Y Gwladgarwr

GOHEBIAETH 0 L'ERPWL. Nodion.-Gan mai nodion ydyw y penawd cyntaf, ni awn rhagom 1 wneud sylwadau amgylchiadol ar y naill beth a'r llall a ddaw dan sylw, heb gyfyngu yn bollol at ddim arbenig. Dyna yr Home Rule, neu y Llywodraeth Gartrefol a gals y Gwyddel, yn cael sylw arbenig gwlad a gorwlad, am fod y genedl Wyddelig yn gyfryw a fynant gael sylw, ac os na dderbyniant sylw trwy slarad, cynhyrfant y wlad, a llofruddiant rhai o'r penaethiald, a thrwy hyny goxfodir y llywodr- aeth i wrando arnynt er y dichon fod yr hyn a geislant yn ddigon dwl ac afresymollawer pryd. Ond i adael heiblo yr Home Rule, a a phethau Gwyddellg eraill; gadewch i ni gael gweled a oes dim modd cynhyrfu Senedd Prydain, i deimlo dros y glowyr yn ein cyfyngderau mawrlon. Dyna y lofa yn ymyl Wigan lie y bu'r danchwa ddiweddaf, BId oes cymaint ac un o'r ttueiniaid wedi eu cael allan, ag nld yw yn debyg y celr hwynt" eta am xai misoedd. Dyma adeg i gynhyrfu, ni bydd y cynhwirf heb sylfaen lddo, a lie da i ddadleu dros iawnder y glowr, fel un o £ »lofnau masnach y gwledydd. Mgwn cyfar- d a gynaliwyd yn ddiweddar yn f dref hon, • dan lywyddjiaeth y Kaet, er cydymdelmlo a gweddwon ac amddifaid Wigan j dywpdai Mr. Charles Jiaclver, fod y glowyr ya ddosbaith .be.bl a ddylalgael eu parohn gas bob gradd Alse^Ufa. IJgrth l»aicii T i'r asaloaeau aiedig y dyfnder eigionfawr gyda ^flymder, a thrwy gymhorth y glo yr imwyd cyfandiroedd a'u gllydd. Y glo ager ■ydd wedi dwyn America, China, a Japan, fel y drws nesaf 1 Brydaln, a phwy, meddaf, yn el iawn bwyll, na ddyry y parch dyladwy i'r glowr. Terfynodd el sylwadau tanllyd a brwdfrydlg, drwy osod el enw i lawr am gant punt i'r drysorfa. Dilynwyd ef gan eraill, megys, S. B. Gulon a'r cyffelyb, nes chwyddo casgliad y cyfarfod yn agos i fil o bunau mewn ychydig orlan, a sicr ydyw, fod ugeiniau eto a gyfranant at yr achos da o gynorthwyo y gweddwon a'r amddifad. Gair eto i'r ochr arall, a oes dim modd cael y Great Guru yna ar lanau Dar a Rhondda I gocli Ilef nes diaspedain muriau Sant SLephan, ar bwne diwygiad cyfraith arolygiad mwn- glOOdlau 1 Ni cheir byth well cyfle, a gellir cymeryd y lofa yn ymyl Wigan fel nod sylw presenol, a slarad y pwnc nes bydd y lie yn ffiamio gan wres tailyngdod y cwestlwn. Pa le mae Lewis Morgan, (Tefonda,) yna fu yn lluchlo el ddonlau yn y GWLADGARWR, dro yn ol; Nephl Jones, y Gwalch, Gwron Dar, a Uuaws o ral yna sydd yn cadw stwr gartref ? Dowch allan am unwaith yn y cyfeirlad priodol, gan adael olion eich dawn ar y wlad, fel y byddo i'r byd wybod fod y fath ddynion wedi byw yn ein hoes ni. Cadwyd dlgon o dwrw am ddynion yn colli ei ffermydd yn adeg yr ethollad, ond mae yma beth mwy na cholll farm, mae bywydau y miloedd mewn perygl, o ganlyn- iad, paham nad ellir cael sylw Henry Richards, Ysw., at y pwnc, efe gyda Mr. R. Fothergill, ydyw y cynrychiolydd, a sicr ydyw fod yr olaf yn barod I ddefnyddlo el ddonlau, dim ond i'r blaenaf ddechreu. Rhaid gwasgu gwynt y welnyddiaeth, oblegyd mae mesur diogeliad bywydau y glowyr yn gymaint pwys yn ein bryd bach nt, ac yn fwy felly, na phwnc y dadgysylltlad Eglwysig. Myn rhywrai ddweyd na fynant wrando cwynion y tlawd; nt thai yna ddim, mae yn rhaid lddynt wrando, a gwneud cyfiawnder, neu ynte gymeryd y canlyniadau. Lowyr Cymru, edrychwch ar y mater, a chynyrfwch y byd gwleldyddol hyd ei seiliau; rhaid iddynt wrando, neu ynte rhaid i'r bobl osod atalfa ar gerbydres fawr masnach y gwledydd, oblegyd heb y glo fe edrych pob peth yn oer a diymgeledd lawn. Y Llythyr Gerdyn.—Dygwyd y drefn i ar- ferlad er lleshad eymdeithas, mae'n debyg yn y dechreu, ond fel y mae pobpeth da yn cael el gam arfer, felly hefyd y Post Gourd. Mae yn ddefnyddiol mewn masnach, ac yn mhlith cyfeillion, fel cyfrwng rhad i gyfeillachu, ond fe gamddefnyddir y breintiau a'r cyflettsderau hyn gan asynod ar lun dynion. Bodau ac sydd yn byw yn iselder y llwch, yn ngwlad yr huddugl, tua gwaelodion trobwll budreddi yn ngwmwd anghysbell gwehillon eymdeithas, lie y dysgir pob peth annheilwng o wyneb haul a llygad goleuni. Fe wna y sylwadau blaenorol y tro I'r dim, fel awgrym I'r eyfryw hyny sydd mor hoff o anfon llysnafedd ar y llythyr gardiau, yn nelllduol yr un hwnw a ddanfonodd un i mi. Gwylled rhagllaw, rhag lddo gael el hun yn byw yn mhalas y llywodr- aeth yn Nghaerdydd neu Abertawe. Gydag ewyllys da i rinwedd a gwladgarwch, yr eiddoch, CYMRO GWYLLT. Yn mhen naw dlwrnod wedi i'r llythyr hwn fyned ar goll y derbyniasom ef, ac wele yn canlyn y rhan olaf o hono:— Llofruddiaeth ae Huncmladdiad.—Nid yw yn debyg y ceir ar gyfrca troseddau y flwyddyn ddim yn fwy cynhyrfus na'r blaenoroL Pryd- nawn dydd Iau, rhwng Wigan a'r dref, ar reil- ffordd Caerhirfryn a Chaerefrog, pan oedd dyn o'r enw Robert Wanless yn y gerbydres, taraw- odd wrth ei wraig Ann Wanless; ac yn ol yr hanes, nid oeddynt wedi byw gyda eu gllydd er's rhat misoedd. Tebyg fod Wanless yn ddiweddar wedi ymollwng i ddifaterwch, a ehollodd el swydd fel arolygwr mwngloddlau, ae o herwydd hyn wedi myned yn isel ysbryd. Y canlyniad o'r cyfarfyddiad fu iddo saethu y wraig a llawddryll, a chyflawnodd hunanladd- iad a'r un offeryn. Dichon y celr eglurhad Eellach ar ol terfyniad y rheithchwiliad, yr wn sydd wedi dechreu er boreu dydd Sadwrn dlweddaf. Undebwr heb DdrwgdybMeth.—Dyna ifag. enw rhyw frawd gorddonlol o Gymro a ddan- fonodd lythyr i ml i drin y Oymro Gwyllt am feiddio slarad ar bwnc y tori glo. Y truan gwael, rhaid ei fod yn swta, fel pob Sais addol- wr arall, na fuasai yn gosod ei enw priodol wrth yr ysgrlf. Y mae digon o amser yn y dyfodol 1 ddatguddiadau, a phan weloch y baw yn y caws, chwl a gredwch y pryd hwnw awgrymiadau syml a dirodres gohebydd L'er- pwL Odid na chawn amser a chyfle i slarad ar bwnc y bradychiad pan wel y miloedd eu camayniadau. Peidlwch ffroeni yn rhy gynar with y gwlrionedd, am nas gallwch weled y eyfryw yn unol a'ch golygladau ar bethau fel y maent yn bresenoL Llwyddlant i onestrwydd, ond ein gwared gaffom rhag twyll a brad. eymito GWYLLT.

LLYTHYR 0 AMERICA. Spring Ranch Clay Co., Nebraska, Medl 14eg, 1871. Mr Gol.Er nas gwelais chwl erioed efallai yn bexsonol, eto telmlaf awydd anfon gair atoch er mwyn i ami ddarllenwyr y GWLAD- GABWB gael gwybod ychydig am y llanerch baradwyBaidd hon yn Nhalaeth Nebraska. Yr ydwyf yn y wlad hon bellach er's ugaln mlynedd, ao wedi gweled amryw dalaethau yn yr Undeb Amencanaidd. Ar bob ystyr, dyma'r llanerch oreu a welais eto i gychwyn sefydllad Oymxqlg ctji. Cefals fy anion yma ddan fie ya 01 pu y,.x Ama*m HDfM miuion. ary SoeMgt f&Pcenadwr cartrefoL Boddlon- wyd fi yn faw^yn w^yne^pddy wlad. Gwlad fcas, waetad, a chynyrcMawr ydyw. Ar ol pregethu. amryw Sabbothau i'r Americauiald ancnwilladwy olud efengyl Crist, dafithum 1 ddyffryn bras, prydferth y Little Blue, ac yma, er fy Uawenydd, daethum o hyd i deulu Cy- mreig, set Mr John Llewellyn, a Catherine, ei serchog briod, gynt o fro Morganwg, a dlwedd- ar o Abertawe. "Mae yn dda genyf eich gweled," ebe Mr Llewellyn; "yr ydwyf wedi gweddio llawer am 1 Gymry ddod yma." Ar ol ei hysbysu fy mod yn genadwr cartrefol mewn cysylltiad a'r Annibynwyr Saesonig, ac mai brawd Mab Anian oeddwn, aethom yn gyfelllion anwyl ar unwaith, o herwydd y mae efyn credu fod piwb yn adnabod Mab Anian, ysgubellwr teilwng John W. Jones. Mae Mr Llewellyn yn hen ddarllenwr y GWLADGARWR, ac ar ei gals ef yn benaf yr ydwyf yn ysgrlfenu hyn o linellau atoch heddyw. Ein hamcan wrth eich hanerch ydyw ceisio dangos man- telslon y wlad hon, neu ynte Swydd Clay, Nebraska, i wneud sefydllad Qymreig cryf a dedwydd. (a.) Mae yma ddlgonedd o dlr y Llywodr- aeth ellir gael am ddim o dan gyfralth y Pre- emption a'r Homestead Act. Mae Swydd y Olal yn bedair mllldlr ar ugaln ysgwar. Nld oes dros ei haner wedi el chymeryd eto. Gall Oymry sefydlu yn ymyl eu gilydd ar hyn o bryd ar blwyfydd cyfain. Os ydyw'r trigol- Ion yn rhy dewion yna, mae yn y swydd hon ddigon o le iddynt, ond dod yma yn fuan, o herwydd mae yma ddylifiad pobloedd. Bob dydd mae ffrwd yr ymfudiaeth yn gref. (b.) Mae yma fantelslon marchnadol da. Gorphenwyd y Burlington a'r Missouri Rail- road trwy y swydd yr haf hwn; felly yr ydym mewn cysylltiad a'r Dwyrain ac a'r holl fyd. Mae y rhellffordd yn dod a'r daily mail i fewn; felly nid ydym mewn cwr anghysbell o greadigaeth ein Tad. (c.) Mae yma allu dwfr (water power) campus. Rhed y West Blue trwy ran ogleddol y swydd, a'r Little Blue trwy y rhan ddeheuoL Ni welais erioed well water power nag sydd ar y Little Blue. Dyma gyfleusderau i Gymry anturiaethus i osod i fyny felinau blawd a factories gwlan. Mae'r miloedd y sydd ac a ddaw yma yn galw am y fath ddiwylliant. Bydd fortune y dyn a osodo felln flawd i fyny wedi ei slcrhau. (d) Mae yma fantelslon i gael tanwydd. Gwerthlr glo campus ar y rhellffordd, a gellir prynu coed ar yr afonydd. Bydd gan Rheil- ffordd Burlington a Missouri filoedd o erwau o goed a dwfr i'w gwerthu yn fuan ar y Little Blue. Amrywla y pris o bump i wyth doler yr erw. Dyma gyfle ardderchog i ddyn ag ychydig o arlan ganddo i gael coed, dwfr, a phrairie ar y gwaelodlon. Rhydd cwmni y rheilffordd amser i dalu am y tir. (e.) Arwynebedd y wlad, ei brasder, a'i ehynyrehlon.-Prairie sych, bras, gwastad, ydyw'r wlad hon oil oddigexth glanau yr afon- ydd. Dywedodd Mr Bainter wrthyf heddyw iddo godi 75 bwslel o yd Indiaidd oddiar un erw yr haf hwn. Codir yn gyffredin oddeutu 20 bwslel o wenith a 75 o geirch ar yr erw. Gwlad y gwenith, a'r haidd, a'r melons, a'r cucumerau, a'r llaeth, a'r mel ydyw bon. Deuwch, hil Gomer, a daionl y tir a fwytewch. Hyfryd i'r archwaeth a'r teimlad ydyw bwyta y water melons o dan gysgod pren delliog ar ddlwrnod tesog yn yr haf, a hyfrytach byth ydyw casglu y cynhauaf a'l gludo adref gyda gorfoleddus floedd. (f.) Iechyd a hinsawdd y wlad.—Mae Ne- braska yn dalaeth mor iachus a'r un arall ag sydd yn gorwedd yn yr un hydred a Uedred a hi. Ni fum i erioed yn iachach nag y bum yma y misoedd diweddaf. Mae rhai yn dy- oddef oddiwrth y cryd ar y gwaelodlon, ond neb hyd yma ar y prairie. Nis gellir djsgwyl y bydd Nebraska, mwy na manau ereill o'r byd, yn rhydd oddiwrth bob math o afiechyd ac anhwylderau darostyngol i'r natur ddynol. Yr ydym ar ledred gogledd Missouri. Nld ydyw'r haf yn annyoddefol o boeth, ac nld ydyw'r gauaf, meddir, yn hir ac annyoddefol o oer. Tynell o wair geldw anifatl dros y gauaf. Mae rhai yn gorfod byw heb ddim; ond cam a hwynt ydyw hyny. Felly, ar y cyfan, mae dyfroedd, iechyd, a hinsawdd Ne- braska yn ffafriol i'r ymfudwyr. (g.) Amser aredig y prairie.—Dechreuir aredig yn gynar yn misoedd Ebrill a Mai, a delir ati hyd ddiwedd Awst. Ar ol aredig yn gynar, gellir planu com, sef yd Indiaidd, xhwng y cwysau, a buckwheat a ffrwythydd gerddl, a chael enwd da yn yr un tymor. Os byddls yn toil y prairie i fyny yn Gorphenaf ac Awst, rhaid aros hyd yr haf dyfodol cyn codi cnwd. Mae eislau trl chefiyl, neu dri mulyn fel ag sydd gan Mr Llewellyn, i dori y prairie i fyny y tro cyntaf. Ha! fechgyn Cymru, sydd yn arfer ag aredig, mae'r prairie yma yn tori fel ymenyn. Mr John Llewellyn, y Oymro, ydyw'r ploughman Igoreu o ddig n yn Olay County. Y mae ef a mlnau yn gwenu yn ein llewys wrth edrych ar aredig bier, cam, ae aflunialdd yr Yankees yma. Mi chwardd- ech hyd ymdorl bron wrth weled un Yankee yn celslo aredig am y premium ar fro Mor- ganwg. Ni fu erioed well lie i chwi ddangos eich gwrol-gampau trwy aredig yn union nag sydd ar brairies gwastad Clay County, yn Nebraska. (h.) Mae yma fantelslon erefyddol. Nid oes ond ychydig o Annibynwyr Cymreig yma eto. Nld oes yma ddlm Methodistiaid, Bed- yddwyr, na Wesley aid. Gallai y cyfryw wneud eu cartref gyda ni yn bresenol. Yr ydym yn meddwl ac yn bwrladu sefydlu ysgol Sabbotnol ac eglwys Annibynol Gymrelg mor fuan ag y daw aau deulu yn rhagor yma. Duw a gyfarwyddo luaws o Ddeheudu Cymru yma. Gwnaiff Mr Llewellyn a minau ein goreu 1 ddangos yr Eden baradwysaidd hon i chwl, a'ch dedwyddu a'ch difyru yn mhob modd ar dlr cyfreithlon. QcodslonuUy we mutt laugh awayjhfi bluet from i/ou^ and try to make you fuX afhoite on fhe fertfteioil of Nebratia. Yr ydym wedi cymeryd meodiant o'r swydd hon yn enw lean Grist, ac yr ydym yn meddwl ei dtu. Dewch, Gymry erefyddol, l'n cynoith- wyo i ddal i fyny faner y groes, fel na chaffo Satan yr un enald o'r Uanexch Edenaldd hon. Gellir gwneud y wlad hon fel garid yr Ar- glwydd mewn ystyr grefyddol, llenyddol, a moesol. Dewch a'ch crefydd gyda chwl. Dy- wedodd un Americaniad wrthyf yr wythnoa ddiweddaf nad oes arno "f ddim eislau ceisio byw yn grefyddol yma, er el fod yn arfer pexthyn i'r Presbyteriaid yn Michigan. "0 wel," meddwn inau, "gall Iesu Grist fyned a'i achos yn mlaen hebddoch chwi. Gall Ef godi dysgyblion o'r ceryg, ac o laswellt y prairie yma, pe byddai achos, a gellwch chwithau fyned fel Judas idd eich lie eich hun!" Dychrynodd y dyn wrth glywed hyn, ac addawodd dalu sylw eto i fater el enaid. Peld- led neb a gadael el grefydd ar ol wrth gioisl'r dwfr. Our religion is not worth a cent unkst it will bear transportation. Gellir dod gyda y rheilffordd yma bob cam o New York i School Creek, yr orsaf nesaf atom ni ar Rheilffordd Burlington a Missouri. Dymuna Mr Llewellyn hysbysu el gyfelll- ion lddo fod yn y wlad hon dair blynedd. Gwelodd Dalaethau Kansas, Missouri, Missis- sippi, ac Iowa; ond y mae Nebraska yn rhag- ori arnynt oil. Mae yma well manteislon i gael tiroedd rhad a breislon. Gobeithio y cawn weled gwynebau lluaws yn dod atom ar fyrder o "Gymru lfin, gwlad y gan." PABCH. J. A. JONES. Gynt o Swydd Aberteifi., ger Aberystwyth.

UNDEB Y GLOWYR. Llawer sydd wedi ei ddweyd, ac yn cael ei ddweyd a'i ysgrifemi ar y pwnc yma. Bu llawer o broffwydi gau yn darogan ei dranc, ac yn cyhoeddi melldithion ar y personau hyny oeddynt yn arwain y bobl yn y mudiad. Crochlefai y proffwydi gau mai haid o dwyll- wyr oedd Halliday a'i staff, a rhybuddient y werinos rhag eu dilyn ar un cyfrif. Ond erbyn hyn, mae y proffwydi, druain, wedi myned i'w hogofeydd. Bellach cymerir yr Undeb am ei werth a'i deilyngdod. Teg yw barnu pob pren wrth ei ffrwyth, ac fel y dywed y Sais, "The proof of the pudding is the eating of it." Mae y wlad erbyn hyn wedi gweled llu mawr yn byw yn weddol gysurus ar yr Undeb a gondemniwyd gan haid o bedleriaid cyflogedig fel y ffwlbri mwyaf a fuynNghymru erioed. Ddarllenydd, dyna yr unig ddiffyg fu yn nglyn a'r Undeb o gwbl oedd, ei fod heb dyfu digon. Yn awr yw yr adeg i ofalu i roddi nerth yn ei ad- noddau-casglu yr haf erbyn y gauaf,-ac yna ni raid hidio am ormes y coal a'r iron. lords, na dichell eu is-swyddogion cyflogedig. Ond bellach at amcan ein llith. Mae yma ar lanau y Llyfnwy luaws o Undebwyr, ac nid ydym wedi bod yn ol ychwaith o ddangos ein cydymdeimlad a'n brodyr yn adeg y strike. Mae yma dair cyfrinfa yn y dyffryn- Cynelir yr un ag y mae eich gohebydd yn aelod o honi yn y Navigation Inn, Blaeny- cwm. Mae hon yn lied flodeuog ar y cyfan; ond hyd yn hyn yr ydym heb ymuno a'r Un- deb yn Lloegr a Chymru. Yr ydym wedi holi ami un pa ffordd sydd i ni gymeryd tuag at gyrhaedd hyny. Byddwn yn wir ddiolch- gar i ryw Undebwr am roddi i ni yn ddioed, trwy gyfrwng y GWLADGARWR, y cyfarwydd- iadau angenrheidiol at hynyma. Heblaw hyn, carem gael clywed, trwy yr un cyfrwng, a yw yr overmen a'r firemen yn cael dyfodfa rhydd i'r Undeb fel ereill? Carem gael sylw gan rhywun ac eglurhad, gan fod hyn yn bwnc dadl gan rai yn ein plith. Pa fodd yr ydych chwi yn Aberdar a Rhondda yn gweith- redu? Carem wneud yr un fel, bid sicr. 0 ie, yr ydym wedi anfon nodyn er's rhai wythnosau bellach at foneddwr o Gwm yr Ystrad yn holi am gards yr Undeb. Teg fuasai iddo, fel gwr cyfrifol yn yr ardal, ein hateb, gan i ni amgau iddo stamp i'r pwrpas. Tebyg fod y boneddwr yn gwybod at bwy yr ydym yn cyfeirio, fel nad oes rhaid dweyd ychwaneg.—Yr eiddoch, Ni WAETH PWY. Spelter, Maesteg, Hydref 3ydd, 1871.

BRWYDR FAWR BRITON FERRY ROAD. Mr Gol.,—Bu llawer o son, siarad, ac ys- grifenu o barthed i'r frwydr uchod, yr hon sydd erbyn hyn yn mysg y pethau a fu. Tywydd anffafriol iawn a gafwyd i ymladd y frwydr allan, gan iddi wlawio mor drwm, yr hyn fe allai a rwystrodd lawer i ddod oddi- cartref i fod yn llygad-dystion o honi, yn gystal a diffodd ychydig o'r ysbryd rhyfela oedd yn y catrodau a ddaethant yn nghyd. Fe gawsid brwydr dda ar "Mai" yn ddi- amheu, oni bai i ddeg o bymtheg o gatrodau ddeserto cyn awr y frwydr. Yr oedd gwall yn eich adroddiad o'r frwydr yn y GWLAD- GARWR diweddaf, drwy osod "Cor Aberdu- lais, o dan arweiniad Eos Morlais, enillodd y ddau harmonium," pan na enillodd ond yr harmonium goreu. Cor Salem, Llansamlet, dan arweiniad Eos Morlais, enillodd yr ail. Gair hefyd am awgrym Edward. Ni fyddai ond ffolineb meddwl cael Eisteddfod ar raddeg eang yn Nghastellnedd, beth bynag a'i chynal yn y Town Hall; ei heithaf fyddai cynwys 600, er stwffio gymaint ellid iddi. O'r anwyl! mae Edward wedi camgymeryd yn ddirfawr. Dylai gofio nad oes un oriel yn perthyn iddi., 0 gynal Eisteddfod ar raddeg eang, Music Hall Abertawe a wnai'r ifro yn noble, lie gall 4,000 weddu yn rhwydd ynddi. Gallai honodalu ei ffordd yn dda, heblaw elirio yr yehydig oedd yn brin yn Briton Ferry Road.—Ydwyf, &c., FFALDFAB. [Maddeued "MilWr" i ni am beidio eye. hoeddi ei eiddo ef ar yr un pwnc.—GOL.]

Diwyg yr hat Nodeayn—at dlyaedd A HwWi osgedd wtth fywlol eagyn :— Awyr gwlad oer y glyn—o'l wrid hawddgar A drydd i'w yagar, rhaid oeraldd ddiagyn I'r Fynwent,—darfn elnioes, Yn font & i derfyn oes. Dam arall yn o agoa i'w ddiwedd, yn cyfeirio at dawelwch y fangre a'r Ywen:— Ni chalff hoen le'n el chyffinlaa.-na chas, Na char, na gofidlan NI thry o fewn ei therfynan-un rhad, Na lie i gatlad y cyfaill goran I deulu hon daw dew lweh, Daw nodded aden heddwch, Nawdd dlbaid el deillald yw, Gwyliedydd ea cwøgle ydyw. Hyd el bro yn lleda'i brig—I'w mawrhan :Mae'r hen Ywen dewfrig Erioed el chyøegredtg-wyrdd a dry Uwch i han-wely y llwoh anelwlg. Daw'r awelon hynawidon lawer noelg I gyagodlon el changan gwiagedig; Araf oedant dros y dorf wywedlg, I 1U0 a gwan yno ami bradd ganig; A chadwant barchedlg-hwyr gyngherddl 0' tawel lwynl l'r tenia anAg. Be ydi eich barn chwl am hwna, frodyr awenol ? Yn ol dim a glywais, y mae ych- waneg o fonglerelddiwch Towyn I gael el ddadlenu yn fuau. Wel, yn mlaen a hi, frodyr mi ddyrnwn ni a nithiwch chwithau. A oes rhywun heblaw Hywel Cynon a all ddweyd beth yw y rheswm fod eisteddfodau Nadolig y Temperance Hall, Aberdar, i gyd yn ganu ? Dylasai Hywel fod dipyn yn wahanol 1 hyn, ac yntau newydd enili gwobr am farddoufaeth yn eisteddfod Alban Elfed. Clywsom fod surplus go dda mewn llaw ar ol Alban Elfed, a sicr yw y gallasai pwyllgor y Nadolig fforddio rhol ychydig bunoedd i fechgyn lien ac awen. Yr ydym ni, deulu yr ysgubor, yn protestio yn erbyn peth fel hyn, ae yn tra hyderu y ceir diwygiad buan. Os yw eisteddfodau y North yn talu yn dda, er wedi rhol deg punoedd a rhagor i feirdd a thraethodwyr, paham yn enw Owen Langoch, na fedral eikeddfodau y South wneud hyny hefyd. Mae yma fwy o arlan a mwy o ddynion. Dihunwch bobl at eich dyledswyddau llen- yddol, cyn y cewch fflangell a bair 1 chwi gwrcydn dan ei heffelthiau. Wn i beth mae'r Semper a'r Lapsus yna yn wneud ar dudalenau R GWLADGARWR. Yr wyf yn ofnl fod rhald ml ddefnyddlo y frawddeg hono oedd yn lied gyffredin yn ffair fedydd Rymni 'slawer dydd, sef, At y pwnc." Yn awr, pan y mae y gauaf yn dynesu, a chynifer o feirdd mor hoff o ganu ar y tymorau fel y cylch-olwynant tuag atom, yr wyf am roddi cyngor bach i'r beirdd i gyd1 ag ydynt yn medru ar y Saesoneg, I ddarllen ac astudio Syddeet ddiguro Thomson ar y "Gauaf." yna fardd oedd a holl arweddion natur ar benau'l fysedd. Yn wir, y mae el "dymorau" yn llifeirio gan wlith yr awen. Os cawn nl fyw ychydig bach eto, fe fydd y Nadolig a'i wyltau a'l wleddoedd, ond y gwleddoedd penaf ydym ni yn bwrladu mwynhau, osbyw ac lach, fyddant y gwledd- oedd llenyddoi Does yn mwriad neb o honom nl i dorchi llewys ar gyfer y cystadleu- aethau, gan ein bod newydd gael profion ac engreifftiau mor chwerwon yn ddiweddar o fiardeliaeth elsteddfodol, ac hyd nes ant dan orachwyliaeth buredlgol, bydd ein hysgrif- ellau ni yn ddi-employment yn y cyfeiriad hwnw. Pa le mae eisteddfod Cymrodoxlon Merthyr elenl ? A oes un i fod ? Deallwn fod eisteddfodau yn Mhenclawdd, Txefforest, Maesteg, a Threherbert, heblaw y cyzddau canu ereill fyddir yn eu cynal ar hyd y wlad. Y mae yn bryd retiro tua'r gwely, gan fod Ffradach a Cadfwch yn dechreu taeogi yn erwln o barthed 1 ryw Gyrch a Chwta sydd wedi myned ar goll. Gan gofio beth sydd wedi dod o awdwr y lllnellau anfarwolryw a dwyfol-debyg hyny, "Drwy egweddi'r nos drag'wyddawl," &c., nos da. SAMSON.