Y Cymro

o blaid mewn araith hyawdl gan Dr. Cynddylan Jones, yr h w.n a gredai fod halogi'r Saboth ar gynaiydd, ac an- nuwiaeth y Cyfandir yn llifo fel afon dros- wy.neb ein. gwlad anwylaf. Siaradwyd i'r un eyfeiriad gan, y' Parch. J,'Thomas, Caerdydd, a phen- odwyd ef a'r Parch. E. Price i dynnu allan ddeiseb i'w gyrriri'r Llywodir- aeth. Mr. H. W. Evans, Y.H., Solfa, a- longyfarchai mewn araith bybyr y Parch. J. Thomas ar ei. fuddugoliaeth ysblenydd ddi wreddar a enillwyd mewn llya gwla-dol ynglyn a phurdeb. Croesawu Gweinidog o'r America. Croeslawyd y Parch. Gwilym Rees, gweinidog o'r Eigiwys Bresbyteraidd yn Montana mewn areithiau difyr ac odiaeth o hapus- a diyddorol gan y Parehn. Dr. Cynddylan. Jones a J. Hughes, M.A. Atebodd; yntau yn darawiadol, a'i fo-d er wedi treulio agos i 4oain mlynedd yn y Talaethau, fod ei igalon eto yn drwy,adl Gymreig a Methodistaidd, a'i bod yn foddion grasi i gael bod yn bresennol mewn Sasiwn yng Nghymru unwaith eto. Penderfyniadau y Pwyllgor Rhagarweiniol. (I) Penderfynwyd ein bod. yn or- deinio yn y De y brawd o'r Gogledd ddaw yn fugail i Swyrddffynon, üs yw 'C.il\i'. Arfon yn ew., yIlys!io hynny. (2) Fod Ysgrifennyddi y Pwyllgor D-Irwest-y Parch. T. Pow,ell-i bar- hau yn ei swydd. (3) Cadamhau'r ohebiaeth oddiwrth Dr. Law a Phresbyteriald yr Iwer- ddon. (4) Ein bod yn cydymdeimlo'n ddwys a'r rhieni ac eraill ymhob man ag y mae 'eu hanwyliaid wedi eu lladd a'u clwyfo ar faes y gelanedd. Ao. fod y Prifathro Prys, M.A., a'r Parch. J. Hughes i dynnu allan lythyr i'r perwyl hynny. (5) Fod sylw i fod y tro nesaf ar ■^fater cytreithiol yn codi o achos ar- bennig yn Ne Aberteifi. Y Gronfa Ganolog. Cynhygiwyd yr adroddiad gan y Parch: T. Bowen, ac eiliwyd gan Mr. S. N. Jones,, Y.H. Cyiarfu y Pwyllgor Cyffredinol yn y Gapel Seisinig, Llanelli, Mercher, M^hefin 26ain, 1918. Cymerwyd y gadair gan y Llywydd, y Parch. R. J. Rees, M.A. Yr'oedd dau ar bymtheg o'r aelodau yn bresennol. Derbyniwyd yradroddiadau canlyn- ol 1. GNveitbrediadau- y Pwyllgor Gweithiol a'r Ariaimol sy'n cyfarfod bob mis yng Nghaerdydd. o dan lyw- yddiaeth y Parch. J. Jones. 2. Ymweliadau yr Ysgrifennydd a'r Cyfarfodydd Misol a'r Pwyllgorau -Sir, ol ac eglwysi unigol. 3. Y eyfrifon. ariannol gan, y Trys- ojydd, Mr. R. S. Griffiths, Y H. Talwyd sylw manwl i bob adran o'r adroddiadau hynny. (1) Rhoddwyd ys-tyriaeth bwyllog i benderfyniadau y Pwyllgor Gweithiol a,c Ariannol ynglyn a'r ceisiadau am gymorth (2) i'r amodau arbennig aw- grymwyd. ynglyn a rhai o'r grants; (3) i'r cynorthwy ychwanegol fwriedir ei roddi yn -ddiv,ed.darach i nifer o eg- lwysi fyddont cyn bo hir dan ofal bug. eiliol; (4) i'r eeisiadau neiiltuol y gofynir barn y Cy-farfodydd Misol yn eu cylch; Ls) i'r teithiau a'r • gofal- aethau y gofynir i'r Cyfariodydd Mis- ol drefnu neu ad-drefnu. Gwelwyd fod y cynorthwy angen. rheidioleleni yn. cyrraedd yn ymyl £4,800 neu £ 4,700 ar ol tynnu allan symiau oedd mewn Haw ddiwedd 1917 g,a.n rai o'r eglwysi. Ar ol clywedi mai trwy ryw anneall. twriaeth y mnethwyd cael, mewn pryd, y ceisiadau am gymorth o Saron (Cwmtwrch), Libanusl (Llangammarch) a Phen-twynmawr, fhoddwyd awdur- dod i'r Pwyllgor Gweithiol ac Arian- nol ddelio a hwy yn ol yr amgylchiad. au. Yr oedd yn llawenydid i'r Pwyllgor g.lywed fod yr eglwysi1 wedi bod yn haelionius iawn eto eleni, a bod ugeki. iauoelglwysi hunan-gynhaliol fuont ar ol y llynedd, heb gyfrannu at y Gron- fa, wedri dad allan yn anrhydeddus yn gynnar y flwyddyn hon. Y mae yn iglod i'r Cyfundteb fod yr egiwysi yn dihuno i'w dyledswydd tuag at y gweiniaid, a sicr yw y dilyna bendith y nefoedd i bob eglwys a wna aberth ynglyn a'r symudiad PWYSâig hwn. Ar ol cadw swm sylweddol mewn Haw i'w ychwanegu at y Casgliadau ddeuant i mewn erbyn Hydrei 31 aT gyfer y rhaniad nesaf ddechreu Rhag- fyr, yr oedd gan y Pwyllgor d-digon i roi 75 y cant o'r cymorth disgwyliedig am chwe' mis. cynt,af yflwycldyn yma. I Gola hynny yn agos i £,2,000 i'w rhannu ddechreu Gorffennaf. Hyder- ir y ceir casgliad da o bob eglwys trwy'r De erbyn Hydref 311, ac y ceir hefyd ychwanegiad mawr niewri tan- y'sgrifiadau. personol. Os ceir hynny, ys, bydd y Pwyllgor ar dit i roi mwy o gymorth y tro nesaf na'r tro hwn, fel na fydd y Cynorthwy am y flwyddyn gyf.a.n nemor llai na "r hyn fernir sydd eisiau. Fel nabyddo perygl trethu'r Gronfa yn ormodol yn ei blynyddoedd cyntaf, penderfynwyd gofyn i'r 'Cyfarfodydd Misol barhaw i estyn cymorth fel o'r blaen, i'r Achosion gweiniaid a fewn eu eyich. Cafvvyd ar ddeallfod rhai o'r eg- lwysi yn talu'r lleiafswrn fwri,ad:alr Cynllun i Weinidbgion. y Cyfundeb, i Breigethwyr en-w.adau etaill. Oifnid y disgwylia. ein Eglwysi am wasanaeth mynych' leygwyr yn hytrach na'n gweinidogion a'n pregethwyr in. Am y rhesymau hynny, ac er sicrhau y gwneir defnydd priodol o-Ir cymorth ddaw o'r Gronfa, ac y bydd i Weini- dogion a Phregethwyr y Cyfundeb gael pob iff ant a is oh 011 i, penderfynwyd fod pob eglwys dderbynia fudd o'r Gronfa hon i roddi cyfrif manwl ar ddiwedd y flwyddyn1 sut y defnydd- iwyd yr arian a beth a dalwyd am y Weinidogaeth bob Sul. Deallwyd fod Cyfarfod Misol Gog- ledd Aberteifi wedi gweithredu felly yn barod ynglyn a'i Eglwysi gwein- iaid'. Hysbyswyd fodt y ,Gronfa Gj^nhal- iaethol ar hyn o bryd yni ymyl £5,400 ac y disgwylir ychwanegiad o rai can- noedd o burinau1 erbyn diwedd y flwyddyn. Y Drysorfa ar gyfer Gweiniidogion oedrannus' a methedig. Hysbysodd yr Ysgrif ennydd fod yr addewidion hyd yma yn cyraedd ychydig dros ZI,700, a bod y Parch. W. Evans, 'M.A., Y110 brysur wrth y gwaith o gasglu y swm o £ 250 yn Sir Benfro yn unig. Pen- derfynwyd ymddiried ygwaith o drefnu ymweliadau y cenhadon ben- odwyd yng Nghymdeithasfa Abergaf- enni, a gwaith y Pwyllgor Sirol i'r Ysgrifennydd a'r Pwyllgor iGwéthiol ac Ariannol. Cyflwynwyd awgrymiad y Parch. W. Evans, M.A.,yn.hyl-ch rhaniad y swm sydd i'w gasglu rhwng pob, C'yiarfod Misol, yn ol nifer yrÇlleL odau ymhob Sir, i ystyriaeth y Pwyll- gor yng Nghaerdydd. D'iolchwyd yn gynnes i':r Eglwys S'eisnig am roddi'r ystafel 1 at w<ts'an- aieth y Cyfeisteddfod, ac am barod- rwyddcaredig y gweinidog, Parch. R. Williams, a'i gyd-swyddogion, yn paratoi llety a lluniaeth.. Penodwyd yr Ysgrifennydd i gyf- hvyno Adroddiad y Pwyllgor i Gym- vleithasfa I-Iermon, Cwmo,gwy.-Thos. Bowen, Ysg. Traddodwyd araith rymus gan Mr. D. O1. Evans, BarigYlfreithirwr, 'Clap- lialn, jun:ction, Llundain. Desgrifia-i i ia lliwi.au cryfion. galedi ein pre- gethwyr yn 'nafurioam gyflogau llai na labrwyr cyffiedin. Ein bod mewn perygl o golli eindynion ieuainc goreu yn dorfeydd u'n o'r dyddiau nesaf, a hyriny am ein bo4 yn ddiffygiol mewn trefn a meddylgarwch. Dyfedswydd y CyflarfodyddMisol üedd deffro yn hyn o beth, a threfnu'r amgylichiad- .au'n. deilwng o wareiddiad ac anrhyd- edd yr QQS oleu hpn. Nid- oedd s ath ru unrhy w we;.Iriiclo,g,o dan drae d .tlodi yn chwanegu at" ei ddylanwad. na'i hunanbarch. Cynhygiai fod Pwyllgor arbennig yn cael ei benodi i chwilio i mewn .i'r holl achos. 'Si.aradwyd i'r un cyfeiriad gan Dir. Cynddylan' Iones. :Credaifod y rhag. olygon yn. goleuo pan y clywai ddyn- ion ieuainc dysgedig 'Cymru newydd yn cymeryd y rnater i fyny y'n ysbryd a hywadledd y Barrister' Cymreig brwdfrydig o Cliaphan-i Junction. Y Parch. W. Evans, M.A., Pem- broke Dock, a ddadleuai'n gryf dros gaaglu'r swm. dyledus' i gwrdd a chyn- nyg. teulu hael Llandinam ynglyn a'r blwydd-daliadau i'r Hen a'r Methed- jig. Esboniodd yn ddyddorol lwydd1; ia-nt y gwaith yn Sir Benfro. Eiliodd y Parch. J. Thomas, Caer- dydd, gynnyig Mr. D. 0 Evans, Ilun. dain, a phendeiifynn-yd fod y Cyn- lywyddion i ystyried y mater, a galw yngihyd Bwyllgo-r o, Leygwyr, ac nad oedd yn ofynol iddynt i fod oil yn flaenoriaid, ond fod yr legl wysi i anfon enwau lleygwyr amlwg i Ysgrifennydd y G-ymdeithasfa. Y Drysorfa Fenthyciol. Cadainhawyd adroddiad y Drysorfa Fenthyciol ar gynhygiad y PaTch. T. Bowen, ,ac eiliad Mr. D. GRoberts, Cyfarfu y Cyfeisteddfod yn Trinity, Llanelli, Mehefin 26, 1918, daw lyw- yddiaeth Mr. D. C. Roberts, Y.H., Aberystwyth. Croesawyd y brodyr < canlynol fel cynrychiolwyr eu Cyfar- fodydd AEsol am y tair blynedd nes- af iMr. J. Lia;nd-ilo Parch.: L, Richards, Gowerton; a Mr. Rhys Jones, Neath; Plarch.J. R: Evans, B.A., B.D., Mountain Ash. Hysibysodd yr Ysgritennydd fod. 23 o. Eglwysi wedi talu i fyny fenthyciad- au 0 Z2,10!0 yn. ystod y flwyddyn, sof Ceninant, Westgate (Pem.), Mydrim, Tonmawr, Seven 'Sisters', Disgwylifa (Merthyr Vale), Gohaith, Cwmdar, Dyffryn Y sitrad, Pontyclun, Plasnew- ydd (Caerdydd), Blaina, Risca, Pont- lottyn, Eibenezer (Llanelly, Brecons.), Llans'amlet (Engli'sh), £100 yr un. St. Dogmels, Laugharne, Penderyn, Ystradfelite, St. Athans, Graig (Pont- ypridd), £50 yr un. Saron (Llanelly), B-irchgrove, £ 150 yr un. Yr Eglwysi canlynol oedd ar ol yn eu had-daliad. auPentrechwyth Zio 6s. CHvin. bach ^20 4s. Clwydyfagwyr, 610 8s.; Pencoed ^5 os. 6c. Gilfach Goch £$ Vontlottyq C20 17s. Llanmartin £20 iOS. Bethel, Bargoed, £5 5s. Yr oedd yn llawenydd i',r¡ Cyfeis- teddfod we led' fod yr ol-ddyled lawer yn llai nag exio-ed o'r blaen. Gwel- wyd cynniydd sylweddol yn y casgliad- au, ond gofidiai y .cyfeisteddfod oher- w.ydd anffyddlondeb yr eglwysi igais taer y Gymdeithasfa am gasgliadau da, ac yn arbennig oherwydd; fod lli- aws o'r eglwysi a benthyg ganddynt heb anfon, casgliad. Pasiwyd If od sylw y Cyfarfodydd IMisol yn cael ei ialw at hyn. Cyflwynodd- y Trysorydd, M'r. David Richards, adroddiad calonogol, yn dangos fod y derbyniadau am y flwyddyn fel a g.anlyn :-Gweddill mewn Haw, Mawrth 31, 1917, 61,922 17s. iic: Ad-daliadau 62,350; Llog ¡;67 7s. 7c. Casgliadau ^76 123. 7c.; Llog y IBane £24 6s. 6c; Cyfanswm ;64,44-1 3s. 9-5C. Y taliadau am y flwyddyn :-Rhoddwyd ym menthyg j,Ç2,125 Treuliau ^54 2s. gc,; Mewn Ilaw Ni-eh. 26 1918 £2,262 is. o. Gwedi 2 cadw swm mewn llaw at dreuliau y flwyddyn, sy'n dechreu yr oedd y swm o £ 2,300 at law i'w roi allan eleni. r4r yr amod na thelir y symiau i un- rhyw eglwys hyd nes: y bydd pob ad- daliad dyl'edus o'r Cyfarfod Misol y perthynyr Eglwys iddo wedi dod i law y Trysorydd, cytunwyd i roddi ym menthyg fel y canlyn Gobdwick 68o; Saron (Llanelli) £ 100; Ferryside ,Cioo; Seven Sisters Z150; Ilermon (Caerau) £ 150; Jerusalem, Nantyffyll- On £ 100; Tabernacl, Resolven, £50; Bethani.a (Lhvynpia) t2oo; Bristol £ 50; Hwycoed' ^50; C'wmdar, 2oop.; Coedpenmiaen £ igo Clydach (Brecon) £ 1701 Graig (Pontypridd) 65o; Mountain Ash £ ^o>; Treforest £100; Pon'tarduiais (Swansea Road) ^50 5 Bethany (Nantymoel) ^50; C;o,rs,einon Z50; Llansaxnlet Mission £15'0; Briton Ferry £50; London Road, Neath £25°. Derbyniwyd eeisiadau yn gofyn cydrhynigddynt am ^"4,250. Tynwyd cais- Cathedral Road, Caer- dydd, yn ol. ■Penderfynwyd nas gell- id ystyried cais, Bethel, Pontycym- mer, gan i Gynrychioliydd y Cyfarfod Misol ddweydna ddaeth y cais trwy':r Cyfarfod Misol yn rheolaidd. Diolchwyd i Mr. Evan Jones am ei wasanaeth fel Archwiliwr 1916-18, ac etholwyd Mr. Edwin, Reese., Caerdydd,. ,a am y tymor nesaf. Penderfynwyd fod. Cydnabyddiaeth yr Ysgrifennydd il fod yn £ 16 i6s. yn He 1,15, o Ma wrlth 1917 ymlaen. Penderfynwyd cyhoeddi Adroddiad byr eleni a hynny yn Saesneg. Argreffir mil o gopiau, ac nis. gellir rhodidi njwy nClig un copi i bob eg- lwys. Taiwan diolch i Eglwys Trin-' ity am osod yr ystafell at wias^iaeth y Drysorfa, ac am baratoi lluniaeth i'r aelodau..Penodwyd yr Ysgrifennydd i gyflwyno'r Adroddiad hwn i'r Gym, deithasfa yn Oginore Vale. Pwyllgor y Milwyr. Cyflwynwyd- Adroddiad- Pwyllgor y Milvvyr gan M'r. T. E. Lewis, Y.H., Blaengarw. Desgrifiodd. yr hyn wneir gan ein Caplaniaid. yn Aldershot yn ,cl,ra. dydd,orol,, Y mae:r derbyni;adaUl! bresennol yn.^899 us. 3'c., a'r taliad- au yn ^953 log. 3c.. Y swan a ddis- gwylir gan bob eglwys yw is. 6c. yr wythnos ar gyfer cant o aelodau. 'Cefnogwyd yr iadroddiad mewn ar- aith fyw gan y Parch. W. Piytherch, Abertawe. Pregethwyr Lleygol. Gohiriwyd y Drafodiaeth ar y Pre- gethwyr LIeygol hyd y Gymdeithasfa 11 nesaf; y Cyfarfodydd Misol i wyntyll- u'r adroddiad yn y cyfams,er,a sylw ar. ibehrÚig i'w roi ilj7 priodoldeb neu beidio o wahodd y chwiorydd i gym- eryd rhaoj yø. y gwaith. This Committee met at Trinity Vestry, Swansea, on Tuesday, June 7th, 191-8. The following brethren were present -Revs.. J. Morgan, Jones, Cardiff; T. C. Jones, Penarth; W. Mendus, Haverrordwest; D. Davies, Blaen- garw; J. Green, B.A., Twrgwyn; iMessrs. Rhys Jones, Neath Phillip Perking, Cefnberach, Llanarthney and the Convener—the Rev. W. D. (Rowlands, Carmarthen. Prayer having been offered by the' Rev. W..Mendus'Haverfordwest, the Rev. Jbhn MoOrgan Jones, Cardiff, was voted to the chair. It was unanimously agreed that the following recommendations be pre- sented to the Association for its. con- sideration at' Ogmore Vale, July 23— 25, i. That an order of Lay Preachers be established by the Connexion in those Monthly Meetings (Presbyteri-es) where the regular Ministry is found insufficient. 2. That these Lay Preachers are to be licensed by the/ Monthly Meetings, to be under their control, ,and to officiate within the limits of their Monthly Meetings'. 3. All Lay Preachers before obtain- ing their license must pass an. exam- ination in the vital doctrines of Christiarfity—such examingtion to be arranged by the Monthly Meeting. But the ,examination is not obligatory on deacons nor upon those who ob- tained a good position: in the Sunday School Examination, either Connex- lanaI or County. Ystadegau y Gymanfa Gyffredinol Cyflwynwyd Ystadegau'r Gymanfa Gyffredinol gan y Parch. J. Morgan Aberdar. Yr Eglwysi.—Diwedd 19x7 rhifent 1,484. Corfforwyd pedair. Un yn y (iogedd, Queensbury. Y tair eg- lwy yn y De ydynt. Clydach ar Dawe, aelodau 48; Trethomas 35 (yn y ddwy Henadiuriaeth), a Phenuel, Ynyswen, Dwyrain Morgannwg, 97.— Cyfanriif y tair eglwys, 180. Cawn fod cyfartaledd eu Hysgolion Sabothol 137 yn fwy bob Saboth na rhif yr aelodau. Yr aelodau ddiwedd y flwyddyn, 1,86,784. Nodir cynniydd mewn deu- ddeg o Gyfarfodydd Misol y Gogledd >0 762, a lleihad o 285 yn y tri eraill. Cynnydd o 1,162 mewn naw o (qfar fodydd Misol y De, a lleihad o 173 yn, y tri era.il, yn igadael cynnydd cyffred- inol y Cyfundeb yn y Gogledd a'r De yn 1,466. Lleihad gymerodd le yn rhif yr aelodau am 6 mlynedd ar ol llanw'r diwygiad yn 1905, a'r chwe' blynedd di weddaf y mae cynnydd blynyddol wedi cymryd He. A theg anynegi fod cynnydd 1917 wedi bod yn fwy na'r pum' mlynedd blaenorol ynghydi, a hynny hefyd pan y mae'r deyrnas ar y bedwafeddi flwyddyn mewn rhyfel a gorthrymder ys,bryd. Pla.Nod,ii.- lleihad 747 yn rhif .plant y Gogledd, a chynnydd yn rhif plant y De 0 123, yn gadael lleihad cyHredimol yn rhif plant. y Cyfundeb 10 624. Dylas,ai hyulgaJel sylw arben- nig pob Cyfarfod Misol ac eglwys un- igol. Y Gwrandawyr.—Lleihad y y Oogledd 160; y De 710. Lleihad p Gogledd a De 874. Y. Rhyfel yn ddi- au sydd yn cyfrif am hyn. Dirwest- wyr.—Nid yw y golofn hon yn cael y sylw a haedda. Y mae pedwar o Gyf- mfodiydd IisoY y Gogledd heb lanw y goloifn hon b gwibl, ac un Cyfarfod Misolyn y De. Y mae yr ymddang- ■ osiad-yn y De ymhell ar y blaen i'r Gogledd yn hyn. Had yr Eglwys.— Derbyniwyd 447 yn fwy nag yn 1916 i gymundeb. Rhydd i fesur gyfrif am y lleihad yn rhif y plant. O'r byd.— Derbyniwyd 205 yn fwy o'r De, a 51 yn llai o'r Gogledd nag yn 1916, yn igadael cynnydd Cyffredinol o 154. Yr Ysgol Sabothol.—Lleihad y Goglleddi yn rhif yr Ysgolheigion 1,556;. yn y De 614. Lleihad Gogledd a De 2,170. Cyfanrif yr aelodau: Lleihad y Gog- ledd 1,337 y De, 131. Lteihad Gog- ledd a be, 1,908. Cyfartaledd pres- enoldeb Lleihad y Gogledd 1,322; y De 131 Lleihad Gogledd a De 1,433. Mae yn deilwng dn sylw fod tri o Gyfarfodydd Misol y De 'a chyfanrif aelodau yr Ysgolion Sul a chyfartal- edd y presenoldeb bob Salboth yn uwch na rhif eu hael odau, sef Hen- aduriaeth Dwyrain a Gorllewin Mtor- gannwg, a Mynwy. Oyfartaleddo y presenoldeb 20,578, sef 1,700 bob Saboth yn fwy na rhif eu haelodau. Angen mawr yr eglwysi yw y cariad a'r sel hon sydd yn cynyrchu y fath fiyddlondeb i'r Ysgol Sul. Y Caggl-: iadau.—Cynnydd mawr sydd am y tair blynedd diweddaf. ICododdcasgliad y wreinidogaeth i X1401465. 15s. 9c., cyoaydd, 8s. oV. Dyma yr ■ <