ac eraill o'r un naturiaeth. Fe ddadgan Proff. Eliott, Harvard, fod Wilson yn un o Arlywyddion goreu a welodd ein gwlad, a chefnogir ef hefyd gan Thomas Edison, y dyfeisydd enwog, dau Werinwr ydyw y gwyr a enwyd, ac nid ydynt yn ysgrifenu o safle plaid. Veithiau, dywedir y dylem ni fel cenedl bledleisio i Hughes am ei fod yn Gymro. Wrth gwrs, prin y mae peth o'r fath yn werth sylw. Nid ydyw y ffaith ei fod yn fab i Gymro yn unrhyw gymwysder nac annghymwys- der ynddo i lenwi y swydd o Arlywydd. Os nad ydym fel cenedl yn ddigon o Americaniaid i bleidleisio i ddyn ar sail teilyngdod personol, nid ydym eto wedi dysgu gwersi elfenol dinasydd- iaeth dda. Apel at ragfarn yn unig ydyw pwysleisio y ffaith ei fod yn Gymro, ac nid oes ond ffyliaid a wren- dy arni. Nid ydym nemawr gwell na'r Germaniaid os y llusgwn genedl ac iaith i wleidyddiaeth ein gwlad fab- wysiedig. Gyda Haw, y mae y modd yr ymffrostia ami un o honom pan gyr- aedtla Cymro enwogrwydd yn sarhad ar y genedl, er mai nid hyny a fwr- iedir. Ymffrostir y gall y Cymro wneyd gystal ag unrhyw un o genedl arall. Dylid cymeryd yn ganiataol ein bod yn gydradd ag eraill, ond y mae ymffrcstio pan gyflawna Cymro ryw- beth eithriadol yn rhagdybio na ddys- gwylid hyny oddiwrtho. Dangcswn hunanbarch ac annibyniaeth yn yr ar- gyfwng drwy bleidleisio dros un a gadwodd heddwch yn y tir, ac anrhyd- edd yn y Ty Gwyn.