Baner ac Amserau Cymru

î!tthMt gbmdin. BOREU LLUN, Bhasjyr Slain. I (Oddi wrtfo ein Gohebydd Neillditol.) I Darlithiau y Cymmrodorion.-Y harnwr Brynmor Jones ar hemes a (teddjait Cymru.-Adrodclictd y JJywodracth ur y Glctn-dirocdd. Cynnadlcdd cerddorion Cyrnreig.—Mr. John Roberts ct r Wasa Gymreig. Dctrluniad xoricvidd o Mr. Kenyon, Cenhadaeth newydd Eglwyswyr Gym. reig Llu?idain. -Clifarfod cystciclleuol Undcb yr Ysgolion.—Diwcdd "Eisteddfod Gwrecsam. Nos Fercher, yr wythnos o'r blaen, agorwyd tymmor darlithiau Cymdeithas y Cymmrodorion, pryd y tra- ddodwyd anerchiad gan y Barnwr Brynmor Jones, mab y diweddar Barch. Thomas Jones, o Abertawe, a brawd Mr. Viriamu Jones, Prifathraw Coleg Caer- dydd, ar 'Hanes Cymru yn ngoleuni ei deddfau. Uymmerwyd y gadair gan Mr. Lewis Morris, ac yr oedd yn bresennol, yn rnhlith eraill, Mr. Arthur Wil- liams, A.S., Mr. Thomas Ellis, A.S., y Cadfridog R. Owen Jones, Mr. Alfred Nutt, awdwr I traddodiad y Great,' Proffeswr Tout, o Goleg Dewi Sant, Llanbedr; Mr. Henry Owen, a Mr. Howel W. Lloyd, &c. Barnai Mr. Brynmor Jones fod y defnyddiau a geir yn hen ddeddfau ein gwlad yn bwysig er iawn eglur- hadbanes ein cenedl, ac er fod y Protfeswr Freeman yn dalfod tymmer y cyfreithiwr y mwyaf dyeithr i dym- mer y gwir hanesydd, ymdrechai ef dori cadwynau yr alwedigaeth, ac ymdrin a'r mater yn y dull hanesydd ol. Hyd yma, y mae gwir haaes Cymru heb wneyd ei ymddangosiad. Nidyw Burton, a Warrington, ac Woodward, riac eraill o'u dilynwyr, yn rhydd oddi wrth y eondemniad fod en dull wedd yn anfeirniadol, a'u cynllun hanesiol yn gyfyng. Heb law hyny, y maent yn ormodol o dan ddylanwad Sieffre, o Fynwy, yr hwn sydd arweinydd nas gelhr ymddiried ynddo parthed holl orphenol hanes y Cymry. Er en hamser hwy y mae hauesiaeth wedi tyfu yn wyddor, a dad- blygu yn atbroniaeth. Amcana yn awr gyfodi oddi wrth yr unigol a'r teuluol i roddi deongliad rhesymol o dytiant y corph cenedlaethol. Er mwyn eyrhaedd hyny, defnyddia y drefn gymmhariaethol—y drefn a elwir gan un hanesydd yn gyrhaeddiad nieddyliol nchaf yr oes. I gyfarfod y drefn hon y mae gan Gymru ddefnyddiau oll-bwysig yn y casgliad nodedig a adwaenir dan yr enw The Ancient Laws and Institute oj Wales,' yr hwn a gyhoeddwyd yn 1841, o dan olygiaeth Mr. Aneurin Owen. Y rhan bwys icaf o'r casgliad ydyw y deddfau a briodolir i Hywel Dda, wedi eu hysgnfenu, fel y dywed y Proffeswr Rhys, yn Nghymraeg, canol oesoe(id. Y maent i'w cael yn Saesneg a Chyinraeg yn y Myvyrian Archaiol- oqy of Wales, a gyhoeddwyd yn Swyddfa y FANER. Ychydig wyddis o hanes Hywel, ond ymddengys iddo gael uwchafiaeth yn y wlad, a thaiiu ei holl ddylan- wad o blaid trefniad ei chyfreithiau. Gelwid Llyfr y Gyfraith yn I Llyfr y Tygwyn,' oddi wrth y lie yr ysgrifenwyd et; ond nid yw y llyfr gwreiddiol ar gaei. Yr hyn sydd genym yn awr yw ysgrifau y 12fed, y 13eg, a'r 14eg ganrif, a cheirynddynt gyfnewidiadau wedi eu gwneuthur gan dywysagion diweddarach na Hywel; ond mae'u weddol sicv fod yr oil wedi eu seilio ar ddeddfwriaetb y ddegfed ganrif. Oddi ar resyntaii (ligonol iddo ei hun, credai Mr. Brynmor Jones mai y cyfreithiau yn ol dull Gwynedd sydd yn cadw yn fwyaf dilwgr hen drefniadau ac arferion yr lien Gymry. Y mae rhai wedi taflu ammbeuaeth ar ddilysrwydd y casgliad dan sylw; ond ar wahan i'r (faith fod lorwerth 1. wedi peri i hen gyfreithiau y wlad gael eu hadrodd o'i flaen, y mae hanesiaeth cenedloedd eraill yn ein harwain i'r casgliad y meddai yr hen Gymry gyfundraeth ddeddfolcyn eugoresgyn- iad. Dangosodd Mr. Jones fod Syr Henri Maine, ac awdurdodau uchel eraill, yn flafrioy golygiad hwn ond gellir caniatau, ar yr un pryd, fod y deddfau fel y maent yn dangos olion dylanwadau Teutonaidd. Yr hyn sydd eglur yw, fod'Hywel a'i gynghorwyr wedi corphori yn eu deddfau nid rheolau newyddion, ond arferion a threfniadau eu cyn-dadau. Wedi hyn o ragymadrodd, aeth yr anerchydd yn mlaen i roddi amlinelliad o berthynas y llwyth o'r uchelwyr a'r gwyr boneddigien heibio r aeogion a r ailltion i lawr hyd at y caethion, ac yna i ddangos y modd y trefnid eu hetifeddiaeth a'r rheolau o dan ba rai y llywodraethid hi-manylion sydd ar hyn o bryd yn gofyn am fwy o sylw a gofod nagy gellir yma eu fforddio iddynt. Fel attodiad i ddarlun y deddfau o gytlwr y wlad, chwanegodd.ddisgrifiad Giraldus Cam- brensis e honi yn niwedd yr unfed ganrif ar ddeg, wedi i'r goresgyniad Normanaidd gymmeryd lie. Yn ei ddiweddglo, aeth yn mlaen i sylwi fod hanes Cymru yn hanes o ddadblygiad cenedlaethol. Yr ydym yn rhy hoff, meddai, o ystyried gorplienol y genedl fel ei hoes euraidd. Profa y deddfau y bu yn eu hamlinellu nad oes sail i't dyhead am droi yn ot i Gymru Fu' er mwyn gweled ei gogoniant. Mwy boddbaol iddo ef o lawer ydoedd gweled, wrth gym- mharu y gorphenol a'r presennol, gynoydd dirfawr yn mhob peth sydd yn inyned i ffti i,lio gwareiddiad. Mae'n bryd rhoddi heibio yr laid mai gweddillion hen genedl fu gynt yn anrhydeddus yw y Cymry, ac edrych ar y genedl fel yr hyn ydyw, cenedl gYIlDydd, ol yn dadblygn ochr yn ochr a chenedloedd eraill y deyrnas. O'r ochr arall, y mae Saeson'vn rhy barod i gym- meryd yn ganiataol fod hanes Cymru o'r goresgyniad Normanaidd yr un a hanes Lloegr. Gall ei fod felly mor belled ag y mae'r berthynas allanol, a hanes y bendetigaeth, yn myned. Ond y mae gan werin Cymru hanes o'i heiddo ei hun. Gwir i effeithiau y goresgyniad, &c., ei guddio o'r golwg am rai cannf- oedd; ac ni chafodd ail-oleuni hyd amser y diwygiad mawi crefyddol. Y mae y dadblygiad mawr medd. yliol a gymmerodd le y pryd hwnw yn awr yn cael ei ddilyn gan ddadblygiad gwleidyddol-diwedd yr hwn nis gellir ei brophwydo. Ar gynnygiad y Proffeswr Tout, ac eiliad Mr. Arthur Williams, diolchwyd yn gynhes i Mr. Bryn mor Jones am ei anerchiad galluog; ac ar gynnygiad Mr. Brynmor Jones, ac eiliad y Cadfridog Jones i Mr. Lewis am ei wasanaeth yn y gadair. Yn niis Mehefin diweddaf, mewn canlyniad i gais Mr. Thomas Ellis, yr aelod dros Feirion, gorchymyn- odd Tý y Cyffredin fod return, neu adroddiad, yn cael ei barotoi i ddangos y Glan-diroedd a wertb'wyd neu a osodwyd ar Brydles gan y Goron er y degfed dydd o Dachwedd,.1851. Buwyd gryn amser yn ei barotoi; ond ar y 9ed dydd o Dacbwedd, feorchymyn- odd Tý y Cyftredin iddo gael ei argraphu, ac y mae yB awr i'w gael yn y lleoedd arferol am y pris rhes- ymol o ddwy geiniog. Nid oes genyf amser i fanylu arno heddyw; ond Cymmhellaf ef i sylw darllenwyr y — r NER a Rhyddfrydw;vn gyffredinol. O'i astudio b dd iddvnt wybodaeth lawer. I Dydd Iau nesaf l am ddeudd g Bh> ar alad. qo1 a>r cal8 a () mdeithas Cymmrodorion, yn unol â r palS a wLethpwydynE.steddfodGwre^ csa am .^Cyynnelir cyn- Cymdeithasy C mrelg yn .I' }j?? nadledd cerddonon Cymre?g ? ? ???? rddonon y Amwythig. Yr wyf n deail fod Pirif gercldorion Y euedl wedi a.?? boyd y ^e9enDol, a bod croesaw b' b' en gerddorol i fod yn breseunol hefyd. 1  d I. 1 Y mae ii?er modd ir y II f eiddigeddus y g??,n i am ,a[10 ydyw ei ddefn- yddio i gyfansoddi llytbyr {ath a y?ddengys yn yddio i "yfansoddi IIvthyr 0 r a 1 a A,lr. J. Bryn ;m o'n yfllodolion 'Seisnig,o dan eow Mr. J. Bryn Roberts, 'A.S. Ymddengys fo Mr. Roberts yn dra digUawnoherwyddydadgudd? ? ? ?,J?ar ar y rhan a Sy'? efe yn Y ddiwe(ldar ar bennodiad ?/?.<ir M?"?"? KvdA{rydol yn y .euedd. Yr oedd y ddadl hono,^f^ ej y dangoswyd ynyFANERb?fn Yn   ?j.?jiMar  yny iANERbythefno. y d^r Boberts ?j ? ) r adroddiadbUhyciol a ymddangosodd Yu Y CYfII04- olyn a nodwy, yn un cywir G-ll fod '> 1thaf gwir; pud tybed nas gallesid cy%N,iro y os camsynie^d ea il tf\ut—-nhl eu lynei 1 d\hmddlO y wasg Gvmrei" a wnaeth gvmmaint Iro ,MTr r.j0]nl B,vn Roberts vn yr 2tnise'? a aeth heibio. Creda Mr. Roberts na raid i'r aelodau Rhyddfrydol Cymrelg ym- drafferthu parthed yr ymosodiadau a wneir arnynt ? yr hyn a eilw ef yn adran fechan o'r wasg hono Yn n^oleu'r grediniaeth, gwelir pa mor bell y niae Mr Roberts wedi ymlwybro oddi wrth safley cyn- nrvchiolydd; o blegid nid yw y wasg Ryddfrydol Gvmreig ar y pen hwn namyn genau eyhoeddus yr eltholw\T. Awgryma Mr. Roberts, fodd bynag, mai ef ac ?id y wasg, sydd yn gwybod oreu am frD -??r Eifio?. Hwyrach ei fod yn ei le, ond gwyhed rh? vr vshrvd sydd yn h.agllanu cwymp Yn 01 ? Xm ci bu?ai y eyfemad diystyrMydat 'ddigon- olrwydd hollwybodaeth tybiedig' golygwyr Cymr?g vn fwy teilwng 0 Mr. James Edmund Vincent nag o M?r ??n Bryn Roberts; tra y buasai yr awgrymiad odreuliad' amser a moddion gyda r Mhoa Rhydd. frydol ? ?eddu yn Hawn gweU yn ngenau cyn -r.y i- yudd l Arfon nag yn ngenau'r aelod dros Eilion Pan y ,11,wna Mr. Roberts ryw wManaethsylw- eddol i Ryddfrydiaeth Gymreig yn y senedd, hwyr- ach y hydd yn haws dioddef ei en?ymadau diystyr- lIyd. Yn y cyfuodolyn Toriaidd, a elwir Vanity lair, ceir darluu o'r Anrhydeddus Geo. T. Kenyon, yr aelod presennol dros fwrdeisdreh Dinbych. Deng.ys y disgrifiad bywgraphol o hono fod yr ysgrifenydd vn gwerthfawrogi yr boll points a berthyn i Mr. Kenyon. Ond er gwneyd y goreu o hono, y mae y canlyniad yn un lied siomedlg. Nid yw yn gal u caniatau i'w wrthddrych le uchel yn yr alwedigaeth gyfreithiol y galwyrl ef iddi, ond y mae yn gwybod difon o'r gyfraith i wneyd ustus heddwch rhagorol. Os ydylll i gredn y disgrifydd, ychydig a ddengys Mr. Kenyon o dueddiadau Cymreig; dim ond cym- meryd rhan esgeulus yn llywodraethiad Coleg Ban. gor a thrigiannu yn Llanerch Panna-yr hwn sydd yn Ilawer nes i'r Amwythig nag i Abergele, fel y myn yr ysgrifenydd. O'r ochr arall, hysbysir ni fod Mr. Kenyon yn bob peth ellir ei ddymuno fel cynnrych- iolydd seneddol Toriaidd. Tybed fod etholwyr bwr- deisdrefl Dinbych yn foddlawn ar y darlun ? Y mae Eglwyswyr Cymreig y brifddinas ar gy- chwyn cenhadaeth broselytaidd yn y West End. Trwy caniatftd licer All Saints, Margaret street, y maent yn bwriadn cynnal gwasanaeth Cymreig am bump o'r gloch prvdnawn Suliau, pryd y disgwylir Deon Bangor, a c'hlerigwyr eraill o Gymru, i dra- ddodi pregethau. I attegu'r dylanwad ysbrydol, fe gynnelir cyfarfodydd adloniadol am saith o'r gloch niewn ystafell gyfagos. Y mae'n ddigon tebyg y try y 'cyfarfodydd adioniador allan yn dra phoblog- aidd. Cynnaliwyd cyfarfod cystadlenol undeb yr Ysgol. ion Sabbothol yn y Neuadd Drefol, Shoreditch, nos Fercher diweddaf, o dan lywyddiaeth y Profleswr Rhys, Rhydychain, yr hwn a draddododd anerchiad dyddorol ar arferion Nadolig aChalan. Cymmerodd amryw gystadleuon cerddorol Ie. Ennillwyd y brif gystadleuaeth gan gor Jewin, yr ail gan gOr Barretts Grove, a'r drydedd gan barti o Radnor st., Chelsea. Y mae pwyllgor Eisteddfod Gwrecsam wedidirwyn eu gorchwylion i ben, ae wedi trosglvvyddo y eyfan- soddiadau buddugol, a 400p., sef hanner elw yr eis- teddfod, i Gymdeithas yr Eisteddfod Genedlaethol, fel y cyttunwyd cydrhyngddynt. -v. £" 1

iCEWABELAU UlUUKWHi, A..tl.1 AMGYLCHOEDD. Y MAE pob Cymro sydd yn caru ei wlad a'i genedl yn falch fod y Dywysogaeth drwyddi yn ymddeffro o ddifrif i ymdeimlad o'r pwysigrwydd sydd ynglyn a'r byrddau sirol, ae, mewn canlyniad, yn gweithredu yn egniol i sicrhau y dynion goreu yn mhob plwyf a rhanbarth. Pwngc mawr ynglyn a'r etholiadan hyn ydyw, fod yr ymgeiswyr yn ddyniou a allant weith- redu yn rhydd ac annibynol, heb unrhyw ddylauwad allanol oddi wrth neb pwy bynag arnynt. Yn y lie cyntaf, dylent fod vn Gymry o waed, a thafodiaith, ac wedi profi eu hunain yn tfyddlawn i iawnderau a dyrchafiad y dosbarth gweithiol. Nid ydyw dynion claiar a difater yn werth eu hethol, o blegid ni bydd- ant ond raegys cyphers yn ehwanegu y rhif. Y mae amryw o'r dosbarth hwn yn awyddus i gael eu hethol, am y tybiant fod rhyw gymmaint o anrhydedd yn nglyn a'r swydd. Y maent yn gweithio eu hunain yn rulaen fel 'ymgeiswyr annibynol,' pa beth bynag ydyw hyny. Nid oes neb yn en galw. Y rheol ydyw, fod y dynion blaenllaw ynglyn a Rhyddfrydiaeth yn cael eu galw a'u cefnogi gan y trethdalwyr; ond beth am vr 'ymgeiswyr annibynol?' Ymyrwyr ydynt; a'u hunig amcan ydyw creu rhwyg, os gallant, yn y rhengoedd Rhyddfrydig. Dylai pob etholwr sydd yn caru llwyddiant a dyrcbafiad ei wlad a'i genedl osod ei wyneb yn erbyn yr ymyrwyr hyn. Y mae yn rhaid fod eu mympwyon a'u huchelgais eu hunain yn bwysicach yn eu golwg na llwyddiant cyffredinol cymdeithas. Nid oes dim yn atulyeach i bob un sydd weli meddwl ychydig na'r gwirionedd ei bod yn ammhos- sibl i Sais nac Ysgotyn gynnrychioli ei angen a theimlad y genedl Gymreig, a hyny am y rheswm syml na all ddeall ei hangen a'i theimlad. Y mae am bell un gn tybied y gall, am ei fod wedi byw'nifer o flynyddoedd yn Ngbymru, ond ynfydrwydd yw hyny. Y mae yn rhaid meddu calon i fedru cydymdeimlo yn wirioneddol. Gwyddom am rai Saeson sydd wedi bod yn egnfol yn ceisio-yn astudio eu hanes, yn ymdaflu i'w buddiannau, yn cymmeryd eu hachos hwy yn achos lddynt en hunain, gan ymdreulio i'w gwasanaethu; ond yn gorfod addef fod rhyw beth yn ol—rhyw beth yn eisieu er cyrhaedd y neillduolion a berthyn i'r teimlad Cymreig. Os yw dynion sydd wedi bod yn ymboeni i wneyd eu hunain yn Gymry yn teimlo yr anhawsder, ïe, yr ammhossiblrwydd, beth am y dosbarth hwnw nad ydynt hyd yn oed yn deall athrawiaeth y pwngc, ac nad ydynt erioed wedi treulio awr i feddwl am dano? Y mae peth i'w weled ar ei wyneb, rhaid cael calon Gymreig i fedru deall a chydymdeimlo ag anghenion y genedl Gymrelg o ganlyniad, nid oes neb arall yn deilwng r;. chTynryht?? H? Bvddes d pob Cymro yn bUT iw  ei bun trwy ldaewis Cymro, 0    M eangder meddwi. yn S?"??r trw?dl, ac yn H?n awyddfryd SShiffw..jSdM gwladol, a cb..f,dd»i yn « holl agweddion, '■1On':d ^y?r y Sy i" »«" »laiy ?can „0[wg wrth gymmeryd yr ysgrif- bin vyf?' eiD Ilaw' Y tro hwn sef yw hyny, galw sylw  i-hagorol a0 amierol R. Hum- Roberts \l v., yn°MANER Rhagfyr 1ge9-y rhan olaf 0 hono-yn unel haddewid yn Y FANKR ddiweddaf. ( d ]anw a-i arwyddo, Dywed Wedi i'r papyr gael ei lanw a'i arwyddo, ac i'r tfigyrau ar yr etholrestr gael eii dodi ynddo yn gy 'v mae i gael ei gyllwyno i fyny Yll swyddfa y ? ?" y? gan ei gy,?.y?,.y d n'u ei eilydd.' Y !Hae (tau beth yn cael eu nodi yn ddiIynol 1. Nas gellir ei anfon gyda'r post, nac mewn nun -,Yvi-, ma ebyda cenad.' 2byKabaTdnia'r papyr gaeI ei gyflwyno, fel yr eglurwyd, yn swyddfa y swyddo6 priodol.' vn I 1 vn Yn nesaf, y mae ayieaswyuuau 3 1"" "J- cael eu nodi: 'I 1- -1.. ..1" rohWA niwrnod «1 y mae i nodi oyrnoa neo iou I- rh wog dydd yr en wi a dydd yr etboliad.' '°'? ?' ,SK?.S.& '? ''? ddeddf i gael e* R, 0 ?dy mis Rhagfyr, "88, a'r etholi&d yn Ionawr, lsf^y^yd^be^gany gan yr Y-g i._Yr dgo M-0-r i barotoi en hunain ar gyfer taith bersonol i le y cynnyg, nea yr enwi.> __1. hnur1 Yn dilyn ceir eglurhM pwysig gyaa gf?H ? etholwr i arwyddo mwy nag un papyr. nvwpd fod dwv reol yn Neddf y Corphonaaeetthnaaaa Dinesig sydd yn mlwg yn gwrthbrofl eu gilydd mewn perthynas i hawl etholwr i arwyddo mwy nag un papyr:— 1. Fod 'unreolyn dangos y gall BwraeByau wag arwyddo ei enw wrth gymmauit 0 bapyrau ag fydd ^o leoedd eisieu eu Uanw.' '? 2. F.t 'rheol arall yn gosod allan nas gall etholwr ar- wyddo ?pyr ond un waith ac os bydd .?dd1 fvned dr?M b?hyny. iod ei yn ddirym yn mh.bun, oddi  3. Y casgiiad yw hyn-' Y byddai ya ddoeth i ymgeiswyr chta am etholwyr gwah?n.I i arwyddo eu papyr-rhai na fyddont wedi gwneyd hyny yn naenorol. .JÅ" h£ln.1ørfunisHl Yn dilyn hyn, cynwymr "uuuu Bwrdd y LIywodraeth Leol gyda golwg ar waith y prif swyddog Y mae Bwrdd y Llywodraeth Leol wedi dadgan fod y prif swyddog i bennodi dirprwywr yn mhob dosbarth ethol- iadol, heb fod yn fwrdeisdref, yn anfon un, neu ragar 0 aelodau; ac fod y dirprwywr i dderbyn y papyrau am ei ddosbarth ef.' Yn awr, yr ydym yn dyfod i ganol Ilawer o fanyl- ion-ond manylioin pwysig, er hyny; sef, y gorchwyl sydd ynglyn dg enwi ymgeiswyr-archwilio y papyr- L_1' 1 anui wmcyfliawvr. V 1. Ar y dyaa cyniai ar ui y ujuu j 1# mae y swyddog llywyddol, neu ei ddirprwywr, i fod yn bresennol yn y lie a gyhoeddir ganddo ef, am amser digon- 01 (rhwng dan a phedwar o'r gloch yn y prydnawn), i dder- byn gwrthwynebiadau a wneir, mewn ysgrifen, i'r papyrau, ae i basio penderfyniad arnynt.' 2. Gall yr ymgeisydd ddyfod ei bunan o flaen y si og llywyddol, neu ei ddirprwywr, nea bydd at ei ryduid i bennodi, mewn ysgrifen, berson i weithredu fel ei oruch- wyliwr i ymddangoa drosto, neu i'w gynnorthwyo yn yr ymchwiliad hwn.' 3. Dylai y prif swyddog gael rhybudd o'r pennodiad cyn pump o'r gioch yn y prydnawn y dydd diweddaf, ar yr hwn y gellir eydwyno y papyrau enwi iddo.' 4. Na all neb, oddi eithr y sawl fyddo yn cynnorthwyo y prif swyddog, neu ei ddirprwywr, fod yn bresennol pan fydd y gwrthwynebiadau yn cael eu profi, gyda'r eithriad, wrth gwrs, o'r ymgeiswyr, a'u goruchwylwyr pennodedig. 5. Nis gall y prif swyddog wrandaw ar neb yn yr ym- chwiliad a wneir i'r papyrau ond yr ymgeiswyr a'u goruch- wylwyr. T naill ymgeisydd sydd i wrthwynebu cynnygiad ei gyd-ymgeisydd am yr un dosbarth etboliadol.' 6. Gallai yr ymgeisydd na bydd ammheuaeth yn ei gylch feddwl fod gan y swyddog llywyddol, neu ei ddir- prwywr, hawl, o dan y ddarpariaeth hon, i ymwneyd &, ao i benderfynu pob math o wrthwynebiaaau ond y mae y Uysoedd wedi dadgan fod awdurdod y prif swyddog ar y pen hwn yn bur gyfyng.' 7. Y uiao wedi ei benderfynu nad yw maer yn meddu gallu i ymwneyd i gwrthwynebiadau o barth i amser tros- glwyddiad y papyrau cynnyg; ac felly, gall yr ymgeisydd sydd yn hyderus o gywirdeb enwau ei gynnygydd, ei eilydd, a'i gefnogwyr, eu bod yn cyfatteb i'r enwau ar yr etholrestr; ac hetyd, fod y ffigyrau sydd ar restr yr ethol. wyr ar ot pob un o'r enwau yn hollol gywir-gall yr ym- geisydd hwnw fod yn bur ddiofn i fyned trwy arholiad gyda'i bapyr o flaeu y swyddog llywyddol, neu ei ddir- piwywr. 8. Gairi' gwan.galon. Os bydd ymgeisydd yn teimlo yn wan ei galou, ac yn brawychu yn y rhagolwg am ethol- iad, fe all gilio o'r ymdreohta, trwy roddi rhybudd mewn ysgrifen i brif swyddog yr etholiad, neu ei ddirprwywr, cyn dau o'r yloch yn y prydnawn y dydd cyntaf ar ol y dydd i enwi ymgeiswyr.' 'O 'O A" 'O. Yn olaf, yr ydym yn cael egiurnaa ar y tte y cyt- ritii y pleidleisiau Y mae yn gorphwys ar y prif swyddog i benderfynu yn mha le y bydd y pleidleisiau i gael eu cyfrif 1. Gall foddhau ei hunan trwy ymgymmeryd a'r ddy. ledswydd o gyfrif y pleidleisiau mewn un lie neu fe all gyflwyno y ddyledswydd hono i'w ddirprwywr am y dos- barth etholiadol dros ba un y bydd yn gweithredu—(1) I'w cyfrif yn y dosbarth; (2) Neu mewn lie arall cytleus mewn rhan arall o'r sir.' Wele y gair diweddaf:- Bydd rhybudd swyddol o'r etholiad (yr hwn sydd wedi ei gyhoeddi erbyn hyn), yn gosod allan y dyddiau, yr am- serau, a'r lleoedd y bydd y Ifurfiau a'r hysbysrwydd swydd- ol i'w cael. Da fyddai i bob un sydd yn teimlo dyddordeb yn y symmudiad pwysig hwn astudio yn drwyadl y cyfryw rybudd pan ei cyhoeddir.' Yr ydym yn awr wedi gorphen y dasc a gymmeras- om arnom ein hunain, ac yn dymuno cyflwyno ein diolchgarwch i Mr. Roberts am ei eglurhad manwl a chlir ac i'r FANER, yn ol ei harfer, am ei gyhoeddi. Ilyderwn yn fawr y profa y Dywysogaeth gydag unfrydedd yn yr etholiad sydd i fod yn Ionawr ein bod yn Gymry trwyadl, ac yn Rhyddfrydwyr egwyddorol, o blegid dyma tSeren ddydd' YMREOL- AETH I GYMPU.-YR ELIDIR.

MARWOLAETH THOMAS LLOYD JONES, Ysw., F.R.G.S. TALYSARN. | UOKEU ddydd Sadwrn, Rhagfyr 29ain, ar ol rhai mis. oedd o gystudd, bu farw y boneddwr uchod, yn ei breswylfa—Brynafon —yn Slain mlwydd oed. Bu Mr. Jones yn llanw swydaau o bwys a chyfrifoldeb, a byny mewn modd elfeithiol ac anrhydeddus. Gad- awodd lu o gyfeillion i alaru eu coiled fel gwladwr, lienor, a Chnstion a bydd yn dda gan liaws o hon- ynt gael talu gwarogaeth i'w goffadwriaeth yu ei giaddedigaeth gyhoeddus, yr hwn 11. gym mer Ie ddydd lau, Ionawr 3ydd. Cychwyuir am ddau o'r gloch o Brynafon, at teddrod y teulu yn Llanllyfui.-GoAe6.

Mewn annedd neillduol yn nghanol Llundain, ychydig ddyddiau yn 01, daliwyd dyn yn prysur droi allan bapyrau pum punnoedd. 0 dlotty Croydon, beth amser yn 01, anfonwvd bachgenyn i Canad&. Yn awr, y mae swm 0 gXeth  t i'w ?' ond methir dyfod o hyd iddo, ?h pob ymhol.

lierwytldprinder&riani,wgweithioalle,u. Gwarioddy cwmni dros drigain luiliwn o bunoau ar yr anturiaeth yn barod; a dywedir y bydd eisieu o bedair-ar-ddeg i un-arbvrntheg o filiynau yn cbwanegol eyn y gellir ei gorphen yr hyn y bydd yn dra anhawdd eu cael. Cynllun y peiriannydd enwog a wnaeth Camlas Suez ydyw hwn ac y mae efe yn bresennol yn Paris, yn ceisio ad-drefnu materion y cwmni, er gweithio yr anturiaetb yn mlaen. CYMRU. I Cyn dwyn ein hadolygiad ar y flwyddyn ddiweddaf i derfyniad, y mae'n rhaid i ni daflu ein golwg ar brif ddiewyddiadau yr Hen Wlad yn neillduol. Llywodraethid masnach y Dywysogaeth o bob natur i raddau helaeth gan yr un dylanwadau ag a lywodraethent fasnach rhanau eraill y deyrnas, yn gystal a'r gwledydd eraill at ba rai yr ydym wedi cyfeirio yn barod. liii y teimlad cenedlaethol yn fywiog a g-weithgar, ac y mae yn ymddangos fel yn cryfhau yn fwy fwy drwy'r holl wlad. Cafwyd Eisteddfod Genedlaethol ragorol a Ihvyddiannus yn mbob ystyr yn Cychwynwyd rhai mudiadau cenedlaethol newydd. ion sydd yn debyg .'i gwneuthur yn Ilwyddyn a all gael dylanwad pwysig ar gymmenad a satle y genedl mewn blynyddoedd i ddyfod; ac felly bydd yn flwydd- yn a hir goiir gan y genedl. Y mae yr iaith Gym- raeg yn ei pherthynas a sefydliadau addysgiadol y Dywysogaeth wedi cael sylw dyladwy yn ystod y flwyddyn-o'r Ysgolion Elfenol hyd y Colegau. Y mae addysg amaethyddol, ynghyd & pherthypas eelfyddyki "t- amaethyddiaeth, wedi cael sylw al benig mewn rhanau o Ogleddbartlr y Dywysogaeth yn ystod v flwyddyn, yn niha rai y niae nifer liosog o ddarlithiau wedi eu traddodi, ac arbrawhadau ymar. ferol wedi eu gwneuthur er mantais yr amaethwyr. Mewn ystyr wleidyddol, ni bu y Cymry yn hepian na difraw, fel y gwelir yn lliosegrwydd y cyfarfodydd a gynnaliwyd, rhai o ba. rai a anerchwyd gan wleid- yddwyr o safleoedd a dylanwad. Y iliac y eyfarfodydd a gynnaliwyd yn y rhan olaf o'r Hwyddyn, pa rai syda etto yn parhau, ynglyn a r cyughorau sirol, wedi bod yn achlysur i'r teimlad gwleidyddol Cymreig, a'r teimlad cenedlaethol, gael eu deffroi yn inhob sir, i raddau dirfawr. Y mae Rhyddfrydiaeth a chenedlaetboldeb Cymreig yn ystod y blynyddoedd diweddaf wedi eu cydblethu a'u cvdymglymu i raddau hyuod. Gwnaeth y naill a'r lIaIl yn ystod y flwyddyn ddiweddaf gynnydd syl- weddol mewn nerth, dylanwad, gweithgarwch a defn- yddioldeb a disgwyliwn ganlyniadau tra dyuranol oddi wrth hyn yn y blynyddoedd nesaf. CREFYDD, I Ni chafodd y flwyddyn 1888 ei nodweddu a diwyg iadau niawrion yn y Dywysogaeth, fel mewn rhai or blynyddoedd gynt; er hyny, ni bu yn flwyddyn ddi- waith na ditfrwyth yn ein plith yn yr ystyr pwysig hwn.' Bu y gwahanol enwadau crefyddol, a r ?glwyq Sefydledig hefyd, yn cynnal eu huchel-wyliau, ac yn ddiwyd gyda a gwasanaeth Sabbothol ac wyth. nesol, a'u hymdrechiadau cenhadol; ac nid oes ond dvdd y farn a fydd' a fedr ddadguddio niaint a gwerth y gwaith a wnaethpwydyn ystod y flwyddyn. MARWOLAETHAU. I Collodd ein gwlad rai 01 meiblon mwyar enwog a defnyddiol; ae yn eu plith, yn y rhestr flaenaf, ac ar ben y rhestr, rhoddwn y Cymro galluog, twymngalon, a gweithgar, Mr. HENRY RICHARD yr hwn a lafur- iodd mor galed, Ilwyddiannus, dewr, a tfyddlawn, a hyny am oes faith, fel apostol heddwch, fel pencamp- wr eydraddoldeb crefyddol, fel cefnogydd mwyaf gwresog addysg o bob gradd a natur, fel cyfaill l'hyddid yn ei holl agweddau, ac fel gwleidyddwr medrus, a Chymro dilwgr, yn caru ei genedI, ei iaith-a'i wlad, i ba rai yr ydoedd yn anrhydedd, a thros ba rai y llafuriodd yn galed, ffyddlawn, a Jlwydd. iannus am oes faith. Bydd ei enw a i goffadwnaeth yn werthfawr ac yn aowyl am oesoedd i ddyfod Rhoddwn yma restr o enwau gweinidogion yr efengyl, ae eraill, a fu farw yn ystod y flwyddyn; pa rai a fu ymdrechgar a ffyddlawn mewn gwneuth ur daioni yn eu dydd a'u cenedlaeth-rhai o honynt wedi cyrhaedd safleoedd uchel yu y weimdogaeth Gristionogol, ac mewn cylchoedd cyhoeddus o bwys igrwydd; a'r oil o honynt yn llenwi cylchoedd o ddefnyddioldeb i'w gwlad, a'u een,I, ac i'r gwahan. ol enwadau crefyddol i ba rai y purtbynent. YR ANKIIIYNWYR Y Parchn. H. L. Thomas, Borough Road, Uundaiu John Evams, Gellionen, Pontardawe Thomas Edwards, Llauguwch (gynt o Pittsbury) W. Thomas, liock, Cwmafon Joseph Jones, Caerphili; Thomas Penry Evans, Pontardu- lais; J. R. Williams, Hirwaen J. Morgans, Cwm- bach T. Lodwick, Ffestiniog; J. Thomas, Llan. bedr J. Owen, Llanegryn; D. M. Davies, Salem, Llandeilo; a J. M. Bowen, Pen-y-dareu. Y BEDYDDWYR :—Y Parchn. Howel Lewis, Aber. tawe Charles Williams, Ystalyfera Thomas Price, Aberdar; J. W. Edwards, New Milford; J. It Davies, Caargybi; W. Williams (Anclyj), Porth-y- rhyd; C. Roberts, Llaafyllin Nathaniel Thomas, CaerdyM; ac R. Roberts, Llnndain. Y METHODISTIAID Y Parchn. Edward Thomas, Saron, Maldwyn; Rees Evans, Merthyr Tydfil; John Roberts, Llangollen Peter William Jones, Pen-y- groes, LlwllyCni William Owen Williams, F. R. A s. Liverpool John Jenkins, M. A., Rhyl; Frederick lierepath, Ton-y-refail J. Varteg Jones, Caernar- fon John T. Morris, Brynmawr, Lleyn; William Evans, Rhuthyu; Thomas Hughes, Rhyl; John Rees Owen, Penfro Abiah Davies, Llwynhandy Abednego Jenkins, St. Clears Morris Owen Jones, Pont Menai; William Howells, Trefecca a William Prytherch, Ferry side. Y WESLEYAID Y Parchn. D. G. Edwards, Aber- ystwyth; Thomas Morris, Dinbych William Davies, Llangollen. YR EGLWYS SEFYDLEDTG Parchn. William Davies, Bwlch.cibau, Maldwyn John Davies, Penclawdd yr Archddiacon Wynne Jones, Bangor David Jenkins, Llanfair o'r ilwyn; W. 0. Rees, Pontfadog; Rhys Thomas Jenkins, Meidrym; William Morgan, Abet, ger Bangor Edward Jones, Gwaenysgor Daniel Evans, D.D., Bangor Richard Roberts, Amlwch; William Hughes, Llanfecliell, MOn W. Anwyl Roberts, Llanddyfnan, etto.