Y Tyst Cymreig

[■ c 3STEW TREDEGAR. yr Arm"K^AS6LU'—r y ^ed °'r niis hwn, cynhaliodd ychvrT 1 ynwyr gyfarfod neillduol i'r dyben o dynu gjmt ° r ^en i lawr. Yr oedd Mr Farr, Ca-wo-0 ^^stralia, yn gwasanaethu ar yr achlysur. ei:Syi0Dl bregcthau grymus ac adeiladol. Yr oedd Cas4iTi U yn §'afael J'11 J gynulleidfa. Cafwyd aeth au da Pan yr ystyriom ansawdd y gymydog- I)' iilr, -os Lun, y 6ed o'r mis hwn, yr oedd *Wlf traddodi darlith ar y testyn Deng- yrn ^^tralia.' Yr oedd y ddarlith hon yn ddyddia Ilad yw Mr. Farr wedi treulio ei yr- oedd f-'hw-cdl, ond i'r gwrthwyneb yn hollol, sydd vn ai'ddang'os llafur caled, ei fod yn ddyn iant idclo Sylw^1 bob 0 •werth. Llwydd- ei Argl^™^1' Hawer o ddaioni yn ng-winllan TeIlyitodod.—Ar y lOfed o'r mis hwn, i'i< XX 1 odd cy?nlleidfa luosog- yn y British School, Ym e? °- ST"-na^)0d Mr. Thomson, yr atliraw, ar Ylllad-,twiacl, am el ffyeldlondeb diflino gyda'i ei 0i ma?-/n fawr i'r gymydogaeth hon !'a? n1ld oeddem vn foddlon ei ollwng-heb a^ t/n ein teimladau tuag ato. Anrheg- ■Blbl ardderchog. Aed rliagddo yn mhob a dfJ°m; a rhagluniaeth fawr a arweinio gen gweithgar i nina11 yma eto. ANGrUOL.-Al, y ^fed 0'1' in is hwn, cyf- ?aiQ-\vai t)achgenyn tua chwe mlwydd oed, a Wll y xTan8'cliol trwy syrthio o dan y truck wrth Mab ydoedd i Thomas ac Elizabeth xi'o -.y^^ysyfnwch. Y mae hyn yn uchel JPiog. rhieni fod yn rhy ofalus am eu plant.—

J) RIIYDCYMERAU. )?>1UlaU\v!^iWU dydd Linn, y chweched o'r mis hwn, I llr'hod TYfarfod Llenyddol a Cherddorol yn y ^lod yn (jei| Llawenydd genyf allu dywedyd, os oes P'r y lie ],ng' rai am eu g°rchestion, fod ardal- afl"ir erVnJ1 y11 liaeddu canmoliaeth uchel am eu Ar ol ?n y cyffrfod. ^odedj^jA10!1 °'r gloch yn y prydnawn, (sef yr amser a1_n' aetnom i mewn i'r addoldy. Yr oedd I^'y3' lien 8^rl°l arno yn edrych, a hwythau y V^iadaetbt. ^J8' I31'011 ag ymddrysu rhag ofn V lllaii -p. e^aied; a r cerddorion yn barod ihwylio II S^°lfei'sh ^rllenodd a gweddiodd Mr Jonah Evans ha^ydd a Llansawel, yr hwn a etholwyd yn ,M liln, %d ar y dechreu araeth fer a phwr- y ganddo, ac anerchiadau gan amryw cK^ddwr Wyd ton ar >'r harmonium gan Glan tS^adan 1 amryw adroddiadau, dadleuon, a ^lnlad yn hynod o felus a bywiog, nes creu b, b?f' c-SoS yil^h0b Un 01' 8'wyd^°doiion. Yn t^iadaet},^ y^ywydd ar ei draed i ddarllen ■tha^c] rV p- Jones, B.A., Caerfyrddin, ar y buddioldeb o wneyd iawn ddefnydd o amser.' Yr oedd pampyn cystaellu arno, a'r goreu oedd Gwilym Clydach, Gwernogle, ar ail orou Jacky bach y Gweydd. Cystadleuaeth y don gorawl I Stamford,' oedd nesaf, ac un cor ddaeth yn mlaen, sef Rhydcymerau, a chawsant y wobr. Beirniad y gerddoriaeth oedd Glan Melinddwr, Llansawel. Cafwyd amryw ddadleuon ac adroddiadau ereill yn ystod yr amser, pa rai oeddynt yn arddangos fod diwydrwydd mawr wedi bod yn nglyn a'r llafur i'w dysgu. Hefyd, cafwyd amryw alawon swynol dros ben gan yr harmonium, a'r gwyr wrth gerdd y lleyn ystod y cyfarfod. Yna cafwyd beirniadaeth Glan Melinddwr ar y pennillion i I Ddiwyclrwydd.' Der- byniodd bump o gyfansoddiadau, ac wedi eu pwyso, cyfansoddiad Gwilym Clydach oedd drymaf, a chaf- odd y dorch; a 'Gwraig y diwyd' yn ail oreu. Erbyn hyn yr oedd y nos yn dechreu taenu ei mantell dros ein daear, a ninnau wedi cael ein llwyr foddloni. Wrth fyned allan adroddodd Gwilym Clydach y ddan englyn canlynol:— I'r Llywydcl- 3Iwyn yw y gwr, goron—i Wulhi, Ar ddelw wir ffyddlon; Avweinydd a Llywydd lion,— Daw a rhwydd ymadroddion. I Glan Melinddwr,— I fri neidia i f eirniadaeth—a gwir Gyfrana ddysgeidiaeth; Da yma,—bywyd a maeth, Hael noddwr i lenyddiaetli. Nid gormod yw dy wedyd am y cyfarfod bychan hWll, iddo droi allan o'i ddechreu hyd ei ddiwedd yn hynoel brydferth a moesol, ac yr oedd pob un yn edrych ag agwedd boddlonrwydd arno. Nid yn unig bobl ddysg-edig a dynion ca,nol oed oedd yn dang-os eu llafur, ond plant bychain heb fod latlien o hyd, amryw o honynt, pa rai oeddynt yn goron o anrhyd- edd i'r ardal am eu hyawdledd a'u doniau medrus wrth ganu ac adrodd. Diameu genyf na chafodd un dewin o ddealldwr- iaeth fyned oddi yno heb ei lwyr foddloni. A'm dymuniad yw, ar i gyfarfod o'r un natur etto yn fuan i wawrio yn Rhydcymerau. Bydd wych adarllenydcl, Gwernogle. SILIN GIVYLLT.

SIR GAERFYRDDIN. C!!ili'.lfehiolal'th y Sir.—Nid ydym yn hysbysu yn awdurdodol y bydd i'r Tori bychan D. Jones roddi ei swydd seneddol i fyny ond dywedir yngyffrcdin fod ei iechyd wedi g-waethygu cymmaint fel ag y bydcl o dan orfodaeth o'i rhoddi i fyny. Y maerlmi newyddiaduron Toriaidcl y dref yn ymddangos mew n galar mawr ar ei ol. Cant golled yn dcliammhen. Er na fedrai siarad rhyw lawer ar eu rhan, etto trwy y cwbl yr oedd yn gyfaill mynwesol, caredig, a gwresog. Gobeithio y dychwel y Tory bychan i' w balasdy Pantglas, gan roddi ei swydd i fyny, or mwyn ei iechyd a gwanhad i Doriaeth. Yn ol dim ydym yn ddeall, y mae Mr Pugh yn foddlon etto i ymgymmeryd a'i swycld os byddir yn ymofyn; ond yr ydym yn llwyr gredu y gwrthwynebir ef. Nid yw y eovrne dclarfli iddo ef ymgymmeryd yn y Ty yn boddloni y Toriaid na'r Rhyddfrydwyr. Trwy geisio boddloni y ddwry ochr yn iaetli-LL boddloni un, a thrwy hyny colli ei ddylanwad fel aelod poblogaidd. 0 dan yr aing-ylchiadau hyn, y mae y sir o clan rwyin edigdeth o chwilio am swydd-ymgeis"wyr ereill. Bu- wyd yn disgwyl y buasai Viscount Emlyn yn dyfod allan, ond nis gellir dyweycl yn bresennol beth ydyw bAvriadau ei arglwyddiaeth. Dywedir yn gadarn- haol y bydd i Puxloy gynnyg ei hun. Dywedir hefyd y bydd ei anerchiadau allan yn ddioed. Siav- ada newyddiaduron Toriaidd y dref yn hynod uchel am hwn fel dyn o alluoedd, dysg, anrhydedd, a chyfooth. yr wythnos ddiweddaf, boddodd bach- g'enyn bychan o'r dref hon yn yr afon Towy tra yn ymolchi. Dyclwelwyd rheithfarn o 'Foddiad dam- wciniol tra yn ymolclii.' LLANDDAROG. Dmmvain Dost.—Yr- wythnos ddiwedda-f, Synhal-" iwyd trengboliad ar gorph Biidged Davies, gwraig George Davies, Llanarthney, yr hon a gafwyd wedi bocldi mown llyn bychan ger Haw Micldleton Hall. Yr oeddid wedi canfod er's peth amser fod rhywbctli yn ansefydlog ar ei meddivl. Rheithfarn—'Huan- laddiad tra mewn pang o feddwl egwan.' Jlarwolaeih Ddisgnwiivth.-—Boreu Sabbath cliwedd- af, bu farw yn bur ddisymmwth Mr John Morgan, Glanrhynis, plwyf Llanddarog, yn 61 oed. Ym- cldengys ei fod yn y farclmad y Sadwrn cyn hyny mewn perffaith iechycl. Boreu Sabbath, o. ddeutu naw o'r gloch, gofynodd am lymaid o laeth,' yr hyn a gafodd. Y Il mhen ychydig amser wedy'ix, aeth plentyn bach ei wyr i edrych am dano yn y gwely, a chafodd ef wedi nmnv. Yr oedd yn dad i'r meddyg galluog Mr Morgans, Llanddarog. LTAXFYNYDD. Cynhaliwyd fFair Gwyl Ifan yn y lie uchod y 6ed :O,r mis hwn. Yr oedd yu ffair bur fawr. Yr oedd yno lawer o ddynion o bob math, a phawb fel pe bu- asai yn gofaltx am. ei fusnes ei hun. Yr oedd rhai llangciau ar y spree,' ac yn tretio eu cariadau, ac yn clragio eu gilydd ar hyd y ffair, ac yn gwaeddi allan, Crogi cost lie bo cariad.' Clyweom. fod rliai wedi tori eu bysedd, ereill eu cliistiau, nes oeddynt yn ed- rych fel mwnciod; wrth ymlactd dros eu cariadau. Gv/elsom fachgenyn a merch ieuanc yn edrych allan trwy ffenestr ty tafarn, a thystiairhywun o'r tu allan mai mwnciod heb g-ynffonau oeddynt. Hefyd, gwelsom Avragedd a phlant yn gyru eu gwyr adref fel y g, yrir yr anifail ar ol adeg ei werthiad yn y ffair. A fedr gwahanol enwadau y lie ddim cynllunio rhyw- beth er mwyh attal y gwagedd: blynyadol hwn P Beth wnaeth John Elias i ffair gwageeld Rhuddlan ? a Whitfield i ffair Sabbothol Mooriield, Llundain ;■ Onid gweithio fel dynion ?■—Crwydrjit.

CLARACH A FORTH. UKDDIAJ>Dydd MawrthJ Gorph. 7ed, cynaliwyd cyfarfod tirddiad Mr. W. Williams, o. goleg- Caei-7 fyi-ddin, yn Clarach a Borth. BORTIT. Am 2, declireuodd Jones, Abergwaun; a phregeth- odd Davies, Abergele, yn Sa,esonaeg, a Jones, Aber- gwili, yn Gymraeg. Am 6, dechreuodd Evaxxs, Bir- mingham; a phregethodd: Professor Morgan, Caer- fyrddin, a Hwfa Mon, Llundain. Yr oedd y cynull- iadau yn lluosogs y gwrandawiad yn astud, ac ar- ddeliad ar y weinidogaetli. Fel ymwelydd. a'r lie, edmygwn y epredi, w cld a'r sirioldeb a amlygwyd ,r y ar yr amgylehiad, gail bawb yn Borth. CLARACH. Dydd Mawrth, am 6, dechreuodd Griffiths, Aber- tawe; pregethodd Thomas, Bwlchnewydd, a Davies, Abergele. Dycld Mercher, am 9, dechreuodd Thomas, Towyn; pregethodd Evans, Aberaeron, ar 'natur eglwys.' Holwycl y g'ofyniadau gan Davies, Aber- gele. Dyrchafwyd yr urddweddi gan Saunders, Aberystwyth. Pregethodd Professor Morgan, i'r eglwys, a Hwfa Mon, i'r eglwysi. Am 2, dechreu- odd Foulkes, Tyddewi; pregethodd Evans, Birming- ham, a Thomas, Towyn. Am 6, dechreuodd Rees, Talybont; pregethodd Jones, Abergwaun, a Hwfa Mon. Yr oedd, capel Clarach yn orlawn o wranda- wyi", a'r pregethwyr oil yn eu hwyliau goreu. Yr oedd yn un o'r ordinations goreu y bum ynddo erioed. Yr oedd yn g'alondid i'r gweinidog ieuangc weled o 20 i 30 o weinidogion yn bresenol. Dymuniad ein calon yw fod bendith y ncfoedd ar yr undeb.—Ym- welwr.

TRICHRYG, CEREDIGION. CYFABFOD GWEDDI MAWR,—Ar y 3ydd o'r mis hwn, cynhaliwyd cyfarfod gweddi blynyddol ar ael y bryn uchod, yn yr awyr agored; mae y cyfarfod wedi ei sefydlu erys iiaw mlyliedd, ynnghanol gwres y diwygiacl; yr oedd y blynyddau cyntaf bron mcr Iluosog- a sasiwn Llangeitho, ond nid ydyw yn bre- senol agos mor lluosog, er fod yma gauoedd- lawer o bobl eleni. Efallai nad anerbyniol gan rai o ddar- llenwyr lluosog y TYST fyddai cael ychydig o'i hanes. Cyrhaeddais i'r lie yn nghwmni dau gyfaill i mi, erbyn cyfarfod deg o'r gloch, gwelais fod dyn tua chymdogaeth y triugain oed yn anerch yr Orsedd, yr oedd yn bur gyfarwydd yn ei Feibl, ac heb fawr o bryder arno i sefyll uwch ben tyrfa o bobl-clisgwyl ei amen ychydig yn gynt. Ar ei ol yr oedd dyn y arall, llai o dduwinydd, ond yn gallu trefnu ei fater yn lied dda. Wedi hyny aeth i'r stage un o ymddan- g'osiad gwell na chyfFredin, tua chanol oed,—syml, ac i bwrpas, a thaer mewn gweddi. Yn nesaf, aeth i fynu un cyffredin ei wisg-, a'r olwg arno yn barod i waith,—un o'r hen style, siarad mwy a'r bobl nag a Duw, euro yn ddidrugaredd ar bregethwyr oedd heb fod yn y cyfarfod, a'r rhai oedcl yn erbyn y cyfarfod; efe ydyw Shencyn Penhydd yr oes hon; felly terfyn- wyd cyfarfod deg o'r gloch. Am ddau o'r gloch, adrocldwyd penod gan ferehed ieuapc, a gweclcliodd dyn ieuanc, parod i ddechreu pregethu mae'n debyg, call a svlweddol, wedi darllen corph o dduwinyddiaeth yn fanwl, yr oedd wedi blino amynedd ei wrandawyr cyn iddo orphen,—er ei fod yn dda, yn llawer rhy faith. Yn nesaf aeth i fynu hen wr tlawel yr olwg arno, dywedodd nad oedd ef yn teimlo yn hwylus i w* cddio, ond y byddai iddo ddarllen o'i lyfr am bethau mawrion oedd wecli cymeryd lie ar benau mynyddoedd cyn hyn. Ar ei ol gwelais hen wr yn dringo i fynu; y pren Almon yn ei lawn flodau, y war yn crymu tua'r bedd, teimlo ychydig yn ofnus pan yn galw ar ei Dduw, cadw yn ag-os i lan yr lorddonen o ddechreu i ddiwedd ei weddi; nid aeth o olwg yr afon nes cyraedd ei amen. Yn nesaf, hen wr arall bron yr un oedran, llawn bywyd. Am bump o'r gloch, declireuwyd gan frawd tua chanol oed, trwy ddarllen y rhan flaenaf o'r Salm fawr, a gweddiodd yn gall a chynnwysfawr, heb fawr o ysbryd a bywyd yr hen ddiwygiad. Ar ei ol, dyn bron yr un oedran heb fod yn mhell iawn o'r un yspryd; dim yn neillduol ynddo y tro hwn. Yn nesaf ato ef un ychydig flynyddau yn hynach o ran oedran, ac efallai yn fwy cyfarwycld a Gorscdd Gras, eto nid rhyw lawer mwy o yspryd oedd yn ei fedd- ianu na'i flaenoriaid. Y diweddaf oedd hen WT— gweddiwr dwys, taer,—ei sylwadau pi bur daraw- iadol,—yn adnabod dymuniad ei wrandawyr yn lied dda, sef am gael gollyngclod, nid pell ydoedd o ran ei hycl i ivedcli'r publican; yna terfynodcl y cyfarfod. Dylaswn ddyweyd hefyd, fod yno bedwar neu bump o bregethwyr, yn anerch y cyfarfod, rhwng pob dau yn gweddio. Yr oedd yno yn bresenol ddieithryii o bregethwr, a doctor mae'n debyg; bu yn anerch y cyfarfodydd dau a chwech; bu yn dra hwylus am ddau. Hefyd yr oedd dyn o Taliesyn yn llywyddu y cyfarfod, dyn o fedr a gallu yn taro chwaeth y cyfarfod i'r fodfeclcl.' -Golwúydrl Triehryg.

BANGOR. Y DDAU DY 0 BAETASCHTN'T. Dywedais yn fy llythyr o'r blaen fod gahvad ddi- symwth wedi eihanfon ataf fL i'r Hows of Lords i'm cyrchu i'r Hows of Commons, cyn i'w harglwyddi lwyr orphen y ddacll ynghylcli cyssondeb llythyr Mr Morgan RicharcTs yn y Mereri, a llythyr eich golieb- ydd yn y TYST. Ac os oedd y ddacll yn frwd yn y Ty uchaf,' yr oedd hi'n saith frytach (nid bryntaeh, fely gwnaothoch chwi i'ch gohebydd ddywedyd) yn y Ty isaf.' Nid oedd dim model myned ym mlaen yma'n llwyddianus heb gael eich gohebydd ger bron. Gofynwyd pa foda yr oedd efe yn cyssoni'r ddwy ohebiaeth. Rhoddodd yntau yr un c-glurhad iddynt bron yn y ty yma ag a roddasai yn y Ty uehaf; a chyn iddo ond prin eistedd i lawr, neidiodd brawd arall ar ei draccl, a'i lygaid fel filam dan, a'i ddwrn yugheuad, a gofynodd i'r gohebydd a oedd efe'n credu yr ymadrodd canlynol o eiddo Morgrug- yn:—' Mi a wn fod pob plaid—y Liberals a'r Con- serfates—yn ymladcl yn galed yn y lecsiwns, ond cyn gynted ag yr ant heibio byddwn yn eithaf ffrindiau drachefn; ac yr wyf yn rliydd i g-yfFetsu 11a wybumi orioecl am amgylchiacl y clioddefodd foter oddi wrtho o blegid iddo fotio dros yr ymgeisj^dd yma neu'r ymgeisydd acw.' I A ydych yn credu hynyna ?' eb efe. 'Bob medd y gohebydd. A wyddoch eJivi ddim." am un amgylehiad y di- oddefodd foter oddi wrtho o blegid iddo fotio yn groes i Lord Penrhyn a'i stiwardiaid F eb yntau. 'Dim ond amgylehiad Edward Ellis,' medd y goheb- ydd; ond gyda golwg ar hwnw; ouid oes gan Lord Penrhyn gystal hawl i newid ci garjnndcr, ag sy genych chwithau i newid eich erydd neu'eh teiliwr 'Nid hawl yw'r pwngc yrwaii,' medd yntau ond bod lliaws wedi dioddef yn elncerw liefyd, o blegid fotio yn groes i feddwl ei arglwyddiaeth. Dyna' E. Ellis yn un esampl alarus. Un arall oedd John Williams, Coits and Horsus. Yr oedd hwnw yn gyru bws y Penhyn Arms oddi yno i'r stesion er ys blynyddau. Bu farw'r hen esgob Bethel, ar fin lec- siwn rhwng BWÿla Huws a Wynn. J. W. oedd i ddreino'r Hers o'r Penrhyn Arms i bias yr esgob,: ac oddi yno efo'r corph i Landegai. Yr oedd yr hen wrwedi ymwisgo yn ei ddillacl goreu i g-yfla-id'r job; ond cyn iddo gychyn o'r Penrhyn Arms efo'r Hers, gahvodd y gwr ef o'r neilldu, a g-ofynodd i YU bwy yr oedd am roi ei fot. I I Mr B. Hmw,' rnedd yntau. Wei, i Wynn y mae Cyruol Pennant yn dewis i bawb roi ei fot,' medd y llall; ac os na fot- iwch chwithau dros Mr Y7"ynn, ni fedraf fi ddim gadael i chwi yru'r Hers heddyw, na gyru'r bws'i'r stesion byth ohwaneg 'O'r gore LL "n-ied(I yr hen goitsman: I Mr B. Huws yr wyf fi wedi ad daw fy fot, ac efe a'i eaiff, pe bawn i byth hob dwllu drws eich stabal mwyach!' Ac aeth adref ae ni chafodd o byth wedyn gymmaint ag un job o'r Penrhyn Arms A dyma i chwi stori arall, ddigrifach fyth —Tua dwy neu dair blynedd yn ol, daeth Mr Bwcla Huws yn mlaen drachefn dros y buros yma: gofyn- odd gwr y Penrhyn Arms ei hun, y tro hwn i'r stiwart, fwy nag unwaith, a oedd y Cyrnol Pennant am ym- yryd yn ylecsiwn. Dywedodd y stiwart na chlyw- odd efe un gair. 1 Os felly,' medd y llall, mi f'otia i dros Mr B. Huws:' felly 'y gwnaeth; ac aeth i Gaernarfon i'w gynnyg. Yr oedd y Cyrnol wedi or- dro ceffylau a choitsus 1 w gyrehu ef a'r teulu adref; ,3,r ond pan glywodcl am y fotio, a'r eynnyg yma, anfon- odd i'r Hotel na byddai arno ef eisiau na cheffyl na choits oddi yno mwyach, ac anfonodd i'r Hotel arall am danynt. Clywais i hyn ddychryn mwy ar yr Hotel man, nag a ddychrynodd ef ar ei hen goits- man, J. Williams. Clywais hefyd i stesioner. mawr yii y (Idinas, I ddioddef am fotio dros Bwcla Huws yr un amser, trwy golli cwsmcriaeth ei arglwydd- iaeth dros enycl o amser. < Dioddef," wir y mae holl ddeiliaid a gweith- wyr ei arglwyddiaeth, a fyddont groes idclo cf gyda golwg ar wladyddiaeth, addysg, neu grefydd, yn gorfod dioddef o her-wydd hyny, i raddau mwy neu lai. Dyna'r Batus, er esampl, yn y ddinas hon, nid yn unig wedi cael eu nacau ganddo yn ddir- mygus o le i fildio capel arno ond wedi iddynt gael lie gan un arall, dyna yntau, megis o bryfoc noeth arnynt, yn bildio clamp o nasiwnal scwl anferth ei maint, o fewn lied y Ion i wyneb y capel, mor agos ag y medrai ato, heb achos yn y byd ond i fod yn niwsans i'r capel! Hefyd, dyna fo wedi nacau'n glir a rhoi lie i'r Annibynwyr i fildio capel o fath yn y byd yn Nhre Garth; ac y maent heb le'n y byd i addoli yno o'r achos, hyd y dydd hwn! Y mae'r Les a roddodd yr Hen Bennant o'i flaen ef i'r Meth- odistiaid Calfinaidd ar gapel Pen y Groes, Llandegai, Avedi dod i ben; ac y mae arnynt eisiau helaethu'r capel, gan roi 500p. o gost arno ond yr holl ateb a gafodd pob depiwtasiwn ar yr achos at ei arglwydd- iaeth a'i stiwart oeclcl-" TVe don't mind in your chapels Felly y maent yn gorfod cymryd y capel yrwan o flwyddyn i flwyddyn; ac nid oes ganddynt ddim sienvydd na bydd yn cael ei droi 'r flwyddyn nesaf yn ysgubor, ystabal, neu feudy! Hefyd, y mae llawer o honoch, os nad pawb, yn gwybod am 1Vm. Parri y Bytsier oedd yn byw gynt yn y ty lie y mae'r Parch. Samuel Roberts ynddo yn awr. Yr oedd o'n dal y cae sydd o'r tu cefn i'r ty ac yr oedd yn suppleio Castell y Penrhyn bob amser a chymmaint o gig ag a lyngcid yno ac nid ych- ydig oedd hyny. Yr oedd William Parry yn Feth- odist cydwybodol. Un flwyddyn, rhoddodd fenthvg ei gae i'r Methodistiaid i gynnal eu sassiwn flyn- yddol neu chwarterol, "tae fater am hyny." Y canlyniad fu, iddo gael notis to cwit cyn gynted ag y gallwyd ei rhoddi iddo ar ol v sassiwn. ac ni chaf- odd byth anfon cymmaint a choes llo i Gastell y Penrhyn mwyach Y diwedd fu i William Parri, druan, wedi colli ei dy a'i gwsmeriaeth o achos gwneud cymmwynas cyfreithlawn i'w frodyr cref- yddol, orfod gwerthu'r cyfan oedd ganddo, a ffoi i'r America er niAvpi cael nrwynhau rhyddid g-wrladol a chrefyddol. Yr un fath ydi o 'n union eto gyda golwg ar addysg: dyna fo wedi nacau 'n glir a gosod un math o le i bobol Bethesda i fildio Ysg-oldy Brytanaidd. Os na, foddlonant i'w plant ddysgu pob sothach yn y Nasiwnal Scwl, rhaid iddynt eu gyru i eigion y mynydd, gryn ddwy filltir o'r pentref, lie y mae Britis Scwl ar dir boneddwr arall! Mewn gwirion- edd, ni ddywodwyd dim gwell gwir er a/mser Moses, nag a ddywedodd y Dr. Rees yn yr Amphithiatar yn Nerpwl, fod yr arglwydd hwn yn arglwyddiaethu ar l'eddyliau a chydwybodau yr holl boblogaeth, braidd ac yr wyf fi 'n rhyfeddu at hacrllugrwydd digywilydd y rhai sy'n beiddio gwadu hyny, yn wyneb y fath ffeithiau a.nhyblyg sy 'n liysbys i holl drigolion y gororau hyn. Y peth a ddylai yr holl wlad wneuthur, yn wyneb y fath gulni Toriaidd ac eglwysig ydyw, gyru Petisiwns i Barlament Llun- dain, yn cldiorphwys, nes cael deddf seneddol i orfodi perchenogion tiroedd i osod lie i fildio capeli ac ys- golion, fel y gorfodir hwy i osod Ile i Relwes canys y mae y fath Doriaeth bendew a hyn yn niwsans i gymdeithas, ac yn atalfa i grefydd, addysg, a gwar- eiddiad yr holl genedl. Yr wyf yn gobeithio yr eilia'r Dr. Rees y cynnyg yma, mewn llythyr Sasnag mawr at Gladstone; ac yna fe fydd rhyw obaith i drigolion gorthymedig Bangor a Llandegai i gael capeli ac ysgolion rhydd, yn lie gorfod myned i'r Eglwysydd oerion a defodlyd, a gyru eu plant i'r ysgolion nasiwnalaidd culion a diwerth, i grebachu a llygrn. eu meddyliau I 'Yr wyf yn camnol y chwarelwyr a Avrthodasant seinio yr Anerch sebonllyd o gydymdeimlad a'r arglwydd" hwn pi wyneb "ymosodiad y Dr. Rees arno," yr aeth y persoliiaicl drAvy'r chwarel, o bongc i bongc, i geisio eu henwau ati. Yr oedd. yr ateb a roddodd Uawer iddynt yn deilwng o ddynion sef, pe buasai yr ymosodiad arno fel meistr gwaith, y buasai yr amgylehiad yn wahanol; ond gan mai ymosodiad arno fel politisian ydoedd, nad oeddynt hwy yn gofalu am gydsynio a chais y personiaid yn a peth hyn. Da iawn chwarehvyr! ymddygasoch w unwaith eto, fel dynion megis ag y gAvnaethoch yn y streic fawr, dan arAveiniad yr enwog Robert Parri. Gresyn oedcl i fygythion eich "meistr gwaith," yn y pamphlet hwnw, hvyddo i'ch rliAvystrp i sefydlu Cymdeithas Amdcliffynol." Can' r Chwarel," wir I na neutha fo byth! Pwy yn ei gof a gauai siop yn dwyn deng- mil o bunnau yr wythnos o broffit g-lan iddo, am fod y cownter-jumpers eisio cpndeitlias amddiffynol er sicrliau 4 punt y mis o gyflog ar eu bwyd cu hunain; Lol i gyd Yr oedd y brawd yma yn siarad mor frwd a di baid, fel y bu raid i bawb roi'r cardiau i gadw.— Glustfeiniwr.

DOLGELLAU. Nos FaAvrth, y 7fed o'r mis hwn, cynhaliwycl cyngherdd yn Neuadd y Dref gan yr enwog Llew Llwyvo, yn cael ei gynnorthwyo Ap Madog o'r De- heudir, Miss Clifford o gynglierddau Liverpool, a Mr J. E. DaATies, telynwr. Canodd y LleAv yn rha- gorol, ond rhaid iddo, er gystal ydyw, fod ar ei wyl- iadAvriaeth, onicle fe cldaw Ap Madog gystal ag yn- tau. Llwyddodd y Llew i gael cantores first rate gfydag- ef y tro presennol, a llang-c ieuangc o delynwr medrus iawn. Canodd yr oil o honynt yn rhagorol, a chaAvsant gymmoradwyaerh. maw. Y mae'r Llew yn hpiod boblogaidd drwy Gymru oil, ac nid yAV yn llai felly yn yr ardal hon; a cliam- mheu genym os a, fel y mae yn bwiiadu, i wlad y Gorllewin, na bydd yn llai poblogoidd yno ychwaith. Dymunem iddo bob llwyddiant a phob rhwyddineb i gyrhaecld yn daiogel i ben ei daith. Nos Fawrthdiweddaf drachefn, cawsom gyngherdd bron o'r un natur a'r un blaenorol, gany dclauGym- ro twymgalon a gwladgarol hyny, Owain Alaw a z7,, y n Talhaiarn. Arferai y blaenaf clalu piiAveliad a'n tref yn flynyddol er's cryn amser bellach ond eleni, bu yn dra doeth yn ei ddewisiad o un o brif enwog- ion Cymru yn gydymaitli, a sicr yw fod enw a phre- ,7y seunoldeb Talhaiarn wedi bod yn foddion i gael llaAAr- croedd i'r cyfarfod na fuasent byth yn myned onibai I ivily. C, Ole

RHYL. Y Visitors,-r+Y maent yn dylifo i mewn in tref yn barhaus gyda phob tren. Yn sicr, nid yw yn ngallu neb i gwyno fod eu tai yn wag. Wrth yr hyn a AArelAvn ag a glywn, braidd na ddiveclivii fo(I eyfle i bob ty gael un neu ddau visitor ynddo. Os tyAvydd sych y maent am dano, diau eu bod yn cael mwy na digon 0 hono y dyddiauhyn. IMiohad Commissioners.—Y mae yr etholiad uchod i gymmeryd lie yr wythnos hon, ac yn ddiau, cyn y daw y rhifyn nesaf o'r TYST i'm llaw y bydd pobpeth drosodd. Y mae amser pennodiad amryw i fyny, ac nid oes na SIAV na miw beth ydyw eu bavriadau-ai myned allan yn ddistaAV, ai gwneyd eu goreu i sicr- hau eu hetholiad am y tymmhor nesaf. Ni bu etliol- iad commissioners mor ddisyhv yn Rhjd erioed ag yw hycl pi hpi beth bynag. Y mae canmoHaeth uchel i'r rhai sydd i fyned allan yn ol y rhestr, ac ni allwn lai na dpnuno eu hetholiacl i lanw yswydd etto am yr amser clyfodol. Prinder Bathing T-(ois.-Gan fod nifer mor liosog o ymwelwyr yn ein tref yn bresendol, a'r rhan fwy- af o'r rhai hyny yn dyfod yma er mwyn pndrochi, y mae amryw yn gorfod dychwelyd yn eu holau heb gael hamdden i gael ymdrochi o gwbl, a hyny o her- Avydcl prinder bathing machines. Yn sicr, os na ed- rychir i hyn, bydd yn golled i'n tref i raddau maAvr yn y pen draw. Ail agoriad Capel y Mcthodistiaid, Cite yd Street.— Dechreuwyd y cyfarfodydd pregethu mewn cyssyllt- iad a'r uchod nos Wener, wythnos i'r diAveddaf. Pregethwyd yn y gwahanol gyfarfodydd gan y Parchedigion Edwards, Bala; Ellis, Runcorn Wil- liams, Rhyl; Levi, Treforis; Phillips, lMaesteg a Hughes, America. Cafwyd cyfarfodydd lied liosog, a chasgliadau lied dda. Prydnawn Ddydd Llun, cynhaliwyd cyfarfod gAA-ecldio yn yr un lie, diben yr hwn oedd gosod o flaen y Pen LyAVodraethAvr yr angen mawr sydd am wlaw. Mae y contractor, Mr J. Rhydwen Jones, wedi gwneyd gwaith rhagorol; a rhoddir clod nid bychan i'r architect, Mr Richd. Owen, Lerpwl, am ei gynllun.—Dehcuwr.

LLANDEGLA. DYWEDIAD RIIYFYGUS.—Yn Llandegla-pi-Ial, nos- waith y Club Ladies diweddaf, yr oedd un o'r enw J— J— wedi ei hudo gan ei chariadau i fyned i gydyfed i'r Blue Bell.' Wedi bod yno gryn amser, ac yfed i orniodedd, dywedodd Avrth fpied allan Yr wyf wedi cael digon, ond yr wyf am yeiniogwerth etto.' Ie! Efo'r geiniogwerth o hyd y mae dpiion yn damnio eu eneidiau, dinystrio eu bywydau, a cholli eu cymmerhadau! Ddynion a merched ieuaingc, peidiAVch byith ag ymyraeth dim a'r diodydd medd- wol, canys 'yn y diwedd efe a frath fel sarph, ac a biga fel neidr.' PeidiAVch a chellwair a. hi, canys yr ydych yn gweled beth fydd ei diwedd hi.—J- £ • Ddewr.

Cyfarfod Diwygiadol yn Nghaernarfon. Yn nghanol cytlnyfwl cttioliaclol y d'ydiliau hyn, mynych y gofynir Beth sydd yn dyfod o Gaernarfon? Yn awr galhvn ateb yn gacbm- haol fod Cacrnarfon yn P-VUOTOI l'it rnWYIJYR. Ymgynunerodd rhai hrodj-r er's pythefnos neu dair wythnos yn ol a'r goleliAvyl o alav CyLtr- fod Diwygiadol, i ymgynnull yn yr Oddfellow''s Room, o dan gapel Salem. Cafwyd cyfarfod pur hwyliog. Yr oedd yn y cyfarfod yn ddamweiniol Mr. Williams, ysgrifcnydd Cyni- doithas Ddiwygiadol Lcrpwl, yr hwn a rocs amryw o gynghorion tra gwerthfawr; a phen- derfymvyd yn y cyfarfod hii,iiii, Ein bod ni yn Nghaernarfon yn ym £ Pvirflo yn ganger* o'r Fum Gymdeithas yn Liverpool. Fod pobAclod i n'hanu o un swllt ac uclioa yn flynyddol, &c.' Y CafAYyd cyfarfod arall i ystyried y pAvnge yn mhellaeli, a plienderfynwyd y pryd liwil-Nv. 'Fod i'r ysgrifenydd pro tern i barotoi df-nlas* i waliodd Eihoiuiyr PdnjMfrydUj y dref i juigynnull yn y Guild Hall nos Wener, y loted cyfisol. Ac fod erfyniad i gael ei wneyd at amryw o flaenoriaid y Rhyddfrydwyt- yn y gwalianol Fwrdeis- drefi, ar iddynt gynnal cyfarfodydd ddiúul er cael allan deimladau yr Etliolwyr yn gytfredino'l, nie^Ti perthvnas a'n cynnrychiolaeth yn y Senedd nesaf; ac fod iddynt anfon cyn- mychiolwyr (delegates) o'r cyfarfodydd hyny i hysbysu y canlyniad yn ein cj'farfodnesaf, (y lOfed eyfisoi).' Yr yclyn-i yn deaU i gyfarfodydel gael eu cymial pi ystod yr wythnos, i ystpied y pwngc gan luaws mawr o'r cyfeillion yn y bAvrdcisdrefi oil, oddieithr Conwy,—ni wyddis pa un a wnaed yno a'i peidio, o herwydd ni anfoinvyd cyoinrychiolydd oddivno i'r CYFARFOD YX Y GUILD HALL. Yn gymmaint a, bod H. Pugh, Ysw., a'r Parch. L. Jones (B.) o Bwllheli, ,veeli dyfod i'r dref, ac j'li dymuno dychwelyd pi ol gyda'r train y noswaith hono, dpnunasent am gael cyfarfod am lianer-awr wedi pump, i amlygu eu sYl1Íadau; hyny fu, a daeth ynghyd y boneddigion canlynol:—Mr Rees, (Car- narvon & Denbigh Herald); Mr Ll. Rees; Mr J. Evans,■ golygydd yr 'Herald Cynireif e; Mr R. Griff- ith, Medical Hall; Mr J. 0. Griffith (loan Arfon); Mr W. P. Williams, Chemist; Dr Davies; Parch. E. Evans; Parch. L. Jones, Pwllheli; Parch. D. Ro- berts; Mr J. Pugh, Castle House; Mr R. Griffiths, South Pen'rallt; Mr Pugh, Pwllheli; Mr R. Roberts, Ellinor-street; Mr R. Parry, Ellinor-street; ilfr W. E. Williams, TAvthill-street; ac amryw ereill. Wecli i Mr Rees gymmeryd y gadair, ac egluro amcan y cyfarfod mewn araeth fer a chryno, galwoeld ar Mr Pug-h, PAvllheli, ymlaen i annerch y cyfarfod, vr hyn a wnaeth mewn modd teihvng o hono ei hUll. Egluroeld syniadau y cyfarfod a gpmaliwyd yn MhwllheHi; a dywedai fod yn y cyfarfod Irwnw amryw o leaders y Liberal party o'r wlad oddi am- gylch, megys y Parch W. Ambrose, Porthnaclog, Mr Jarett, Nefyn, &c. Yr oedd llais y cyffredin am W. Bulkeley Hughes, Ysw., dros y bAvrdeisdrefi,— ond nid oeddynt am ymfodclloni ar gad Rhycldfryd- wr dros y bAArrdeisdrefi yn nnig', yr oedd yn rhaid cael EIIYDDFRYDAVB DROB Y SIR hefyd. Bravo! Dyma neAvydd y HaAvenycha mil- oedd wrth ci weled, sef—fod gobaith eryf iawn y eeir lihyddfrydwr dros Si), A hyny yn mherson Mr Finch Wynne, o Gefnamwlch, Lleyu. Elai Mi- Pug-h yinlaen i brofi fod yr achos Rhydd- frydig dros y sir yn g-ryfach nag y meddylicl yn gyffredin, yn annibynol ar bob gallu g-onnesol o AversyU y Jebusiaid (chAvedl 'Gohebydd'). Ilci atti Iti Byddwn y gwybod i nidi- wydtl erbyn yr wythnos nesaf pa un a ddaw pnlaen a'i peidio—ond credu yr ydym pi sicr g da ir, ac y gorehfyga hefyd. Byddeel fod pob c'ote Rhyelelfryc1wr ar y register erbyn yr 20fed o'rmis hAvn!—a gadewefy i ni yru pob Tori i g-erddecll Wedi i Mr Pugh orphen ei speech, ymdriniAvyd y pwngc yn gyffredinol. Cafwyd a wgrymiadau tra buddiol gan Dr Davies, Parchn. D. Roberts, a E. Evans; Mr W. P. Williams, ac ereill. Addawodd Pwllheli wney(! ei rhan pi ardderchog; gydq Nef-Nii, Cricceth, Porth- madog', Llcym, ac Eifionydd yn gyffredinol. Cyf- arfydda y central committee yn PwlHieli fel lie canolig-, a cherir pnlaen berffaith undeb a chydAAreithrediad a'r head centre pi Nghaernarfon. Dechreuodd CYFARFOD YR ETH0L>YYR tua saith o'r gloch. Cyimygiodd Mr Robert G-riffirh, γ- High-street, ar fod i Mr Rees i gymmeryd y gadaiij yn y cyfarfod hwn hefyd, ac eiliAvyd ef gan y ParcH E. Evans. Aeth y cadeirydd ynmiaen gyelag araeth esboniadol o ddybenion y CArfarfodydd hpi. Yna galwoelel ar gynrhychiohvyr Bangor i ddaclgan eu XDenclerfyniad hAvy. CyiirychiolT>VA-r Bangor oed dyn# Mei,stri White, Foulkes, a Morris. Dywedasant eft bod yn unfrydol o blaid i W. Bulkeley Hughes, Ysw. i ddod yn mlaen dros y bwrdeisdrefi. Yna darllenodd y cadeirydd lythyr a dderbyniasai oddiwrth Mr Hughes, yn dadga-n ei dcndcifyn.tai^ t lymt wrth y blaid llyddfrydig tra y glynent hwyihail wrtho yntau. Dyna yr hysbysiad SAVjrddogol cyntaf a gafwyd fod Mr Hughes yn sefyll am yr ethoiiad nesaf, a derbyniAvyd efgyda, chymmeraclAvyaeth maAvr, a phasi wA-d y penderfpiiad canlvnol yn un- frydol:- Fod y cyfarfod hwn yn djuiuno eyfiwyno y diolcliia^lau cynhesaf i Mr Hughes am ein gwasanaethu. mor jfyddlon, ac yn llaAvenychu yn ei ddyfodlad yn mlaen eto yn ymgeísyddam ein cvmychiolaeth yn y Senedd nesaf ar vr un ion, gan adda.w,iddo_em.cefnog'^th,uniiydpl. v. CafAvyd anerchiadau dvddorcS a gan W. A. Darbyshire, Ysw., Parch. E. Evans, Mr J. Evans (Gol. yr Herald), Meistri White a Foulkes, o Fangor, ac amryw ereill,—y cyfan yn ein cvmhell i weithgarweh. DaethpAAyd i'r penderfyniad o ffurfio pwydlgor, pi cyniiAvys etholwyr o'r fwrdeisdref a'r sir, i gario y gAAraith yn mlaen fel head centre, ac fod pAvyllgorau ereill i gael eu ffurfio yn mhob bwrdeisdref a phlwyf os myner, i gydweitliredu a'r pwyllgor hWll yn Nghaernarfon. Etholwyd y personau canljuol i Aveit-hredu yn bwyllg-or sefydlog:-J ames Rees, YSAV., Cadeiiydd; W. A. Darbyshire, Ysw.; r)bt. Griffith, Ysw., Medical Hall; Walter Hughes^ sw., Castle-square; Parch. D. Roberts. Pendrei; Parch. E. Evans, Salem; Dr. Davies; Meistri J. Thomas, Bang-or-street; J. Griffith, Bodlondeb; J. Evall, Twthill; H. Jonathan, High-street; 0. Roberts, Wellington-terrace; J. Pugh, Castle House; J. Jones, Segontium-terrace; W- >' • Griffith, \ictoria Cottage; Thos. Bugbird, Thomas-street; J. Slorrig, Pool-street; R. Roberts, Ellinor-street; —Edmunds, St. Helen's-terrace; G. B. Thomas, Castle-square; G. Roberts, Pool-street; H. Edwards, Pool-street; R. L. Owen, Porth-yr-Aur; W. Hughes, Caxton- row; D. Williams, Pool-street; R. R. Roberts, Twt- liill-teri-ace, Trysorydd; W. E. Williams, Twthill- terrace, Ysgrifenydd, Wedi cliolch i'r cadeirydd am lanw ei swydd mor ddeheuig, ac i Ll. Turner, Ysw., y Maer, am ei gar- edigTwydd yn caniatau benthyg y Guild Hall, ter- fynwyd y cyfarfod, a disgAvylir effeithiau daionus I vn ei ddilpi yn yr amser pwysig sydd yn ein haros. G. A.