Tarian Y Gweithiwr

DADGUDDIADAU MR. DALZIEL. YN ei lyfr drudfawr, yr hwn a gyhoedd- wyd ar ol y strike dros dair blynedd yn ol, hysbysa, Mr. DALZIEL fod meistri pyllau glo cymydd Rhondda ac Aber- dar, wedi myned i gryn drafferth i ddeall y gwahaniaeth oedd wedi bod rhwng f glowyr yn yr hen weithfeydd glo a haiarn yn Merthyr, &c., a chyf- logau y lhai a'u gwasanaethent hwy. Y mae yn amlwg en bod hwy yn gwybod fod gwahaniaeth mawr, ac mai en gwaith hwy yn ceisio denu gweith- wyr atynt hwy, a chyfloguchel, a barodd y gwahaniaeth. Bu cyfarfod gan y meistri yn Nghaerdydd, Mawrth 21, Z- d 1871. Bangoswyd yn hwnw, yn ol yr hysbysrwydd a rydd Mr. DALZIEL, fod glowyr Aberdar yn cael 2s. 7 i-c. y dynell am godi glo o'r haen ddwy droedfedd naw modfedd, er nad oedd ei drwcb yn y cwm hwn ddim rhagor na dwy droed- fedd a phum' medfedd, tra yr oedd glowyr yn Plymouth a Chyfarthfa yn cael eyflogmor isela Is. I I Ae. y dynell, 4 He yr oedd trwch y glo yn dair troed- fedd a chwarter. Ond, yn ngwyneb fieithiau* eithriadol o blaid y lleoedd olaf, barnodd y meistri mai 6c. y dynell a roddid yn Rhondda yn fwy nag yn .erthyr. Yn yr haenau eraill barn- wyd fod y gyflog yn uwch o 4c. gyda golwg, ar un haen, a 2g. gyda golwg ar y Hall, yn Rhondda ac Aberdar. Barn- odd y meistri fod general labour yn costio yn Aberdar fwy nag yn Merthyr o ddeuddeg a hauer i bymtheg yn y cant; a bod Rhondda ynhyn yn bump yn y cant yn fwy nac Aberdar. Tyst- ient fod y gwaith coed a cogging yn costio deg a deugain yn y caut yn rhagor yn nghymydd Rhondda ac Aberdar nag yn ardaloedd y gweithfeydd haiarn. Er hyn ni phenderfynodd y meistri ar unrhyw gynllun i gyfartalu cyflogau yn y gwahanol leoedd, fel y dengys Mr. DALZIEL yn tudalen 28 o'i lyfr; ond cytunasant ar ostwng cyflogau yn mhob ardal, yn ol pump yn y cant yn is nag zn o'r blaen. Ond gan fod cyfartaledd cyflogau yn y gwahanol ardaloedd hebgael ei ddwyn i weithrediad, eglur yw nad oedd pump yn y cant o ostyngiad yn syliaenedig ar unrhyw ystadegau eyffredinol. Ac edrych ar y gostyngiad hwn yn ngoleuni rhifyddiaeth deg, a chymeryd ffigyrau y meistri eu hunain yn nghylch anghyf- artaledd cyflogau mewn gwahanol ar- daloedd, yn sail ymresymiad, yr oedd pump yn y cant o ostyngiad yn gadael cyflog y gweithiwr yn llai o ddeg a deugain yn y cant mewn un gwaith; o bump-ar-hugain yn y cant am godi glo -yn ol 6c. y dynell o wahaniaeth; ac oddeutu pymtheg yn y cant yn gyff- redinol, mewn un ardal, mewn cydmar iaeth i'r llall. Eglur yw fod rhifydddiaeth a rhes- ymeg y fifeithiau yn profi na phender- fynodd y meistri, o wahanol ardaloedd, ar bump yn y cant, yn ol unrhyw safon rifyddol yn ngwyneb sefyllfa y farchnad. Yr oedd pris y glo yr nn i'r boll ardal- oedd yr oedd y gwaith mewn cysyllt- iad a dwyn allan y glo o'r pyllau yr un. A chan fod anghyfartaledd mawr yn y cyflogau, ni allai pump yn y cant o ostyngiad fod yn sylfaenedig ar un- rhyw ostyngiad cyfartal yn y farchnad. Edrycher ar y mater hwn wrth ryw esiampl rifyddol. Golyger fod 20s. y dynell yn bris uchel am y glo yn y farch- nad fod y farcbnad wedi gostwng y pris hwn, yn ol pump yn y cant, sef i 19s.; a bod y gweithiwr yn cael gos- tyngiad cyflog cyfartal a'r gostyngiad uchod; ai fod ef yn cael 19s. am hyn a hyn o waith. Ond yn ol deg a deugain yn y cant o wahaniae h rhw:ig cyflog gweithiwr mewn un ardal a'r llall, byddai un yn derbyn 9s. am bob 19s. a dderbyniai y Hall am yr un gwaith; yn 01 pump-ar-hugain yn y cant o wahan- iaeth byddai yn derbyn 14s. am bob 19s. a dderbyniai y llall am yr un graddau o waith; ac yn ol pymtheg yn y cant o wahaniaeth byddai un yn derbyn 16s. am bob 19s. a dderbyniai y llall. Pe cymerem gan' punt yn esiampl, a body meistr a'r gweithiwr yn colli pum' cant yn mhob cant o bunau, am fod pris y glo/wedi dyfod lawr bum' punt yn mhob cant, byddai yr ymrwymiad efallai yn amlycaeh. Yn ol gwahaniaeth cyflogau gweithwyr mewn gwahanol ardaloedd byddai cyflogau pedwar gweithiwr, y rhai sydd yn gwneud yr un faint o waith mewn gwahanol ardal- oedd, ac yn yr un math o waith, yn gwahaniaethu fel y canlyn: y cyntaf 95 punt o gyflog, mewn hyn a hyn o amser; yr ail 80 punt; y trydydd 70 punt; a'r pedwerydd 45 punt. Gallai dyn, a bonion llygaid yn unig ganddo, ddirnad na byddai colled yr holl feistri o bum' punt yn y can' punt ar eu glo, yn y farchnad, sefyll mewn unrhyw gyfartaledd o gyflawnder, a fyddai yn mantoli a chyflogau gwahanol y pedwar gweithiwr uchod. Byddai yn anmhosibl peri i glorianau cyfiawn- der wneud pum' punt yn y can' punt o ostyngiad gydbwyso a'r symiau gwa- hanol o gyflogau, pan y mae un yn £ 95, n y y llall yn £80, y llall yn Y,70, a'r Hall yn £45. Os nad oes cyfartaledd yn y cyflogau, nis gall pum' punt yn y cant o ostyng- iad unffurf yn yr holl ardaloedd fod yn ol cyfiawnder tuag at y gweithiwr, nac yn ol gostyngiad pris y glo i'r meistri yn y farchnad. Ac os na all y farchnad reoleiddio gostyngiadau cyflogau anghyfartal, trwy unrhyw un swmcyffredin o ostyng- iad a benderfynir, rhaid fod y meistri yn penderfynu ar ostyngiadau yn ber- ffaith ddireol. Yn ol eu ffigyrau hwy eu hunain yn llyfr Mr. DALZIEL, nis gall fod ganddynt eu safon o'u henill- ioxi na'u colledion hwy eu hunain, nac ? berthynas cyflogau gweithwyr a'u helw neu eu colled hwy, wrth ba un y gallant farnu pa un ai pump, deg, pymtheg, neu ugain yn y cant o ostyng- iad a'u dyogelai hwy rhag cadw eu gweithfeydd yn rnlaen ar golled. Pan y mae un dosbarth o feistri, yn ol cyfar- taledd can' punt gogyter a chan' punt y gweithiwr, yn derbyn 195 ar amser gostyngiad, y mae eraill yn derbyn, o herwydd graddau is cyflogau eu gweith- wyr, £11 0, £120, 114 5. Gan hyny, y mae yn ynfydrwydd o'r mwyaf i'r meistri benderfynu ar unrhyw swm o ostyngiad neu godiad, a all fod yn gymwysiadol at holl ardaloedd y glo, ar dir cyfiawnder tuag atynteu hunain na thuag at y gweithwyr, nes y byddont wedi cytuno ar swm cyfartal o gyflog trwy yr holl ardaloedd hyn. Gan mai bwnglera y pwnc pwysig hwn y mae y meistri yn en hundeb, gan nas gallant, er eu hundeb, sefydlu unffurfiaeth a all fod o fewn can' mill- dir i derfynau cyfiawnder, yn ol y farch- nad na dim arall, nid yw ryfedd yn y byd fod y gweithwyr yn methu rhoddi ymddiried yn eu barn am ymresymiad- au gostyngiadau; nid yw ryfedd yn y byd fod y gweithwyr yn gofyn am broi- ion fod eisiau gostyngiad, ac nid yw ryfedd yn y byd fod gweithwyr am gael bwrdd o gyflafareddwyr—:dynion galluog mewn rhifyddiaeth a rhesymeg —i edrych i mewn i bwnc prisoedd y farchnad a phwnc cyflogau, er mwyn gweled pa fodd y try y fantol yn deg, heb ffafrio gweithiwr na meistr, ond yn ol telerau cyfiawnder at drwch y blewyn. Os nad yw y gweithiwr ymddibynol yn ofni rhoddi ei achos yn y glorian, pa raid i'r meistri ofni? Yr ydym yn adnabod rhai o'r meistri yn Iled dda. A gwyddom nad ydynt wedi arfermanylrwydd meddyliol mawr mewn na rhifyddiaeth na rhesymeg. Y mae rhai o honynt yn ddigon galluog i wneud hyny; ond y mae eu hamser yn cael ei lyncu i fyny gan fanylion eu gwaith a'u cyfrifoldeb, o lawer math ac y mae yn naturiol iddynt geisio cryn lawer o amser i fod yn hamddenol yn nghanol eu cyfoeth, yr hyn a'u gwna yn annhueddol i syfrdanu eu hymenyddiau a llawer o fyfyrdod ar fanylion rhif- yddol neuymresymiadol; ymddiriedant i ffawd, i raddau mawr, heb gymeryd poen eu hunain i gadw balance sheet i ddeall eu sefyllfa gyda manyldra, gadawant bethau felly i ofal swyddogion, y rhai a dderbyniant gyflogau mawrion am eu gwaith; edrychant hwythau at eu cyflogau yn hytrach nag at elw eu meistri, mewn llawer engraifft. Nid rhyfedd, gan hyny, fod undeb y meistri yn fwy cryno mewn enw nag mewn sylwedd a bod gweithrediadau yr undeb hwn yn fwngleraidd ac anfodd- haol iddynt hwy eu hunain, fel y dengys Mr. DALZIEL, ae i bawb eraill. Nid yw swn mawr am gyfarfodydd y meistri ddim ond yr hyn a ellid ddysgwyl, yn ngwyneb eu cyfoeth a'u dylanwad ar y gweithfeydd. Ond nid yw cyfoeth na dylanwad yn faen prawf o fenydd na gallu ymchwiliadol. Nid sefyllfa uchel nac isel a sicrha ddoethineb. Nid yw y meistr yn ddoeth am mai meistr yw, na'r gweithiwr yn ddoeth am mai gweithiwr yw. Gan fod llyfr Mr. DALZIEL mor llawn a awgrymiadau a ffeithiau, y rhai ydynt yn gymwysiadol at amgylchiadau a rhagolygon gweithwyr, yn yr amser presenol ac yn yr amser dyfodol, yr ydym yn barnu ein bod wedi syrthio ar wythien mor gyfoethog, fel na flina neb o ddarllenwyr y DARIAN ar ychydig yn rhagor o'r dadguddiadau.

ABERDAR. TYSTEB DEWI DYFAN.—Y mae hon ar droed er's ychydig amser, ac yn debyg o droi allan i raddau yn llwydd- ianus, ac ystyried amgylchiadau y lie. Os bydd rhyw gyfeillion yn caru taflu i'r drysorfa yma, cant ddiolchgarwch calon ffryndiau Dewi Dyfan. Bydd y dysteb yn cael ei chyflwyno iddo mewir cyfarfod cyhoeddus nos Lun, Mehefin 28ain. Taer wahoddir pawb i'r cyfar- fod. Pwy bynag garo gynorthwyo boed iddynt anfon at un o honom ni sydd a'n henwau isod, Daniel Rees, Ysg., neu W. T. Williams, Trysorydd, 15, Oxford-street, Aberdar. Y GYFRAITH.—Da genym gael ar ddeall fod Mr. John Thomas Howells, unig fab jein parchus gyd-drefwr, Mr. William Howells, 83, Cardiff-road, wedi pasio yn llwyddiauus ei arholiad olaf yn ddiweddar yn y brifddinas. Pob llwyddiant iddo.

I ABERAMAN. GLOFA ABERAMAN.—Yr ydym ni sydd a'n henwau isod, y rhai a benod- wyd gan ein eydweithwyr i archwilio y Lofa uchod cyn cychwyn gweithio, yn dymuno ardystio ein bod wedi gwneu- thur ymehwiliad manwl ar y gweith- feydd, a 11awen genym hysbysu eu bod mewn setyllfa hollol ddiberygl. Cerdd- asom yr oil o'r hen waith, yr ochr ddwyreiniol, a'r ochr orllewinol yn ofalus, a chawsom hwynt mewn sefyllfa hynod foddhaol, ac yn hollol rydd oddiwrth nwy. Y returns mewn sefyllfa ragorol, a'r gwaith yn gyffred- inol yn hollol rydd a diberygl i gy- chwyn gweithio. Y mae clod mawr yn ddyledus i'n goruchwylwyr, L. Llewelyn, Ysw., a Mr. John Havard, am eu medrusrwydd a'u bymdrechion canmoladwy i gadw'r gwaith yn y cyfryw sefyllfa, a dymunem eu llon- gyfarch ar eu llwyddiant. Arwyddwyd, ISAAC HARRIS, WILLIAM BEDDOE, MORGAN MEREDITH, ÐAVIU LEE. Mai Slain, 1875.

CWMBACH. CAPEL EKENEZEK.—Oynalioddyreglwys fechan uchod, perthynol i'r Methodist- iaid Oalfinaidd, ei Chyfarfod Blynyddol dyddiau Sul a Llun diweddaf, y 13eg a'r 14eg o Fehefin, pryd y pregethwyd gan y Parchn. R. Roberts, Llangeitho; D. Jones, Dowlais; a Morris Morgan, Aber- dar. Yr oedd y pregethau yn rymus, a'r gwrandawiad yn astud, ac y mae yr eglwys wedi cael hyfrydwch mawrdrwy weled pump o'r newydd yn cymeryd iau Crist arnynt, a gobeithio na bydd iddynt gywilyddio byth i wisgo "lifre" eu Meistr Mawr hyd ddiwedd eu hoes. Hefyd gorfoledda yn y ffaith ei bod, er gwaethaf amgylchiadau isel y lie yn ,_y herwydd y sefyll allan diweddar, wedi llwyddo i gasglu y swm o dE50, yr hyn oedd yn mhell tu hwnt i ddysgwyliad pawb.—J.P.

CYMANFA FLYNYDDOL ANNI- BYNWYR CASTELLNEDD. SCI- WEN, A BRITON FERRY. CYNALIWYB y gymanfa hon eleni, Mehe- fin 6ed a 7fed. Y gwahoddedigion gan yr eglwysi oeddynt y Parchn. D. M. Jenkins, Treforris; W. Jenkins, Pentre Estyll; R. Evans, a D. Price, Aderdar; B. Williams, Canaan; J. Thomas, Pont- ardulais; E. A. Jones. Castellnewydd a J. Roberts (J. R.), Conwy. Cafwyd cyfarfodydd rhagorol iawn, casgliadau da, cynulleidfaoedd mawrion, a'r cenad. on yn traddodi yr efengyl yn nerthol a dylanwadol. Cynaliwyd cyfeillach grefyddol am 2 dydd Llun, yn Soar, dan lywyddiaeth y Parch. J. Roberts, Maesyrhaf. Nid oedd pwnc wedi ei osod i lawr, ond dechreu- odd y Parch. R. Evans siarad ar yr angen- rheidrwydd o geisio defnyddio moddion i gael diwygiad crefyddol, a'r rhwystrau sydd ar ein ffordd i'w gael, a dilynodd yr boll weinidogion yn yr un cyfeiriad. Dywedwyd pethau gwir bwrpasol gan- ddynt oil, yn argyhoeddiadol, difrifol, a theimladwy. Yr oedd y cynulliad hwn yn Iluosocach nac y bu er cychwyniad y Gymanfa, ond eto mae lie i fwy o ffydd- londeb gwaith rhwydd fuasai i'r pedair eglwys, gydag ymdrech, lenwi y capel. Iaith ein calon oedd, mai da oedd i ni fod yno.—NEDDFAB.

SARON, PENYCAE, ABERAFAN. PBTDNAWN Sadwrn diweddaf, cafwyd cy- farfod dyddorol iawn yn y lie uchod. Cymerwyd y gadair gan- y Parch. W. Davies, Aberdar. Cymerwyd rhan yn y cyfarfod gan Gor y Plant a Chor Car- mel, Aberafan. Yr oedd y plant yn adrodd ac yn canu yn rhagorol. Amcan y cyfarfod oedd fod y plant yn cyflwyno anrheg i'r Eglwys tuag at gael y ddyled i ffwrdd, sef £20, yr hon a gyflwynwyd gan Miss Rachel A. Hendry, merch Mr. Thomas ac Elizabeth Hendry, Penycae. Siaradwyd ar yr achlysur gan Mri. John Howells a W. Williams, a chafwyd anerchiadau barddonol gan Harri Ddu a Dewi Bach. Arweiniwyd Cor y Plant gan Mr. S. Williams,. Bryn-y-gan, a Cor Carmel gan Mr. D. Ware, Aberafan. Diweddwyd trwy ganu a gweddio.—W. CYFARFOD BLYNYDDOL.—Cynaliwyd cy- farfod blynyddol Penycae yn Saron, (T.C.,) dyddiau Sul a Llun, Mehefin 6ed a'r 7fed, pryd y gweinyddwyd gan y Parchedigion canlynol: — David Mor- gan, Cefn W. Jones, Pontarddulais; Richard Morgan, (Rhydderch ab Mor- gan) a B. D. Thomas, Pontfaen. Yr oedd y Parch. Thomas Edwards, Deri, sir Fynwy, i fod yn bresenol, ond caw- som ein siomi. Yr oedd y pregethu yn ddylanwadol ac effeithiol. Ni a obeith- iwn fodyr had wedi cael dyfnder da ear, ac y bydd y ffrwyth yn santeiddrwydd, a'r diwedd yn fywyd tragywyddol i laweroedd. Casglwyd yn ystod y cyfar- fodydd j641 6s. Casglwyd yn ystod y flwyddyn hon JE84 18s. 8c. Da iawn, onide ? Y maent yn bwriadu claddu y ddyled mewn bedd o ebargofiadt bythol yn ystod y tri mis nessf. Ewch rhagoch, yw dymuniad—CYFALLL.

GODRE RHOS. CYNALIWYD Eisteddfod yn y lie uchod dydd Sadwrn, Mai 29ain. Enillwyd ar y rhan fwyaf o'r darnau corawl gan barti o'r Dyffryn, Pontardawe, dan ar- weiniad Alaw Meudwy, ac hefyd ar y deuawdau. Llywyddwyd yn fedrus gan y Parch. W. R. Roberts, Ystradgynlais. Beirniad y canu, y farddoniaeth, &c., Asaph Glan Dyfi, yr hwn a gyflawnodd ei waith yn ddeheuig iawn. Cafwyd eisteddfod ragorol.—TEIHXWR DA.

GAIR 0 BRYNAMAN. AR yr adeg bresenol, marwaidd iawn yw hi yn nghylchoedd y Glo Careg pyllau Gwaencaegurwen ar sefyll er's wythnos- au, ac mewn canlyniad lluaws o ddynion segur i'w canfod yn crwydro. Mae y cyfan yma, oddigerth y puddling, yn sy- mud yn araf y glowyr yn gweithio ar amodau Caerdydd o'r dechreu, a thrwy hyny wedi osgoi y strike yna sydd wedi eich haner newynu yn Aberdar a'r cylch- oedd. Teg yw nodi fod Mr. Abrahams, goruchwyliwr, wedi blwyddyn o arosiad yn.ein plith fel glowyr, wedi ymadael am ei hen fro gynefin (Rymni). Rhodd- odd Mrs. Abrahams, ar ei hymadawiad de a. theisen i blant yr ysgol ddyddiol. Ymadawsant gan adael ar eu hoi ami i weithred dda i gadw eu henwau yn fyw yn ein plith. Dyma fel y dywed un o'r beirdd ar yr achlysur Mae gormod o seboni 0 lawer yn y byd Rhaid dweyd y gwir, mae colli Yn enill lawer pryd Nid codi fYllY heuo A sebon wyf yn wneud, 'Rwy'n credu ac yn teimlo Pob brawddeg a wuaf ddweyd. 'Rwy'n credd fod yr ardnl Yn colli Agent call, Nad hawdd fydd cael ei gystal, Er had yw yn ddiwall; Nid bawdd cael dpg-, a buchedd, A thalent, wedi cwrdd Mewn un, a mwy u rinwedd, Na'n Agent sy'n myn'd tfwrdd. 'Rwy'n teimlo, gwn y teimla Pob glowr 'run fath a mi, Fod colli'r pethau yna Yn golled i ni: Mae bywyd Goruchwyliwr Yn my wyd torwyr glo, A cbludant i'r dyfodol Ei fywyd fel y b'o. Hir oes i Abra'nis siriol, A'i anwyl briod gu Boed wybren eich dyfodol Heb unrbyw gwmwl du "Wrth lwybro i aiarhydedd- Wrth ddringo yn y byd, Addurned blodau rbinwedd Eich Uwybrau chwi i gyd. —SYLWK.

GENEDIGAETHAU. Priod Mr. Daniel Meyrick, Penycae, ar fab, a gelwir ei enw loan. Rhagorol blentyn, O mor hardd, Dy ruddiau sydd yn iach Ymddengys 'nawr o flaen y bardd Yn deg a thlws fel rbosyn gardd. E. Mehefin 11, priod Mr. Oliver McNeil, Aberafan, ar ferch, a gelwir hi Jennet Morgan. O'i rbiniau rhoed Crewr aniaR -eilaw I'r lwys Jennet, Morgan, A'i bywyd i gyd fo'n gan I ollwng Ei glod aHan.—HARRI DDrr, PRlODASAU. Trwy drwydded, yn Nghaerdydd, Mr. David Howells, grocer, Gadlys Road, Aberdar, a Miss Jenkins, (merch Mr. Jenkins, timber merchant, Treherbert.) Boed llwyddiant Hawn, a heddweh Hon, I'w dilym drwy y fuchodd hon Ac wedi gorphen yma'u gwaith, Boed iddynt nef ar ben eu taith. Mehefin 8, yn ngbapel y Wesleyaid, Mr. W. Harpur (mab Mr. Harpur, sur- veyor plwyf Merthyr,) a Mary Ann Lewis, nith Mr. R. Lewis, perchenog Y Fellten. Mary Ann Lewis- un eirian loywedd, A William.Harper, dyner ei duedd lor Hedd, O! rhana i'r ddau wiw rinwedd, Heb loesion rhedont i bias anrhydedd, Bywjd o haf,-byd o bedd,-fo iddynt, Gywir eu helynt a gwawr o haeledd. Paradwys fo'n priodi, Boed iddynt bob daioni, A rheR o feibion lion eu Hun, A dwsin o lodesi. ABRAM VARDD. BU FARW. Mehefin 10, wedi tair blynedd o gys- tudd blin a phoenus, yn 66 mlwydd oed, Eunice Rees, gweddw y diweddar James Rees, o'r dref hon, a mam Nathan Wyn a Dyfedfab. Bu yn aelod gyda'r Trefn- yddion Oalfinaidd o'i chryd i'w bedd, ac- er fod Olion dyrus flinderau yn argraffedig ar ei gwedd, cadwodd ei chymeriad moesol yn lan a, difrycheulyd, hyd y diwedd. Gadawodd gylch helaeth o gyfeillion a pherthynasau i alaru ar ei hoi, ac yn eu mysg bump o blant anwyl, i deimlo beth ydyw Cael eylweddoli'n ddinam, Y boen o fyw heb un fam! I m banwyl fam rho'es Duw yn ddiamod,, t ythol eangder Net a'i theityngdod Yr un Duw da 0 dryllia'm blin drallod; i-fi y mae monwes fy mam hynod, A'i bedd yn fwy rhyfeddod—na rhodau'r Ser ddirwyn oesau'r ddaearen isod N.