Y Genedl Gymreig

LLITHFAEN. AOOBIAD CAPHII NEWYDD.—Cofus gan ddarllen- wyr lluosog y Oenedl, er's ychydig ojamser yu :11, welod haues cyfarfodydd agoriadol perthynol i'r Annibynwyr a'r Eglwys Sefydledig yn y lie hwn. Mae genym heddyw eto y fraint o gofnodi hanes agoriad addoldy arall, eef eiddo enwad puchus1 Bedjrddwvr.—ty hardd a dcstlus, yn cynwys lle- oedd i 150 i eistedd ynddo. Yr oedd yr enwad hwn wedi dechreu addoli yma er's yn agos i ddwy flynedd, mewn ysgubor berthynol i Mr Robert Rowlands, Llithfaen Uchaf. Hen Ie enwog yw yr ysgubor i fagu a meithrin egiwysi, dyma yr ail wedi magu digon o adenydd i ehedegdroa y nyth, ac fe ddywedir ei bod wedi hoffi y gwaith, fel y mae eroill yn debyg o ddilyn y rhai a ymadawsant oddi wrthi. Dymuuwn o'n calon Iwyddiant i'r hen ysgubor. Y mae pothau aunhraethadwy wedi cael eu gwneyd yn yaguboriau Oymrc. cyn hyn. Nos Itercher,y 19ag o'r miahwn yr acth y Bedydd- wyr i'w capal r-ewydd, pryd: y dechreuwyd y gwasanaeth gan Mr Robert Jones, Minffordd, ae y pregethwyd gau y Parch D. Hughes, gweipidog y lie, yn rymus ac effeithiol. Nos lau, a'r dydd Gweaer canlynol, yr oeid y cyfufodydd agoriadol. Y gwahoddedtigion oeddynt: Y Parchn Davie 5, Lerpwl; Davies, Caernarfon; Waldo James, Abel- afon; a Roberts, LV»y.i-hendy. Boreu dydd Gwener yn unig y pregethwyd ya y capel new.rd.-l, a'r adegaa ereill yn cgbapel y Mtthod'V.tiaij. Dechreuwyd y gwahanol oedfaon y Parchn Davies, Caernarfon; Roberts, Llwyn-hJndy; Davies (A.), Llithfaen a air J. Thomas, Hanael- haiarn. Cafwyd cyfarfodydd effeithiol iuwn o'r dechreu i'r diwedd, a dyagwylir y bydd i'r hili (la a hanwyd tldwyn ffrwyth lawer I fywyd tra. gwyddo'.—PAilos.

NODION DIRWESTOL. I Y mae-an o newyddiaduron dyddiol Llun- dain yn anog y tafamwyt i gymsryd sylw o rjm ft dylanwad gwirioneddol y mudiad diiweetol, a gwneyd eu meddyliau i fyny i iabiyjsiadu yr unig gwrs agored o'u blaen, sel edrych am elw oddi wrth fasnach an- xbydeddus a gonest oddi wrth y cyhoedd, drwy ddarparu lluiiiaeth cyfaddas aT eu cyfer, a phenderfynu na chaniatant ddiferyn o wirod i ddyn meddw. Oalluogir cynghor Ysbytty Dirwestol Llundain i fynod yn mlaen a'r gwaith o adeiladn asgell arall at yr adeilad drwy haelioni anrhydeddus un o'i chyfeillion penaf. Gwna hyn yr adoilad Eymaint drachefh, a gellir oymeryd cymaint drachefn i mewn iddo. Oblegid fod cyllid yr opium yn India yn lieibaa beunydd, Uyncir gweddill cyllideb y flwyddyn nesaf gan y golled. Os parha hyn amdymhor, dysgwylir iddo argyhoeddi y Llywodraeth o aufoeaoldeb y cyllid, ac felly rhoddi y fasnach i fyny yn gyfan-gwbl. Y mae Pleoydd ar daith ddirwestol drwy y Deheudir. Cynbaliodd Temlwyr Da y Dy wysogaeth en degfed gwyl flynyddol yn nryn-mawr. Uywyddwyd y cynulliadau gan v Parch Thomas Evans, Merthyr. Bu Temlwy Da Llocgr yn cynull eu gwyl hwythau—v bymthegfed er y dechrouad-Jn Birming- ham y Sul a'r Llun cyn y diweddaf. Daeth cenadaoth ddirwestol o bedwar mis olafnr didor i fyny yn Cornwall yr wytbnos O'r blaen; ymwelwyd 4 26 o drefi; cynhal- iwyd 332 o gyfarfodydd; holl nifer y per- sonau a ymwelsant a'r cyfarfodydd oedd 168,220, a llwyddwyd i borswadio 31,738 i ymuno a Byddin y Ruban Glils. Ysgrifena arolygydd Ffordd Haiarn Lan- caster, mewn atebiad i gofyb Cymdeithas Ddirwestol Merched Prydain, a dywed nad 068 gan y cwIDui ystafclloedd at worthu diodydd meddwol yn yr un o'n gorsafoedd. Edryddfodyr holl swyddogion ya llwyr- ymwrthodwyr, ac nid oes yr un dyn yn caol øwydd gan y cwmni heb iddo fod yn ddir- "westwr o beth safiad. Darlitbiai y Parch J. W. Eorsloy, caplan Carcher Clerken7 ell, iGymdeithas Gristion- ogol Gwyr Ieuainc Alders^aw-strotft, iiun- dain, yn ddiweddar, ar "Feddwdod a Drygao," adywedai fod 20,000 o bersonau -wedi myned drwy y carchar hwnw y flwyddyn ddiweddaf. Cymerodd 400 o ym- drechicn at hunan-laddiadau lo yn y carchar yu ystod yr un amser. Yr oedd hanner y drygau a ddygodd y truAiDiaid i'r lie yn effeithiau uaiongyrchol y ddiod feddwol, a gellir olrhain y chwarter arall i effeithiau ansniongyrchol y ddiod. Ar ol rhoddi eaghreiphtiau o fwrdrtilau a drygauereill a achoawyd drwy ddiod, ni ryfeddwch, coe y darlithydd, fy mod yn llwyr.ymwrthodwr cryf a ohydwybodol. Nid ydyw addysg a sobrwydd yn cyd- deithio bob amser law-yn-llaw. Geneva ydyw y dref ddysgedicaf o holl drefi Switzerland, ac eto nid oes yr un dref yn s&,os mor feddw a hi, cbe gohobydd y Times. Y mao y boneddwr hwnw o'r farn fod aughymedroldeb yn ymledu i'r graddau yr amlha cyfleusderau i yfed. Y mae dirwestwyr goleuedig a deallus yn condemnio sylwadau Mr John Bright ar ddirwest yn ddiarbed. Gwelwn fod Mr William Hoyle, yr ystadegydd enwog, y Parch G. M. Murphy, a'r Alliance News yn haeru pethau caled am dano. Gwobrwyir sel ddoeth ac amserol bron yn ddieithriad. Gwelwn fod Wm Forbes ar ei fordaith i Quebec yn yr Ocean King wedi llwyddo drwy gyfarfodydd cyhoeddus a chymhellion personol o wneyd 70 o'r teith- wyr a'r dwylaw yn llwyr-ymwrthodwyr. (Jwisgai yr oil y ruban glas.

Y DON II BRYN CALF ARIA." Sn,-1IIewn newyddiadur a gyhoeddlr yn eich tref. jr wythnos cyn y ddiwaddut, cawn ohebyda o dan yr enw "Gwynftyn" yn amcanu anfarwoli ei huoao drwy gssglu uifer o haeriadau aisail. Gwrthddrych ei ymoeodiad ydyw un o'r tymeriad- an mwyat pur a pharchus fel hen awdwr oorddor- iaeth Gymreig 8g a feddwn fel ceuedl. Ymcsod. it 81: un (yn neillduol felly) o'r hen donao mwyof pobkgaidd ao arferedig yu Kghymm, nid amptm yr hen don orfaleddua "Bryn Caltaria," gan Mr W. 0"611,10 Bryogol gan honi nas gwyr pwy yw ai hawdwr, ao ar yr un anudl yn Bicrhaii mai eludo Sais, n. u |ryw estron arall, ydyw. Oywil- yddied am geisio pardduo onw un ag sydd wedi gwneyd cymaint i'w gydgouodl yn y cyfeiriad o jnfaosaddi tonau oynulleidfaol »B y mae W. Owen, Prysgol wedi ei wncvd Dilynaf ychydig 81: yøgrif grwydrol y gohebj dd hwn, a sylwaf yu gyntaf na welaia yn holl yetod fy modolaeth un erioed yn bra .yebu cymaint o anwybodaeth. Dechreua ei ymosodiad gan ddyweyd, Mae Wn mall y cyfeirir ftti vn ami o waith W. Owen, rryltg ol],o teaith W. Owen, PrysRol, eofier,-sef "set 'Bryn Calf aria,' ag y bnasai yn dda iawn fieoyf gaol ychydig o'i haues." Buasai, mae'n dobyg. Anyth nj t on the dtap. A dywed yn mhellach: ti wyf wedi yrachwilied ac ymchwil- ied, ond nis galUf pael unrhyw awdwr iddi!" Awdwr i ba beth, wys? Awdwr i'r don y cy- feirir ati yn ami o w iith W. Owen, Prysgol, sef I Bryn Caltarta ?' Dyma resymeg ryfedd iawn Dywed hefyd: "Yraddengys mown Iluaws o lyfrau fieisnig yn y cywair lion, set A, 3 sharps." Dyma ddargaufyddiad-" Oywair non. set A, 3 A welodd yr athroaydd hwu gywair lion o A yn ctel ei nodi g to rywbeth arall heblaw gan 3 AerpL,,? Dywed eto: Peth go ryfedd, onidC, ydyw i awdwr Oymreig gyfansoddi ton yn y Ueddf, ae iddi fod yr un (irfcMfical) & chyfanaoddiad Sai, aell ertron efallai. Ittwer o flynyd(lau yn gynt yu eywair lion." Nis ymgymeraf a nodi ei wall o «ymysgedd o'r rhywfau, a'r gwahauiaeth rhwng crfansoddwr a'i fcyfansoddial-rhwiig William Owen, Prys^ol a'idoa—rhwug cywirdebac anghy wirdeb syniadau parth hanesyddiaeth a chyweir- ngd. Pa fodd y gall yr ymhonwr hwn feiddio gwneyd y fath haeriad, psti y ceir ef yn cydnabod, ier ei holl ymchwiliad," nas gall gael dim o'i haneo. ond fel y dywed yn nechreu ei lythyr mai gwaith Mr W. Owen, Prysgol, ydoedd. Wrth ddiweddu dvwed: 11 Dealler nad ydwyf yn amheu awdursetli Mr Owen mewn un modd, ond yn uniiz ayml ewyllysio cael allan pwy yw yr awdwr." Pwy ydyw yr awdwr ? Bath ar wyneb yr holl ddaetr ond amheuaeth ydyw awm a sylwodd (ns sylwedd hefyd) ei holl lith?" A pha beth a teddyUai pan yn ayinl ewyllyeio cael allan pwy ydyw yr awdwr" pan yn cydnabod ar y dechreu aaai gwaith Mr W. Owen, Prysgol, ydoedd P Oeir y gohebydd hwn ar y oyntaf yn cydnabod y cylryw o waith W. Owen, Pryagol," ond ceir ef drachefn yn ymddyryau, gan auibeu, drwy ddy- weyd fod yr un a'r unrhyw (»<fcn(icnJ) wedi ei ciiyfansoddi lawcr o flynyddoedd crnt (cynt na pha >xth,atnlwz?) ynT cywair lion, set A, 3 sharps. Ac llid A. 15 fl.t8 (cofler). Gorpbena ei lythyr drwy Rjnrir doirn o fluff falm, gan ddyveyd "mai nid ansheu dim oedd ei fwrlad." Vs beth ooaQ el fwriad ynte ? Ai nid amheu mai Milton ydoedd awdwr Cell Otvyvfa a fuasai gofyn pwy oadd Ji awdwr. Mor wrthnn ydyw gweled gohebwyr cbanw fel hyn yn meiddio ymgymeryd a phwyso ftwyth JllÚur hen gerddorion goneat, y thai a lyddoint yn anfarwol pan y byddant hwy yn pydru lbewn dir,odedd. Bydd "Pen Calfaria a William Oweo, Prysgol, yn fyw, jpan fydd y gwr hwn wedi <*el ri lwyr anghoflo. Da genyf weled fod yr he gerddor yn dal yn ei yni arferol. Beth fydcal ftfon copi rhad o'r Don Oynauaf" l Gwyn- ?."ermwynidd?gMnteda ei edyn yn awyr 0;1?lis i otyu pwy fydd ei hawdwr, gIn jejdn?abo?d y un pryd mai gwaith gwaith th W. 0 .'dr* 0! eyMmdeb, cyn He'ed *ydd Yu dy ?w?. LUW.

I OYMEY LliTINDAIK.—AMDDIFFYNIAD. STR,—Nid ydwyf yn arfer ysgrifenu llawer i newyddiaduron, a'r hyn sydd yn periimigyayg hyny y waith hon ydyw teimlad dwfn o eiddigedd dros oirwiredd. Yr wythnos ddiweddaf y galwyd fy sjlw at lythyr a ymddangosodd yn y Gentdl t>r'A ychydig wytbnosau yn ol, dan y penawd, II Metbodistiairl CWfliitidd LInn ialn a'r Parch Ossian Davies," woli ei ysgrifenu gan rywun a ymgyfenwai e! hun yn I X.' Baich y llyth71 ydyw vmosod ar ba,-sonau ac eglwyei y Methodist. iaid Oalfinaidd Yn Liundain. mewnrhyw grynswtb o haetiadau hob yr un ffaith i gadarnh-u na phrofl yr uu ohonynt. Acynngwynea i,™ tAimlem ninau yn gyffelyb i hwnw paa y dywedoi "That silence on our part would not only be treachery to t,1Ie ciuse of truth when assailed, b it it would be equivalent to a cowaydly acquiescence ia insolept presumption. It were well that the,e were DO need for contoveray, or that less important controversies were absorbed in the common pursuit of higher objects." Ond pan y mae nid yn unig anrhydedd, ond cymemd personau, eglwysi, a Chyfarfod Misol, yn cael ymosod nmynt mewn modd mor waradwyddas; teimlem fo-I gwirionedd yn hawlio ein tyatiolaeth, er mor anfedrus ydym i roi mmegiaot iddi. Ni a ddechreuwn, ynte, gyda Y bachgen df. gywilydd, anwybodus, a hunanol, sydd yn jzalw ei hnnan yn Ohebydd Vundain." ac y mae golygwyr y Fnnrr o'r Ooleuad mor amddifad o synwyr. chwaetb, a barn, ag i dderbyn "cynyrch ei ymenydd egwan bob wythuos." Mae et fod yn frodor o Rrawafynydd, gellid tybied yn ol awerym X yn ddigon ar unwaith i daflu rhyw laufri tragwyddol arno. Ni wyddom rhyw lawer am Dnwsfynydd; ni chawsom enoed y pleser o fod yno, ond y mae y lie yn gyaylltiedig yn ein meddwl A,- enwau llawer o bersonau tuagit ba rat y teimlwn odmygedd a pharch mawr. Ac ni ratd i Drawsfynydd gywilyddio iddi fagu y bachgen 11 hwn: ond yn hvtrach gall Jawenychu. Yr ydym yn ei adnabod bellach er's rhai blynyddoedd, wed! cael y rhagorfrai t o fod yn aelod o'r un eglwys, ac wedi mwynha'i llawer o'i gyfeillaA. Dywedwn ninau gvdag "X," do,drwy ddiwydrwydd calei fe ddysgodd Saesoneg ac ysgrifenu yn Gymraeg, a thrwy ddiwydrwydd a dyfalbarhad di-ildio ym- gododd o fod yn ohebydd achlvsurol y Goleuai i fod yn ohebydd neillduol" y Fner a'r Golemad ac y mae oi erthyglau wedi derbyn cymeradwyaeth irolygydd galluogy Traethodjiii; a mwy, nis gwyr Cymru eto pa mor ddyledu, y mae i'r gwr ieuanc hwn an iddi gael ffrwyth meidyliau y Patch D. 0. Davic9, M.A.. yn ei ddarlithian godidog ar If Gristionogaeth." Efallai iddo ambell waith gael ei arwain i fod dipyn, os nad yn or. fcirniadol, a theby iawn i'w wialen ddisgyn dipyn yn drwm ar "X ac yntau heb gynoflno & hi. Ni raid iDrawsfynydd erywilyddio am y bachgen hwn a fagodd. Nid yw ei gynydd yn llawn mar gyflym ag y myn X "-fod y baebgeskya yu un frawddegi fod "The old villain," yn y nesaf. Ond cynyddu mewn corph a moddwl y mae. A chan nad oes llawer oarwyddionhenaintchwaethach marw arno eto, nid rhaid am nerthoedd y Parch Osi!\n Davies" to shak., him in his gr"e.as yet." Maddened y "Gohebydd" i ni am y sylwadau personol hyn. Gwyddom ei tod yn ddigon galluog i amddiff/n ei hun yn ngwyneb nnrhyw ymosod- iad annheilwng fel yr eiddo "X." Y mae ya dobygjiaw0,Mr Got., y dof flnau imewn yn y doBbarth nesaf, Y crepauriaid bychaia chwyddedig.fel efe." Yr ychydig o ddynion ieu. ainc fel hwn sydd wedi tori cymeriad yr achosioa Methodistaidd yn y Brif-ddinaa." Ehyfedd iddo allu priodoli gweithredoedd mor fawr i greadur- iaid mor fach. Rhaid mat breuddwydio yr oedd y pryd hwn, neu rhaid ei fod wedi ei ddyrchafu i ryw safle lie nad oedd ffaith ua rheswm i'w cymeryd i ystyriaeth o gwbl: ac y mae yn ei ddychymyg yn tynu y darlun fel y aymunai ef iddynt fod, ao nid fel y maent. Mae yr achosion Methodistaidd yn y Brif-ddinas mor uchel eu cymeriad ag y buont rrioed. ac nid dynion cynhenus, coegfalch, a choegddysgedig ydynt, heb dilyeg, hob gyfoeth, heb dalent; ond mor hyf, hunan-hyderus, a chwannog i ryw fath o gyhoeddusrwydd, a phe bu. asai modfedd o bres coeth ar eu gwynebau," yw y dynion sydd yn meddu awdurdod a dylanwad yn ein heglwysi, ond dynion ag y mae eu dylanwad yn codi o burdeb eu cymeriad ac uniondeb eu hamean. Ond da genym weled arwyddion fod X" yn dyfod ato ei hun o'r stad delirious y mae wodi bod ynddi, ac fel y mae yn dyfod ato ei hun y mae yn dyfod i deimlo fod yna rhyw wendid yu ei dstiolaeth, ae yna y jiae yn gwysio rhyw bymtheg n dystion ereill i gadarnhau ei honiadau di-sall. Pahara gynifer, tybed? Fel yn ngenau dau neu dri o dystion y hyddai pob gair safadwy," eba yr H6a Lyir, oad rhaid i "X am bymtheg. Ond o'r pymtheg ni eawa yr un, ond tystia "fod I amryw ohonynt y rhai blaenaf yn y cyfundeb." Ond heriwu ef i enwi un gweinidog ag sydd wedi ymgydnabyddu dim ag eglwysi Llundain ag a'i cefnoga yn ei'haeriadau. Mae yn syndod genym i "X" gydnabod cymaint a hyny o graSdermewn barn a chwaeth i ddynion (neu yn hytrach i gread. uriaid) hunan-addolgar, siaradus, penwan, ac aufoneddigaidd," ac i weled cymhwysder y chwech neu yr wyth gweinidog parchus yr hona ein bod wedi rhoi galwad iddynt. Ond pa waeth am hyn, gan na fuom yn ddigon craff i weled ei gymhwys. der, ac i gydnabod ci fawredd ef. Efallai mai prin y gallem ddysgwvl i'r meirw gael llonydd gan un a ddangosai cyn lieied o birch i deimlsdau y byw. Paham yr oedd yn rhaid iddo aflonyddu ar hedd. wch y Parchedigion John Mills ac R. Roberts, nis gwyddom, pan yr oedd y Parchedigion D. 0. Davies a Dr Thomas yn fyw ? Gwyddom beth fyddai en tyetiolaeth pe cyfodent oddi wrth y meirw. Bu y ddau talw a'u calon yn glymedig with yr eglwysi ag oedd wedi bod yn wrtbddrychau eu gofal a'u llafnr. Undeb na thorwyd mohono ond gan angeu, oedd yr uudeb rhwog y ddau weinidog auwyl hyn a'u heglwysi, no y mae y modd yr ym- ddygodd y ddwy eglwys byn tuag atynt yn eu hir gystudd a'u gwendid yn deilwngoedmygedd achan- moliaeth. A dyma nodwedd yr undeb sydd wedi bod rhwng egiwysi Llundain a'u gweinidogten bob amser. Gwyddom fod i Mil eglwys Jewinl le uchel oe anwyl yn marn a theimlad Dr Thomas heddyw, ae nid odd dim a barai i'r Parch D. O. Davies ymadael ond aiiechyd. Nid rhaid oedd, gan hyny, i "X" apelio at y meirw; y mae digon yn mhlith y byw yn ddigon adna. byddus o, ao yn ddigon parod i, ddwyn eu tystiolaeth ddiamwys i gymeriad ein heglwvsi. Yr ydym yn toim'.o y gallwa faddeu i "X," oblegid yr ydym yn tier mai mewn anwybodaeth yr ysgrifenodd yr haeriadau disail hyn am danom. "Ni adwaen galon y dyeithr." "Pe gwyddai ond ychydig am ei phrcfiad, buasai vn ysgrifenu dipyn yn wahanol. Baasai yn lHwer agosach i'w le pe yu walinnol. "llyffint yn Nghvmru 11 yn uwch yn ein gclwg nag "elephant yn Llundainna phan y dywedai "fod llyfant yn Llundain yn fwy yn ein golwg nag elephant yn Nghymiu." Yr ydym wedi teimlo lawer gwaith fod yn dda genym ei bod hyd yn nod yn bwrw gwlaw yr un fath yn Llund.\in ae yo Nghyoorn. Dvwedir fod y bobl ag sydd vn byw wrth drocd yr TVyddfa wedi cynefino cymaiut a hi fel y maent yn ddall i'w mawredd, ac yn synu at benboethni y dyeithriaid sydd yn cyrchu i'w phen bob blwsddyn i weled yr olygfa. Felly y dywedwn ninan, wedi ein symud yn mhell y gwelsom fawredd cymeriadau yr hen dduwioiion ng oedd yn ein cylchyau. Teimlwu yn tdchach heddyw gael yszwvd llaw un o'r rhai byn na phe caem ysgwyd 11 tw a Gladstone ei bun; a llawer mwy boddhad ac anrhydedd o gael hyn gydag ambell i hen wraig y caweom lawer cynghor catftdig ganddi, na phe caen yr aurhydedd o "audience ei (mawraydi y Frenines. Maddeu- wch i mi, Mr Gol., am ddadgaa fy mhroSad fy hun, gwn fy mod wrth hyny yn dadgin proflad mwyafrif eiu pobl ietialne ag sydd wedi gaditnl I cylchoedd cysegredig cartref. A feddyliodd "X" ei fod wrth ein ewarthruddo yn gwarthruddo ei genedl ei hun. Nid oes gilfach yn Nghymru nai oes yma ryw ua o'i meibion neu ei merched teg, a phan y mae ein calon ni yn cael ei thrywanu, mae yIld galonau lawer yn cael eu hfreholli. Da, efallai, v gwnaeth gelu ci enw, oblegid cr..dwll na chai gymaint crofsaw ar lawer aelwyd yn Nghymru pe yr adnabyddid of. Mewa cydymdeimlad dwfn a'm cyd-ieuenctyd yn y Brif.ddinas y dymunaf le i'r vchvdis linellau hyn. [ Jewin Newydd. D. EDWARDS.

"ANDRONICUS A BILLIABD3. SYK,—Tmddengys fod etoh gohebydd ffyddlon Androcbul" wedi cal amddiffynwr oadamyn mherson rhyw frawd caredig a eilw ei hun yn "Anti-cant" Dygodd ei ysgrif i'ncfif sylw rhyw hen Ar pert pan ofynwyd ei farn am bregeth neill- duol ag yr eedd newydd fod yn wrando, Gall- aswn ei dodi mewn gwdiadur," meddai, "aboasai yno le i fy mys i wed'yn." Rhaid ei fod un ai wedi camddeall eiu hysgyif, nou yate ei fod yn dewia osgoi yr yknreovraiad, canys y mae yn ym- lwybro am y cl&wdd a'r pwuu I)'r dechreu i'r di- wedd. Ceisiwn wneyd sylw byr n rai sylwadau. Dywed ein bod "yn cynrychioll cyflawnion y wlad." Dymuuwn yn barchus ei hysbytu nad ydym yn ceisio "cynvychioli cyflawnion" nac aughyflawnion, ond ein barn a'u hargyhoeddiad cydwybodol mi ein bunaD; eto, ar yr un pryd, yr ydym yu wylaidd dytio fod ein avniadau M y mater hwn inewn perX?ith a? eiddo cya*wt)ioa pob ?td. pbob oes, heb eithno yr oca oleuedlg hon. Y n nghorph y deg U?neU cynt<? o'i ?tb?r y mM ddwywaith 1n '1 Dgod. allan fol ymogodwr ar "Andronicus." Dysged etch gohebydd wahaniaethu rhwng y dyn yn ber- aonol a'i egwyddorion, rhwng awdwr a'i ddal- iadau, Ni tn, ac nid oes. a fynom ftg Aadroni- cus" fel aelod o gymdeithas, ac ni ddymunem gyffwrdd pen bys a'i gymeriad dysglaer fel priod, tad, trefwr, masnachwr, a chrefyddwr ond bydd i ni yn ddiarbed gandemnio ei syniadau gwyrgam a chyfeiliornua ar bwnc y gwag-chwarauan ni weidiol a phechaditrus ag y mae ele mor anffodus yn ceisio eu bamddiffyn. Ni ddywedasom fod byrwyddwyr y sefydliad Ehyddfrydol ya I I bwr- iada 11 gwnayd gamblert o fechgyn ieuainc Rhydd. frydol Caernarfon, fel y myn "Anti-cant" ich darllenwyr gredu; ond dywedwn eta mai i hyn yr _1_.J. nOel dim arwemia, yn 8ter tiC IIonOCUt11t1L1WY..1."1080 "u mwy diamhcuol, er mor groes ydyw hyny i fwnad boll aelodau y pwyllgor hwn." Tybied fod yn rhaid egluro iddo unwaith eto mai nid y bwr- iad." oody "canlyniad," sydd genym o dan sylw. Diflas i'r eithaf ydyw y gorchwyl o ail bwnio i'w ban yr hyu oedd eglurar y dechreu. "Os byddwu yu gallu gwnblio cystal a rhyw ('kilwadwr,' yna byddwn wedi cyrhaedd y climax. Druaino rueid- wydwyr. onide Ië, a druaiu o'r Rhyddfrydwyr hefyd, os nad allant ategueuhachosagwellmodd- ion na billiards a druain o'r billiards hefyd, on nad allant gael amgenaoh amddifC/nydd na'r "Anti. cant hwn. Y milt) yn llawenydd mawr i mi ddeall fOO eich gohebydd gvda'r nngraddan o barch yn addef fod "cryu bellder rhwng ty Dduw a'r billiard-room ond galarus gewyf weled nad ywatsddyweyd" fod ty Dduw a'r billiard-room mor bell oddi wrth eu gilydd ag y diwed 11 Junius eu bod. Ni ddywed- odd "Juuius" erioed fain yw lied na dyfnder y gagendor sydd rliwng y ddau le eithafol yma; ond dymuna yn barchus awgrymu ei fod yn aufedurol. Beth yw y pallder sydd rhwng sancteiddrwydd a HygMdigMth ? Atebed Anti-cant" y ewestiwn hwn, ae ni atebwn ninau y Hall. Wel, atolwg, y mae yu addef ai unwaith "fod pleserau i'w caelyn rhywle rhwag addoli:Dttw a chwaren billiards," &o. Ruag blino y darllenydd & meithder, yr ydym yn dymuno cyhoeddl i'r byd fel ffaith o bwysigrwydd i holl ddynolryw ar wyneb y ddaear gron i gyd, fod "Junius "fel "Anti-cant" ya barod i addef y "daioni a'r mwynhai" sydd yn tarddu 0 II roi tro yn y wlsd, neu awr o gwmni dyddan ar ol dar- llen am ddwy awr neu dair;" ond ya y fan hon y mae am ysgwyd llaw a chanu ffarwal gydag "Anti- cant," canys nid yw "cael garni o billiard yn gym- hwys felly," acnid yw felly mewnmoddyn y byd. Mewn difrif calon. apeliaf at y rhai sydd fwyat cyfaiwyddjigyda iciwareu hwa a gofytaf iddynt a ydyw "yn adgyfnerthol, calouogol, ac yn llesol." Ni fu gamsyimd mwy dybryd erioed, a hyd- erwn gan Dduw na cheir neb o'n hieuenc- tvd I lynou y fat-li athrawiaeth ddinystriol, Y mae Auti-cant" o hyd yn camddeall, nen yn ceisio camddeongli ein meddwl. Dywed, I I Nid teg o gwbl ydyw nodi un enghraipht, fel y gwna II Junius," o effaith bagatelle ar ben gwan, a chalon wanach rhai o fechgynos y dref;" ac ychwanega, "GeHir dyweyd mai eithriadyw case fel yna." Nag?., 'meddwn ninau, yo benderfynol ond eithriad a fyddai iddo ddygwydd fel araU. Y mae hanes gyrfa drueuus, a diwedd" torcalonus, roiloedd o feioion ieuainc Cymru yu profl ein gos- odial, ac nid yw ond oferedd perffaith i Anti- cant" a'iblaidei wadu mewn un modd. An. mhosibl poidio chwerthin wrth ddarllen y frawddeg boa o'i eiddo, Pe buasai y fam wrth fagu ei bachgen wedi ei gynysgaeddu a nerth penderfyn- iad, ni buasai yn awr yn wylo," & Nid oeddym yn hyabys o'r blaen fod y fath allu yn meddiant unrhyw fam, ac y mae yn gofyn rhyw awdurdod uwch na'r eiddo yr yag ifenydd hwn i'n preswadio i gredu hyny. Dywed eilwaith, Ac nid teg ychwaith ydyw cymeryd case mor eithafol ag a wna Junius' i ddesgriflo effeithiau honedig billiards ar ddyn ieuanc." Yr ydym ninau yn dal allan nad oes annhegweh o gwbl yn ein hymdrin- iaeth S'r mater, canys nid path anarferol," ydyw i ddyn ieuanc sobr ymlithro i'rjarferiad o yfed, ac hefyd syrthio i ffos anghymedroldeb drwy fynychu lleoedd peryglus er mwyn billiards, a phleserau cyffelyo ereill. Y rnae gonym la o esiamplau o hyn o fiaen ein meddwl y foment hon. Gallwa dybied ei fod yn gyfarwydd yn y chwarea bendigedig hwn, canys dywed mai peth "anhawdd iawn ei gyrhaedd" ydyw rhagoriaeth ynddo. Dichon hyny, ond os ydyw "Anti-cant" mor hynod o drwstan wrth hattdlo y cues ag ydyw yn herndlo ei ysgrifbin i'w hamddiffyn, y mae arnom t of[L y bydd yn rhaid iddo wrth gryn lawer o ymarferiad eto cyn y daw 'yu chwareuwr o fri. Gofynir mewn dull herfeiddiol iawn, A phaham y mac'n rhaid i'r chwareuwr goreu ddygwydd symud?" Yrydym yn dychwelyd y ewestiwn gan ofyn, Paham na raid iddo ddyttwydd symud ? Yr un ddamwain yn symudiadau Rhagluniaeth a ddygwydd i'r naill fel v liall. Dywed "Anti-cant" y ceir digon o billiard- tables yn nbrefydd mawrion Lloegr mewn tai dirwestol. Buom yn aros am ysbaid o amser mewn amryw o'r cyfrrw drafydd, ac ni ddygwydd. odd i mi wybod am billiard-tables mewn dirwest- dai. Ond, wrth gwrs, ni wnaethom ymchwiliad am danynt, oblegid nid oedd ein chwaeth a'n tueddiadau yn hollol i'r cyfeiriad hwnw. Gan hyny, yr ydym am unwaith yn oydnaboditeilyng- dod uwcbraddol Anti-cant." Gwelir oddi wrth hyn ein bod am ymddwvn yn onest: ac yn anrhyd. eddns at arwr mawr y billiard table, ac yu barod i roddi i'w ran Ibob mymryn o glod ag sydd bsaibl. Y njae'r enw a fabwysiadodd braidd yn awgrymu ein bad yn gweithredu o dan ddylanwad ifng- grefyddoldeb yn y pwnc hwn, a'i fod yntau yn ymddangos ar y maes fel dyn goneot a diragrith. Y mao iddo roesaw o'r dybiaeth, ond gocheled dwyllo eu hun a chamgymeryd rhyfyg am onest. rwydd.—Yr eiddoch, &0., JUNIUS.

PORTHDINORWIG A'R IEUENCTYD. I Svi,—Mewn ardal boblogaidd fel hon, y mae llawer o ieuenctyd. Ond nid oes yma yr un ddar- pariaeth tuagat dreullo eu boriau hamddenol er buddalles. Nid llawer o ddaioni a all ddeilliaw heb ddim gwell i'w wneyd na cherdded yr heol- ydd am oriau ddechreunos, o gaulyniad bendith fawr a fuisai ffurfio rhyw sefydliad i'r ieuenctyd, megys "Oymdeithas y Gwyr Ieuainc," fel lie i fyued iddo, er diwylliant meddyliol ac i ddyfod i thalentau i'r amlwg, pa rai o bodblo fyddantbyth yn nghudd heb rhywbeth o'r fath i'w tynu allan. Diamhea y deilliai lies cyffredinol o hyn, nid yn uuig i'r oes hon,ond hefyd i'r oes ddyfodol; oblegid bydd yr oes nesaf yn dibynu i raddau helaeth, os nad yn hollol, ar yr oes hon am ei rhagorfraintiau. Ond tuagat gael y cyfryw sefydliad i'n plith bydd yn nngenrheidiol i ddynion o ddylanwad a gallu arfer ea dylanwad o blaid sefydliad o'r fath, ac amcan hyn o lythyr ydyw ceisio tynu sylw y cyfryw bersonau at yr angenrheidrwydd o'i gael. Hyderwn y caiff sylw. Y mae y gymydogaeth hon yn wir dlawd yn yr ytftyr yma, ao y mae y tlodi hwn yn gyfryw ag na ddyl&i fodoli -Yr eiddocb, &c., AQUIXLi. I

BANGOR A OHOLEG Y GOGLEDD. I Sra,—Nid ydyw gorchfygu canedl, a chipio ei gwlad oddi ami drwy drais, amen na buddagol- iaeth rinol; y rhau bwysicaf o bob concwest yw dal meddiant va yr hyn a atafaelir. Ymddeegys pobl Bangor yn lyw i'r ffaith bon, ac yu argy- hoeddedig o'i phwysigrwydd. Wedi arfer pob moddion dichowmwy-têg ae annheg, cam a chy. mhwys—i sicrhau y dyfamiadyn nghylch lleoliad y coleg yn eu ffafr, a llwyddo yn yr hyn a geisient, y peth nesaf sydd yn eisieu yw yr arian gofynol i godi yr adeilad. Y ewestiwn goruchat ganddynt bellxch yw pa fodd y gallant ddodi dwylaw ar y 32,000p addawedig at Goleg y Gogledd. Dyma y weledigaeth a gawsaut ar y mater nos Fawrth ddiweddaf, mewn cyfarfod o'r pwyllgor lleol ya y U ieen's Head Cafe, Bangor, dan lywyddiaeth y Milwriad West, fel ei dadlenir yn y pender- fyniadau baail;,y A yno:-l. "Fol i'r ysgrif- euyddim lleol aufon at ysgrifenyddion cy- ffredinol y sir i ddymuno arnynt alw cyfar- fod sirol i gymeryd dan yetyriaethy moddion goreu i'w fabwyaiadu mewn trefn i gael y tanysgrifladan i law." 2. "Fod yr ysgrifenyddion i anfon at Mr Ratbbone, A.S., un o ysgrifenyddion cyffredinol y mudiad. am hysbysrwydd gyda golwg ar ba fodd. ion a fwriada y pwyllgor cyffredinol gymeryd." Cyn ymwasgaru paniwyd pleidlaia o ddiolchgarwch i Mr J. Roberts "am ei ddull medrus yn amddiffyn hawliau Bangor o flaen y cyflafareddwyr, a Mr Henry Lewis, am ei wasanaeth anmhrisiadwy yntau wrth dynu i fyny yr Hawl (Claim). Y rhai 1u a Haw, fel cynygwyr aceilwyry penderfymadau hyn, oedd DeonBaugor, Mr Price, y Coleg Normal- aidd, &c. Gwyr pwyllgor Bangor yn eithaf da am y teim. lai cryf a oiiyffredinol eydd drwy y Gogledd yn eroyn lleo1i y ooleg yn eu dinas, ond ni faliaut glonc- wy yn hyny dim pellach nag y gall, 08 na byddant lygidog (camp eu cael beb fod felly), ddylan- wadii yn uiweidiol ar obaith eu helw. Lied chwithig i bawb sydd yn hysbya o antecedents y Deon Ei wards yw darllen araeth o'i eiddo yn "oywir ddadgau ei ffydd gref, yn gymaint a bod pwno y lleoliad yn an wedi ei benderfynu, y bydd i bob drwg-delmliad a ddichon fod wedi cyfodi wrth wasgu hawliau yr amrywiol drefl a ymgeiaiodd am y coleg lwyr ddarfod yn ddioed, ac am byth, lie y ceir yr oR o Ogledd OymlU yn uno t .i.)l ac hae'tjnM i barl i'r ce1eg fod yn ilwyduiant di- yffdyb," Tybed !Md Gee yma &dAm' lief ¡ d?yst&w Wa eydwy ddefkoedi y addo wrth ad. gofioei frwydrau didor yu erbyn Ooleg Aberystwyth, BlOI yr holllafur a'r huaan-ymwadiad a ddangoa- wyd gan Dr Nioholas, "seren foren" addyeg athrofaol anenwadol yn Nghymra, Syr Hugh Owen, a Uu ereill. rhag ofn iddo, ar ol yr holl gynllwyn, eylweddoli y gwirionedd sydd yn dy- wadiad, Apha meaur y mesnroch, yr adferarir i chwithau." Methodd y Deon Edwards ddifodi Ooleg Aberystwyth, er ei boll yotranciatt, drwy foddion agored; ODd anturiaf ddyweyd fod Coleg y Gogledd, cyn belled all y mae a wnelo Bangor ag ef, yn beth y gallai cynrychiolydd Oaernarfou o flaen y cyflafareddwyr (y Parch E. Herber Evans) ei chwytbu o fodolaeth unrhyw dtllwrnod-lel ty cardiau—i'r pedwar gwynt, pe dilynai esiampl y Deon o stumpio y wlad yn erbyn ei leoli mewn dinas esgobol. Credit mai yr ymwybyddiaeth o hyn sydd yn rhoddi cyfrif hefyd am y brys a ddangoa- ant i gychwyn y coleg yn y Masonic Hall yu Ionawr, ;os gallant. Dylai y cyhoedd fnd mor effro a hwythau, a gwneyd ymdrech benderfynol i unioni yr hyn a wnaeth y cyflafareddwyr. Mor siomedig i wir garwyr addysg, ac Ymneillduwyr Cymru yn gyffredinol, ydyw y dyfarniad 111 ffafr Bangor. Buont ddigon call i'w oeli hyd y dydd y terfynodd y Senedd-dymhor, fel na chaffai yr aelodauCymreig alw sylw ato am hanner blwyddyn, a hyderent erbyn hyny y gallai yr ystorm a ofnent godi fod wedi tawelu. Fel y mae dygwyddiadau dyfodol yn taflu eu eysgod o'u blaen, felly yr oedd y rhai craffaf o'n cydwladwyr, fboedd yn ol, yn tlsrllen oddi wrth arwyddion yr amserau ddyfodiad yr hyn sydd bellach yn ffaith hyabys i biwb. Hyd yn nod cyn i adrqddiad y departmental committee, yr hwn oedd i awgrymu y priodoldeb o symud Coleg Aber. ystwyth i Gaernarfon neu Fangor, gael ei gyhoeddi, yr oedd* y Bangoriaid yn prysur daenu y rhwyd i dynu y coleg newydd arfaethedig i'r ddicas hono. Ar y 4ydd o Fai, 1881. cynhaliwyd cyfarfod yn Mangor mewn oyajlltiad a'r gymdeithas a adaabyddir wrth yr enw trystfawi: "North Wales Scholarship Association," a hwnw ydoedd y cy. farfod blynyddol cyntaf o'i heiddo. Syr Hugh Owen oedd tad hon, ac o gariad at Iwyddiant Coleg Aberystwyth y tarddodd, a'i hamcan oedd galluogi bechgya tlodion o Fon He Arfon i gael addysg yu yr ysgolion gramadegol fel parotoad at yr athrofa hono. Esgob Bangor oedd yn y gadair, er iddo ddyweyd ar y pryd na fu a wnelai efe erioed a hi, ac na chyfranodd ddimai at y gymdeithaa. Diau fod gan bobl Bangor, sereh hyny, resymau digonol dros oeod yr anrhydedd hono arno, er fod Syr Hugh Owen yn bieeenol yn y cyfarfod. Y m. ddengys mai rhyw drawing-room party bychan ydoedd, yn y Queen's Cafe. ï maa araeth y Parch Daniel Rowlands, prif- athraw Coleg Noimalaidd Bangor, ar yr achlysur hwnw yn ddrych cywir yn dangoa y syniadau oedd yn ymweithio ya meddyliau y Bangoriaid ar y pryd, oblegid dywed, gan gyfeirio at yr ymchwil- iad oedd newydd ei wneyd gan y ditprwywyr i an- sawdd addysg uwchraddol yn Nghymru, ond nad oedd eto wedi ei gyhoeddi, "fod sefyllfa ganolog Bangor yn peri ei bod yn fan cymhwys i eylfaenu yno goleg i Ogledd Cymru, ac na ryfeddai efe, gan fod cynghor Coleg Aberystwyth yn dadgorph-ti, na byddai iddo gyflwyno ei drysorfeydd er safydlu coleg i Debeudir Cymru yn Abertawe ae un arall i Ogledd Cymru yn Mangor." Oredwn i fod ef, mor gynar a hyn, yn y geiriau ddywadodd, yn gweithredu fel genau cyhoeddus, ac yn rhoddi mynegiad i deimlad cudd y ddinas,oedd fel barcutan yu barod i ysglyfaeth. GeUid tybio nad ychydig oedd syndod Syr Hugh Owen wrth wraudo ar y Parch D. Rowlands, oblegid etyb ef yu y geiriau cryfion hyn, gan amcanu ya ddiau, joddi terfyn bythol ar y fath syniad:—"The foundation of the college at Bangor required great consideration, and must be supported by strong evidence." [Rhaid rhoddi ystyriaeth bwyllog i sefydliad y coleg yn Maneor, a dylid cael rhesymau cryfion dros wneyd hyny.] Wrth fynedheibio, gall- wn yma ofyn, Beth sydd yn dyfod o ymreaymiad Arglwydd Bramwell am enwi Caernarfon o flaen Bangor yn ngwyneb y geirian pendant hyn ? Dyma brawf diwrtheb 0 enau Syr Hugh Owen paham y nodwyd Caernarfon yn flaenaf yn ad. roddiad y dirprwywyr fel lie priodol i adeiladu Coleg y Gogledd ynddo. Wrth weled materion yn cymeryd y cwrs hwn, yrfesgob a sylwodd yr ofnni mai yr atalfa fawr ar ffordd rhoddi terfyn ar Goleg Abaryswyth oedd gwerthu (dispose) yr adeiladau ardderchog oeddynt wedi eu eicrhau. Pe cychwynid ysgogiad eto i gael coleg i Ogledd Cymru tueddid ef i bleidio Aberhonddu (Brecon), fel y dref fwyaf addas iddo. A glywodd undyn ei fod wedi gwneyd hyn? Ffor id diigymhat i roddi Cymru Ymneillduol oddi ar y scent. Ni ddaeth i galon Eglwyawyry Gogledd erioed ei leoli vn Mangor! Naddo. Oawn yr cgob arall, Dr Hughes, Llanelwy, yn Eisteddfod Dinbych, yn dadgan ar goedd gwlad mai Dinbych oedd y lie goreu i osod Ooleg y Gogledd ynddo. Y Deon Edwards hefyd a ar- ddangosodd yr un craffder, os nad yn wir fwy na'r ddau Wir Barchedig Dad yn Nuw" pan gyda'r Parch James Donne yn godro y Monwyson ola hufen melyn. Dywedai ef mai y Bala oedd y lie mwyaf canolog i'r coleg. Mor ddeheuig y cymhwysidy bluen at liw y dwfr, ac mor ofalus fuwyd i daflu yr Ymneillduwyr oddi ar eu gwyl. iadwriaeth. Y fath gallineb sarffaidd a amlyg. wyd! Ond amser, yr esbonydd mawr, a ddodgudda lawer o bethau dirgeledig. Yn Gorphenaf, y flwyddyn ddiweddaf, yr oedd y cynllun i gael coleg i'r Gogledd wedi addfedu, ac edroddiad y (MiMwy. wyr wedi ei gyboeddi. i?u niwedd y mis awnw llwyddodd Capt. Verney i gael gan Lywydd Bwrdd Addysg dalu ymweliad ag ef yn Rhianfa. Mae araeth Mr Mnndella yno yn fyw yn eln cof. Faint o ddylanwad arferwyd o da Bangor yr adeg. hono ni feiddiwn ddyweyd, ond y mae gwaith Capt. Verney in arwyddo deiseb at y cyflafareddwyr yn ffafr Bangor yn llefaru cyfrolau, a hyny pan oedd pwyllgor Caernarfon wedi ea.sicrhan na chyflwyn. id deisebau iddynt o gwbl. Yr ail wythnos o Fai. y flwyddyn hon, llwydd- wyd i gael gan Mr Forater ddyfod i Fangor i draddodi araeth mewn cysylltiad Wr North Wales Scholarship Asseciation." Paham y ceis- iwyd ganddo ef, oedd yn eithaf anmhoblogaidd ar y pryd, ddyfod P 0, dyna y paham. Nid oedd neb tebyeach o'u cynorthwyo i gario allan eu haeriad fod Bangor II yn educational centre" Cymm, i udganu ei chlod, a g<lw sylw gwyr mawr Lloegr ati, na'r gweinidog basiodd Deddf Addysg 1870. Yr oedd Baugor fel hyn, o'r adeg gyntaf y clywodd sibrwd am goleg i Ogledd Cymruyu y gwynt yn bmio ei hunain yn nghylch y mater, ac yn barhaus yn ymwthio i sylw y Llywodraeth fel rhai gorawyddua i ddyrchafu addysg yn en gwlad. Dylem grybwyll hefyd am yddirprwyaeth fu yn Llnndain gyda Mr Mundella õberthYBBs i addysg yn Nghymru, a'r hon a gynwysai esgobioa Bangor a Llanelwy ae Arglwydd Penrhyn, ond ni chaniata gofod i fanylu ami. ■ Ië, ni buont foddlawn ar hyn oil, ond pender- fynasant y caffai hyd yn nod Cyfrin Gynghor ei Mawrhydi wybod am eu bodolaeth, ae y trystient i gael breinlen i goiphori eu dinas, a llwyddasant. Bu Bangor yn llytbyrenol yn ddinas ar fryn, yr hon ni ellir ei chuddio, yn ystod yr oil fisoedd y ba yr addawid am goleg o flaen y wlad. Bob yn ychydig daeth yr adeg i'r amrywiol drefydd 'a fwriadai gystadlu am y coleg dynu aUan eu Hawliau. Yn fy llythyr cyntaf dangos- ais y duedd amlwg sydd yn yr eiddo Bangor i awgrymu i'r cyflafareddwyr yr hyn nad oedd yn bod, os gweithrcdai hyny yn eu ff >fr. Nid oes dim rhyfedd yn hyn, pan gysylltir ef a'r holl bethau a'i rhagdaenodd. Y mae trigolion Gogledd Cymru wedi eu II gwerthu," ac yn arbenifir felly tret Caernarfon. Yr ymholiad beilach yw, Beth a wneir i unioni y cam? A ydyw barn y tri cjflifareddwr mor anffaeledig fel nas gellir aU agor y cwestiwn yn nghylch Ueoliad y coleg? Mae tybio hyny yn groes i boll egwyddor deddf wladol Lloegr. Rhagorfraint Prydoinwr ydyw y calif wrandawlad yn y naill lys ar ol y llall pan yn ceisio cynawnaer aes cael ei bun yn y lie uchaf—Ty yr Arglwyddi. Oafwyd prawf o ddoethiaeb y ddarpariaeth hon yn y Oyfansoddiad yn ddiweddar iawn yn achos Mr Bradlangh. Credwn y dylai pob "gosodiad sydd yn Hawl Bangor gael ei all drafoil dtwy gyfnndrefn o holi a chroes-holi manwl, fel y gellir profl ei wirionedd neu ei eudeb. Ni raid Iddynt hwythau ofni dim oddi wrth yr oruchwyliaeth wyntylliol os yw pob peth ynddo yn ddihoced, oblegid 11 Nid gwaeth gwir er ei chwilio." Buasai yn fciddhad nid bychan i mi, er enghraipht, weled yr haeriad hwn yn cael ei brofl, gan y credwn ei fod wedi dylan- wadu yn nerthol o'i phlaid: Y maegenym bawl arbenig i gael y coleg yn ein plith (meddant yn yr Hawl) oblegid y than flaeullaw sydd wedi ei chymeryd bob amser gan drigolion Bangor mewn ysgogiadan addysgol yn Ngogledd Cymru." ["The lead that the inhabitants of Bangor have at all times taken in educational movements in North Wales."] Ystyrir gweithgarweh o blaid Coleg Aber- ystwyth yn gaage lied gywir i fesut aêl y Cymry dros addysg wrtbi y blynyddoedd diweddaf. Sut y saif Bangor p"n ei dygir at y safon hon. Wei, fe drown i Calmdar awdurdodedig y coleg am 1882-83. Pasawlun o,r educatsonal centre" sydd ar llywodraethwyr Coleg Aberystwyth, syddgynwyBedigo 75 o aelodaa, gan eu "bed hwy bob amser ar y blaen mewn "symudiadau laddysga*V' a'r lath gaiedigion calon i addyeg ? Dim ond un Ceir tri o Gaernarfon arno. Trown ddalen neu ddwy ete. Deuwn at y Rhoddion i'r Llyfrgell." EDW pa eawl BangoHad syddyny rheatr hon ? Un eto, a hyny am a gylrol, tra y ceir tri o Gaernarion wedi rhoddi chwe' cyfrol ar hugain. Yn nesaf deuwn at Rhoddion i'r Amgueddta." Bydd Bangor yn amlwg yma, bid sicr, oblegid dywed yr Hawl fod Bangor 11 yn faes cyfoethog i 0lr1du ?wyddoniaeth naturiol" ?'rich [field for the study of natural science"]. Dim eto, cymaint a ffosylyn na Itysieuyu, cnd y mae un o Gaernarfon wedi coflo am dini. Wrth dy weithredoedd y'th gyfiawnheir neu y'th gon- demnir, 0! Fiingor. Dywed yr Hawl y dylai y coleg fod yn Mangor am fod yno "educational feeders" iddo, ac mai o'r ardal oamgylch Bangor yn benaf y ceiry 1\1 efryd- ydd sydd yn Ngholeg y Bala o sir Gaernarfon. Wrth edrych dros restr enwau y rhai fa lwydd- iannus yn arholiadau Coleg Aberystwyth am yr un mlynedd ar ddeg aydd er pan eefydlwyd ef, tueddir ni yu giyf i amheu y dywediad hwn. Oblegid os megir cynifer o fachgen glew yn Mangor ag yr haerir, a bod y sefydliadau adlysgol sydd yno yn feeders i goleg, pa fodd y rhoddir cyfrif dros mai un o Fangor ya unig a fu etrydwr llwydd- iannus yn rhestrau Caleg Aberystwyth, tra y ceir enwau tri o'r cyfryw ynddynt o Gaernarfon. Gresyn o'r mwyat na fuasai y cyflafareddwyr yn gwybod rhywfaint am oadran a dinodedd y "North Wales Scholarship Aasociation,"a faint o hawl oedd gan Bangor i arddelwi y berthynas a wna a hi, ac am un arall o'r "cducstiosal institutions which are fostered and supported by its inhabitants," sef y Gymdeithaa i Addysgu y DaU. Ni feddyliasant, druain. fod hon yn derbyn 20p yn flfnyadol (newydl sael bodolaeth ydyw) at ei cbynhaliaeth o dreth tlodion Undeb Bangor a Beaumaris. Mae gan Gaernarfon yr un gymdeithaa yn hollol, a gallasent ei dodi hitliau yn eu Hawl ar yr un tir. Gwir ddywedodd y Deon Edwards" Mae Bawl Bangor wedi ei dynu i fyny yn fanwl," a thueddir ninau i ddefnyddio geiriau y didderbyn-wyneb John-Bright, ar gwymp Gweinyddiaeth Gladstone yn 1874, a'u cymhwyso nt Gaernarfon gyda golwg ar Goleg y Gogledd, We were lied out of it."— Yr eiddoch, &c., NOBFAL.

I FFESTINIOG A'l HELYNTiON- t DOSIIARTlI DRXL MEIM3NTDD. Cynhaliwyd hon ddydd Sadwm,Medi y 15fed,yn Ysgoldy Trefeini, Blaanau, am un o'r glocii. Dos- barth demlydd, T. LI. Pritchard, Penrhyn. Dar- Uenwyd y cofnodau gan yr ysgrifenydd, Mr J. S. Jones, Minffordd, y rhai oedd yn dangos fod cryn waith ar law. Hefyd cafwyd y fantol-len (balince sheet). Rhoddodd y dosbarth demlydd adroddiad o sefyllfa yr achos yn y sir. Cyfeiriodd at y drin. iaeth y mae y ddeddf Seneddol yn ei gael mewn rhai maiiau-rhat yn llediithio eu bod yn bona fide travellers," &0. Niter y tamlwyr mewn safle dda ar hyn o bryd yn y air ydyw 450. Gwnaed sylwadau ar yr adroddiad gan amryw frodyr. Yr oedd y Prit-demlydd Plenydd yn breseool, a gwnaed amryw o awgrymiadau gweithfawr ganddo. Y prif fnter a fu gerbron ydoedd y pwys o gael ymweliad. Aed at y gorseddiad gau y T.U.B. Demlydd. Y swyddogion ydyntT. Ll. Prit. chard, R. D. Roberts, Parch O. E. Williams, Blaenau; O. Jones, Ffestiniog; 0. S. Jones, Blaenau, &c. Ni chawsom j rhestrya llawn. Talwyd diolchgarwch i'r uwch demlydd cyn iddo ymadael. Etholwyd yn ddirprwywyr neillduol Thomas Davies, R. D. Roberts, D. Roberts, John Owen, Lewis Davies. a Dewi Meirion. Y ddos. barth deml nesaf i fed yu Bowydd. Pas'.wyd i anfon diolchgarwch i Mr Greaves am ei ymdrech i atal adaewyddutrtiyddedy" Crimea." Gwas- anaethwyd yn y cyfarfod cyhoeddus gan y Parchn E. Edwards. IR.A., Bala. ac O. E. Williams, Blaenau., Canodd parti Trefeini amryw gansuon, dan arweiniad Mr D. W. Davies, Bodaton, HBN DAYARDt Y "CBIMEA." Nis gall pawb sydd ya caru ffyniaat moes a threfn lai na thcimlo yn dra rhwymedig i J. E. Greaves, Ysw., am ei ymdrech lwyddiannus eto yr all waith i atal adnewyddiad y drwydded dafarn. yddol i'r ty uchod, sydd yn aefyll ar uchaf y myn. ydd rhwng Ffestiniog a Dolwyddelen. Nid oedd, ac nid ota eleni, ei heisieu o gwbl. Felly amserol ydoedd mynediad Mr Greaves y ddau dro gerbron ynadon y Bettwa i'wgwrthwynebu. Felygwelir, pasiodd y ddosbarth deml ddiolchgarwch iddo am ei wasanaeth. AaWBRTHIABAU PWYlIO-BTIFBDDUETII BLABN- I DDOL. I Dydd Mawr^h diweddaf, Medi 18fed, cymerodd I arwerthiadau pwyHg Ie yn Ngwestty Tan-y-bwlch, gan y MIi W. Dew Wi Fab, ar ranau o'r etifedd. iaeth uchod. Ferthynai yr etifeddiaeth hon i hen deulu enwog y Mri Cassons, Blaenddol. Yr oedd y thauM arwerthol wedi eu dosbarthu fel arfer yn wahanol lotiau, y rhai a gynwysent y palasdy, fiermydi, tir at adeiladu, tai, a Chapel Penuel (M.O.), Ffestiuiog-yr oU vn sefyll yn mhlwyfl Llanflhangel-y-traethau, Vandeowyn Maentwrog, a Ffestiniog. Yr oedd parotoadau pwysig wedi su gwneyd. Oafwyd hin ddymunol, a chynulliad poblogaidd wedi dyfod yn nghyd o fonedd, fl'armwyr, maanachwyT, &c. Tynwyd yn ol bymtheg o'r lotlau heblaw Biaen-y-ddol a'r tir cylchynol, y rhai sydd yn aros heb eu gwerthu. Cyfanswm yr anan gynygiwyd am y pymtheg lot ydyw 6 Slip. Cytan-wm a werthwyd. 14,080p. y mae yr hyn a ganlyn yn ih ddi manyhon y gwa- hanol lotiauRhan o Gde Ednyfed, prynwr, Mr G. MacL,ean, Bodhyfryd, Minffordd, am 570p. Rhan o Gae Ednyfed, prynwr, Mr W. Jones, Tan- y.graig, Clynnog, aID 450p. Rhen o Gae E, d- nyfed prynwr, Mr Robert Jones, cyfreithiwr, Porthmadog, am llOp. Cae Ednyfed, prynwr. Mr OSIlond Williams, Oastell Deudraeth, am 992p. Meusydd Llydain, pryn sr, Mr W. Jones, Mcusyad Llvdain Pearhyn, am 700p. Rhan o Rhiw-goch, orynwr Mr William Evans, Penrhyn, am 70p. Blaen-y-cefu a Pen-y- 3efn, prynwr, Oapt D. Glif. fith Cae Ednyfed, am 690p. Hafod-fawr, pryn. wr Mr W. Davies, Cae'rblaidd, am 1629p Tyddyn-bach a Bron-y-foel, prynwr, Mr W. DaviM OM'tblaidd. am 1793p. Tyddyn-y-gareg, prynwr, Mr J. R. Griffith, Danwdeg, Llanfrothen, 8m 22G5p. Melbourne House, Llan, a brynwyd gIlD MIs Chesael am 230p. Y Ffridd a Pant y- teirw (Blaenddol), prynwr, Mr Ph. LI. Fietcher, am 500p. Naw o dai rhydd-ddaliadol yn Pant- Uwyd, prynwr, Mr Davies, Cae'rblaidd, am 280p. Eto yr un nifer yn yr un Ile, prynwr, Mr Davies, C..Irblaidi, am 290p, Tri ty rhydd-ddaliadol yn Pant-Uwyd, prynwr, Mr Robert Jones, relieving oficer, am U5p. Pump o dai rhydd-ddaliadol yn Pant-llwyd, prynwr, Mr Davies, Cae'rblaidd, am 240p. Eto, yr un nifer yn yr un lie, prynwr, Mr Davies, Cae'rblaidd, am 185p. Dau dy rh'dd. ddaiiadol, rhan o Bant-llwyi, prynwr. Mr Flet- cher, am 45p. Cac'rawch Uchaf a'r Ffiidd Bach (Blaenddol), prynwr, Mr D. Williams. Bron- rnanod, ana 870p. Cae'rewch lsaf (Blaenddol), prynwr, Mr Fletcher, am 385p. Rhos, Highgate, Blaenddol, prynwr, Mr Fletcher, am 490p. Glasdo, prynwr, Mr D. Williams, Glasdo, am 420p. Roan o RhOB, Highgata, Blaenddol, pryn. wr, Mr Fletcher, am 280p. Peniel, pryuwyr, Ymddiriedolwyr Capel Peuiel, am llOp. ADBYSO IDWCHILADDOL. I Nos Fawrth diweddaf, yn Assembly-room y Blaenau, cynhaliwyd cyfarfod brwdirydig mewn oysylltiaid tig addysg, amcan pa un yn beusf cedd cytlwyno tyat-yagrifaui'r thai hyny fu yu Uwjdd- iannus i basio yr arholiad yn uglyn a'r desbarth- iadau gwyddonol a gynhaliwyd y gauaf diweddaf. Trwy offerynoliaeth Mr A. M. Dunlop caiwyd gwasanaeth Oymro dysgedig, Ee1 Dr It. 1). Llubert, o Gaergrawnt, yr hwn a draddodedd auerchiiid rhagorol ar Addyag Uwchraddol a'i gjtiylltiad a gweithwyr Ffestiniog." Yr oedd ei aner^hmd 111 Hawn o addysgiadau ae awgrymiadau gwerthfawr i'r gweithwyr yn nglyn ag addysg. Dosharthwyd t, at-yogrifau i'r cyieUlion canlynolJane Parry, Kite M. Williams, J. P. Williams, R. [,. Roberta, 11.. 0. Williams, G. Williams, William Pritchard, Evan Hughes, Wm. Williams, H. R. Steadmaa, J. R. Jones, Robert Williams, W. H. Jones, John Cadwaladr, J. 8. Jones, a Humphrey Jones. Deibyniodd saith o'r rhai byndyst-ysgrifan mewn Jtntany a Oeolojy. Llywydilwyd y tjfarfod yn ddeheaig gau A. M. Dunlop, Ysw., a thalwyd I diolchgarwch cynbes iddo ef a Dr Roberts ar ran I y cylathd gan R. Rowland, Yaw., Bank. I DAKWSINIAC. Prydnawn dydd Sul diweddaf cwympodd bach. pen (13oed) i Richard Jones, Summer Hill-terrace, Four-crotsas, dros graig sertbo tan dderbyn ni. weicliau trymiou i'w ben. BorJu ddydd IRII, yr 20fed cyfisol, ryfRrfyddd un William Williams, brodor o Ddolgeliau, a dawain dditrifol yu Chwarel y Lord drwy i dwU t danio arno. Ofnir ei fod wedi colli un o'i lygaid. T PARCH RIOBABD 0WBW, Y DIWYGIWB. Dydd Mercher diweddaf dechreuodd yr Eferjg- ylydd diflino a phoblogaidd hwn wythnos o wasanaeth cyhoeddus vn mhfmtrnf Ffcstinioe. Rhoddwyd galwad iddo yno gan eglwys Eagedi, ond pregetha yn Nghapel Pcniel oherwydd lluos- owgrwydd y cynuileicifaoedd. Cynhelir eyfar- fodydd gweddiau yn y prydmwn, ac o flaen y bregeth yn yr hwyr. Deallwn fod Ysbryd y peth byw yn ei ddiiyn yma, gan fod amryw yn barod wedi ymuno a chrefydd, ae o hyn i'r babboth dyagwyliwn bethau mawr, acui ddyagwyl- iodd neb yn ofer. Hyderwn y cyflawmr ein dya- gwyliadau drwy droedigaeth llawer o gyfeihorni eu ffyrdd at yr Arglwydd. BAELWYDON.

PWLLHELI. AIL-AOORIAD Y TABKRSACL, UAL'El Y BEDYDI>WTB. -Wedi bod o dan adgyweiriad er's rhai misieJd bellach, ail agorwyd yr addoldy uchod, pryd y pregethwyd ar yr achlyaur ddyddiau Sul, Llun, a Mawith diweddaf gan y gweinidogion canlynol: —Y Parch C. Davica, Lerpwl; 0. Waldo Jame., Aberafou; O. Davies, Caernarfon; f.c R. D. Roberts, Llwynhendy. Yr oedd yr adeilad ya orlawn o bobl, y pregethu yn rymus £ .c effeithiol, a'r gwrandawiad yn astud. Yr oedd rhyw enein- iad Dwyfol i'w deimlo yn y gwahanol oedfaon. Caaglwyd swm da o arian at ddwyn traul yr ad- gyweiriad. Gwnaeth yr aelodau a'r gwrandawyr en rhau yn ganmoladwy yn yr yatyr yma, a chynorth- wywyd hwy yn haelionua gan yr enwadau ereill. Mae yn deilwng o sylw ddarfod i chwech o wyr ieuainc perthynol i'r eglwys (gyda cynorthwy ewyllyswyr da iddynt) ymgymeryd a dwyn v dranl o gael esgynlawr newydd yn y Ile. Yr oedd hon yn weithrod deilwng, a chredwn y teimla pob calon yn y lie vii gynhes tuag atynt, er iddyat ar y cyn- taf gael Ilawer o wittiwynebiad. Eawau y gwyr ieuainc ydynt Mr J. R. Williams, Pen-y-maes (aet mab Mr D. Williams, arwerthwr); Mr Duvid Williims a Robert Evans, Carnarvon-road; Mor- gan Evans, photographer; Ellis W. Jones a Wil- liam Jones, North-street. Erbyn byn gellir dyweyd fod yr addoldy yn un o'r rhai gyar harddat a'r rowyaf dymunol yn y dref. Mae yr holl waith yn adlewyrchu clod uchel i'r cymerwyr, sef Mr Owen Jones a'i Fab, North-street, a John Roberts a David Davies. Er fod angClt yn ddi- weddar wedi tori rhai ogolofuaucadarnaf yr achcs I lawr, mae yn gyaur meddwl fod y Meistr mawr yn parhau i ofalu am ei achos trwy godi y meibioa yn lle'r raaau. Hyderwn y bydd iddo barhnu yn ei wenau ar y bugail a'r praidd yn y lie,—T.P.J.

I GLYN-CEIRIOG, GER LLANGOLLEN. I Ardal fechan brydferth yw hon. Mae YCla eglwya bynafol. Adeiladwyd hi ar y Ilecyn pryd- I fetth a elwir Ochr y Garth, am y rheswm (medA traddodiad) i gynifer o foneddigion a gychwynas- ant o Dy'n-y- Groea, ffermdy (ond nid yr un presen- ol,) ar eu taith helwriaethol ddyfed ar draws ysgyfarnog wen, yr hon a lochesai ar y llecyn He aait y llau yn aWl. Cymerasant fod ymddangos- iad y creadur dyeithriol ya awgrym iddynt i adeiladu llan ar y lie. Wedi hyn gwnaeth y wyryf ryfeddol hono,sef "Sant Ffraid," ei gwyrth- illu hynodol, megys nofio o'r Iwerddoa i'r wlad hou ar dywodyn, &c., ac er parch iddi am y fath weithredoedd nerthol (?) galwyd tua chwecb. nen saita b lanau yn Nghymru ar ei henw, yn mhlith pi rai y mae yr eglwys hon, a adeiladwyd mor iiynod ar vrul yr ysgyfarnog. Diolch fod oes yr otergolion wedi aarfod, os ydJ nt wedi dariod hefyd. Mewn rhifyn a gyhoeddwyd yn ddiweddar o'r cylcbront?n •wythr.osol hwnw a eilw yr Y sbrydeg- wyr yn Herald of Progress cawn englireiphtian lawer o ddybryd ofergoletld yn ffinu yn mhlith rhyw ddesbarth ehud o'r Saesan. Er enghraipht, myfl a ddyfynaf i'r Gymraeg rhyw un dernyn "Mrs Heel, o Peterborough, y toneddiges drwy yr hon y cafwyd yr hysbysrwydd canlynol (o fyd yr ysbrydiou) sydd wraig i Mr J. Heel. Y mae oi chylryugwriaeth (rhwng y byw ac yabrydion y moirw) o natur pur hynod. Y mae yn cymeryd gwahanol agweadau.ac y mae hi yn ddarostyngedig i reolaeth amrywiol. Ei phif allu, fodd bynag, sydd mewn darganfod (chiraudient), fel, pan ya derbyn hysbysrwydd, y mae nid yn unig yn canfod yr hysbyeydd yn sefyll yn ei hymyl, ond hetyd ya clywed llais yr ysbryd yn eglur, er pob sicrwydd mai efo sydd yn ysgrifenu. Y mac ei ohyd- ymdeimlad yo gyfryw fel ag y mae yr ysbryd yn ei harwain i ymweled a'r fynwenf i gynorthwyo i wciuyddu ar ysbrydion mewn cyfyngsier. Ac y mae ymddangosiadau dyeif hrol yn cael eu gwneyd iddi, so y mae hi yn honol ddiddysg a diymhon- gar." :Dvna gymaint a hynyna, Mr Gol., allan o The Herald oj Progress. Barned y byd i ba gy- feiriad y rhaid fod proiress o'r fath yn prysuro. Ai y Saeson sydd yn diystyru y Cymry am fod yn ofergoelus a thud Ni bugan ein conedl ni eriocd y fath gyhoeddiad a hwn. Progress!' I ba la y myn hwn arwain y byd, bobl bach ? Ai yn ol i' r hen amser pan y gwelid ysbryd wrth bob camfa? Cat sylwi yn mhellaoh ar y dosbatth Ysbrydegawi yma yn y dyfodol.-Tliebcs.

As a safe, permanen; n i warranted cure forP'rap'a Scrofala, Scurvy, Bad Legs, Skin and lood DIHMJ and Sores of all kinds, we can with confidence recoo. mend CLARKS WORLD-FAMED BLOOD MIXTCBS sold by Ohnmiats everywhere. "BUCHOPAIBA."—A now, quick, complote care fo al1 urinary affections (8!Uaring, frdqoeator diffbeit anU kidney di8c8aes. 4s. At dcaggisa London Agencv or. 1. KinjEdwards-street. EPPS' COCOA.—PBRIIDD AC ADLONOL Dnvy gymhorth Rwybodaeth gyflawn o'r deddfcn naturiul sydd yn rheo!i gweithrediadau trenliad hwyd a mulb. loudob, a thrwy gymhwyaiad gjfnlM o rinweldan Cocoa par a detholedig, y ma Mr Epps wedi cyflwyno i'n bwrdd boreufwyd ddiod faetblawn a chwafithns, a ddichon eia Ilwarel1 rhag liawer o filiau trymiou oddi wrth foddygon. Trwy ddel'nyddiad doeth o'r cyfryw owyddauo ymboirth, gellir ya raddol ddwyu y cyfaa- soddiad i sefyllfa y bydd •> yn allaog i wrthscfyll peb tueddiad at afiechyd. Mae cannosdd o aSechydon dir. gelaidd ya ein hamgylcha, ya b trod i ymosod arnom llts bynae y caffont fau gwan. Gallwn osgoi llawer seeth farwol trwy gadw ein hanain mewn cyflwr diogel gyda gwafd per, cbvfansoddiad wedi ei faethu yn bnouoi."—CivU Service Gazette. Gwueirefyueyie, drwy ei gymyagu mnwn dwfr neu Iaeth berwedi, Gwerthir ef mewn packets ya unig, wedi ea harwyd.f» >" James Epps and Co, Homoeopathic Caemi?t. Londoa." Gwnentburwyr Epps's Chocolate, hefyc • gwasanaeth prydaawnol. G 1988—ai; THROAT AryzcTicwx An HOARSENESS.—All E fering from irrimtion of the throat and hoarses. will be agreeably surprised at the almost immedliic" relief afforded by the use of Brown's BrODchii¡ 'Froche?." These &moM !oKngM are cow Mid bT most respectable chcmÍ8tM in this country at IZ 11/ per ^t I>e0fLe troubM with a "hac!dn? ??'' t"thght cold," or bronchial ?ectioM.CM*Eot t? them too Mon, M tmular troubles if allowed to P??- grcss, result in ?nou. PulmoSnary anSdf at.. ? Br<?, See tb.tth.word.Bro?'?"? ??' are on the Government F3tamP stoumd each  ¡ t1: epo remoTed to as. l '1to