Y Tyst Cymreig

YR IAITH SEISNIG MEWN EGLWYSI CYMREIG. (O'r London Mevieic.) Tarewir y rhai hyddysg meivii materion ceithaclol- a'r ymdrechion a wneir i ddiwallu cenedloedd pagan- aidd ac atlirawon brodorol. Yr ydym yn bobl swynol o gysson. Ar yr ochr arall i'r afon Severn mae gwlad o fryniau a broydd, coedydd ac afonydd, yn cynnwys poblogaeth o dros filiwn o bobl yn siarad iaith arall i'r eiddom ni. Mae yn y wlad hono fywioliaethau breision, ac mae'r bobl yn talu'r degwm mor gysson ag y gwnawn ninnau. 0 gan- lyniad buom bob amser yn awyddus i ddiwallu y Cymry ag addysg grefyddol. Wrth reswm siarada y Cymry fel rheol yr iaith Gymi-aeg. Am hyny, y byth er dyddiau Walpole, anfonwn Saeson o waed uchel a gwybodus, er hytrach newjmog, i lanw eu hesgobaethau a'u bywioliaethau eglwysig, ac i roddi gwybodaetli grefyddol iddynt. Llefarai y bugeiliaid un iaith, a'r praidd un arall. Pregethai'r clerig-wyr a chymmerent y degwm—eymmerent, of course gwT-andawai'r praidd a thalent y degwm, ac os na theimlent yn well o'r ymarferiad, arnynt hwy bid siwr yr oedd y bai. Pregethai r offeiriaid yn fynych yn Gymraeg, gystal ag y gallent; gwnaent eu goreu efallai, ae, yn ol yr hen ddiareb, nis gall angylion wneud mAvy. Cyflawnid camgymmeriadau yn ddiau YMM" —gwyddom oil am y gwallau y syrthia personau iddynt wrth ddysgu Pfi-ancaeg. Er engraifft, ar- ferai yr Esgob Burgess fendithio y bobl yn y modd hyn, Tangnefeclcl Duw, yr hwn sydd uwchlaw pob dial,'—(dial yn lie deall). Offeiriad yn N ghapel Colman, pan yn llefaru, ar lygredd dyn, a cldywed- odd fod pob dyn yn ryfeddol dal ft all J wrth natur.' Edrychai'r bobl fycliain ar eu gilydd mewn syndod, ac ymddangosent fel am amheu gwirionedd y dy- wediad. O'r diwedd, beth bynag, canfyddodd uii o'r plwyfolion, yr hwn oedd yn gallu gweled yn mhellach na'r llelll, mai meddwl y llefarwr oedd, fod pob dyn yn ryfeddol ddall wrth natur.' Ar amgylchiad arall, gwnaeth yr un offeiriad I Henffych well, Brenin yr luddewon" yn Hen fuwch wellt, Brenin Iwerddon.' Un arall a roddodd ystyr rhyfedd i'r cyfiawn fywyd tragwyddol,' drwy ei darllen fel hyn,—' ond i'r cywion fwyd y gwyddau.' Offeiriad arall yn darllen 'Y pen oil sydd glwyfus, a'r holl galon yn llesg- a ddeallwyd fel hyn,—' Y pen ol sydd glwyfus, a'r ol gaiiol yn llesg.' Wecli'r cwbl, mae ochr ddifrifol i'r cwestiwn. Mae rhai o gamsyniadau yr offeiriaic1 Seisnig yn N ghymrn yn hollol anaddas i'w cyhoeddi. Adroddir hanesyn am offeiriad sydd eto yn fyw, yr hwn a wiiaeth i un o'r brodorion barotoi pregeth Gymreig- iddo. Y Cymro yn dipyn o way a gym- merodd yn destyn—' Fel Nimrod yn heliwr cadarn ger bron yr Arglwydd.' Er nad oedd yr holi bre- geth ond, desgrifiad ysmala o hela llwynogod ac ys- gyfaniogod, a phethau o'r fath, eto fe draddododd yr offeiriac1 hi yn hynod ddifrifol. Y mae y pethau hyn yn wirionedd, nid yn unig am yr amser a basiodd, ond hefyd am y presenol; oblegid ar y foment yma mae y pedwar Esgob Cymreig. yn nghyda llawer o'r offeiriaid israddol yn y plwyfydd Cymreig, mewn llawer amgylchiad yn hollol, ac mewn pob amgylcliiad yn gydmarol ddyeithriaid i'r bobl, i'w hiaitli, i'w harferion, ac i'w defodau. Mae'n wir y tybir fed esgobion- Tyddewi, Llandaff, a Bangor yn gwybod rhywfaint o'r Gy- mraeg, ac yn gyffredin gwyddant y rhan rammadeg- ol o honi, ond nid tafodiaith y bobl. Nid yw yn hir er pan y coiifliriiiiodcl v Dr. Thirlwall nifer o blant mewrn eglwys fechan yn ngogledd Sir Benfro, ac am mai dyna ei ymweliac1 cyntaf a'r lie, heidiodd ybobl yno i'w weled. Yr oeddynt oil yn Gymry, end deallent ryw gymmaint o'r Seisnig. Anerchodd yr Esgob hAvynt yn y ddwy iaith, a dywedodd wredi hyny ei fod wedi cael ei fawr foclelloni yn y gwran- dawiad astud a gafodd. Ar ol hyny, gofynodd y ficer i'w bobl pa fodd yr oeddynt weeli caru araeth ei argiwyddiaetli. Atebodd un dros y lleill eu bod yn caru yrhan Seisnig yn fawr, ond nad oeddynt yn deall dim o'r rhan Gymreig. Y chydig flynyddoedd yn ol, pregethodd Esgob Bangor yn Criceiaeth, yn Sir Gaernarfon. Pa fodd yr oeddych yn caru pre- g-eth yr esgob ebe teithiwr wrth Avraig oedd yn by-w mewn pentref cyrnniydogaetliol. Awn i ddim yn groes i'r lieol i'w glywed eto,' ebe Peggy mown y atebiad. Dywec1 offeiriad parchus Cymreig sydd yn byw yn nghymmydogaeth Crieciaeth, Ni fuasai genyf yr un gwrthwynebiad i'm Esgob (Bangor) draddodi araeth byrfyfyr i'm cymmunAAryr, ond ni chwenychwn iddo laiwfy mhAvlpud. Gall bregetliu iaith gynhenid y bobl i ryw raddau, ond y mae ei bregethau yn barotoedig mewn iaith rammadegol, o ba lID y deall y bobl gymmaint ag a ddeallant o'r Dutch.' Tebyg y bugail, felly'r praidd, medd yr hen ddiareb. Tebyg yr esgob, felly'r offeiriaid hefyd. Nid yw pethau yn yr ystyr yma cynddrwg yn awr ag y bu, ond eto y mae llawer o englireifftiau o bhvyfydd yn cynnAvvs Cymry yn unig, dan ofal offeiriaid na fedrant yr un iaith oddigertli y Seisnig. Yn yr amser gynt, rhoed F hall fywioliaethan brasaf i berthynasau a chyfeillion personol yr esgobion. Deugain mlynedd yn ol, derbyniai perthynasau Esgob St. Asaph 23,679p. yn flynyddol, tra na dder- byniai corpli cyffuedin yr offeiriaid yn yr esgobaeth ond 18,391p. Yr oedd cyfeillion ffortunus y penaeth meitrog fynychaf yn absenolwyr (absentees). Mae yn Sir Fon, er engraifft, bymtheg a thriugain o blwyfydd. Yn 1832 yr oedd dan a thriugain o honynt dan ofal (?) parsomaid annhrigianol, a phvmtheg a cleugaiii heb offeiriaid arosol o un math, tra yr oedd pedwar- ar-bjantheg o blAAyfydd yn cael eu gwasanaethu gan chwech o guradiaid. Y canlyniad oedd fod y clerig- wr yn ddieithr i'r bobl, i'w hiaitli, i'w harferion, a'u harchwaetli. Mewn cannoedd o amgylchiadau, tra- ddodid pregethau Seisnig o'r pwlpudau. Tybiwch am bregeth Gymreig i gynnulleidfa o Liuideinwyr Mathrodd yr esgobion a'r offeiriaid ar bob rhagfarn o eiddo'r bobl. Nis gallai y bobl dderbyn llesliad oddi wrth yr ycliydig addysg a estynid allan iddynt yma ac acw. Yr oedd y genedl yn rhanedig i ddwy blaid. GwnaedlUil. i fyny gan y clerigwyr, a'r Hall gan y bobl. Yr oeddynt yn mhob peth hanfodol yn ddieithriaid hollol. Yr oedd cydweddiad (assimilation) yn beth hollol ammhossibl. Pa fodd y gellid cael cydweddiad clan yr amgylchiadau ? Nis gall neb Yi sydd yn weddol adnabyddus o'r cldau fod heb weled y gAvrthgyferbyniad hollol sydd rhwng y cymmeriad Cymreig a'r Seisonig. Wrth ymdrin a materion crefyddol Cymreig, dylesid cadw hyn yn wastad mewn golwg. Y cwestiwn yw, nid pa un ai gwell ai gwaeth fyddai i Gymru golli ei hiaitli; ond beth ydyw achos methiant yr Eghvys Sefydledig yno ? Y ffaith yw, yr ydym wedi ymdrechu dysgu y Cymry drwy gyfrwng iaith nad oeddynt ac nad ydynt yn deall. Wrth reswm, trodd yr anturiaeth yn fethiant. Taflodd y clerigwyr yr agoriad i galonau y bobl i ddwylaw en gwrthwynebwyr, a'r canlyniad yw, fod naw o bob deg o'r hollboblogaethynYinneillduwyr. Bydded yr effaith dda neu ddrwg-etto mae yr hanes yn hynod. Yr ymdrech yn amser y diwygiad oedd cael yr efengyl yn yr iaith a ddeallid gan y bobl. CymhAvyswyd yr un egwyddor at Gymru. Cyfieith- wyd y Beibl a'r Llyfr Gweddi Cyffredin i'r Gym- raeg; a phennodwyd gan Ddeddf yr Unffurfiaeth meAvn amser diweddarach fod y gwasanaeth a'r pre- gethau yn Nghymru i fod yn Gymraeg; oblegid fod y 24ain o Erthyglau'r Eglwys yn hysbysu mai 'peth llwyr-wrtlnvyneb i Air Duw, ac i arfer y brif-eghvys gynt, yw gweddio yn gyhoedd yn yr Eglwys neu finistrio y sacramentau mewn tafodiaeth ni bo y bobl yn ei ddeall.' Mewn amser anghofiasom hyn oil, ac anfonasom offeiriaid Seisonig i Gymru, ac y mae Cymru er da neu dclrwg wedi medi neu i fedi y ffrwytli. • Ctf. W. J. E.

DALEN 0 DDYDDLYFR GWYNX YAUGHAN. DYDD MAAVETH.—Cysgu yn hir bore heddyw fel teulu. Pob peth yn y ty a'i gylch o'r herwydd dwanbAAd dambal drwy gydol y dydd goleu. Dim o'r archAvaeth arferol at foreubryd. Colli bias ar y Bibl. Penderfynu i ddAvyn penydiau fel Maliomedan am hyny. Y penyd cyntaf, darllen mil olinellau o gyf- ieithiad Dr. O. Pughe o' Coll Gwynfa.' Nol hyny, cynnyg Llyfr y Salmau ond no yoys dywed Taii- ymarian. Yn ail, claddu fy hun yn fyw dros dair o oriau hirion yn Dr. Latham's Hand Book of the English Language.' Dyfod allan megis o burdan, a theimlo mai nofoedd fawr oedd bleAvyna ychydig rhwng creigiau moelion ysgythrog.dau Lyfr Cronicl. MeddAvl y byddai yn well genyf dreulio fy Qesarhyd clogwyni sychion yr hen enw cymalog Tilgathpileser na dycliAvelyd i'r anialweli liwirw eto. I Dai Jack—angel y newyddion drwg-yli taro i'r ty, ac yn arllwys yn ddigenad ei sach o achwyniadau ar yr aelwyd o flaen pawb. Peth o'i chpmwys fel y canlyn :—Huwcyn ein blaenor canu wediei weledyn dri cliAvarter meddw ncs y ffair. Yswaen Tanyfron wedi ei feddiannu gan gythraul y seti, ac yn codi ei gloren tua'r Eghvys blwyfol. U geiniau o'r gyn- nuulleidfa yn aAAyddus i G. Vaughali newid pwl- pudau a'r gweinidogion cvm'dogaethol yn amlach-- purion fyddai ffeirio ddwy neu dair gwaith y mis o leiaf. Y gynnulleidfa yn cilio yn gyflym o achos fy mhreg-ethau dienaid ac Arminaidd eu ton. Dai Jack o'r diwedd wedi penderfynnidalu y goron arferai roddi yu flynyddol at y weinidogaeth am drwydded i gadAV corgi nes y delai diwygiad trwyadli'rpulpud. Anfeddlonrwydd yn cael ei ainlygu gan yr Eglwys yn erbyn Mrs Vaughan a minnau am na buasai ein baban olaf yn fab yn lIe mercli, etc., ttc. Mrs vaughan a gwen angyles ar ei gwynob yn estyn teisen a chwpanaid o Cocoa i Dai; ac wedi iddo ym- adael, a chan y drws a chlwyd y court hefyd yn ofalus ar ei sodlau, yn sibrwd mai y peth goreu yw ii-o pen pob ci drwg wrth fyned heibio. Cyfeillach yn yr hwyr. Sybvi fod tri neu bed war yn y frawdoliaeth yn gwneyd rheol o ganmol pre- gethwyr y gymdogaeth yn gystal a rhai dieithr yn y cyfeillacliau, ac yn difynu sylwadau o'u pregeth- an, ond byth yn son gair am ddim a eldywed eu gweinidog eu hunain. Llawer ffordd i ladd ei, heb ei grogi' onid oes Dychwelyd gartref. Wedi ychydig- o adfyfyrdod, geiriau Shakespeare yn dyfod gyda nerth i'm niecldwl- When sorrows c-oine, they come not single spies, But in battalions DYDD MEECIIEE. — Ymweled a'm hesgobaoth. Plant Galltyfan, pan Avelsant fi yngiilwyd y buarth, yn ffoi i'r ty fel gwylltfilod gan Avaeddi ac ysgrech- ain yn dorcalonus. Deall fod eu mam yn arfer gwneyd bwgan o'r gweinidog er dychryn y plant i ufudd-dod. Chwilio am danynt. John wedi ym- wthio i'r g-asg-en flawd. Gruffydd yn ei gwrcwd yn y cwt glo yr un ddrych a'r collier. Sami yn simdde y parlii-r, a'i wallt a'i wYÍleb yn ddu gan barddu. Edrychai mor clebyg i mceep ag oedd ei frawd i felin- ydd. Teimlo yn dra cliynhyrfus at y fain ffol, a dang-os iddi yn ddifrifol yr amnihossiblrwydd i'r plant dderbyn budd o dan fy ngweinidogaeth nes tynn ymaith bob argraff anffafriol am danaf oddiar en meddwl. Poeni yn anghyffredin am fad y plant yn edrych gyda'r fath horror arnaf. Cneifio defaid yn PantybAvch, Pistillgwartheg, Nantllechlas, ac Abercorn. Yno yn iniAvsig- y g-we- llaif, mewn colofnau o fwg tybaco. Adroddid gan hen fechgyn gwledig yr olwg yr ystraeon rhyfeddaf am ladd defaid, a'u lladratta, a phob rhywogaeth o gwn, a'u liystrangciau, hela, poarefrio, gorchestion cneifio, &e. Gahv yn y BribAsds. Fy ngroesawu gan dri o feiliaid. Drwy afradlonedd a meddwdod y gwr, aethai y teulu i'r tlodi dyfnaf mewn ychydig flynyddoedd. Gwn fod ganddynt ddeg cant o bun- niiu yn dechreu byw. Dagrau y wraig a'r plant, a'u hocheneidiau torcalonus yn peri i fy nghalon waedu o dosturi drostynt. Ymweled a'r hen Fathew Glyn Cynhafal ar ei wely angeu, mae'n debyg. Methai a chael esmwythder i farw gan gydwybod euog. Credai iddo fod yn achos o doriacl calon i weinidog Sion flynyddau yn ol. lhoesai gau punt at yr achos yn ei ewyllys, ond er hyny cpnylog a du oedd hi arno. Dycli prynu y nefoedd ddim yn waith mor hawdd. L Yinadael oddi yno am y ByrgAArm. Drws cloedig. Ennill fy sylw gan dwrw y plant yn nhy y trolian (earthouse). Chwareu cwrcld bach yno. Drwy dAAdl yn y pared gweled Rhys, llangc deg oed, yn esgyn i'r areithfa, chwedl yntau, sef oedd hono yferfa drol, ac yn ffugio mai Gwynn Vaughan ydoedd. Gwran- dewid arno yn pregethu gyda mawr astuclrwydd, oddigerth pan roddai y rhai a ffugient fod yn ddi- aconiaid a phobl set fawr yr Eglwys fonllefau o amenau a diolch nes cynnhyrfu hyd yn oed Mot a Carlo i roddi ambell oernad ofnadwy gyda hwynt. A.mcanai Rhys wneyd pob ystiim a swn a arferai G. Vaughan AArneuthur. Byddaf yn anunheu etto fy mod yn euog o roddi fy 11 a w ar fy nghlust pan yn yr hwyl yn gwaeddi. Diangc ymaith rhag cael fy nal. Pwysigi-Avydd fy sefyllfa fel oracl plant y wlad yn cymmeryd gafael ddwys yn fy meddwl. Cyrhaedd gartref yn y cyfnos. Mrs Vaughan yn dioddef oddi wrth gur yn ci phen a gawsai wrth ardrethu ei hun i Avrando dros brydnhaATO ar Mrs Jones, Ty Maiv-r I yn tori ar ei morwynion. Yr oedd wedi clyAved yr ystraeon yr wythnos ddiAveddaf o'r blaen. Peth felly yn annioddefol o imposiny. Awydd arnaf i roddi awgrym plaen o'r pulpud yn ei erbyn y Siil, iiesai. Pwy ar wyneb daear las o chwaeth fuasai yn goddef hen glebren fel In ond gwraig- gweinidog. Poor thing Pe gwyddai y merched bob hunanymwadiad sydd yn disgyn i ran gwragedd yr urdd, ni byddai cynnifer o honynt ar dori eu gwynt gan awydd am bregethwyr yn wyr. DYDD IAu.-Darllen tipyn o bob peth, er mwyn cael pethau pwrpasol i ddyweyd wrth bobl ar wa- hanol achlysuron. Nodiadau—Llang-c afradlon ar ol gwario ei bres am ddiodydd, yn nhref y sir, a ym- lusgodd yn hanner meddw i roddi pwys ei ysgwydd- au ar y bank, a chan gyfarch yn ddigon afrosgo y rhai dramwyent heibio, dywedai, Dyma i chwi lads fachgen a digon o aur wrth ei gefn.' Gofynwyd i adeiladydd llongau beth oedd ei farn am Whitfield. I Wel,' ebe fe, 'bob Sabbath yr at i Eglwys y pI wyf, gallwn gynllunio ao adeiladu llong a'i hwylio i fordaith; ond wrth wrando Whitfield, nis gallwn roddi cynunaint ag un plane i lawr, pe gwnai hyny achub fy enaid. c Hen offeiriad a arferai ddarllen pwt o bregeth yn nghpiffon y gwasanaeth a alwodd gydag un o'i bbvyfolion dtl%violfrydio, ar adeg addoliad teuluaidd, yr hwn oedd yn darllen rhan yn llyfr Esaiah. Holo, beth ydych yn wneyd, J Oh11 i" gofynai yr offeiriad. I Prophwydo,' oedd yr atteb parod. Prophwydo!' ebe yr offeiriad yn synedig, onid darllen prophwyd- oliaeth ydych ?' Wel,' ebe John, os ydyw darllen pregeth yn bregethu, ai nid yw darllen prophwydol- iaeth yn brophwydo i" Siencyn Thomas y diacon yn edrych am danom. Pawb o'r teulu ar eu huchelfanau pan welir ef yn y gongl. Fel Ahimaas yn Israel, cenhadwri dda fydd ganddo bob amser a gallech feddwl fod y ci a'r gath yn deall hyny, gan fel y bydd y naill yn canu ei chrwth iddo, a'r Hall yn ysgwyd ei gynffon gan lygadloni yn ei wyneb drwy ystod ei arosiad. Ad- roddai Siencyn Thomas am gynnydd yr Y sgol Sab- bathol a'r gynnulleidfa. Ymofyn mawr am seti noson y gosod. Y tebygrwydd p ai y capel yn rhy fychan os parhai Gwynn Vaughan i bregethu mor ddylanwadol. Clywsai gryn ganmohaeth i mi ar ol cyfarfod blynyrldol Saron. Yr oedd yn lied awyddus yn gystal a'i gyd-ddeaconiaid i mi argraphu y bre- geth ar Deyrnas Crist, &c. Yn nghanol pob ymddi- ddan cysurol, gwehvn Siencyn Thomas yn llygadu am ei lawffon a'i het, ac ar hyny yn estyn ei law i ni, ac yn ymadael o'n hanfodd. Sweet and short stay yn ddieithriad mae yn wneyd. Bycld yn ein gadael fel Kilsby a'r Hen Deiliwr yn y TYST CYMREIG, pan fo yr ystori fwyaf blasus. Y mae yn hyn o beth yn dra gwahanol i Forgan Evan a llawer o honynt hwy a arosant i oeri eu cawl, ac i fod yn graig rwystr ar ffordd yr holi deulu. Byddwn i gyd braidd a myned i'r felancoly wrth eu gweled yn dyfod tua'r ty. Y dydd o'r blaen, gorfu arnom adael Morgan i ymddi- ddan a fo ei hun, ac yna fe ddiflasodd toe. Diolch am receipt ar gyfer y dosbarth yma. Caiff Morgan Lil- a'i frodyr hunan-ymddiddan pi lied fuan y tro nesaf. DYDD GWENKE.—Llythyr oddi wrth gyfaill yn sir Gaernarfon yn hysbysu fy mod Avedi ennill y belt yn Bethesda. Twrw mawr yn Chwarel y Cae fy mod yn cael galwad oddi yno. Er fod Mrs Vaug-han yn haeru mai rhoddi y car o flaen y ceffyl ydwyf, myned yn ddioed i barotoi yr inanynrrd sermon iddynt. GIHNN YAV.VKAX.

CYSTADLEUAETH Y BRYN, LLANELLI- TON GYNXULLEIDFAOL.—MESXTE 6ed. Derbyniais 48 o gyfansoddiadau. Nid oes net feddyliAvyf, a all ddysgwyl beimiadaeth-fnmvl ar y fath luaAvs o gyfansoddiadau, gyda'r gTaclclleiaf 0 resymoldeb; o ganlyniad, ni wneir ond syhv tra byr ar y rhan amlaf o honynt. Nid anfuddiol efallai fyddai sylwi fod gwahanol ddybenion gan gyfansoddwyr cerddorol Avrth anfou eu cynyrchion i Eisteddfodau; rhai er mwyn cael gwybod beth a ddywedir am danynt, yn annibynol ar ddim arall; ereill, meddynt hwy, er mwyn cael ychydig wybodaeth; a llaAver, yn ddiau, er ennill y gwoorau cynnygieclig Bamwyf wrth ystyried pot peth cysylltiedig- a'r pwnc hwn, na ddylai neb anfoD i gystadlenaeth oni fydd ganddo sail dda fod ei gyf- ansoddiad yn meddu teilyngdod i hawlio y wobr, os na bydd un gwell nag ef yn y gystadleuaeth. Yn y dosbarth cyntaf y sylwn arno, y mae Wmffra, Ellis Gibbon, Watkin Wyn, Aderyn EbriIl. Cpnro Du, Handel Bach, Cerddor y De, Cymro Dil, (yn D), Garibaldi, Pio Nono yr ail, Rufus glan Y Mor, Iestyn, Dafydd Bach, Marcatto, HyderuS, Black Pencil, John Coslett, Eos GAvendraeth, Meirigv Lednach, a John Ashton. Y mae gwallau y rhal hyn mor lnosog ac mor amlwg, feluas gallwn drenlio amser i'w nodi. Ni ddylasai y cyfansoddAvyr anfofl dim i gystadleuaeth hyd nes buasent wedi astudi0 ac pnarfer cryn lawer yn ychwaneg. Nid ydym y11 dyAveyd hyn gydag amcan i'w digaloni, ond i'wcyH' hyrfu i fAAy o lafur yn y dyfodol." Yn yr ail ddosbartli y mae y rhai canlynol:—BiB' Griffiths, Ab Luther, Ap Bela, Pio Nono (yn E-flat), Galarus, Gwilym Egoes, Arifog, Dewi Afen (Rllif 1-2), Teithiwr, Un dan 18 oed, Hugh, Felix Men* delsshon, Bassar (Rhif 1-2), Myrddyn (Rhif 1-2), loan Aser, a Burney. Y mae y rhai hyn yn donall da, ond nid yn hollol ddhvallau i amlygaut lawer 0 chwaeth a medr; ac y mae yn llaAven genyf ddywedyd er eu bod o deilyngdoc1 gwahanol, nad yw y gwzceiaf o honynt mor wael ag y teimlaswn rhyw laAver o betrusder i ddyfarnu iddo y wobr, pe digwyddasal iddo fod yn unig ymgeisydd ar y testyn. Yn ein dosbarth- nesaf, sef yr uehaf, y mae 7 0 donau. Llywar,-tlt. -.Alaw hynod dlws. Nid yw y gyng hanedd yn liollol ddifai. Gwel bannau 10-11, lie J canfyddir aau dilynol rhwng y Bass a'r Treble; mae yr adran diAAreddaf ynddaiaAvn,—pi llawn melodedd> a'r gyng^anedd yn felodus a chywir. Eos Bach.—Ton lawn a nerthol, a'r yn felodus a chywir, oddigerth ban. 16, c dylasai fod ac nid a yn y Bass. Norma, a Gruffydd Ap Cynan.—Dwy don rag' orol. Yr oreu o'r ddwy clebygem, yw yr eiddo Norma; pe buasai cylcli yr alaw ychydig yn gyfyng- ach, buasai hon yn un ardderchog. Gofynir i J.\}) Gruffydd, onid gwelPfuasai liodau llawn yn ban I lOfed na'r strips? Rhiwallon, a John Howard.—Dwy don syxnl, gyfoethog, ac urddasol. Yr oreu o'r ddwy, debygefl1 yw yr eiddo Rhiwallon. Dr. Carn.—Ton gampus yn mhob golwg. MeOl gair, y mae yn gyfansoddiad ag sydd yn cyfarfod holi ddymuniadau; ac yn sicr o fod yn anrhyded^i i'w hawdwr, pwy bynag yw. Felly, yn ddiduedd flO yn ddiddadl Dr. Carn bia y wobr, medd Blaenafon, Mai 20. GAVILYJI GWEXT. ———————— I

BEIRNIADAETH Y TRAETHODAU AB 'HAELIONI,' YN EISTEDDFOD Y GWE- HYD, LLANGIWC, MEHEFIN 27. Derbyniwyd 6 o gyfansoddiadau ar Haelioni; acf mae rhai o honynt yn rhagorol dda. Nid yw y wobt yn agos ddigon i'r gwaelaf o honynt am ei drafferth, ond cawsant oil wobr helaeth yn y gwaith. Twmi'r GAvas.—TraethaAvd mawr annrhefnus, anhaAvdd ei ddarllen. Darllenais ef oil, ond$ chefais liyfrydAvch pi y gwaith. AnhaAvdd ydoe^ cael pen na chynffon ynddo ond y dechreu a'1 diwedd; ao y mae y rhai hyny yn bell iawll wrth eu gilydd. Ceir ynddo rai sylwadau da ia-ø ar Haelioni, yn gymmysgedig a llawer o sylwaclfl anmhriodol. cl De Eapi.—LlaAvysgirf lied wael, orgraff lied dd a'r meddyliau yn werth eu darllen. Meddu rh81 cydinariaethau a hanesyn neu ddau lied bert. Cyfelach.—Dyma olwg allanol tebyg i waitb plentyn ysgol Avedi rhoddi ei fryd ar fod yn ArluO' ydd. Ysgrifena 'yn frysiog,' medd efe, yn y gyntaf. Nid rhyfedd hyny, gan iddo golli cymaii1' o amser gydag addurniadau diangenrheid cyn dec' reu. Gallasai heb-or y Rhagymadroddheb lliweidio 0 Ily ei ysgrif. Dywed y gallasai ranu ei draethawd ,,1 wahanol, a chrebwyll (crybwyll) Ilawer o bethau Y ychwanegol, a myned i laAver mAvy o scope gyda 1 defnyddiau.' Dyna ormod o ymffrost cyn ennill | gamp. Defnyddia yr un geiriau lawer gwaith eu heisieu. Y mae ganddo dri o ranau—haelioni t. ei ystyr priodol—yn ei waith priodol—ac yn ei priodol. Ceir yma rai pethau gwerthfawr. Teimladwy.—A gyfansoddodd yn dda. E>bonif| gair Haelioni yn ei ystyr Hebreaidd a Groegai^! yn debyg i Mr Jones, Penybont. Dechreua yn i'« debyg i ddull cyffredin geiriaduron. Sylwa t, rhagorol ar Haelioni yn ddwyfol yn ei natur 9 darddiad,—dylanAvad y gyfraith Fosenaidd er ;111iJ, a meithrin Haelioni,—dyfodiad Crist i'r byd f dlawd i roddi lie i Haelioni ei gaulynwyr,—ac i^ sefydlu ei achos yma ar yr un tir. Dywed [ gwaith mawr a wnaed ac a wneir trwy Haehol"i; chymhella rieru ac athraAvon i ymdrechu magu jt, ioni yn yr ieuengctyd. Diwedda gyda darn helae a phriodol o farddonia-eth, a gydnabyddir gandd_°j > Dewi Wyn. Byrhaed ei frawddegau, ac na rodd^ 3 ynddynt gymmaint o ragenwau. Y mae ganddo^ yn lie ag, mai yn lie mae, ac ychydig o fan feial eraill. Myfanwy Pen y Gwrgel.—Dyma enw menyWi 0 < gwrryAV ydyw yr awdwr, ni ddylasai Avneud 1 maint a hyn i wneyd i ni dybio mai menyw ydj'w 3 Ysgrifena yn ddeallus, gydag orgraff dda, oddie^ I ambell i air. Wedi esbonio y gair haelioni, de»A y gwahaniaeth rhwng liaeUoni a gwastraff. Dy^f' fod haelioni yn cael ei orchymyn yn y beibl,—ei /j arfer gan y gwdr Gristion,—-yn ddyledsAvydd ar b dyn, ac yn cael ei gymhell gan ymddygiadau mewn creadigaeth, rhagluniaeth, a tlirefn iacha^ 1 AArriaeth. c Cristion.—A ddywed 'Pa beth yw gwir haeliorf', v y manteision sydd yn deilliaw oddhvrtli haelio^' i, ac annogaethau i haehoni.' Ysgrifena yn feis^V r, aidd, a silleba yn gywir 'o feAvn ychydio- Y K, t yn f wy trefnus, yn eangach, yn gyflawnach, y» tj t tAvythach, ac yn fwy ymarferol na'r un o'i «-ydr» S geiSAvyr. Teihvng ydyAV o'r Avobr, medd J 1 Mehefin 24, 1868. Joiix JOXES, Llangi*j

MAEWOLAETH MOEHOXIAD EXWOG.—Yr oe'1 I o filoedd Avedi ymgasgln yn nghyd i glr_. ad j Heber C. Kimball. Ystyrir ei farwola/ -iUdedkr JJI drymaf a gafodd y Saint er marwolaeth J.- y g° f 1 oedd y Tabernacl, ac adeiladau eraill 00 Sniiih. >/ uddio a du. -'edi eu g| MILAVY'B YX YE INDIA BBYDEINIG,- -VR IFR J, iad suyddog-ol. yr- oedd yn yr T,"i- '2 oI yr adi'0flf sxir6Mu °fllwn' HEX1 WEITIIIAVE HEIXTF—YR N„,I ■, T yr hwn sydd yn 93 mhyydd oed, yn c- g.rda.'I gwair yn nghanol f ffwres mo, ddiweddaf, mewn cue j n.i Yr 3~v r mouth. wkhiu-st, Cocked