Y Cymro

NODION .CYMEtEIG. "GOSTEG FOIt" Ar y dyfnder mewn peryglon, Cyfod, lesu, cadw ni; Ofnau chwerw dyr ein oalon, Oni tihawn Dy wenau Di; Mae tosrturi yn Dy fynwes, A th rugaredd yn ystor; Yn D),y, gari.ad dwyfol gynnes, D!ywed erto, "gosteg for." Mae cymylau'r not yn gwg-u, A'r ystorm yn r!hm> barn; Goirsedd-feinioiau sydd yn crynu, A choronau'n myn'd yn sarn; Clyw d'dynoliaeth yn, ei dagrau Yn oich'neidio wntih Dy ddoir Ar gynhyrfus frig y tonnau. Dy wed, lesu, "gosteg for." Agos wyt ymhofo cyfyngder, A thamgnefedd yn Dy fron; Ac mae'th bresenoldteb tyner Yn lliniaru dig y don; Gad i'r ddrycin Dy adnabod Ar y bwrdd, yn gadarn lor; Ac i'n cadw rhag y difrod, Dywed, Iesu, "gosteg for." DYFED. --+-- ClywaiÎs fod naw ol newyddliaduron Cymru ,elisoes wedi eu prynu mewn rhyw fodd neu gilydd gari filiwnydd1 ai chyfeiilioin iddo, a bod eraill yn debyg o ddilyn. --+- Mor bell ag y mae hyd yma yn wybyddus, bydd popeth ynglyn a gialw dynion i'r Fyddin jyn cael ei gario ymlaen, yn hollol fel cynt. Gelwir yr awdurdod yn un gwladol, ond yr un ipersonau yn union fydd yn llenwi'r swyddi. -4-- Bu',r Parch. Howel Harris, Hughes, B.A., B.D., gweinidoig eglwys y i M.C. yn Princes Road, Liverpool, dan driniaeth lawfeddygol bwysig. Da gennym glywed ei fod wedi dal yn dda ac yn dyfod ymlaen cystal ag y gellid diiisgwyl. -+- Nid yn ami y gwelir enw Cymro ar gyfrol Saesneg. Geir hynny air "English Critical Essays'' (Nineteenth Century) a gyhoeddir gan Mr. Humphrey Milford. Mr. E. D. Jones, M.A., prifathraw Ysgol Sir Abermaw, ydyw ei Golygydd. -+- 'Dan yr HeIyg: yw ,e:n:w cyfrol fechan o gyn- hyrchion Mr. Gwilym Williams, B.A., Nantyr- afr, Trelech, bardd ieuianc gobeithiol a gwymp- odd yn Ffrainc. Ceir ynddi, hefyd, ddarlun- iau o'r bardd ac o'i fedd, rhagair gan Elfed, a biaines y bardd gan y Parch John Lewis, Bilaen- ycoed. I Penderfynodd ynadon Gwrecaam lyeidio, dirwyo am ddefnyddio modur i fyned i'r E'g- Iwys Babaidd i gymuno bore Siaboth, tra y mae ynad ym Merthyr wedi dirwyo am yr un peth yn union. D'vna fel1 y mae g'wahanol didullialu 0 weinyddu'r man-ddeddfau, ac yn y bwlcli yma, mae'r twrneiod yn ciael1 byd da a helaethwch beunydd. Peryglus yw addaw dim i'r chwiorydd os n.ad ydych wedi meddwl ymlaen llaw. Aeth dwy chwaer i ofyn am rvw rodd g'an amaeth- wr at arwerthfa oadd i fielpu capel y M.C. yn Ltandrindod. "Cewch y por'ahell mwylaf sydd ar v buarth os medrwch ei ddal," efoai r bllacn- or. Gymerwyd ef ar ei air, dahwyd y porch- ell, a chaed dwy bunt am dano at yr aohos. Miae Eisgoib LAanelwy ynanniOlg ei bobl i dderibyin Datgysylltiad a Diadwaddcliad fled peth anooheladwy. Ond nid yw E';s,glob Ty- ddtewi wedii rhoi i fyny obeithio am nieiwid tiipyn ar tethau. M,aie'r ddau aV esgobion ier- aill yn paratoi ar gyfer yr anooheladwy, ac yn d'irgel gredu erbyn hyn nad yw pet'hiau mor ddrwg' ,aig y tybient. Cylioeddwyd' y rhifyn cyntaf o'r drydedd gyfrol O' Gylohgriawn Hanes, y M.C. Retthau dyddorol y rhifyn yw nodiadau ar gychwyniad Methodistiaeth yn Sir Fflint, nodiadau ar lyifr- yddiaeth y M.C., gydaig aimryw awgrymiadau I ,sut i gario ymchwiliadiau llenyddod1 yimlaen Uyddlyfr Richard Tibbott, a nodiadau y Parch. 0. J. Ow:n, M.A., ar Hanes M.C. yn Liver- pool. Da gennyf weled fod aelod-au y Gym- deithas erbyn hyn yn rhifo 445. « Cyfyd gwrth\vynebiad i Brynu y Fasnach miewn Heoeddannislgwyliladiwy. Ga.lwyd cyfar- fod mawir i bleidio Pryniant gyda Dewis- iad Lleol yn Blaina, Mynwy, a dtaeith siarad- wyr cadarn yno i siarad'. Cynhygiodd ficer Nantyglo benderfyniiad a chefnogwyd ef gan Mr. J. W. Parry, prifathro'r Ysgol Gano-1. Ond tanbelenwyd y siarad wyr o bob ctyfeiriad gydia chweistiynau, a threchwyxl y cynhygiad giydia mwyafrif llethol. — •' Gweliaf fed Gwili wedi ysgrifennu erthygl ar Dadwaddoliad yr Eglwys "pan oedd ein hys- bryd, efallai, yn is nag arfer." Ond deil yn gadarn d r farn y dylid defnydldio gweddiil gwaddol ar amcanion, ceinedliaethol a chrefydd- lOl" aic nid at amcanion cenedlaethol yn unig. Dywed fed awdurdodau'r Amgueddfia yn gwrthod ei chyfran hi, rhag chvyfo teimlad- Z-1 a-u'r Eglwyswyr al ohoUi eu cydyimd'eimladl Awg'ryma Gwili mali gwell yw cadw r cymun- roddion at amcanion crefyddol, ac nid en wad- ai, mtegis sefydlu Llyfrgelloedd canolog, a chynorthwyo ysgolion anenwadbl ar gyfer myfyrwyr tlawd. Mae Prifysgol Cymru wedi penderfynu eleni eto roi graddau anrhydeddus, a dymia r en- w'au:—Ll.D. i Mr. Acland a Mr. Hieirbert Lewis aim eu gwasiana,eth i addfysg. Ll.D. i Syr Samuel Morris, aim ei wasanaeth yn y Tref- edigaethau. D. Litt. i Proff. Loth o Rennics aim ei wasanaethi 1 Lenyd diaeth Geltaidd. M.A. i'e Parch. J. Lambert Rees am ei waithi yn China. M.Sc. i Mr. Daniel Jones, Harlech, aim ei wasianaeth i lysieueg. Dlaiu fed yr oil o'r cyifeillioin yn haeddu hyn a llawer yn rhag- or, ond ychydig a wyr Cymru am ddim ond dau ohonynt,- -Mr. Herbert Lewis a Mr. Dan- iJeI Jones. Mae gair o hanes angladd Hedd Wyin wedi dyfod oddiwrth y Caplan Abi Williams sydd gyda'r 17th R.W.F. yn, Ffraiinc. Dyma dd!ywed 'Rwy'n sicr mai nid annytddorol i'oh darllenwyr fydd gw ybod ei gladdu heb fod nepell oddiwrh yr 'Iron Cross' ar y Pilkem Ridge.' GWaslalnaelthwyd yn Gymraeg gan fy ngihyfaill y Caplan D. Morris Jones, ac er na wyddai ar y pryd ei fod yn tal.u'r gymwynas O'laf' i 'giampwr y Ceinion,' mae'n brudd ddydd- orol cofio hynny heddyw. Do, clywyd aoenion yr hen Gymraeg uwcihiben bedd1 y bardd o brawsfynydd; ac er i'r bedd fodi mewn tir estron 'toedd yr awyrgyloh a'r teiimladau yn hol1011 Gvmreig. Syrthiodd diagiau o Gymry ieuanc—gobaith Cymru Fydd—ym mrwydr Gorff. y 3 1 ain, ac mlae teimlad cryf yn y gat- rawd Gymreig y dylid gwneud rhywbeth i gofio gwro-ldieb y Cymro yn y frwydr honno; Os cychwynir miudiiad: i'r perwyl gwn y rhydd Cymru gefnogaeth iddo." Gofynwyd am ddwy garreg" o glochdy eg- lwys Gwrecsam i'w gosod mewn rhan newydd o adeiladau Prifysgol Yale e.r cof am Elihu Yale sydd wedi ei gliaddu ym mynwent Gwrec- sam. Mae'r' ddwy garreg i newid eu cartref, a dwy garreg newydd i'w gosod1 yn eu He gyd- ag argraff briodol i adirodd eu hanes. Drwy fwyafrif o un penderfynodd llywodr- aethwyr Ysgol Sir Aberystwyth roddi rhybudd i Dr. D. H. Da vies, un o'r athrawon i ymad- ael. Mr. C. M. Williams OIeddi yn cynnyg y penderfyniad, a Mr. Dooiel Thomas, yn cefn- ogi. Pleidleisiodd puímp o blaid a phedwar yn erbyn. Darllenais aidroddiad o'r ddiadl, ac ni welais ddwy golofn: fwy digalon mewn new- yddiadur erioed. Os na by;ddl. i dref Aberys- twyuh godi yn erbyn yr hyn a wnaeth y Hyrw- odraethwyr bydd yn warth oesol i'r dref. Dydd Merchier bu farw yt Parch. Rhys J. Huws, Glanaman, bardd', lienor, pregethwr, a bugail, yn 55ain mlwydd oed. Cafodd afiechyd hir, ac ychydirg wythnoisau yn 01 cych- wynwyd tyisiteb fel amlygiad o gydymdeimlad a phareh ei gyfeillion. Ond daeth v diwedd eyn iddo ef weled ffrwyth yr apel. Cefais. llawer o gymdeithas Mr. Huws ar un cyfnod o'i oes, pan yir oeddi yn llawn asbri gyda chyn- lluniau llienyddol. Ni ddaetb dim ohonynt, ond mae'r atgof ami lawer ymgom ai gawsom dan grotniglwyd oyfaill yng Nighaerniarfoin fel atgof aim fOlre braf o wanwyn. Rihoddwyd ei weddillion i orffwys ym mro ei febyql yn Aber- hosan, Machynlleth, ddydd LJun. — » Wrthi wneud sylw .ar ysgrif o eiddo y Parch. Evan Davies yn y 'Geninen,' crybwyllais yn y GYMRO am Tiach. 7fed am gysylltiad y Parch. Evan Jones a Llyfrfa y Methodistiaid yng N'ghaeirnarfon. "Dywed1 cyfaill sydd lawn mor hysbys a minnau o'r amgylchiadau fod yr hyn a ysgrifenais yn awgrymu ddarfod i Evan Jones dorri ei gysiylltiad a'r Pwyllgor oher- wydd mad oedd yn cyimieradiwyo yr hyn a wnaeth y Llyifrfia yn aing-hyimeradwy gan lyfr- werthwyr y wlad. o.s> dyna ystyr y gieiiriau a ysgrifennais, maent yn anghywir. Gadaw- odd Mr. Eivatn Jones yi pwyllgor oherwydd iddynt bende!rifyn,U! symud y 'Goleuad'^ o Ddol- gellau, nid am fed ganddo sleroh neilltuol at Ddolgellau, ond am y irhiagwelai yr hyni sydd wedi digwydd. "Pian ba:s,iwyd hYIn," e:biaii Mr. Elvan Jones, "mi bendterfynais nad awn byth i'w cyfriniach." A chadwodd ei air. Dyma fel yr ysgrifennal fy nghyfaill Eiifion Wyn ataf:—"Gwelais eich ergyd dirgel i mi yn y CYMRO. Carwn wybod air ba sail y cys- ylltwch fy 'ymrwymiad i beidio cystadlu' a'm 'difFyg ymddiried. yn y beirniaid' ? Fy ngeir- iau i oeddl: 'Ymrwymaf yn awr, fel na, bo dim camddeall rhag Haw'—ihynny yw, yn wyneb cwyn Mr. David Owen fy mod yn cystadlu yn lie beirniadu.' Gadawsoch gamargraff ar feddyliau eich darllenwyr, a dylecli uniawni'r cam. Gyda chofion, ond yn Eiifion Wyn." Own nad yw Eifion Wyn yn rhy groen deneu i gymryd yr hyn a ddywiedais yn yr ysbryd goreu. Yr wyf wedi hen ddiflasu air ymrafaelion eisteddfodol. Ac nis glwn sut y ceir terfyn arnynt yn gynt na thrwy i biawb fydd yn cvstadlu benderfynu ymlaen Haw a oes ganddo gred yng ngonestrwydd a gallu r beirniad, pylasai Eiifion Wyn fod wedi gad- ael byd y cystadlu er ys blynyddoedd. Ac hyd yr wyf yn deall pethau, yr achlysur iddo yn awr benderfynu peidio cystadlu rhagllaw oedd nai ddyfarnwyd y wobr iddo yn Birken- head. 0 leiaf dyna achos yr helynt, ac yng nghwrs yr ysgarm-es honno yr awgrymodd Mr. D. Owen yr hyn a ddywed Eifion Wyn.