Y Gwladgarwr

PELENI HOLLOWAY a ddyogelant iechyd i bob cenedl, yn mha binsawdd bynag. Rhoddasant obaith, ymwared a chysur i filiynau. Mewn cy- nhyifiad a gwendid a ddygir yn mlaen gan eithafon o unrhyw fath, neu wendid cyffredinol y corff, y mae eu heffaith yn gyflym liniarol, adfywiol ac adferol Gyrant o'r cyfansoddiad achoa y drwg, ac adnewyddant yn y corff ei fywiogrwydd, ei yni, a'i iechyd cynhenid. Cynyddant yr ystumog yn ddirfawr, a rhoddant d6n newydd i'r cvlla, cy- northwyant dreuliad, a chyfran ant hydwythedd i'r ysbrydoedd gweithia eu hanfod i'r cylchdreul iad, ac wedi eu cario trwy eu cwrs effeithia eu gallu glanhaol ar bob rhan o'r corff. Yn yr ysgyfaint gwnant gyfnewidiadau rhyfeddol, gan Iwyr buro y gwaed, nes y mae yr holl gyfansodd- iad yn cael ei gryfhau.

AT ALCANWYR OYMRU. ANWYL GYFEILLION.- Yr wyf am roddi ar ddeall ichwi am ein sefyllfa ni fel Cymry yn Coatbridge, Ysgotland. Yr ydym wedi cael ein talu allan yma heb gymaint a diwrnod o rybudd, oherwydd na chymerem ddeg y 0 cant o ostyngiad. Yr ydym wedi penderfynu ymadael a'r lie bob un cyn y derbyniwn ddim. Y mae y meistr yn bwriadu danfon lawr i Gymru am ddynion yn ein lie. Caclwed pob un ar ei gof mai dyfod i weithio ar y gostyngiad y bydd. TINMAN.

Y CYNGHOR BARDDOL. MR. GOL.Mae yn rhaid i'r "Clic" gael genych chwi gyfnewid ychydig ar ryw ddwy frawddeg yn ein llith diweddaf, o'r modd y gwelodd eich cysodydd chwi yn dda eu rhoddi ar lawr dywedasom am ryw anomaly ag oedd yn yr hen frawd huuanymwadol a pharchus o'r "Bwth," nad oedd yn orchest i neb ag oedd yn ei adwaen ef ei deall hi," ond osodasoch chwi ddim o'r "adwaen" i lawr, fel pe buasai yn bosibl i chwi ac ereill ei deall hi heb ei adwaen ond feallai eich. bod chwi yn tybio fod llythyrau yr hen ysgol- haig penigamp hwn yn y GWLADGARWR yn ddigon o agoriad i ddirgelwch ei gymeriad difrycheulyd. Wel, mae yn y rhai hyny ddadblygiad o'r ysbryd mwyaf addfwyn a gostyngedig, ac o'r teimlad mwyaf hunanym- wadol a diymhongar, tra mae delw yr ysgol- eigdod mwyaf clasurol, a'r athrylith fwyaf uwchraddol ar bob iota ohonynt. Dywed- asom mewn brawddeg arall ein bod am i'r ex-preacher, yr ex-schoolmaster, a'r ex-poet camdriniedig hwn, i ddysgu "hunanadna- byddiaeth;" ond darfu i chwi, drwy rhyw metamorphosis neu gilydd, droi y gair yn hunaiulybiaeth Rhaid, Mr. Gol., nad ydych chwi ddim yn adwaen y phenomenon o'r Bwth yn bersonol, neu ni fuasech fyth yn meddwl am ei gynghori i ddysgu hunandybiaeth, canys dyma yr unig gangen o wybodaeth mewn ethics ag y mae wedi ei dysgu i berffeithrwydd pe byddasai efe haner mor hyddysg yn elfen- au neu wyddorion barddoniaeth ag ydyw yn hon, ni fuasai y Cysawd byth yn cael aros yn beth dirgel a dinod o fewn hen gistiau mahogany y Bwth Barddol." ac ni fuasai perygl yn y byd i'r Cysawd gogoneddus hwn i gael ei wthio o'r "tu ol i natur;" na, na, cawsai lewyrchu am byth ac yn aragywyaa yn ffurfafen llenyddiaeth y byd, yn ganol- bwnc atdyniad "breninoedd athrylith" pob oes a phob gwlad; buasai pawb a'u hyspien- ddrychau i fyny tuag ato yn edrych ar y planedau mawrion—prydferthwch, arddun- edd, teimladaeth, gwirionedd, darfelydd, cre- bwyll a barn, yn chwyldroi o'i amgylch gyda'r fath reoleidd-dra, nes ffurfio y cydgordiad a'r gynghanedd fwyaf prydferth buasai pawb, drwy sylwadaeth fanwl a chraffuB ar eu hys- or" clclpn.11 yn hp1'ff!l1t.h VifttK yw y deddfau sy'n rheoli a chadw elfenau barddoniaeth wrth eu gilydd, yn gystal a'r peth ag sydd yn cadw Mabon a'r beirdd oddi- wrth eu gilydd. Yr ydym yn gobeithio mai nid i law ein brodyr y tudraw i'r Werydd yr aiff y boon goruchel a gwerthfawr hwn, canys pe felly y dygwyddai, byddem yn rhwym o edrych ar ein cefndryd y tudraw i'r Werydd gyda llygad mor eiddigeddus ag y mae Lloegr yn edrych ar Rwsia mewn cysylltiad a'r British Interests in the East. Gobeithiwn na ddygwydda ytrychineb hwn, ac na chythryblir equilibrium barddol Cymru a'r byd mewn canlyniad i'r fath dro adfydus mae y balance, nid of peioer, eithr y balance of fame yn bur gyfartal rhwng y ddwy wlad yn bresenol; ond os aiff y Cysawd yno, bydd yr American- iaid o'r blaen yn mhell—bydd yr equilibrium wedi ei ddinystrio am byth 0 dynged dosturiol, cyfrynga ar ran beirdd a llenorion dirmygedig Cymru; da thi, os byth yr a Mabonwyson dros y Werydd, cwyd ddigon o ystorm a myn dynu coelbren rhwng dwylaw y llong a'u gilydd, a myn weled yr hen bre- gethwr anhywaith yn ngwaelodion y mor, ac yn mol rhyw forfil bendigedig, a phar iddo ei lanio ar draethau Cymru yn rhywle, fel y byddo i ni gael gafael arno, naill ai yn fyw neu yn farw; canys pwy yw pileranrhydedd beirdd y Bont, y Bettws a Chymru, ond yr anwyl, yr enwog, a'r annghystadleuadwy Fabon- wysuu. Y mae un peth yn ddirgelweh mawr i loan Teifi, sef y pa fodd a'r paham y mae yr an- rhydeddus Fabonwyson yn gymaint o esgym- unbeth, £ ac mor wrthodedig gan feirdd llygad- bwl y Bont; ac yntau bob amser yn cael ei dderbyn gyda'r fath roesaw yn mhob cym- deithas arall, pa un bynag ai gwyl, gwledd, neu rhyw convivial meeting arall fyddo wedi cymeryd lie, bydd Mabonwyson yn sicr o fod wedi cael ei wahodd yno, ac odid fawr na fydd wedi cael yr anrhydedd o eistedd ar ddeheulaw y chairman neu'r president; odid fawr na fydd rhyw agent neu doctor wedi trachwantu yn ei gymdeithas adeiladol, ac yn ei selecto allan fel yr unig ddyn cymhwys i gael ymgom ag ef y mae y fath attractions hefyd yn perthyn i'r hen Ddalilah anwyl fel na fyn neb ollwng eu gafael arno dymunant arno aros gyda hwy am brydnawn, o leiaf, ac yn fynych dros nos, yn nghyd a'r pethau goraf a thecaf at ei law, ac yn mhen ychydig ddyddiau bydd hanes yr interview, yr intro- duction, yr intercourse, neu y visitation ben- digedig yn y GWLADGARWR neu y Darian, er mwyn adeiladaeth a budd eu darllenwyr, canys y mae pob cam ac ysgogiad o eiddo dyn mawr—genius uchelryw-bardd uwch- raddol, ac athronydd bydenwog fel efe yn bwysig ac arwyddocaol, os nid yn ngolwg pawb bydd yn sicr o fod felly yn ngolwg ei hun; ac yn wir, nid oes dim llawer o le i feio yr hen frawd am ei fod a golwg fawr arno ei hun, oblegyd y mae wedi deall erbyn hyn nad oes ond ychydig o olwg gan neb arall arno; a chan na fyn neb arall ei gan- mol, y mae y biti garw na chaffai y mwynhad diniwed o ganmol ei hun, gan nad yw yr hen frawd fyth yn myned i eithafion yn y ffordd hono. Boed hysbys i'r hen frawd gorthrymedig y gall efe ddyfod i Bontypridd y pryd y myno, bellach, a rhodio yr heolydd yn eithaf di- ogel, canys-ymae "cenfigen" ac eiddigedd" beirdd y Bont tuag ato wedi cyfnewid am anobaith llwyr y maent wedi deall naill ai fod ei "ben" wedi myned yn rhy isel i'w gaffael yn is, neu wedi myned gymaint yn rhy uchel, feI nad. oes gobaith fyth am gyr- haedd ei binacl uwchaf. Byddai yr un man i Tom Thumb geisio a'i fraich bwt gyrhaedd copa yr Himalaya mawr a derchafedig. Y mae yn anhawdd ffurfio un math o ddrychfeddwl cywir am fawredd Bardd y Bwth liyd oni welir ei wedd a chlywed ei lais. Ni fu llais erioed mor round, soniarus, ac urddasol; ac ni thrwsiwyd brawddegau erioed gyda mwy o drefnusrwydd, na chyda'r fath accentuations a movements hapus a phan byddo yn areithio y mae y rhesymeg mor glir, yr apeliadau mor pathetic, y peroration mor effeithiol, a'r.grandiloquence yn uwch- ddynol. Edrychir ar dalcen mawreddog Mabonwyson, a daw i'ch cof y ddwy linell hono o eiddo Lleurwg Ai dalcen mawr ysblenydd, Ai wen deg fel huan dydd. Y mae yn hawdd deall ei fod yn rhagfur i gastell o wybodaeth-fod yno pyramid o athrylith, a chyfandir o awen bur y mae cyn lleted a tharian y diafol yn "Paradise Lost Milton, a chyn loewed ei wrid a llyn- oedd Hesbon, neu aeliau dyrchafedig y wawr- ddydd mae ei lygaid hefyd fel llygaid ych, neu os mynwch, fel llygaid llo yn ymsaethu allan yn llawnion a u-ell-developed; nid yw ryfeddod yn y byd fod Mabon y fath areith- iwr, canys y mae wedi cael ei gyflunio gan natur at hyny; y mae yr organ of langnage yn prominent dros ben, ac yn sefyll mewn bold relief yn ei 'wondering eyes a'i drem fawr- eddog ac engylaidd. Mae diwyg allan y dyn yn index o'i fodolaeth fewnol, ac os felly, y mae Mabonwyson yn gymeriad ar ei ben ei hun y mae ei unique appearance, gwreiddiol- deb ei style, a'r self esteem sydd yn ei nod- weddu, yn ei wneuthur yn gymeriad mawr a digymysg, ac yn arwyddion digamsyniol o wreiddioldeb meddwl, sefydlogrwydd barn, gorucheledd syniad, ac o deimlad garw, cryf, asglodaidd ond penderfynol. Dyweded Beirdd y Bont a fynont, y mae efe yn fwy dyn nag y maent hwy yn tybied ei fod, er nad yw efe gymaint o ddyn ag y mae efe ei hun yn tybied ei fod y mae man canol arni hi-eled Beirdd y Bont dipyn yn uwch yn eu barn am dano, ac yntau dipyn yn is; yna, bydd y peth wedi cyrhaedd y cydbwysedd priodol -eyfiawnder wedi ei foddloni, a heddwch wedi sefydlu. IOAN TEIFI.

Y "WELSFl representativb CMOIJ2." Mr. GOL.Dymunaf eich caniatad arferol i ddweyd gair mewn perthynas i heading fy llythyr. Gwelaf fod y c6r o'r cantorion ardderchog uchod yn myned i berfformio yr Opera o eiddo Dr. Parry yn Mhontypridd, Cas- newydd, a Chaerdydd ond nis gwelaf air ei fod yn bwriadu dyfod i Abertawe. Gwir nad yw Abertawe ar ei ffordd wrth fyned i Lundain trwy Fryste, ond peth rhyfedd na fuasech yn gallu gweled eich ffordd yn glir, ac y talai yn dda i chwi hefyd, i roi un perfformiad mewn tref boblog fel Abertawe. Yr Opera hon, yn nghyd a'i wir allu cerddorol ac addysgiadol, enillodd i'r enwog Mr. Parry y teitl urddasol o fod yn Ddoctor of Mitsic-ac enill yn deg hefyd a wnaeth, ac nid ei chael na'i phrynu, ond myned trwy arholiad manwl gan brif gerddorion yn un o brif athrofeydd y byd. Fel hyny, gallwn feddwl fod hynyna yn ddigon mawr o attraction i gael llawn Town Hall o wran- dawyr, heb son am y datganiad ardderchog fydd gan y cor a enwyd. Carwn yn fawr, a llawer o'm cyfeillion cerddorol o Landilo, pe baech yn gallu gweled eich ffordd yn glir i ddyfod i lawr i Abertawe, gan fod llawer ohonom fynychaf bob tro yn myned i lawr yno i glywed ein cyfaill, Mr. Silas Evans, a'i gor yn perfformio oratorios. Bydd gair gan eich parchus ysgrifenydd yn dderbyniol gan yr eiddoch- Llandilo. Ap PUNTAN.

BEDD OWAIN WILLIAMS, W A EN- FAWR, (OWAIN GJVYRFAI). ANWYL SYR,—Y mae weithian ragor na thair blynedd er's pan ddodwyd gweddillion yr hen bartriarch uwain Williams i huno yn dawel yn mynwent henafol Bettws Garmon, lie nad oes dim eto i ddynodi "man fechan ei fedd." Diau y buasai ei feibion cyn hyn wedi dodi beddfaen cyffredin arno oni bae ddarfod i luaws o gyfeillion eu lluddias trwy ddangos awydd cryf i wneuthur rhywbeth o nodwedd cenedlaethol. Ac fel prawf pellach o'r awyddfryd hwn, goddefer i ni grybwyll ddarfod i wobr gael ei chynyg yn Eistedd- fod Genedlaethol Pwllheli am y beddargraph goreu iddo, yr hon a ddyfarnwyd i'w hen gyfaill Clwydfardd am yr englynion penigamp y a ganlyn :— Cywirwych fydrwr eywrain-tra selog Tros hawliau Beirdd Prydain Gwladgar drwyddo—Cymro cain I'w ddiwedd ydoedd Owain. Perchir e' tra rhed dwr rhydd—y Wyrfai Drwy Arfon i'r Werydd A'r Waenfawr a'i enw fydd Yn gwlwm wrth eu gilydd. Gan fod enw yr hen batriarch hynaws a ffraethbert mor hysbys i'r genedl fel Bardd, Hynafiaethydd, a Geiriadurwr, nid oes angen i ni ddweyd dim am ei nodweddion a'i rag- oriaethau. Digon yw crybwyll ddarfod iddo ymddyrchafa o sefyllfa isel, tori drwy lu o anhawsderau, a chyrhaedd sefyllfa uchel o enwogrwydd a defnyddioldeb yn nglyn a llen- yddiaeth ei wlad; yr hyn a brawf ei fod yn wr o athrylith lachar a diwydrwydd dihafal. Ar yr ystyriaeth hon, credwn na fyn ei gyd- wladwyr a'i gyfeillion adael i'w lwch huno mewn dinodedd. Os oes angen rheswm pellach dros yr apel- iad hwn, gallem grybwyll fod rheilffordd yn yn awr wedi ei hagor drwy Nant y Bettws, a gorsaf wedi ei sefydlu yn ngolwg y bedd, yr hyn a ddengys na fwriadwn fyned i draul ofer mewn Ilanerch annghysbell. Derbyniasom amryw lythyrau, ac a,peliwyd atom drwy'r wasg fwy nag unwaith, yn erfyn arnom ymgymeryd a'r gorchwyl hwn. Yn awr, wele ninau yn cydsynio, ac yn apelio yn ol at y wlad gyda llawn hyder am gy- norihwy haelionus gwreng a boneddig, yn mysg pa rai yr oedd i Owain Williams luaws o edmygwyr a chyfeillion.—Yr eiddoch yn gywir, DAVID THOMAS (Cofrestrydd), Ysg. J. O. GRIFFITHS (loan Arfon), Trysorydd. Caernarfon,

GWILYM GLANFFRWD AC EISTEDD- FOD LLANTRISANT. MR. GOL.,—Gwelais yn y GWLADGARWR diweddaf eich bod wedi gosod terfyn ar y ddadl anfuddiol sydd wedi cymeryd lie mewn rhifynau diweddar o'r GWLADGARWR mewn perthynas i ryw sylw a wnaeth y Parch. W. GlanfFrwd Thomas ar y farddoniaeth gaeth a rhydd. Gan fod Pwyllgor Eisteddfod Llan- trisant wedi cael ei enwi yn yr ymdrafodaeth, barnwyf mai teg fyddai i mi gael He er roddi gair o amddiffyniad. Pwy bynag ydyw y dyn hollwybodus hyna o'r Daren Las sydd. yn gollwng mor ddi- drugaredd at Glanffrwd a phwyllgor Eistedd- fod Llantrisant, y mae yn fwy na thebyg mai llon'd bol o eiddigedd sydd yn meddianu y dyn am fod Glanffrwd wedi cyrhaedd y fath enwogrwydd fel ysgolhaig a bardd yn uwch, uwch yr elo nes cyrhaedd pen pinacl dysg ac enwogrwydd medd pob Cymro diragfarn. Mae'r gwr o'r Daren Las yn galw am gyson- deb, ïe, cysondeb, frawd. Pa gysondeb oedd yn eich gwaith yn derbyn gwobrwyon o dan feirniadaeth Glanffrwd am englynion, ac yntau yn gwybod dim, yn ol eich tyb chwi, am y mesurau caethion; eich dyledswydd, yn ol eich logic-chwi, fuasai peidio cymeryd y gwobrwyon. Gosodwch yn engraifft o an- allu Glanffrwd i gyfansoddi yn y mesurau caethion englyn sydd ar feddfaen Gitto Nyth Bran, yr hwn a gyfansoddwyd ganddo pan yn ieuanc, a dichon eich bod chwithau wedi gollwng llawer englyn neu benill o flaen y byd pan yn ieuanc ag y byddai yn dda genych pe heb wneyd hyny nid yw hyny yn profi dim nad ydych yn fardd campus yn bresenol. Dywedwch nad yw yn debyg y bydd mwy nag un awdl yn y gystadleuaeth, nid wyf yn ddigon o broffwyd i wybod pa sawl un fydd; ondhyn a wn, fod rhai o brif feirdd De a Gogledd wedi anfon am brogrammes, ac yn wir, y mae gwrthddrychau y testyn yn deilwng 0 o sylw beirdd pob rhan o Gymru. Ni a obeithiwn y cawn awdl fydd yn wir deilwng y mae gan y pwyllgor ddigon o gred yn ngallu a gonestrwydd y beirniad. Gair bach eto, Mr. Gol., bydded hysbys i'r gwr o'r Daren Las ac ereill fod iddynt berffaith hawl i gys- tadlu neu beidio cystadlu, fel y byddo da yn eu golwg, ac fod yr un hawl mewn cy- sylltiad a dewis eu beirniaid. T. WILLIAMS, Ysg. lNis gallasem lai na rhoddi lie i'r amddiffyniad hwn, er ein bod wedi penderfYllu gosod terfyn ar y ddadl.—GOL.]

MABONWYSON A'I ERLIDWYR. Mr. GOL.,—Mawr fel y cynhyrfwyd y byd gwareiddiedig y's tro yn ol gan hanes yr erch- yllwaith ofnadwy gyflawnwyd yn Bulgaria gan yr anwariaid, y Bashi Bazouks, pa rai a ymosodasant ar y trueiniaid diniwed, heb y rhith lleiaf o dosturi yn eu calonau adamant- aidd. Ymddengys fod yr hen frawd o'r Bwth Barddol wedi ei dynghedu i'w gelaneiddio gan Bashi Bazouks barddol y Bont. Pa beth bynag yw ymarweddiad y bardd wedi bod, ni'm dawr i ond mae y sylwadau dirmygus a wneir o bryd i bryd ar ddiffygion natur, yn ngwneuthuriad allanol y bardd yn codi gwrid i fy ngwyneb wrth eu darllen. Onid yw yn warthus meddwl fod dynion o bretemions Cristionogol clic y Bont ymddarostwng i'r fath anfoesgarwch dybryd a gwawdio poor fellow sydd wedi ei dynghedu ag ochr wan. Ffei, ffei, fechgyn Cofiwch dynghed y .Y plant gynt oedd yn galw "Moelyn, moelyn" ar y proffwyd. Mae yn lion genym feddwl nad yw yr ysgarthion drewedig mae y giwaid hyn yn geisio bentyru ar yr hen frawd yn effeithio dim ar ei feddwl dysglaer, ond hy- trach yn ei loewi fwy-fwy. Daw y gwr o'r Bwth allan wedi y cyfan megys aur wedi ei buro drwy dan, a bydd ei draethodau dwfn- ddysgedig, a'i farddoniaeth glasurol yn cael eu gwerthfawrogi gan yr oesau a ddel. Pryd hyny, bydd wedi digwydd i rai o'r clic fel y canodd rhyw fardd Seisnig :— The Miller was drowned in his pond, And the Weaver was hung by his yarn, And the devil ran off with the tailor, With tbe broad cloth under his arm. Dos rhagot, Mabonwyson, mae mwy o'th du na ddichon fod i'th erbyn.—Yr eiddoch, Moss O'R BRYN.

FFUGENWAU GOHEBYDDOL. MR. GOL., Y n unol a'ch hynawsedd arferol diau y caniatewch i mi gongl fechan o'ch newyddiadur gwladgar ac anwyl, i amddiffyn fy hun yn ngwyneb yr anmharch a luchir ataf y dyddiau presenol gan fy lluoedd ffug- gyfeillion. Yr wyf wedi bod yn gysgod rhag y gwynt, ac yn lloches rhag yr ystorm i rai o'r bodau annghyfeillgar hyn yn eich colofLau lawer gwaith bellach, pan oedd gwynt dial a thymestl ymosodiad yn eu bygwth. Chwerth- inus i'r eithaf ydyw gweled rhai o'r epil uchod yn fy nifrio ae yn fy llysnafeiddio ar g'oedd gwlad, pan fyddo yr haul yn tywynu a'r el- fenau yn llonydd; tra y mae llawer yn. gwybod eu bod wedi trigianu y rhan helaeth- af o'u gyrfa ysgrifiadol yn fy nghysgod a than. fy adenydd. Priodol iawn y gellir dweyd am y cyfryw, Y rhai a dderbyniant fwyaf o'ch ffafrau ydyw eich gelynion gwaethaf." Digrif- ol hollol ydoedd gweled un o lenorion Tre- hafod yn ymosod arnaf ar dudalenau y GWLADGARWR dro yn ol. A ydyw efe yn meddwl fod y byd llenyddol wedi gollwng dros gof yr amser y bu yn trigo o dan fy nghronglwyd ac yn gwledda ar fy mwrdd ? Tebyg fod arno ofn tynu gwg gwrthddrychau. ei hen ddigofaint pan oedd yn fy ymgeleddu, gan ei fod wedi agor maelfa lyfrau yn y He. Gallaf eich sicrhau, Mr. Gol., fy mod wedi bod o wasanaeth ymarferol i rai o brif len- orion eich newyddiadur, yn wyn a du, brya- iau a charneddau, nentydd ac afonydd, adar ac eryrod, mawr a bach, cryf a gwan. Er hyny i gyd, anmharch a gwawd a rodd- ant i mi yn ad-daliad am fy nefnyddioldeb. Onid yw hyn oil yn annheilwng o'm hurddas a'm gwasanaethgarwch iddynt ? Cofiwch hyn, fy nyledwyr, y bydd i mi o hyn allan gymeryd mwy o ofal o'm anrhydedd, ac edrych i bwy y bydd i mi roddi fy ngwasan- aeth a m nodded, er mwyn i mi gael y parch a deilyngaf yn gyfnewid am danynt.—Yr eiddoch, ANENW.

AT BWYLLGOR EISTEDDFOD MYNYDDISL WYN. FONEDDIGION,— Dymunaf alw eich sylw caredig at y pedwerydd testyn ar eich rhag- len. Ofer, i'm tyb i, fydd dysgu y Gymraeg yn yr Ysgol Sabothol, tra byddis yn ei thynu i lawr inewn cylchoedd ereill. A gawn ni lwyddo gyda chwi i newid y testyn i ryw ffurf eangach ag a gymer i mewn yr holl gyf- ryngau a ellir ddefnyddio i sicrhau ei chadw- raeth, megys "Y moddion i sicrhau cadjr- raeth yr iaith Gymraeg rhywbeth i'r ystyr hwn-geiriwch chwi ef fel y mynoch. Gan ddiolcn i chwi am ddwyn testyn mor ddy- ddorfawr i ni, y Cymry, i sylw ac hyder a y cydsymwch a'n c,)is er mwyn ein hiaith, ein gwlad, ein cenedl, ein moesau, ein defod- au, a'n crefydd.—Yr eiddoch, GWR O'R GLYN.

(0 Newyddiadv.ron A mericaJ. Y FASNACK HAIARN. Bratidockjield, Rennsylvania.—Maey gwaith hwn yn myned yn mlaen yn dda iawn yn awr, a dywedir fod digon o archebion ar law. Sharpsburgh, Fennsylcania.—Y mae gwaith haiarn y Vesuvius wedi dechreu ar dwrn dwbl am y tro cyntaf er ys pum' mis. Chattanooga, Tennessee.-Bywiog iawn yw pethau yn y Tennessee Iron and Steel Works. Gwneir parotoadau i godi ffwrnes dwymo newydd. Syracuse, New York.—Y mae'r felin yma, wedi bod yn brysur drwy'r gauaf, yn gweithio twrn dwbl. Bydd ffwrnes newydd Campbell, Ironton, Ohio, yn barod yn mhen ychydig ddyddiau. Gychwynwyd melin Girard y dydd cyntaf o Ebrill. Parhau yn segur y mae y Pennsylvania Iron Works, Danville, Pennsylvania a'r un modd y Co-operative.

Y FASNACH LO. Irwin Station, Pennsylvania.—Y mae y gwaith yn y lie hwn yn rhedeg yn well nag oedd y mis diweddaf. Mae gwaith yr Yough wedi cychwyn oddiar y 4ydd o Fawrch, ond nid oes son am i waith Painters gychwyn yn fuan. Johnstown, Pentisijloania,.—Araf iawn mae gweithfeydd y lie hwn wedi myned er ya blynyddau, ac mae prisoedd am weithio yn ddiarebol o isel. Nid yw'r glowyr wedi cael llawn gwaith er ys llawer o amser, er eu bod yn gorfod myned i mewn i'r lofa bob dydd, i ddysgwyl am eu cyfran o hono. Eto, rhaid. dweyd ein bod wedi teimlo tipyn bach o gyffro yn y fasrach yr wythnosau diweddaf hyn, ond y mae mor fychan fel nad yw braidd yn werth son am dano. Y mae yma lawer o son am y gweithiau 'wire, nutt a screic, a gobeith- iwn y derbyiiiwn lawer o les oddiwrthynt; mae yma ddegau yn aros am adfywiad. Hampton, Ðlinois.- Y mae y meistri yma. yn rhoddi digon o waith i ni dalu y rhent, ond gofalant na chawn nemawr yn rhagor er mwyn prynu ymborth. Duw yn unig a vvyr beth a ddaw ohonom. New Straitsville, Ohio.—Ychydig iawn t) waith sydd yma agos pob glofa yn gweithio ond haner amser. Warrior, Alabama.—Yn y He hwn y mae tua 200 o weithwyr gonest wedi cael eu taflu allan o waith, trwy fod cynifer a hyny o garcharorion-meddwon, lladron, &c., wedi cael eu lleoedd. y Landsford, Pennsylvania.—Ychydig iawn o waith sydd yma yn bresenol. Sonir fed gwell amser yn ein haros yma nag a gafwyd. er ys rhai blynyddoedd. (O'r Wasg, Ebrill 6ed.) Yn dal yn farwaidd iawn y mae'r faraach lechi yn mharthau Fairhaven, Vermont, a. phawb yn parhau i ddisgwyl am amser gwen. Ond, pa bryd y daw ? ° Diweddodd strike y plastrwyr yn Newport, Kentucky, trwy i'r gweithwyr enill y dydd. Cant yn awr eu hen bris, 15 doler yr wythnos.

Y FASNACH HAIARN. Y mae gweithiau haiarn Pembroke, Maine, yn awr yn gweithio. Gwneir ymgais yn Omaha at gael melin hoelion. Dywedir fod y Valley Mill, Yormgstown, Ohio, i gychwyn yn fuan. I Ar ol pump wythnos o seguryd, y mae cwmni gweithiau hoelion Parker Mills- Massachusetts, wedi ail ddechreu,